Malifalensi nga Nkhani za Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti
AUGUST 3-9
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 13-14
“Tchinthani Ndipu Wonani mo Yehova Wakutaskiyeningi”
(Chituwa 14:13, 14) Pavuli paki Mozesi wangukambiya Ayisirayeli kuti: “Mungawopanga cha. Tchinthani ndipu wonani mo Yehova wakutaskiyeningi msanawale. Pakuti Ayijipiti wo mutiŵawona msanawale mwazakuŵawona so cha. 14 Yehova ndiyu wakuchitiyeningi nkhondu, ndipu yimwi mujengi ŵaka cheti.”
(Chituwa 14:21, 22) Sonu Mozesi wangutambasuliya janja laki panyanja ndipu Yehova wanguchitiska kuti panyanja paputi mphepu yanthazi yakutuliya kuvuma usiku wosi. Nyanja yo yingugaŵikana ndipu pasi pa nyanja pangumira. 22 Mwaviyo, Ayisirayeli angujumpha pakati pa nyanja pakumira, maji ngangupanga chimati kujanja lawu lamaryi ndipuso kujanja lawu lamazge.
(Chituwa 14:26-28) Pavuli paki, Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Tambasuliya janja laku panyanja kuti maji ngawere mumalu mwaki ndi kubizga Ayijipiti, magaleta ngawu ngankhondu ndi asilikali ŵawu akukwera pamahachi.” 27 Nyengu yeniyo, Mozesi wangutambasuliya janja laki panyanja ndipu kuchicha nyanja yinguwere mumalu mwaki. Ayijipiti achithaŵa, Yehova wanguŵaponya pakati pa nyanja. 28 Maji ngo ngachiwere mumalu mwaki, ngangubizga magaleta ngankhondu, asilikali akukwera pamahachi ndi asilikali wosi aku Farawo wo angulondo Ayisirayeli pakati pa nyanja. Palivi chinanga njumoza yo wangupona.
w09 3/15 7 ¶2-3
Mungamuluwanga cha Yehova
Pa nyengu yo Ayijipiti asuzgikanga kwenda ndi magaleta ngawu nga nkhondu ngakuguluka, Ayisirayeli wosi angufika kuvuma kwa nyanja. Mozesi wangutambasuliya janja laki pa Nyanja Yiyera. Yehova wanguchitiska kuti maji ngo ngangukhoma ngawere mumalu mwaki. Maji nganandi ngangubizga Farawo ndi asilikali ŵaki. Palivi yo wangupona. Ayisirayeli angutaskika.—Chitu. 14:26-28; Sumu 136:13-15.
Ŵanthu amitundu yosi anguvwa vo vinguchitika ndipu anguchita mantha. (Chitu. 15:14-16) Pati pajumpha vyaka 40 kutuliya po ivi vinguchitikiya, Rahabi yo wajanga ku Yeriko wangukambiya Ayisirayeli ŵaŵi kuti: “Taŵanthu tosi titikuwopani . . . pakuti tikuvwa mo Yehova wangukumizgiyani maji pa Nyanja Yiyera muchituwa mu Ijipiti.” (Yos. 2:9, 10) Ŵanthu a mitundu yinyaki nawu anguluwa cha mo Yehova wangutaskiya ŵanthu ŵaki. Kukamba uneneska Ayisirayeli ŵenga ndi vifukwa vinandi vakukumbukiya Yehova.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
(Chituwa 13:17) Sonu Farawo wati wazomereza Ayisirayeli kuti alutengi, Chiuta wanguŵayendesa munthowa yakujumpha mucharu cha Afilisiti cha, chinanga kuti ndiyu yenga nthowa yifupi. Pakuti Chiuta wangukamba kuti: “Ŵanthu yaŵa angachisintha maŵanaŵanu asani achikumana ndi nkhondu ndipu amuwere ku Ijipiti.”
it-1 1117
Misewu Yikuluyikulu, Misewu Yimanayimana
Mu nyengu yakali misewu yikuluyikulu, misewu yimanayimana kweniso nthowa zo ŵanthu amalonda ajumphanga zawovyanga ŵanthu kuti akafikengi mumatawuni kweniso mumizi ya ku Palestine. (Maŵe. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yoswa 2:22; Ŵeru. 21:19; 1 Samu. 6:9, 12; 13:17, 18; wonani mutu wakuti KING’S ROAD.) Msewu ukulu wo ŵanthu anandi ajumphanga watuliyanga ku Ijipiti kuluta ku matawuni nga Afilisiti ku Gaza ndi Ashikeloni ndipu wapetukiyanga kumpotu chakuvuma kwa Megido. Msewu wenuwu walutiliyanga ku Hazori, kumpotu kwa Nyanja ya Galileya, pavuli paki walutiliyanga ku Damasiko. Msewu wenuwu ndiwu wenga nthowa yifupi yakutuwa ku Ijipiti kuluta ku charu cho Yehova wangulayizga Ayisirayeli. Kweni Yehova wanguŵajumphisa nthowa yinyaki Ayisirayeli kuti Afilisiti aleki kuŵayukiya.—Chitu. 13:17.
(Chituwa 14:2) “Kambiya Ayisirayeli kuti awelere ndipu akajinthi mahema ngawu pafupi ndi Pihahiroti, pakati pa Migidoli ndi nyanja, mwakulereskana ndi Bala-zefoni. Mukajinthi mahema nginu pafupi ndi nyanja mwakulereskana ndi Bala-zefoni.
it-1 782 ¶2-3
Chituwa
Kumbi Nyanja Yiyera yitenere kuti yingugaŵika pamalu nanga kuti Ayisirayeli ajumphi?
Viwoneka kuti Ayisirayeli ŵati afika pamalu nganyaki ngo ngadanikanga kuti Etamu, “kukumaliya kwa chipululu” Chiuta wangukambiya Mozesi kuti wakambiyi “Ayisirayeli kuti awelere ndipu akajinthi mahema ngawu pafupi ndi Pihahiroti . . . pafupi ndi nyanja.” Ivi vatingi vichitiskengi Farawo kuŵanaŵana kuti Ayisirayeli “atimbanyizgika ndipu awulawula ŵaka mucharu.” (Chitu. 13:20; 14:1-3) Akaswiri wo aŵanaŵana kuti Ayisirayeli angwenda nthowa ya el Haj akamba kuti mazu ngachiheberi ngo akungafwatuliya kuti “kuwelere” ngang’anamuwa kupetuka waka cha, kweni ngang’anamuwa kusintha nthowa pamwenga kwenda nthowa yitali. Yiwu aŵanaŵana kuti Ayisirayeli ŵati afika kumpotu kwa Nyanja Yiyera pamalu ngo ngaziŵika kuti Gulf of Suez, angusintha nthowa ndipu anguzunguliya kuvuma kwa phiri la Jebel ʽAtaqah, lo le kuzambwi kwa Gulf of Suez. Asani arwani ŵawu anguŵaskera, Ayisirayeli atingi atondekengi kuthaŵa mwaliŵi chifukwa chakuti nyanja yatingi yiŵajarizgengi.
