Mitshamuselo yi gomogo omu nya mabhuku ma khumbugidwego omu nya Gibhukwana nya mitshangano nya thumo ni mavbanyelo
3-9 NYA FEVEREIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 12–14
“Gidzumeledzwano gi khuhago guvbanya gwago”
(Genesi 12:1, 2) PFHUMU Nungungulu a di embela Abrama, khuye: “Diga litigo Iago, la valongo vago ni ndranga ya babe wago, u hongola ga litigo nyi na gu nonedzago. Nyi na wusa khu uwe litigo nya vathu nya vangi. Nyi na gu kategisa, nyi gu ninga lina nya wuzundzo, u na khala uwe gikategiso.
it-3 paj. 155, ndri. 4
Gidzumeledzwano
Gidzumeledzwano ni Abrahama. Gidzumeledzwano ni Abrahama so wonega na gi phede gu thuma tepo Abrama (Abrahama) a nga tshatuga tsongo wa Ewufrate na gu hongola Khanani. Nayo nya gidzumeledzwano wu giridwe 430 myaga hwane. (Ga 3:17) Jehovha embede Abrahama tepo a nga ba a khala Mesopotamiya, tigoni gwa Kalidhiya gu hongola ga wulanga a nga hadzi mu yeyedza. (Mith 7:2, 3; Ge 11:31; 12:1-3) Ekisodha 12:40, 41 (LXX) a gu yeyedza gu khuye gu hegisani nya 430 myaga vaIsrayeli na va gu vbanya Egipito ni Khanani, “khu litshigu lolo khamo” va di duga khu wugumbini Egipito. Avo va dugide khu Egipito khu litshigu nya 14 nya Nisani nya 1513 na ma si gu vbohi matshigu yathu, a gu litshigu nya Phasika. (Eks 12:2, 6, 7) Khu kharato so wonega na si gu yeyedza khiso Abrahama tshatugide tsongo wa Ewufrate na gu hongola Khanani khu 14 nya Nisani nya 1943 na ma si gu vbohi matshigu yathu, nigu khatshi khiyo tepo gi phedego khiyo gu thuma gidzumeledzwano gya Abrahama. Nungungulu wonegide gambe ga Abrahama hwane nya gu ba a khugide khu Khanani a hongola Sikemi, nigu a di engedzeya gu mu tumbisa khuye: “Nyi na ninga litigo leli situgulwana sago”, si yeyedzago gu khiso gidzumeledzwano gegi gi di gu pwana ni gitumbiso gi giridwego thembweni ga Edheni, ni gu yeyedza khiso ‘gitugulwana’ gi di hadzi velegedwa mafuni. (Ge 12:4-7) Simbe silo nyo engedzelege Jehovha ganede khu hwane nya tepo, kha nga si ganedwago omu ga Genesi 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
(Genesi 12:3) Nyi na kategisa avo va gu kategisago, nyi vala avo va na gu valago. Vathu vatshavbo va tigoni va na kategiswa khu kotani gwago.”
w89 1/7 paj. 3, ndri. 4
Khu ginani u yedego guti lisine maningano ni Abrahama
Go ganedwa khu gitumbiso nyo samadzise, egi Abrahama a gi gipwidego khu dzitepo dzimbili. (Genesi 18:18; 22:18) Gasi gi tadzisega gitumbiso gyogyo, Nungungulu a na wusa khu ga vafudego ava va thangeyago dzindranga. Womi gu na ba guri makategwa ga ava va na wuswago khu gufani, kholu va nata mana giemo nya mafu na gi gu fana ni paradhesi yi luzidwego khu vathu nyo pheye. Hwane nya isoso va na hevbudzwa edzi va nga manago khidzo makategwa nya womi nya mba vbeya mafuni. — Genesi 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
(Genesi 13:14-17) Hwane nya gu Loti na bede khu yaye ndzila, PFHUMU Nungungulu a di embela Abrama, khuye: “Gukhugela wulanga wowu u guromo avbo, khusa maho yago u khedzisa Wuronga ni Marandzi, Khugadambo ni Muhwadambo! 15 Kholu litigo latshavbo u li wonago, nyi na gu ninga uwe ni sanana sago kala gupindruga. 16 Nyi na gira sanana sago si tala ngudzu kha nga mafu. Mwalo muthu a dzi kodzago gu saya dzitshota nya mafu. Khidzo gambe kharato, mwalo muthu a na gu dzi kodzago gu saya sanana nya livelego lago. 17 Olu dzuwulugela u wona litigo leli khu maphuvbo yatshavbo, kholu nyi na gu ninga li khala lago.”
