Kumbi ndi Vinthu Wuli vo Vazamuchitikiya Visopa Vaboza?—Vo Bayibolu Likamba
Kumbi mukondwa cha pamwenga muguŵa ndi visopa? Chinanga kuti visopa vichita vinthu vinyaki vamampha kweni ŵanthu wo akamba kuti apemphera mu visopa venivi ndiwu atambisa so masuzgu nganandi. Buku linyaki lingukamba kuti: “Nkhondu zinyaki zikuluzikulu zo zachitikapu zingwamba chifukwa cha kupambana vigomezgu.” (Encyclopedia of Religion and War) Alongozgi anyaki a visopa agwiriskiya ntchitu chisopa chawu kuti asopi Yehova cha, kweni kuti achiskengi fundu zinyaki zandali. Kweniso pe alongozgi anyaki a visopa wo abisa milandu nge yakukolere kweniso yakuba ndalama yo alongozgi anyawu achita.
Asani yimwi ndimwi mukondwa cha ndi vo visopa vichita, kumbi muwona kuti Yehova watuvwa wuli? Bayibolu likamba kuti Yehova wakondwa cha ndi vinthu vo visopa vinandi vichita. Likonkhoska so mauchimi ngo ngalongo vo Yehova wazamuchita ndi visopa venivi. Mwakugwiriskiya ntchitu ntharika, Bayibolu likonkhoska kuti pambula kuswera yapa Chiuta wachitengi chinthu chinyaki chakofya ndi visopa pacharu chosi.
Kumbi Bayibolu likamba kuti ntchinthu wuli chichitikiyengi visopa kunthazi?
Uchimi: Buku la Chivumbuzi likamba va huli linyaki lo liziŵika kuti Babiloni Mukulu. Huli lenili likambika kuti laja pachinyama chakofya chiyera ukongwa. Pavuli paki, Bayibolu lilutirizga kukamba kuti huli ili lingubayika ndi chinyama chakofya chenichi kweniso chinyama chinyaki cha masengwi 10.—Chivumbuzi 17:3, 5, 16.
Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Huli yo ndi Babiloni Mukulu, wamiya visopa vosi vaboza vo vileka kukondwesa Chiuta.a Chinyama chakofya chiyera ukongwa chimiya wupu wa United Nations (UN),b penipo chinyama chinyaki cha masengwi 10 chimiya maboma nga pacharu chosi.c Buku la Chivumbuzi likamba kuti huli laja pachanya pa chinyama chakofya chiyera ukongwa chifukwa visopa vaboza ve ndi mazaza ukongwa pa vo wupu wa United Nations uchita. Kweni fundu yakuti vinyama vazamubaya huli vilongo kuti wupu wa UN ndipuso maboma nga ndali ngazamuyukiya visopa vaboza ndipu ngazakuvinanga. Vinthu venivi vechendachitikepu ndipu visopa vosi vaboza vazamupeyeke limu.
Kumbi visopa vaboza vazamubwangandulika wuli?
Uchimi: “Ndipu masengwi 10 ngo unguwona ndipuso chinyama chakofya, vazamutinkha huli lo, ndipu vazakulisakaza ndi . . . kuliwotche limu ndi motu. Pakuti Chiuta waŵika venivi mumitima yawu [mumitima ya ŵanthu wo alamuliya charu] kuti ngachiti vo iyu waŵanaŵana, kuti ngafiski maŵanaŵanu ngawu ngamoza mwakupereka ufumu wawu ku chinyama chakofya . . . Mu zuŵa limoza, milili yaki yizengi, ndipu milili yaki ndi iyi: nyifwa, kuliya ndipuso nja. Kweniso wazamuwotcheke limu ndi motu, chifukwa chakuti Yehovad Chiuta, yo wamuyeruzga, ngwanthazi.”—Chivumbuzi 17:16, 17; 18:8.
Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Chiuta wazamuchitiska kuti maboma nga pacharu chosi ngayende “vo iyu waŵanaŵana.” Ndipu iyu wazamuchitiska kuti maboma ngenanga ngapereki “ufumu” pamwenga kuti nthazi zawu ku wupu wa UN. Pakumaliya, wupu wa UN mwakugwiriskiya ntchitu nthazi zo wazamulonde kutuwa ku vyaru wazamubwanganduwa visopa vosi vaboza pacharu chosi. Vinthu venivi vazamuchitika mwakubuchiza kweniso mwaliŵi, mwakuti vazamuja nge vachitika “mu zuŵa limoza,” ndipu ŵanthu anandi azamuzizwa ukongwa.—Chivumbuzi 18:21.
Ntchifukwa wuli visopa vaboza vazamubwangandulika?
Uchimi: “Maubudi ngaki ngawunjikana mpaka kuchanya, ndipu Chiuta wakumbuka ntchitu zaki zambula urunji.”—Chivumbuzi 18:5.
Vo uchimi uwu ung’anamuwa: Visopa vaboza vaja vichichita vinthu viheni kwa vyaka mahandiredi nganandi. Wonani nganyaki mwa “maubudi ngaki” ngo ngachitiskengi kuti Chiuta wayeruzgi Babiloni Mukulu:
Kuseleriyamu mu ndali. Yesu Khristu wangusambiza akusambira waki kuti angaseleriyangamu cha mu ndali, kweni wanguŵakambiya kuti agomezgengi ufumu waku Chiuta. Ufumu wenuwu wazamutuzgapu maufumu ngosi nga ŵanthu ndipu yiwu pe ndiwu wazamulamuliya kwamuyaya.e (Daniyeli 2:44; Mateyu 6:9, 10; Yohane 6:15; 18:36) Kweni mumalu mwaki visopa vaboza vichiska ŵanthu kuti agomezgengi maboma nga ŵanthu. Visopa venivi viselere ukongwa mu ndali mumalu mwakuteŵete Chiuta. Ndichu chifukwa chaki buku la Chivumbuzi likamba kuti Babiloni Mukulu wambika mulandu wa “kuchita ureŵi” kweniso wadanika kuti “huli likulu.”—Chivumbuzi 17:1, 2; Yakobe 4:4.