Mudawuku wa Ayuda wa muvyaka vakwambiriya ukonkhoska umampha mo venivi vinguchitikiya. (Wonani mutu wakuti PIHAHIROTH.) Vo akaswiri anyaki akamba vikoliyana ndi vo Bayibolu likamba chinanga kuti akaswiri anyaki akoliyana navu cha. (Chitu. 14:9-16) Viwoneka kuti Ayisirayeli angujumpha kuvuma kwa Nyanja Yiyera, mwakuti chatingi chiŵengi chipusu cha kuti asilikali aku Farawo afiki po penga Ayisirayeli.—Chitu. 14:22, 23.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 13:1-20) Yehova wangulutirizga kulongoro ndi Mozesi ndipu wangukamba kuti: 2 “Ndipatuliyeni mwana munthulumi weyosi wakwamba kuwaku pakati pa Ayisirayeli. Mwana munthulumi wakwamba kuwaku, wa munthu kweniso wa nyama, ngwangu.” 3 Pavuli paki, Mozesi wangukambiya Ayisirayeli kuti: “Kumbukani zuŵa ili lo mungutuliya mucharu cha Ijipiti, munyumba ya ukapolu, chifukwa chakuti Yehova wangukutuzganiku kunu ndi janja lanthazi. Mwaviyo, mungaryanga cha chakurya chechosi chakusazgaku chakutupisa. 4 Pa zuŵa lenili, mungutuwa mucharu cha Ijipiti, mu mwezi wa Abibu. 5 Asani Yehova wazikuserezani mucharu cha Akanani, Ahiti, Aamori, Ahivi ndipuso Ayebusi, charu cho wangulapizga kwa apapi ŵinu kuti wachiperekengi kwaku yimwi, charu chakwenda mkaka ndi uchi, muzichitengi mwambu uwu mu mwezi wenuwu. 6 Kwa mazuŵa 7, muziryengi viŵandi vambula chakutupisa, ndipu pa zuŵa la 7, muzichitiyengi phwandu Yehova. 7 Mwazamuryanga viŵandi vambula chakutupisa kwa mazuŵa 7, mungazisanirikanga ndi chakurya chechosi cha chakusazgaku chakutupisa ndipu muchigaŵa chinu chosi mungazisanirikanga fulawu wakukasa wakusazgaku chakutupisa cha. 8 Pa zuŵa lo, muzikambiyengi mwana winu kuti, ‘Ntchifukwa cha vo Yehova wangundichitiya po ndatuwanga mucharu cha Ijipiti.’ 9 Ndipu mwambu wenuwu wazamuja nge chisimikizu kwaku yimwi pajanja linu ndipuso nge chikumbusu pachisku chinu, kuti dangu laku Yehova lizije mumulomu mwinu, pakuti Yehova wangukutuzganimu mucharu cha Ijipiti ndi janja lanthazi. 10 Chaka chechosi muzisungengi dangu lenili pa nyengu yaki yakuŵikika. 11 “Asani Yehova wazikuserezani mucharu cha Kanani cho wakulapizga kwaku yimwi kweniso kwa apapi ŵinu akali kuti wakupaskeningi, 12 muziperekengi kwaku Yehova mwana munthulumi weyosi wakwamba kuwaku, kweniso chiŵetu chinthulumi chechosi chakwamba kuwaku pa viŵetu vo mwasaniya. Vinthulumi vaku Yehova. 13 Bulu weyosi wakwamba kuwaku muzimuwombongi ndi mbereri ndipu asani mwatondeka kumuwombo, muzimufyongi khosi. Mwana munthulumi weyosi wakwamba kuwaku wa ŵana ŵinu anthulumi, muzimuwombongi. 14 “Asani mwana winu wazikufumbani kunthazi kuti, ‘Kumbi venivi ving’anamuwanji?’ muzimukambiyengi kuti, ‘Ndi janja lanthazi, Yehova wangutituzga mucharu cha Ijipiti, munyumba ya ukapolu. 15 Farawo wati wanonopesa mtima waki ndi kukana kutizomereza kuti tituwi mucharu chaki, Yehova wangubaya mwana wakwamba weyosi mucharu cha Ijipiti, kwamba mwana wakwamba wa munthu, mpaka mwana wakwamba wa nyama. Ndichu chifukwa chaki ndipereka sembi chiŵetu chinthulumi chechosi chakwamba kuwaku kwaku Yehova, ndipuso ndiwombo mwana wakwamba weyosi wa ŵana ŵangu anthulumi.’ 16 Mwambu wenuwu uje nge chisimikizu pajanja linu, kweniso uje nge kamubambi pavisku vinu, pakuti Yehova wangutituzgamu mucharu cha Ijipiti ndi janja lanthazi.” 17 Sonu Farawo wati wazomereza Ayisirayeli kuti alutengi, Chiuta wanguŵayendesa munthowa yakujumpha mucharu cha Afilisiti cha, chinanga kuti ndiyu yenga nthowa yifupi. Pakuti Chiuta wangukamba kuti: “Ŵanthu yaŵa angachisintha maŵanaŵanu asani achikumana ndi nkhondu ndipu amuwere ku Ijipiti.” 18 Mwaviyo, Chiuta wanguchitiska kuti Ayisirayeli azunguliyi kunthowa ya kuchipululu cha ku Nyanja Yiyera. Kweni Ayisirayeli achituwa mucharu cha Ijipiti ayendanga mwandondomeku nge mo ngayendiyanga magulu nga asilikali. 19 Kweniso Mozesi wangupinga viwanga vaku Yosefi chifukwa chakuti Yosefi wanguchitiska kuti Ayisirayeli alapizgi. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Chiuta wazakukukumbukani, ndipu muchituwa mucharu chinu, muzipingi viwanga vangu.” 20 Ayisirayeli angutuwaku ku Sukoti ndipu angujintha mahema ngawu ku Etamu, kukumaliya kwa chipululu.
AUGUST 10-16
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 15-16
“Mumbengi Sumu Zakuthamika Yehova”
(Chituwa 15:1, 2) Pa nyengu yo, Mozesi ndi Ayisirayeli angumbiya Yehova sumu yakuti: “Ndimumbiyi Yehova, pakuti iyu wakwezeka ukongwa. Waponya munyanja hachi ndi wakukwerapu waki. 2 Ya ndi nthazi zangu, pakuti iyu wanditaska. Uyu ndi Chiuta wangu, ndimuthamikengi; ndi Chiuta wa ada, ndimukwezengi.
w95 10/15 11 ¶11
Ntchifukwa Wuli Titenere Kuwopa Chiuta Wauneneska?
Yehova wangukwezeka ndipu zina laki linguziŵika pacharu chosi wati wabaya asilikali a ku Ijipiti. (Yoswa 2:9, 10; 4:23, 24) Zina laki lingukwezeka pachanya pa achiuta ambula nthazi kweniso aboza a ku Ijipiti wo angutondeka kutaska ŵanthu ŵawu. Ayijipiti anguko mwa chifukwa chakugomezga achiuta aboza, munthu kweniso asilikali ŵawu. (Sumu 146:3) Ndichu chifukwa chaki Ayisirayeli angumba sumu zakuthamika Yehova kulongo kuti awopanga Chiuta yo wanguŵataska!
(Chituwa 15:11) Ndi chiuta nuyu yo wayanana namwi, Yimwi Yehova? Ndiyani yo wayanana namwi, yimwi wakupaturika ukongwa? Yimwi wakwenere kuwopeka ndi kukumbiyani sumu zakuthamika, Yimwi wakuchita vinthu vakuziziswa.
(Chituwa 15:18) Yehova wazamulamuliya nge fumu muyaya mpaka muyaya.
w95 10/15 11-12 ¶15-16
Ntchifukwa Wuli Titenere Kuwopa Chiuta Wauneneska?
Asani tenga mu gulu la ŵanthu akutaskika, nasi tatingi timbengi nawu kuti: “Ndi chiuta nuyu yo wayanana namwi, Yimwi Yehova? Ndiyani yo wayanana namwi, yimwi wakupaturika ukongwa? Yimwi wakwenere kuwopeka ndi kukumbiyani sumu zakuthamika, Yimwi wakuchita vinthu vakuziziswa.” (Chituwa 15:11) Kutuliya waka pa nyengu yeniyi, ŵanthu aja achikamba mazu nga pa lemba ili kwa vyaka vinandi. Mu buku lakumaliya la mu Bayibolu, wakutumika Yohane wangukamba va ateŵeti akusankhika aku Chiuta kuti: “Yiwu ambanga sumu yaku Mozesi, kapolu waku Chiuta ndipuso sumu ya Mwanawambereri. Kumbi ambanga sumu wuli? “Ntchitu zinu zikulu ndipuso zakuziziswa, Yehova Chiuta Wanthazizosi. Nthowa zinu zirunji ndipuso zauneneska, Fumu yamuyaya. Ndiyani yo walekengi kopa yimwi Yehova ndipuso yo walekengi kutumbika zina linu? Chifukwa wakugomezgeka ndimwi pe?”—Chivumbuzi 15:2-4.