it-2 paj. 676, ndri. 1
Nayo
Khu guya khu matimo, sihevbuli nyo khaguri sa gu khodwa gu khiso avba nya gurengiswe nya gipeto, murengi a di gu yeyedzwa mivbingano nya gipeto na va gu emide khu wulaga gi wonegago gwadi gipeto gyogyo. Tepo murengi a nga ba a ganeya khuye “nyi ngu gi wona” a di gu yeyedza gu khuye gi dzumede guya khu nayo. Tepo Jehovha a nga tumbisa Abrahama gu mu ninga litigo la Khanani, gupheya Abrahama a di embedwa gu pwani a di yede gu khedzisa dzikhona dzatshavbo dza dzina nya litigo. Ganiolu guhambana ni murengi, Abrahama kha nga ganeya khuye “nyi ngu gi wona”, adzina saye kholu Nungungulu a ganedego khuye a di hadzi ningeya Litigo nya Gitumbiso ga situgulwana sa Abrahama. (Ge 13:14, 15) Mosi, a gu muthangeyi wa Israyeli guya khu nayo, rumidwe gu “khedzisa” litigo, khu ndziya yoyo, abari gu tshamuselo wu ningidwego vbatshani yeyi lisine, si di hadzi thula gu vbindrugedza nya litigo ga vaIsrayeli na va gu thangedwa khu Josuwa. (Dhet 3:27, 28; 34:4; wona gambe esi Sathane a yeyedzidego Jesu omu ga Mt 4:8.) Gimbe gilo nyo fane ni esi gi wonegago gu khatshi nayo wu di gu ruma gu gi girwa khegi: gu gimbiyagimbiya omu nya gipeto mwendro gu beya omu nya gipeto gyogyo khu makungo nya gu gi renge. (Ge 13:17; 28:13) Omu nya madangaliya nyo khaguri ya gale, gu di gu manega tengo nya misimbo yatshavbo yi gomogo omu nya gipeto gi rengiswago. — Fananisa ni Ge 23:17, 18.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 13:8, 9) Khavbo avbo, Abrama a di embela Loti, khuye: “Khandri gwadi gu manega ni siregera ni guhambana vbakari gwathu mwendro ga vahavisi vathu, kholu hi va ndranga mweyo. U na ni litigo latshavbo mbeli gwago. 9 U ngu dzi kodza gu hatha umo u gunago. Nya gu gu lomba gukheni hi hambanelane malanga. Wa gu hongola nyambade, eni nyi na hongola nyamudye, wa gu hatha nyamudye, eni nyi na hongola nyambade.”
w16.05 paj. 5, ndri. 12
Lulamisa sigaradzo khu ndziya nya lihaladzo
Omu nya Bhibhiliya gu na ni matimu ma ganeyago khu sithumi sa Nungungulu esi si lulamisidego sigaradzo khu ndziya nyo rule, esi adzina saye si nga hadzi resa gu hambana. Mambe nya matimu yoyo khayo ya Loti ni tiyu waye Abrahama. Vatshavbo va diri ni dzinvhuta, nigu vahavisi vawe va di gu khaleya gudwanisana khu kotani nya olu gu nga ba guri mwalo wulanga nyo eneye gasi gu havisa dzinvhuta. Gasi gu vbedza ligwaha lolo, Abrahama a di diga Loti a pheya khuye a hatha litigo nyo none gasi a ya khala uye ni ndranga yaye gumogo ni sifuyo saye. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Nga pwani giyeyedzo gegi nya gyadi! Nya lisima ga Abrahama gu diri gu vega gu rula, nasiri gu gira gugola gwaye. Ina luzide gilogyo khu kotani nya wuwadi a wu giridego? Ne vbadugwana. Nya mba hweya, hwane nya isoso, Jehovha tumbiside Abrahama gu mu ninga makategwa nya mangi ngudzu. (Gen. 13:14-17) Ha gu dzigaradzeya gu vbanya guya khesi hi si hevbudego omu nya Bhbhiliya hi bwe hi lulamisa sigaradzo khu ndziya nya lihaladzo Nungungulu a na hi tshatshazeya ambari ha gu tshangana ni sigaradzo.