Viwawa. Bayibolu likamba kuti visopa vaboza vikwaskika pa nyifwa za “ŵanthu wosi wo akubayika pacharu chapasi.” (Chivumbuzi 18:24) Visopa vinandi vatondeka kusambiza ŵanthu wawu kuti ajengi mwachimangu kweniso vichiska ndi kuzomereza ŵanthu kuti achitengi nkhondu.
Mbunu. Visopa vaboza visaniya ‘chuma chaki mwambula soni.’ (Chivumbuzi 17:4; 18:7) Visopa vinandi vigwiriskiya ntchitu mazaza ngawu kweniso kutchuka kuti visaniyi ndalama mwambunu. Venivi vitimukondwesa cha Chiuta chinanga nkhamanavi.—Tito 1:7.
Maboza. Visopa vaboza visambiza kweniso vichita vinthu vo visuskana ndi uneneska wa Bayibolu.f Chifukwa chakuti visopa visambiza vinthu vaboza, vilandizga ŵanthu kweniso vitimutumbika cha Chiuta, Bayibolu litividana kuti “nyinawu . . . wa vinthu vakuseruska va pacharu chapasi.”—Chivumbuzi 17:5; 18:23.
Kumbi visopa vosi vazamubwangandulika?
Awa. Buku la chivumbuzi likamba za gulu la ŵanthu wo atuliya mu mitundu yosi wo adanika kuti a “mzinda ukulu.” (Chivumbuzi 7:9) A mzinda ukulu ŵenaŵa akambika kuti “avwala mikhanju yituŵa,” vo ving’anamuwa kuti yiwu ndiwu asopa Chiuta mwakugomezgeka nge mo iyu wakhumbiya. Ŵanthu ŵenaŵa ndiwu azamupona pa “chisuzgu chikulu.” Bayibolu likamba kuti pa nyengu yeniyi, visopa vosi vaboza vazamubwangandulika kweniso arwani aku Chiuta azamubayika. (Chivumbuzi 7:13, 14; 19:11, 19-21) A mzinda ukulu wo akambika kuti avwala mikhanju yituwa, mbanthu wo ŵe mu chisopa chauneneska cho chazamujaku kwamuyaya.g
Mzinda ukulu wa ŵanthu wo asopanga Chiuta mwauneneska apona po visopa vaboza vibwangandulika
Kumbi mutenere kuchitanji pakuti mwaziŵa kuti Chiuta wazamunanga visopa vaboza?
Mungapembuzgika ukongwa kuziŵa kuti Chiuta wazomereza cha vinthu viheni vo visopa vichita. Kweniso mungakondwa kuziŵa kuti vinthu vijengi umampha pambula kuswera yapa chifukwa Chiuta watuzgengepu visopa vosi vaboza vo vichitiska kuti taŵanthu tisuzgikengi.
Mungachiskika so kuziŵa kuti vingachitika kusopa Chiuta munthowa yo iyu wazomereza. Bayibolu likamba kuti “ŵanthu wo asopa mwauneneska azamusopa Ada mu mzimu ndi mu uneneska. Nadi panu, Ada akhumba ŵanthu aviyo kuti aŵasopengi.” (Yohane 4:23) Yehova wakamba kuti: “Tuwaniku kwaku iyu [kung’anamuwa Babiloni Mukulu], mwaŵanthu ŵangu, asani mukhumba cha kusangana nayu maubudi ngaki, ndipuso asani mukhumba cha kulondiyaku yinyaki mwa milili yaki.” (Chivumbuzi 18:4, 5) Chiuta wakhumba kuti ŵanthu amusopengi mu uneneska. (1 Timote 2:3, 4) Iyu walayizga ŵanthu wo azomera mudanu wenuwu kuti azamuja ndi umoyu kwamuyaya.—1 Yohane 2:17.
a Kuti muziŵi vinthu 4 vo vingakuwovyani kuziŵa Babiloni Mukulu, ŵerengani nkhani yamutu wakuti “Kodi Babulo Wamkulu N’chiyani?”
b Kuti muziŵi vinthu 6 vo vingakuwovyani kuziŵa Chinyama chenichi ŵerengani nkhani yamutu wakuti “Kodi Chilombo Chofiira Kwambiri Chomwe Chimatchulidwa M’chaputala 17 cha Chivumbulutso Chimaimira Chiyani?”
c Kuti muziŵi mo mungaziŵiya chinyama chenichi ŵerengani nkhani yamutu wakuti “Kodi Chilombo cha Mitu 7 Chotchulidwa M’buku la Chivumbulutso Chaputala 13, Chikuimira Chiyani?”
d Yehova ndilu zina laku Chiuta. (Masalimo 83:18) Wonani nkhani yamutu wakuti “Kumbi Yehova Ndiyani?”
e Kuti muziŵi vinandi, woneriyani vidiyo yamutu wakuti Kumbi Ufumu Waku Chiuta Ntchinthu Wuli?
f Kuti muwoni vakuyeruzgiyapu, wonani bokosi lakuti “Kumbi Visopa ‘Vachikhristu’ Navu ve Mugulu la Babiloni Mukulu?”
g Kuti muziŵi mo Bayibolu lingakuwovyiyani kuziŵa chisopa cha uneneska, ŵerengani nkhani yamutu wakuti “Kodi Ndingachidziwe Bwanji Chipembedzo Cholondola?”