Mazuŵa nganu napu, ateŵeti aku Chiuta awonga ntchitu zaku Chiuta ndi marangu ngaki. Ŵanthu akutuliya mu mitundu yosi akufwatulika ku visambizu vaboza kweniso achitaku cha vinthu va mucharu chiheni ichi chifukwa aziŵa marangu ngaku Chiuta ndipuso achita vo ngakamba. Chaka chechosi, ŵanthu masauzandi nganandi atuwaku ku charu chiheni ichi kuti akoliyani ndi gulu lo lisunga marangu ngaku Yehova. Ndipu pambula kuswera yapa, asani Chiuta wazituzapu chisopa chaboza kweniso charu chiheni, ateŵeti ŵaki azamuja kwamuyaya mucharu chifya.
(Chituwa 15:20, 21) Ndipu Miriyamu, mchimi munthukazi, mzichi waku Aroni, wanguto kang’oma, ndipu anthukazi wosi amulondonga achimba ting’oma ndi kuvina. 21 Miriyamu walondeziyananga ndi anthulumi, ndipu wambanga kuti: “Mbiyani Yehova, pakuti iyu wakwezeka ukongwa. Waponya munyanja hachi ndi wakukwerapu waki.”
it-2 454 ¶1
Sumu
Viwoneka kuti Ayisirayeli ajanga ndi magulu ngaŵi pakumba sumu ndipu ambanga mwakusinthana mazu. Gulu limoza layambangapu kumba korasi ndipu gulu linyaki lazomerezanga pamwenga munthu yumoza wayambangapu kumba korasi ndipu anyaki azomerezanga. Malemba ngakamba kuti “alondeziyananga” mazu pakumba. (Chit. 15:21; 1 Sam. 18:6, 7) Mabuku nganyaki nga sumu nge la Sumu 136 nangu ngakulembeka munthowa yakumba mwakulondeziyana mazu. Sumu ziŵi zakuwonga zo ŵanthu angumba mu nyengu yaku Nehemiya ndipuso zo angumba ŵati amaliza kuzenga mpanda wa Yerusalemu nazu zingumbika mwakulondeziyana mazu.—Ne 12:31, 38, 40-42; wonani mutu wakuti SONG.
it-2 698
Mchimi Munthukazi
Miriyamu wenga munthukazi wakwamba yo wazumbulika mu Bayibolu kuti wenga mchimi. Miriyamu wakambanga uthenga wakutuliya kwaku Chiuta kuziya mu sumu. (Chitu. 15:20, 21) Ndichu chifukwa chaki Miriyamu ndi Aroni angukambiya Mozesi kuti: “Asi [Yehova] walongoro so kuziya mwaku isi?” (Maŵe. 12:2) Yehova kuziya mwa mchimi Mika wangukamba kuti wangutuma “Mozesi, Aroni ndi Miriyamu” kwa Ayisirayeli kuti akaŵatuzgi mu Ijipiti. (Mika 6:4) Chinanga kuti nyengu zinyaki Chiuta waperekanga uthenga kuziya mwaku Miriyamu, kweni mzichi waki Mozesi ndiyu wenga ndi udindu ukulu. Chiuta wangumulanga Miriyamu chifukwa chakuti wangususkana ndi munthu yo Yehova wangumusankha.—Maŵe. 12:1-15.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
(Chituwa 16:13) Sonu ndi mazulu kunguza tiyuni ta kambuŵi ndipu tingubenekere msasa wa Ayisirayeli. Ndi mlenji pasi penga dungwi kuzunguliya msasa wosi.
w11 9/1 14
Kumbi Muziŵa?
Ntchifukwa wuli Yehova wangusankha tiyuni ta kambuŵi kuti tije chakurya cha Ayisirayeli muchipululu?
Ayisirayeli ŵati atuwa mu Ijipiti, kaŵi kosi Chiuta wanguŵapaska tiyuni tinandi ta kambuŵi kuti chije chakurya chawu.—Chituwa 16:13; Maŵerengedu 11:31.
Tiyuni ta kambuŵi nthimanatimana, nthitali masentimita 18 ndipu nthizitu magilamu 100 pe. Tiyuni iti tisanirika ukongwa kuvuma kwa vyaru va ku Asia ndi Europe. Pakuti tiyuni iti tisamasama, muchipwepwi tisamiya ku North Africa ndi Arabia. Asani tiyuni iti tisama tija mumagulu ndipu tijumpha kuzambwi mumphepeti mwa nyanja ya Mediterranean ndipuso pa Chirwa cha Sinai.
Dikishonare yinyaki yo yikonkhoska Bayibolu ya The New Westminster Dictionary of the Bible, yikamba kuti tiyuni ta kambuŵi “tiphululuka ukongwa, ndipuso tiwovyeka ndi mphepu kuti tiphululuki ukongwa; kweni asani mphepu yasintha, pamwenga asani tavuka chifukwa cha kuphululuka mtunda utali, tiyuni tosi tibota pasi ndipu tija waka zeza.” Techendalutirizi ulendu wawu, tija penipo tabota kwa zuŵa limoza pamwenga ngaŵi vo vichitiska kuti ŵanthu atikongi mwambula kusuzga. Mu vyaka va mu 1900, charu cha Ijipiti chatumizanga tiyuni ta kambuŵi takukwana 3,000 000 pa chaka mu vyaru vinyaki nge chakurya.
Maulendu ngaŵi ngo Yehova wangupaskiya Ayisirayeli tiyuni takambuŵi, mwenga mu chipwepwi. Chinanga kuti kanandi tiyuni takambuŵi tajumphiyanga ku chirwa cha Sinayi mu munyengu yeniyi, kweni Yehova ndiyu ‘waputiskanga mphepu’ yo yapinganga tiyuni teniti mpaka ku msasa wa Ayisirayeli.—Maŵerengedu. 11:31.
(Chituwa 16:32-34) Pavuli paki Mozesi wangukamba kuti: “Yehova walamula kuti, ‘Zazani mwesu umoza wa omeri wa mana kuti ngasungiki mu migonezi yinu yosi. Musungi kuti migonezi yakunthazi yiziwoni chiŵandi cho ndingukupaskani kuti muryi muchipululu pa nyengu yo ndakutuzganingi mucharu cha Ijipiti.’” 33 Sonu Mozesi wangukambiya Aroni kuti: “To msuku ndipu uŵikemu mwesu umoza wa omeri wa mana. Msuku wo uwuŵiki pa masu paku Yehova kuti mana ngasungiki mu migonezi yinu yosi.” 34 Nge mo Yehova wangulamuliya Mozesi, Aroni wanguŵika mana panthazi pa bokosi la Ukaboni kuti ngasungiki.