(Genesi 14:18-20) A nuye Melikisedheki, mufumeli wa Salema, a nga bani nari muphasi nya mhamba ya Nungungulu nya gukhugege ngudzu, a dita nuye na pharide gibaba ni vbinyu, 19 a ta mu kategisa khu magana yaya, khuye: “Nungungulu a khusegidego ngudzu, muvangi nya ndzadzi ni mafu, a na kategise Abrama! 20 A na dhumiswe Nungungulu a khusegidego ngudzu, a gu ningidego tshivba nya gupale valala Vago!” Abrama a di mu ninga gipandre nya likhumi nya silo satshavbo a nga si wuyisago nyaluphye.
(Vahebheru 7:4-10) Wonani edzi Melikisedheki a nga bani ari khongolo khidzo: Abrahama, nyapandre, a mu ningide gipandre nya likhumi nya phango watshavbo a nga wandrela valala litungatunu. 5 Khu Nayo, vaphasi nya mhamba va gu va nyumbani ga Levhi va na ni fanelo nya guhengise gipandre nya likhumi nya silo satshavbo. Avo va gu hengisa ga vandriyawe va gu sanana sa Abrahama navo. 6 Melikisedheki a di siri wa nyumbani ga Levhi, aholu, hakhide gipandre nya likhumi nya silo Abrahama a nga phangago litungatunu, a wuya a mu kategisa. A di kategisa uye a nga bani a hakhide situmbiso sa Nungungulu. 7 Gu mwalo gukanakana nya gukhethu oyu a kategisago khongolo guvbindra wule a kategiswago. 8 Omu nya wuphasi wa na Levhi, gipandre nya likhumi gya gu hakhwa khu vathu va nafago, aholu, avba ga Melikisedheki, kha nga yi ganelago Milowo nya Guage, gipandre nya likhumi gi hakhidwe khu muthu a simamago guvbanya. 9 Hi na ganela gukhethu avo va na Levhi va hakhago olu gipandre nya likhumi nya silo nya vathu, va livbide navo gikhati gyogyo gipandre nya likhumi khu mandzani ga Abrahama. 10 Kholu Levhi a di si gu velegwi, hi na khethu a di nga romo ndrani ga babe waye Abrahama, gikhati a nga mananago ni Melikisedheki.
it-3 paj. 484, ndri. 3
Muphasi nya mhamba
Melikisedheki, mufumeli wa Salema, a diri muphasi nya mhamba (ko·henʹ) nyo samadzise. Bhibhiliya kha yi ganeyi gilo khu vakokwe vaye, mahungu nya gu velegwe gwaye ni gufa gwaye. Wuphasi waye khandri a di wu mana ga vakokwe, nigu uye kha nga tshikedza mwendro gu tshikedzwa khu muthu. Melikisedheki a diri pfhumu ni muphasi nya mhamba khu gumogo. Wuphasi waye wu diri wukhongolo guvbindra wuphasi wa Levhi, kholu Levhi livbide gipandre nya likhumi ga Melikisedheki kha nga olu a ga ba ari vbalongotunu ga Abrahama tepo Abrahama a nga ningeya gipandre nya likhumi ga Melikisedheki a bwe a kategiswa khuye. (Ge 14:18-20; Heb 7:4-10) Avba nya silo sesi, Melikisedheki a gu emeya Jesu Kristo a gu “muphasi nya mhamba kala gupindruga, khu nayo nya wuphasi wa Melikisedheki.” — Heb 7:17.
