Musaniyengi Nyengu Yakukambiskana Kweniso Kuchitiya Vinthu Limoza

Anthulumi anandi akuto kweniso awolu ŵawu atondeka kukambiskana chinanga kuti angaŵa pamoza. Chifukwa wuli?

• Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki akutorana awona kuti atanjana cha chinanga kuti ŵe limoza?

• Vo mungachita

• Vo ŵanthu anyaki akutorana akamba

• Mafumbu ngakuti mukambiskani

Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki akutorana awona kuti atanjana cha chinanga kuti ŵe limoza?

• Kuvuka ukongwa

  “Asani ndi nyengu yakuti tichezi, kusanirika kuti ini pamwenga mulumu wangu tavuka ukongwa. Ndipu asani ini ndavuka, ndiswera cha kumwazika ndi vinthu. Mwakuti tiwona kuti mbumampha kuti tiwoneriyengi waka TV.”—Anna.

• Kutimbanyizgika ndi vipangizu va mazuŵa nganu

  “Malu ngakucheze ndipuso vakusangaluska va pa intaneti vingatiryiya nyengu yidu. Ungamaliya maora nganandi pa malu ngenanga, mumalu mwakuchezanga ndi munthu yo ukutorana nayu. Mungapatukana ndi chipinda viyo.”—Katherine.

• Kwanja vinthu vakupambana

  “Asani mulumu wangu waza kutuwa ku ntchitu, kanandi watanja kuchita vinthu vo watanja. Iyu wagwira ntchitu mwaphamphu, mwaviyo wakhumbika kusaniya nyengu yakuchitiya vo watanja. Kweni ndikhumbisiska kuti mphanyi tachezanga limoza.”—Jane.

• Ntchitu

  “Vipangizu va mazuŵa nganu vachitiska kuti tigwirengi ntchitu chinanga ndi po te kunyumba limoza ndi mabanja ngidu. Kanandi ndimuka mameseji pamwenga mauthenga ngaku ntchitu, mumalu mwakuti nyengu yeniyi ndichezengi ndi muwolu wangu.”—Mark.

Vo mungachita

• Muziŵengi kuti kusaniya nyengu yakucheza ndi muwolu pamwenga mulumu winu nkhwakukhumbika ukongwa.

  Fundu ya mu Bayibolu: “Musimikizi kuti vinthu vakukhumbika ukongwa ndi nivi.”—Afilipi 1:10.

  Ŵanaŵaniyani mafumbu yanga: Kumbi vakuchita vinu vilongo kuti muwona kuti nthengwa yinu njakukhumbika ukongwa kuphara ntchitu pamwenga vo mutanja? Kumbi muwolu pamwenga mulumu winu mucheza nayu kwa kanyengu waka kamanavi?

  Fundu yakovya: Nyengu zosi musaniyengi nyengu yakucheze waka ndi muwolu pamwenga mulumu winu kwambula kutimbanyizgika ndi vinthu vinyaki.

  “Ndikondwa ukongwa asani mulumu wangu wapatuwa nyengu yakucheze waka taŵaŵi. Nditijivwa kuti watindiyanja ndipuso kuti wakhumba kuchezanga nani. Venivi vitindiwovya kuti nani ndimuyanjengi ukongwa.”—Anna.

• Nyengu zinyaki mujengepu waka kwambula kuko foni pamwenga tabuleti.

  Fundu ya mu Bayibolu: “Chinthu chechosi che ndi nyengu yaki yakuŵikika.”—Wakutawula 3:1.

  Ŵanaŵaniyani fumbu ili: Kumbi nkhalinga po mauthenga nga pa foni ngatikutimbanyizgani po mucheza ndi muwolu pamwenga mulumu winu?

  Fundu yakovya: Muyesesengi kuti pafufupi kamoza pa zuŵa, muryiyengi limoza chakurya ndipu pa nyengu yeniyi, mafoni mungasiyengi patali. Nyengu yachakurya yija nyengu yamampha yakukambiskiyana vo vakuchitikiyani pa zuŵa lo.

• Asani nkhwamachitika, mugwiriyengi limoza ntchitu zapanyumba pamwenga kulutiya limoza kuchigula vinthu.

  Fundu ya mu Bayibolu: “Ŵaŵi aluska yumoza pakuti asaniyengi mphotu yikulu chifukwa cha phamphu lawu.”—Wakutawula 4:9, mazu ngamumphata.

  Ŵanaŵaniyani fumbu ili: Kumbi nkhalinga po yumoza waku yimwi waluta yija kuchichita pamwenga kuchigula vakurya va banja linu?

  Fundu yakovya: Mugwiriyengi limoza ntchitu ndipu muwovyanengi chinanga ndi ntchitu zo zingagwirika ndi munthu yumoza.

  “Muyesesengi kuchitiya limoza vinthu nge kuluta kuchigula vinthu, kusuka mbali, kupeteka vakuvwala, ndipuso kugwiriya limoza ntchitu za kumunda ndipu wenuwu ungaŵa mwaŵi wakuti mukambiskanengi ndi muwolu pamwenga mulumu winu?”—Nina.

• Mujengi akoloŵa

  Fundu ya mu Bayibolu: “Ŵanthu wosi aziŵi kuti mwe akoloŵa.”—Afilipi 4:5.

  Ŵanaŵaniyani fumbu ili: Kumbi mungalongo wuli kuti mwe akoloŵa pa vinthu vo mukhaza kuti muwolu pamwenga mulumu winu wakuchitiyeningi?

  Fundu yakovya: Kambiskanani ndi chilatu chakuti weyosi waziŵi cho munyaki wakhumba. Koliyanani vo weyosi watenere kuchita kuti wagwiriskiyengi ntchitu nyengu munthowa yo yingakondwesa munyaki.

  “Mulumu wangu we ndi nthazi ukongwa, penipo ini, nthazi zangu zimana chifukwa cha suzgu yo ndenayu muliŵavu. Kanandi nditimuchiska kuti walutengi kuchichita masaza ngo watanja ndipu asani waweku wandisaniyengi. Pa nyengu yosi yo mulumu wangu waluta kuchichita masaza, ini ndija pa nyumba kuti ndipumuwi. Tosi tikondwa chifukwa tichita vo takhumbikanga nadi kuchita.”—Daniela.

Mafumbu ngakuti mukambiskani

Chakwamba, weyosi pakuyija waŵanaŵaniyi dankha mafumbu yanga. Pavuli paki mukambiskani vo mwasaniya.

• Kumbi muwona kuti pasonu panu, yimwi ndi mulumu pamwenga muwolu winu mutuŵa ndi nyengu yakukwana yakucheze limoza?

• Kumbi ndi vinthu wuli vo mulumu pamwenga muwolu winu wayesesa kusintha vo mungamuwonga?

• Nanga ndi vinthu wuli vo mungayanja kuti muwolu pamwenga mulumu winu wachitengi?

• Nkhalinga po vipangizu va mazuŵa nganu vitikutimbanyizgani kuti mulekengi kuvwisiya umamphaumampha asani muwolu pamwenga mulumu winu walongoro namwi?

• Kumbi weyosi waku yimwi wangalongo wuli kuti ngwakoloŵa pa vo mukhaza kuti munyinu wakuchitiyeningi?

• Kumbi ndi vinthu wuli vo weyosi waku yimwi wangachita sabata yinu kuti muŵi ndi nyengu yakukwana yakucheze limoza kwambula kutimbanyizgika?