w06 1/15 31
Vo Akuŵerenga Afumba
Pati pajumpha kanyengu kamanavi kutuliya po angutaskikiya ku Ijipiti, Ayisirayeli angwamba kudinginyika pankhani ya chakurya. Mwaviyo Yehova wanguŵapaska mana. (Chituwa 12:17, 18; 16:1-5) Pa nyengu yeniyi, Mozesi wangukambiya Aroni kuti: “To msuku ndipu uŵikemu mwesu umoza wa omeri wa mana. Msuku wo uwuŵiki pa masu paku Yehova kuti mana ngasungiki mu migonezi yinu yosi.” Nkhani iyi yikamba kuti: “Nge mo Yehova wangulamuliya Mozesi, Aroni wanguŵika mana panthazi pa bokosi la Ukaboni kuti ngasungiki.” (Chituwa 16:33, 34) Tikayikiya cha kuti pa nyengu iyi, Aroni wanguto nadi mana ndi kungaŵika mu msuku, kweni msuku uwu wanguwuŵika panthazi pa bokosi la Ukaboni cha chifukwa ndipu Mozesi wechendapangi bokosi lenili ndi kuŵikamu mya.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 16:1-18) Ŵati atuwa ku Elimu, Ayisirayeli wosi angufika muchipululu cha Sini, cho che pakati pa Elimu ndi Sinayi. Angufika muchipululu ichi pa zuŵa la 15 la mwezi wachiŵi kutuliya po angunyamukiya mucharu cha Ijipiti. 2 Ayisirayeli wosi angwamba kudinginyikiya Mozesi ndi Aroni muchipululu. 3 Ayisirayeli wo, akambiyanga Mozesi ndi Aroni kuti: “Vatingi viŵengi umampha asani Yehova wangutibayiya mucharu cha Ijipiti mo tajanga pafupi ndi mimphika ya nyama, ndipuso mo taryanga viŵandi ndi kuguta. Sonu mwaza nasi munu muchipululu kuti mubayi mpingu wosi uwu ndi nja.” 4 Pavuli paki, Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Ndikuwisiyeningi chiŵandi nge vuwa kutuliya kuchanya, ndipu zuŵa lelosi munthu wakatongi chakurya cho wangarya, kuti ndiŵayesi ndi chilatu chakuti ndiwoni asani azamuvwiya dangu langu pamwenga cha. 5 Kweni pa zuŵa la 6, akatongi chakurya chakukwana mazuŵa ngaŵi ndipu achinozgiyengi limu.” 6 Mwaviyo, Mozesi ndi Aroni angukambiya Ayisirayeli wosi kuti: “Ndi mazulu, muziŵengi kuti Yehova ndiyu wakukutuzgani mucharu cha Ijipiti. 7 Ndi mlenji mwazamuwona unkhankhu waku Yehova, pakuti Yehova wavwa vo mutimudinginyikiya. Ndisi ayani isi kuti mutidinginyikiyengi?” 8 Mozesi wangulutirizga kukamba kuti: “Asani Yehova wakupaskani nyama yakuti muryi mazulu kweniso chiŵandi chakuti muryi ndi mlenji ndi kuguta, muziŵengi kuti Yehova wavwa vo mutimudinginyikiya. Kweni te ayani isi? Mudinginyikiya isi cha kweni mudinginyikiya Yehova.” 9 Pavuli paki Mozesi wangukambiya Aroni kuti: “Kambiya Ayisirayeli wosi kuti, ‘Zani pafupi pa masu paku Yehova, pakuti wavwa kudinginyika kwinu.’” 10 Aroni wati wamaliza ŵaka kulongoro ndi Ayisirayeli wosi, Ayisirayeli wo angung’anamuka ndi kulereska kuchipululu, ndipu awonani! unkhankhu waku Yehova unguwoneka mumtambu. 11 Yehova wangulutirizga kulongoro ndi Mozesi, ndipu wanguti: 12 “Ndavwa kudinginyika kwa Ayisirayeli. Uŵakambiyi kuti, ‘Ndi mazulu mdima wechendayambi mwazamukurya nyama, ndi mlenji mwazamukurya chiŵandi ndi kuguta ndipu mwazamuziŵa kuti ini ndini Yehova Chiuta winu.’” 13 Sonu ndi mazulu kunguza tiyuni ta kambuŵi ndipu tingubenekere msasa wa Ayisirayeli. Ndi mlenji pasi penga dungwi kuzunguliya msasa wosi. 14 Asani dungwi lakamuka, pasi paŵanga tinthu takupapatika, to tenga nge ayisi. 15 Ayisirayeli ŵati awona venivi angwamba kufumbana kuti, “Ndi vinthu wuli ivi?” Pakuti anguziŵa cha kuti venga vinthu wuli. Mozesi wanguŵakambiya kuti: “Ntchiŵandi cho Yehova wakupaskani kuti muryi. 16 Yehova walamula kuti, ‘Weyosi watongi chakurya cho wangarya. Mutongi mwesu umoza wa omeri wa munthu weyosi mwakukoliyana ndi unandi wa ŵanthu wo ŵe muhema linu.’” 17 Ayisirayeli angwamba kuchita venivi; anguto chakurya, anyaki anguto chinandi ndipu anyaki anguto chimana. 18 Asani apima ndi mwesu wa omeri, munthu yo wanguto vinandi vajumphanga cha mwesu ndipu yo wanguto vimanavi vamupeleŵeriyanga cha. Weyosi wanguto chakurya cho wangarya.
AUGUST 17-23
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 17-18
“Ŵanthu Akujiyuyuwa Asambiza Ndipuso Apasaku Anyawu Vakuchita”
(Chituwa 18:17, 18) Asibweni aku Mozesi, angumukambiya kuti: “Uchita umampha cha. 18 Yiwi kweniso ŵanthu wo we nawu muvukengi, chifukwa chakuti katundu uyu ndi muzitu kwaku yiwi ndipu ungamunyamuwa cha wija.
(Chituwa 18:21, 22) Kweni usankhi anthulumi akwenere wo atopa Chiuta, anthulumi akugomezgeka wo atinkha kusaniya phindu mwachinyengu. Uŵaŵiki kuti aje alongozgi a magulu nga ŵanthu 1,000, alongozgi a magulu nga ŵanthu 100, alongozgi a magulu nga ŵanthu 50 ndi alongozgi a magulu nga ŵanthu 10. 22 Yiwu ayeruzgengi ŵanthu wo ayambana, ndipu azengi ndi milandu yikuluyikulu kwaku yiwi kweni milandu yimanayimana ayeruzgengi ndiwu. Agaŵiyeku ntchitu kuti vinthu vikupepukiyeku.
w03 11/1 6 ¶1
Kugomezga Anyidu Kutitiwovya Kuti Tikondwengi
Anthulumi angulongo kuti ŵenga ndi mijalidu yamampha ŵechendasankhiki kuti awovyengi Mozesi. Angulongo kuti awopanga Chiuta, amutumbikanga kweniso awopanga kuchita vinthu vo vingamuguŵiska. Vawonekiyanga limu kuti anthulumi yaŵa ayesesanga kulondo marangu ngaku Chiuta. Yiwu atinkhanga kusaniya phindu mwachinyengu, vo vilongo kuti ŵenga ndi mijalidu yamampha yo yinguŵawovya kuti aleki kugwiriskiya ntchitu udindu wawu mwambula kwenere. Yiwu angukhumba cha kuti agongoweski ŵanthu wo aŵagomezganga chifukwa chakukhumba kujikondweska, kukondweska abali ŵawu ndipuso abwezi ŵawu.
(Chituwa 18:24, 25) Mozesi wanguvwiya asibweni ŵaki ndipu nyengu yeniyo wanguchita vosi vo angumukambiya. 25 Mozesi wangusankha anthulumi akwenere pakati pa Ayisirayeli wosi ndipu wanguŵaŵika kuti aje alongozgi a magulu nga ŵanthu 1,000, alongozgi a magulu nga ŵanthu 100, alongozgi a magulu nga ŵanthu 50 ndi alongozgi a magulu nga ŵanthu 10.
w02 5/15 25 ¶5
Kugomezgeka Kutovya Ŵanthu Arunji
Mozesi nayu wenga wakujiyuyuwa. Wati wavuka kuphwere masuzgu nga ŵanthu anyaki, awiski amuwolu waki a Yeteru, angumupaska ulongozgi wakovya. Angumukambiya kuti: Ntchitu zinyaki ugaŵiyeku anthulumi akwenere. Mozesi wati waziŵa kuti wangafiska nadi cha yija, wanguvwiya ulongozgi wo asibweni ŵaki angumupaska. (Chituwa 18:17-26; Maŵerengedu 12:3) Munthu wakujiyuyuwa wachita kasu cha kugaŵiyaku anyaki maudindu, pamwenga kopa kuti amuphangengi udindu asani wangapaskaku ŵanthu akwenere ntchitu zinyaki. (Maŵerengedu 11:16, 17, 26-29) Mumalu mwaki wakhumbisiska kuŵawovya kuti aluti panthazi mwauzimu. (1 Timote 4:15) Ndivu nasi titenere kuchita.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
(Chituwa 17:11-13) Asani Mozesi walutirizga kusoske manja ngaki muchanya, Ayisirayeli athereskanga Aamaleki kweni asani wasisiya manja ngaki pasi, Aamaleki athereskanga Ayisirayeli. 12 Manja ngaku Mozesi ngati ngazilirika, anguza ndi mwa kuti wajepu ndipu wangujapu. Pavuli paki, Aroni ndi Huru anguwovya Mozesi kusoska manja ngaki, munyaki kujanja lamaryi munyaki kujanja lamazge, kuti manja ngo ngalutirizgi kuja viyo mpaka po lumwi linguselere. 13 Mwaviyo, Yoswa wanguthereska Aamaleki ndi lipanga.
(Chituwa 17:14) Sonu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Lemba venivi mubuku la chikumbusu ndipuso ukambiyi Yoswa kuti, ‘Ndazakuŵamaliya limu Aamaleki wosi ndipu azamukumbukika so cha pacharu chapasi.’”
it-1 406
Mabuku nga mu Bayibolu
Vo Mozesi wangulemba vingukambirika ndi Chiuta, ntchigaŵa cha mabuku nga mu Bayibolu kweniso mwe ulongozi wo ungatiwovya pa kusopa ndipu uthenga waki ngwakugomezgeka. Mozesi wangukhumba yija cha kuti waje mlongozgi kweniso wakulamuliya Ayisirayeli; tikamba viyo chifukwa pakwamba wakananga kuchita vo Yehova wamukambiyanga. (Chitu. 3:10, 11; 4:10-14) Mumalu mwaki Chiuta wangumuchiska ndi kumupaska nthazi zakuchitiya vakuziziswa mwakuti asembi akuchita vamasenga aku Farawo anguziŵa kuti nthazi zo Mozesi wachitiya vakuziziswa zakutuliya kwaku Chiuta. (Chitu. 4:1-9; 8:16-19) Mwaviyo tingakamba kuti Mozesi wangulembaku mabuku nga mu Bayibolu kweniso kulongoro ndi Farawo ndi chilatu chakuti wajitchukisi cha. Mozesi wanguchiskika kuti wakalongoro ndi Farawo kweniso wangulembaku mabuku nganyaki nga mu Bayibolu chifukwa chakuti wanguvwiya vo Chiuta wangumukambiya kweniso wanguwovyeka ndi mzimu wakupaturika.—Chitu. 17:14.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 17:1-16) Ayisirayeli wosi angunyamuka kutuwa kuchipululu cha Sini. Yiwu apumuwanga mumalu ngakupambanapambana mwakukoliyana ndi mo Yehova waŵakambiyanga ndipu angujintha mahema ngawu ku Refidimu. Kweni kwenuku kwengavi maji ngakuti amwi. 2 Mwaviyo, Ayisirayeli angwamba kupindana ndi Mozesi ndipu akambanga kuti: “Tipaski maji ngakuti timwi.” Kweni Mozesi wanguŵakambiya kuti: “Ntchifukwa wuli mupindana nani? Ntchifukwa wuli mulutirizga kuyesa Yehova?” 3 Kweni nyota yinguŵapweteka ukongwa Ayisirayeli kwenuku ndipu angudinginyikiya Mozesi. Yiwu angukamba kuti: “Ntchifukwa wuli ukutituzga mucharu cha Ijipiti kuti uzitibayi ndi nyota, isi, ŵana ŵidu kweniso viŵetu vidu?” 4 Pakumaliya paki, Mozesi wanguliriya Yehova kuti: “Ndichiti nawu wuli ŵanthu yaŵa? Yiwu aja kamanavi kundiponya ndi mya!” 5 Sonu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Danjiyapu panthazi pa ŵanthu wo, ndipu uto anyaki mwa ŵara ŵa Ayisirayeli kweniso nthonga yaku yo ungupumiya Msinji wa Nayelu. Yipingi mujanja laku ndipu lutanga. 6 Awona! Ini ndamukuma panthazi paku, pajalawi ku Horebu. Ukapumi jalawi, ndipu pamutuwa maji kuti ŵanthu akamwi.” Mozesi wanguchita venivi pa masu pa ŵara ŵa Ayisirayeli. 7 Sonu Mozesi wangudana malu ngo kuti Masa kweniso Meriba chifukwa chakuti Ayisirayeli angupindana nayu ndipuso chifukwa chakuti Ayisirayeli anguyesa Yehova mwakukamba kuti: “Kumbi Yehova we pakati pidu pamwenga cha?” 8 Pavuli paki, kunguza Aamaleki ndipu anguchita nkhondu ndi Ayisirayeli ku Refidimu. 9 Mwaviyo, Mozesi wangukambiya Yoswa kuti: “Tisankhiyi anthulumi ndipu luta kuchichita nkhondu ndi Aamaleki. Mawa ndazamukuma pachanya pa phiri ndipu nthonga yaku Chiuta wauneneska yazamukuŵa mujanja langu.” 10 Sonu Yoswa wanguchita mwakukoliyana ndi mo Mozesi wangumukambiya. Iyu wanguchita nkhondu ndi Aamaleki. Ndipu Mozesi, Aroni ndi Huru anguluta pachanya pa phiri. 11 Asani Mozesi walutirizga kusoske manja ngaki muchanya, Ayisirayeli athereskanga Aamaleki kweni asani wasisiya manja ngaki pasi, Aamaleki athereskanga Ayisirayeli. 12 Manja ngaku Mozesi ngati ngazilirika, anguza ndi mwa kuti wajepu ndipu wangujapu. Pavuli paki, Aroni ndi Huru anguwovya Mozesi kusoska manja ngaki, munyaki kujanja lamaryi munyaki kujanja lamazge, kuti manja ngo ngalutirizgi kuja viyo mpaka po lumwi linguselere. 13 Mwaviyo, Yoswa wanguthereska Aamaleki ndi lipanga. 14 Sonu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Lemba venivi mubuku la chikumbusu ndipuso ukambiyi Yoswa kuti, ‘Ndazakuŵamaliya limu Aamaleki wosi ndipu azamukumbukika so cha pacharu chapasi.’” 15 Pavuli paki, Mozesi wanguzenga guŵa la sembi ndipu wangulidana kuti Yehova-nisi. 16 Iyu wangukamba kuti: “Chifukwa Aamaleki alimbana ndi mpandu waufumu waku Ya, ndipu Yehova wazamuchita nkhondu ndi Aamaleki mu migonezi yawu yosi.”
AUGUST 24-30
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 19-20
“Kumbi Marangu 10 Ngatikuwovyani Wuli”
(Chituwa 20:3-7) Ungajanga ndi achiuta anyaki cha, kupatuwaku ini. 4 “Ungajipangiyanga chikozgu chakusema cha, pamwenga chikozgu cha chinthu chechosi chakuchanya, chapacharu chapasi pamwenga chamumaji nga pacharu chapasi. 5 Ungavisindamiyanga cha pamwenga kunyengeka kuti uviteŵete, pakuti ini Yehova Chiuta waku, ndini Chiuta yo wakhumba kuti ŵanthu ajiperekengi kwaku ini pe. Ndilanga ŵana chifukwa cha ubudi wa awusewu mpaka mugonezi wachitatu ndipuso mugonezi wachinayi wa ŵanthu wo atinditinkha, 6 kweni ndilongo chanju chambula kumala mpaka ku mugonezi wa nambala 1,000 wa ŵanthu wo atindiyanja ndi kusunga marangu ngangu. 7 “Ungagwiriskiyanga ntchitu zina laku Yehova Chiuta waku munthowa yambula kwenere cha, chifukwa Yehova walekengi cha kulanga munthu yo wagwiriskiya ntchitu zina Laki munthowa yambula kwenere.
w89 11/15 6 ¶1
Kumbi Marangu 10 Ngatikuwovyani Wuli?
Marangu nganayi ngakwambiriya ngakonkhoska vo isi tingachita kuti tikondwesi Yehova. (Lakwamba) Iyu ndi Chiuta yo wakhumba kuti ŵanthu ajiperekengi kwaku iyu pe. (Mateyu 4:10) (Lachiŵi) Wosi wo atimusopa atenere cha kugwiriskiya ntchitu angoza. (1 Yohane 5:21) (Lachitatu) Zina laku Chiuta tiligwiriskiyengi ntchitu mwakwenere, tilitumbikengi ndipuso tingalinyozesanga cha. (Yohane 17:26; Aroma. 10:13) (Lachinayi) Tikhumbika kuŵika umoyu widu wosi pa vinthu vakupaturika. Venivi vititiwovya kuti tipumuwi, pamwenga ‘tisere mu sabata lakupumuliya,’ku ntchitu zidu.—Aheberi 4:9, 10.
(Chituwa 20:8-11) “Ukumbukengi kuti zuŵa la Sabata ndakupaturika. 9 Ugwirengi ntchitu zaku zosi mazuŵa 6, 10 kweni zuŵa la 7 ndi sabata laku Yehova Chiuta waku. Ungagwiranga ntchitu yeyosi cha, kwali ndiwi, mwana waku munthulumi, mwana waku munthukazi, kapolu waku munthulumi, kapolu waku munthukazi, chiŵetu chaku pamwenga mulendu yo waja mumizi yaku. 11 Chifukwa chakuti mu mazuŵa 6, Yehova wangupanga kuchanya ndi charu chapasi, nyanja ndi vinthu vosi vo ve mwenimo, ndipu wangwamba kupumuwa pa zuŵa la 7. Ndichu chifukwa chaki Yehova wangutumbika zuŵa la Sabata ndi kulipatuwa.
(Chituwa 20:12-17) “Utumbikengi awusu ndi anyoku kuti uzije ndi umoyu utali mucharu cho Yehova Chiuta waku wakupaskengi. 13 “Ungabayanga munthu cha. 14 “Ungachitanga chigololu cha. 15 “Ungabanga cha. 16 “Ungaperekanga ukaboni waboza cha wakupusikiya munyaku. 17 “Ungakhumbiranga nyumba ya munyaku cha. Ungakhumbiranga muwolu wa munyaku cha pamwenga kapolu waki munthulumi pamwenga kapolu waki munthukazi pamwenga ng’ombi yaki yinthulumi pamwenga bulu waki pamwenga chinthu chechosi cha munyaku.”
w89 11/15 6 ¶2-3
Kumbi Marangu 10 Ngatikuwovyani Wuli?
(La nambala 5) Asani ŵana avwiya apapi ŵawu vitovya kuti ŵanthu mubanja akoliyanengi kweniso kuti Yehova waŵatumbiki. Ndipu “dangu lakwamba lo le ndi layizgu” lititipaska chilindizga chamampha ukongwa. Litovya munthu kuti ‘vinthu vimuyende umampha’ kweniso kuti ‘waje ndi umoyu utali pacharu.’ (Aefeso 6:1-3) Sonu pakuti tija “mu mazuŵa ngakumaliya” nga charu ichi, asani mwana wavwiya Chiuta wangaja ndi umoyu utali.—2 Timote 3:1; Yohane 11:26.
Asani titanja anyidu tiŵachitiyengi cha vinthu viheni, nge (6) kubaya, (7) chigololu, (8) kuba, ndipuso (9) kupereka ukaboni waboza. (1 Yohane 3:10-12; Aheberi 13:4; Aefeso 4:28; Mateyu 5:37; Nthanthi 6:16-19) Kweni wuli pa nkhani ya vilatu vidu? Dangu la (10) lo likaniza kukhumbira kwasanji, lititikumbusa kuti nyengu zosi Yehova wakhumba kuti tiŵanaŵanengi vinthu vamampha.—Nthanthi 21:2.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
(Chituwa 19:5, 6) Sonu asani muvwiyengi mazu ngangu pa chinthu chechosi ndipuso asani musungengi phanganu langu, mwazamuja chuma changu chapade kutuliya mu mitundu yosi ya ŵanthu, pakuti charu chosi chapasi ntchangu. 6 Mwazamuja asembi wo azamulamuliya nge mafumu ndipuso mtundu wakupaturika.’ Ukakambi mazu ngenanga kwa Ayisirayeli.”
it-2 687 ¶1-2
Wasembi
Usembi Wachikhristu. Yehova wangulayizga Ayisirayeli kuti asani alutirizga kusunga phanganu laki azamuja “asembi wo azamulamuliya nge mafumu ndipuso mtundu wakupaturika.” (Chitu. 19:6) Kweni usembi waku Aroni wo wenga waka chithuthuzi cha vinthu vamunthazi ungulutiriya mpaka po usembi wamampha ukongwa unguziya. (Ahe. 8:4, 5) Usembi uwu ungulutiriya mpaka po phanganu lifya lingwambiya kugwira ntchitu, phanganu la Dangu lati lamala. (Ahe. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Pakwamba Chiuta wanguchita phanganu la usembi ndi Ayisirayeli pe kuti azamulamuliya mu ufumu waki; kweni pati pajumpha nyengu phanganu lenili wanguchita so ndi ŵanthu amitundu yinyaki.—Machi. 10:34, 35; 15:14; Aro. 10:21.
Mbayuda amanavi waka wo anguzomera Yesu. Mwaviyo nge mtundu Ayuda anandi angutondeka kusankhika ndi Yehova kuti aje asembi ndi mafumu kweniso mtundu wakupaturika. (Aro. 11:7, 20) Chifukwa chakuti Ayisirayeli angutondeka kuja akugomezgeka, Chiuta wanguŵatcheŵeska vyaka vinandi kuvuli kuziya mwa mchimi Hoseya kuti: “Pakuti mwakana kundiziŵa, nani so ndazakukukanani ndipu mwazakunditeŵete cha nge asembi, ndipuso chifukwa chakuti mwaluwa dangu laku Chiuta winu, nani so ndazamuluwa ŵana ŵinu.” (Hose. 4:6) Mwakuyanana waka, Yesu wangukambiya alongozgi Achiyuda kuti: “Ufumu waku Chiuta ulondekengi kwaku yimwi ndipu uperekekengi ku mtundu wo ungapasa vipasu vakwenere Ufumu.” (Mate. 21:43) Chinanga kuti ve viyo, pa nyengu yo Yesu Khristu wenga pacharu chapasi, wasunganga Dangu ndipu waziŵanga kuti usembi waku Aroni wechekugwira ntchitu, mwakuti wangukambiya ŵanthu wo wanguŵachizga matenda nga makhati kuti aluti ku wasembi ndi kuchipereka chawanangwa.—Mate. 8:4; Mariko 1:44; Luka 17:14.
(Chituwa 20:4, 5) “Ungajipangiyanga chikozgu chakusema cha, pamwenga chikozgu cha chinthu chechosi chakuchanya, chapacharu chapasi pamwenga chamumaji nga pacharu chapasi. 5 Ungavisindamiyanga cha pamwenga kunyengeka kuti uviteŵete, pakuti ini Yehova Chiuta waku, ndini Chiuta yo wakhumba kuti ŵanthu ajiperekengi kwaku ini pe. Ndilanga ŵana chifukwa cha ubudi wa awusewu mpaka mugonezi wachitatu ndipuso mugonezi wachinayi wa ŵanthu wo atinditinkha,
w04 3/15 27 ¶1
Fundu Zikuluzikulu za Mubuku la Chituwa
20:5—Kumbi Yehova ‘walanga wuli ŵana chifukwa cha ubudi wa awusewu’ mpaka mugonezi wamunthazi? Asani munthu weyosi wakuwa, wayeruzgika mwakukoliyana ndi vo wachita kweniso vo waŵanaŵana. Kweni Ayisirayeli ŵati ayamba so kusopa angoza, mugonezi wawu wakunthazi ungusuzgika. Ayisirayeli wo alekanga kusopa angoza nawu angusuzgika chifukwa cha vo mtundu wawu unguchita mwakuti venga vakusuzga kuti alutirizgi kuja akugomezgeka.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 19:1-19) Mu mwezi wachitatu kutuliya po Ayisirayeli angutuliya mucharu cha Ijipiti, pa zuŵa lenili, angufika muchipululu cha Sinayi. 2 Angutuwaku ku Refidimu, ndipu angufika muchipululu cha Sinayi ndi kujintha mahema ngawu muchipululu chenichi. Yiwu angujintha mahema ngawu kwenuku, pafupi ndi phiri. 3 Pavuli paki, Mozesi wangukwere kuphiri kwaku Chiuta wauneneska ndipu Yehova wangulongoro nayu kutuliya muphiri kuti: “Ukakambiyi nyumba yaku Yakobe kweniso Ayisirayeli kuti, 4 ‘Mungujiwone mwija vo ndinguchitiya Ayijipiti kuti ndikunyamuweni pamapapa nga nombu ndi kuza namwi kwaku ini. 5 Sonu asani muvwiyengi mazu ngangu pa chinthu chechosi ndipuso asani musungengi phanganu langu, mwazamuja chuma changu chapade kutuliya mu mitundu yosi ya ŵanthu, pakuti charu chosi chapasi ntchangu. 6 Mwazamuja asembi wo azamulamuliya nge mafumu ndipuso mtundu wakupaturika.’ Ukakambi mazu ngenanga kwa Ayisirayeli.” 7 Mwaviyo, Mozesi wanguluta ndipu wangudana ŵara ŵa Ayisirayeli ndi kuŵakambiya mazu ngosi ngo Yehova wangumulamula. 8 Pavuli paki, ŵanthu wosi angumuka mwakukoliyana kuti: “Vosi vo Yehova wakamba, tichitengi.” Nyengu yeniyo, Mozesi wanguchikambiya Yehova vo ŵanthu wo angumuka. 9 Ndipu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Awona! Ndizengi kwaku yiwi mumtambu ufipa kuti ŵanthu avwi ndichilongoro nawi ndipuso kuti yiwi nawi akugomezgengi nyengu zosi.” Pavuli paki, Mozesi wangukambiya Yehova vo ŵanthu angumuka. 10 Sonu Yehova wangukambiya Mozesi kuti: “Luta kwa Ayisirayeli ndipu ukaŵatowesi msanawale ndi mawa, ndipuso achapi vakuvwala vawu. 11 Ndipu atenere kunozgeke zuŵa lachitatu chifukwa pa zuŵa lachitatu, Yehova wazamusikiya pa Phiri la Sinayi, pa masu pa ŵanthu wosi. 12 Uŵikiyi ŵanthu mphaka kuzunguliya phiri losi ndipu uŵakambiyi kuti, ‘Phweriyani kuti weyosi wangalutanga kufupi ndi phiri cha pamwenga kukwaska mphaka yaki. Weyosi yo wakwaskengi phiri wabayikengi nadi. 13 Pangazisanirikanga janja lakukwaska munthu yo cha, kweni waziponyeki mya pamwenga wazihomeki. Kwali ntchiŵetu pamwenga munthu wazamuja ndi umoyu cha.’ Kweni asani kwavwika kuliya kwa mbata ya sengwi la mbereri, angaziza kufupi ndi phiri.” 14 Sonu Mozesi wangusikiya kwa Ayisirayeli kutuliya kuphiri, ndipu wangwamba kuŵatowesa, ndipu yiwu anguchapa vakuvwala vawu. 15 Iyu wangukambiya Ayisirayeli kuti: “Nozgekiyani zuŵa lachitatu. Munthulumi weyosi wangagonananga ndi munthukazi cha.” 16 Ndi mlenji pa zuŵa lachitatu, paphiri pangung’anima limphezi ndipuso pangugululusa. Paphiri lo, penga mtambu ufipa ndipuso panguvwika kuliya kwa mbata ya sengwi, ndipu ŵanthu wosi mumsasa wa Ayisirayeli angwamba kumbwambwanthiya. 17 Sonu Mozesi wangutuzga ŵanthu wo mumsasa kuti akumani ndi Chiuta wauneneska. Ŵanthu wo, anguma musina mwa phiri. 18 Mu Phiri losi la Sinayi mwatolorokanga josi chifukwa chakuti Yehova wanguza paphiri lo mumotu. Josi lo, latolorokanga nge josi lakutuwa mu uvunu ndipu phiri losi lasukunyikanga ukongwa. 19 Sonu kuliya kwa mbata kuchikuliyakuliya, Mozesi walongoronga ndipu Chiuta wauneneska wamumukanga.
AUGUST 31–SEPTEMBER 6
CHUMA CHAKUTULIYA MU MAZU NGAKU CHIUTA | CHITUWA 21-22
“Muwonengi Umoyu nge mo Yehova Watiwuwone”
(Chituwa 21:20) “Asani munthu wapuma kapolu waki munthulumi pamwenga kapolu waki munthukazi ndi nthonga, ndipu wamubaya, munthu yo watenere kulangika.
it-1 271
Kupuma
Munthu wazomerezekanga kupuma kapolu waki munthulumi pamwenga munthukazi ndi nthonga asani kapolu yo wagaruka pamwenga wavwiya cha. Asani kapolu yo wafwa wachipumika, mbuyaki walangikanga. Kweni asani kapolu yo waja ndi umoyu kwa zuŵa limoza pamwenga ngaŵi kutuliya po wangumupumiya, valongonga kuti mbuyaki wengavi maŵanaŵanu ngengosi ngachiŵembu mumtima mwaki. Mwaviyo mbuyaki wajanga ndi wanangwa wakumupasa chilangu chifukwa wakumugula ndi “ndalama zaki.” Munthu wangakhumba cha kuti wanangi katundu waki wakuzirwa chifukwa mbwenu waluza. Kweniso asani kapolu yo wafwa pati pajumpha zuŵa limoza pamwenga nganandi vaziŵikanga umampha cha kuti wafwa chifukwa chakupumika pamwenga pachifukwa chinyaki. Mwaviyo, asani kapolu yo waja ndi umoyu kwa zuŵa limoza pamwenga ngaŵi kutuliya po wangupumikiya, mbuyaki walangikanga cha.—Chitu. 21:20, 21.
(Chituwa 21:22, 23) “Asani anthulumi apumana ndipu apweteka munthukazi wanthumbu, ndipu wabala mwana muteta kweni palivi yo wafwa, munthulumi yo wapweteka munthukazi, walipiri mwakukoliyana ndi vo mulumu wa munthukazi yo wakamba. Ndipu malipiru ngo wakangapereke kwa akweruzga. 23 Kweni asani pafwa munthu, wapereki umoyu kulipa umoyu,
(Chituwa 21:28, 29) “Asani ng’ombi yavwinkhuwa munthulumi pamwenga munthukazi ndipu munthu yo wafwa, ng’ombi yo ayiponyi ndi mya mpaka yifwi ndipu nyama yaki yingaryikanga cha; kweni mweneku wa ng’ombi yo wangalangikanga cha. 29 Kweni asani ng’ombi yenga ndi kalusu kakuvwinkhuwa ŵanthu, ndipu mweneku wangutcheŵeskekapu kweni wayiphweriyanga cha, ndipu yabaya munthulumi pamwenga munthukazi, ng’ombi yo, ayiponyi ndi mya ndipu mweneku nayu wabayiki.
Yehova Wakhumba Kuti Mujengi ndi Umoyu Wamampha Kweniso Mwakuvikilirika
Fundu za mu Dangu ili zagwiranga so ntchitu asani chiŵetu chapweteka munthu. Asani ng’ombi yavwinkhuwa munthu, mweneku wa ng’ombi wakhumbikanga kuyibaya kuti ŵanthu aje akuvikilirika. Mweneku wa ng’ombi waluzanga ukongwa chifukwa chakuti waryanga cha pamwenga kugulisa ng’ombi yo yavwinkhuwa munthu. Kumbi ntchinthu wuli cho chachitikanga asani ng’ombi yapweteka munthu ndipu mweneku watiyiphwere mbwenu cha? Asani ng’ombi iyi yabaya munthu, nayu yabayikanga, mweneku nayu wabayikanga. Dangu ili lagwiranga ntchitu kwaku weyosi yo waleka kuphwere viŵetu vaki.—Chitu. 21:28, 29.
Kufufuza Fundu Zakuzirwa za mu Bayibolu
(Chituwa 21:5, 6) Kweni asani kapolu wakana kuluta ndipu wakamba kuti, ‘Nditanja ambuya, muwolu wangu, ndipuso ŵana ŵangu; ndikhumba cha kufwatulika,’ 6 mbwenu mbuyaki waluti nayu pa masu paku Chiuta wauneneska. Pavuli paki wazamuluta nayu pakhomu la nyumba pamwenga pafulemu, ndipu mbuyaki wazamutolo gutu laki ndi chitungu, ndipu wazamuja kapolu waki umoyu waki wosi.
Ntchifukwa Wuli Titenere Kujipatuliya Kwaku Yehova?
Kujipatuliya kwaku Yehova ndi nkhani yikulu ukongwa chifukwa kupambana ndi phanganu lelosi lo munthu wangachita ndi munthu munyaki. Kumbi kujipatuliya kwaku Yehova kutitiwovya wuli? Kuti tivwisi, tiyeni tiwoni vo vichitiska kuti ŵanthu aje pa ubwezi wakukho. Kuti munthu wakondwi ndi mubwezi waki, nayu wakhumbika kuchita vo mubwezi waki wachita. Venivi vichitiska kuti munthu wajivwengi kuti we ndi udindu wakuphwere vo munyaki wakhumba. Chakuyeruzgiyapu chamampha pa nkhani iyi ntchaku Davidi ndi Yonatani. Yiwu ayanjananga ukongwa mwakuti anguchita phanganu. (Ŵerengani 1 Samuele 17:57; 18:1, 3.) Chinanga kuti ubwezi wakukho nge uwu ngwakusoŵa mazuŵa nganu, kweni kanandi ubwezi uja wakukho asani ŵanthu wo ŵe pa ubwezi athembana pamwenga asani weyosi wawona kuti we ndi udindu wakuphwere munyaki.—Nthanthi 17:17; 18:24.
Dangu lo Chiuta wangupaska Ayisirayeli likamba za ubwezi unyaki wo ŵanthu ayanduwanga nawu asani achita phanganu. Asani kapolu wamuyanja ukongwa mbuyaki ndipu wakhumba kulutirizga kuja nayu, wosi ŵaŵi akhumbikanga kusimikiziyana mwakuchita phanganu. Dangu lakambanga kuti: “Asani kapolu wakana kuluta ndipu wakamba kuti, ‘Nditanja ambuya, muwolu wangu, ndipuso ŵana ŵangu; ndikhumba cha kufwatulika,’ mbwenu mbuyaki waluti nayu pa masu paku Chiuta wauneneska. Pavuli paki wazamuluta nayu pakhomu la nyumba pamwenga pafulemu, ndipu mbuyaki wazamutolo gutu laki ndi chitungu, ndipu wazamuja kapolu waki umoyu waki wosi.”—Chitu. 21:5, 6.
(Chituwa 21:14) Asani munthu wakwiyiya ukongwa munyaki mpaka kumubayiya dala, nayu watenere kubayika chinanga kuti wangathaŵiya kuguŵa la sembi.
it-1 1143
Sengwi
Mazu nga pa Chituwa 21:14 ngalongo kuti wasembi nayu wakhumbikanga kubayika chifukwa cha mulandu wa kubaya munthu. Kweniso wabayikanga asani wabaya munthu mwadala chinanga kuti wangako masengwi nga paguŵa la sembi.—Yeruzgiyani ndi 1 Ŵakaro. 2:28-34.
Kuŵerenga Bayibolu
(Chituwa 21:1-21) “Ivi ndi vyeruzgu vakuti ukaŵakambiyi: 2 “Asani mwagula kapolu wachiheberi, wazamuja kapolu vyaka 6, kweni mu chaka cha 7, wazamufwatulika kwambula kulipira chechosi. 3 Asani wanguza yija, wazamuluta yija. Asani wakuto, wazamuluta ndi muwolu waki. 4 Asani mbuyaki wamupaska munthukazi ndipu wamubaliya ŵana anthulumi pamwenga anthukazi, munthukazi yo ndipuso ŵana azamuja ŵa ambuyaki, ndipu iyu wazamuluta yija. 5 Kweni asani kapolu wakana kuluta ndipu wakamba kuti, ‘Nditanja ambuya, muwolu wangu, ndipuso ŵana ŵangu; ndikhumba cha kufwatulika,’ 6 mbwenu mbuyaki waluti nayu pa masu paku Chiuta wauneneska. Pavuli paki wazamuluta nayu pakhomu la nyumba pamwenga pafulemu, ndipu mbuyaki wazamutolo gutu laki ndi chitungu, ndipu wazamuja kapolu waki umoyu waki wosi. 7 “Asani munthu wagulisa mwana waki munthukazi kuti waje kapolu, mwana yo wazamufwatulika nge mo kapolu munthulumi wafwatulikiya cha. 8 Asani mbuyaki wakondwa nayu cha ndipu wamuto cha kuti waje mbilika, kweni wakhumba kuti waguliki ndi munthu munyaki, wakhumbika cha kumugulisa ku mulendu, pakuti wamuchitiya chinyengu. 9 Asani wamupereka ku mwana waki kuti wamuto, watenere kumuwona nge mwana waki munthukazi. 10 Asani mwana yo, wato munthukazi munyaki, wangalekanga cha kupereka chakurya, vakuvwala ndipuso cho ntchakwenere mu nthengwa ku muwolu waki wakwamba. 11 Asani waleka kumupaska vinthu vitatu venivi, mbwenu wazamufwatulika kwambula kulipira ndalama yeyosi. 12 “Weyosi yo wapuma munyaki mpaka kumubaya, nayu watenere kubayika. 13 Kweni asani wamubayiya dala cha, ndipu Chiuta wauneneska wazomereza kuti vichitiki, ndazakukunozgiyani malu ngakuti wangathaŵiyaku. 14 Asani munthu wakwiyiya ukongwa munyaki mpaka kumubayiya dala, nayu watenere kubayika chinanga kuti wangathaŵiya kuguŵa la sembi. 15 Munthu yo wapuma awisi pamwenga anyina watenere kubayika. 16 “Weyosi yo waba munthu ndi kumugulisa pamwenga wasanirika kuti we mu manja mwaki, watenere kubayika. 17 “Weyosi yo watemba awisi pamwenga anyina watenere kubayika. 18 “Vo vitenere kuchitika asani ŵanthu ayambana ndipu yumoza wapuma munyaki ndi mwa pamwenga fayiti, munthu yo wafwa cha, kweni wapwetekeka ŵaka ndi kugona pabedi, ndi ivi: 19 Asani munthu yo wayuka ndipu watenda kubwalu ndi nthonga, yo wangumupuma wangalangikanga cha. Kweni wamulipirengi pa nyengu yo munthu wakupwetekeka wagwira ntchitu cha mpaka po wachiriya limu. 20 “Asani munthu wapuma kapolu waki munthulumi pamwenga kapolu waki munthukazi ndi nthonga, ndipu wamubaya, munthu yo watenere kulangika. 21 Kweni asani kapolu yo waja ndi umoyu kwa zuŵa limoza pamwenga ngaŵi kutuliya po wangumupumiya, mbuyaki wangalangikanga cha, chifukwa wakumugula ndi ndalama zaki.