10-16 NYA FEVEREIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 15–17
“Khu ginani Jehovha a nga ninga lina nya liphya Abrama ni Sarayi?”
(Genesi 17:1) Abrama a diri ni livbandre na mana magumi ni livbandre na mina (99) myaga nya guvelegwe gwaye, PFHUMU Nungungulu a dzi wonegisa gwaye a gu mu embela, khuye: “Eni kheni Nungungulu nya Tshivba Yatshavbo. Gimbila mbeli gwangu nu lulamide.
it-2 paj. 101
Sihoso, Guvbwetedzeya sihoso
Mavbanyelo ni sigiro nya vathu gu tala nya dzitepo si hosegide. Gighoho ni gu phazama gu girwago khu vathu vatshavbo gu mamedwe avba ga Adhamu. (Ro 5:12; Ndz 51:5) Ganiolu Jehovha vbelede, “a ngu dziti edzi hi wumbidwego khidzo, a ngu alakanya gukhuye ethu hi libumba basi,” nigu uye na ni wuhindzi. (Ndz 103:13, 14) A di wona mwama nyo tumbege Nowa nari “uye basi muthu nya lisine nya gululame mafuni.” (Ge 6:9) A di ruma Abrahama gu khuye: “Gimbila mbeli gwangu nu lulamide.” (Ge 17:1) Ambari vama vava va vavili va nga ba va sa vbeleya nigu olu va fude, va wonidwe kha nga vathu nyo lulame khu Jehovha, oyu a si kodzago gu “wona monyo.” (1Sa 16:7; fananisa ni 2Dzf 20:3; 2Dzik 16:9.) Jehovha a di ruma Israyeli khuye: “Uwe gu vbwetega gu khala na wu lulamide mbeli ga PFHUMU Nungungulu wago.” (Dhet 18:13; 2Sa 22:24) Uye ningede gyanana gyaye nyo vbeleye (Heb 7:26) kha nga muphaso nya gudzegiswe nigu khu kotani nya isoso Jehovha a ngu kodza gu wona ava va yeyedzago gukhodwa kha nga vathu ‘va lulamidego’ mwendro nya mba na gihoso nigu khu tepo yayimweyo vo dzi garadzeya gambe gu khala Valamuli nyo lulame ni vathu nyo vbeleye. — Ro 3:25, 26; wona GUTUMBEGA; GUVBELEYA.
(Ge 17:3-5) Abrama a di noga, a tsitsa khovbe vbavbatshi, Nungungulu a mu embela, khuye: 4 “Pwanano nyi girago nago khoyu: U na khala babe nya mahundzu nyambana tengo. 5 Gukhugela olu khu na ranwa gambe pwani Abrama, aholu va na pwani Abrahama, kholu nyi na gu gira nyapandre nya mahundzu nyambana tengo.
it-1 paj. 28, ndri. 6
Abrahama
Tepo yi diya yi vbindra. Olu va di romo Khanani khu gipimo nya 10 myaga, ambari ulolo Sara a di ngari gifule. Khu kharato Sara a di hunga gu tshikedzwa khu githumi gyaye nya nyamayi nya Mugipiti, nya gupwani khu Agari, gasi a feya gu mana gyanana khavba gwaye. Abrahama a di dzumeya. Khu kharato, Ismayeli velegidwe khu 1932 na ma si gu vbohi matshigu yathu, tepo Abrahama a nga ba ari ni 86 myaga. (Ge 16:3, 15, 16) Tepo yi di engedzeya gu vbindra. Khu 1919 na ma si gu vbohi matshigu yathu tepo Abrahama a nga ba ari ni 99 myaga, Jehovha rumide gu khuye vatshavbo vama va ndrangani ga Abrahama va di yede gu haniswa wugwera gasi gu yeyedza gidzumeledzwano nya pwanano gi gomogo avba ga Abrahama ni Jehovha. Khu tepo yamweyo Jehovha vbindrugezide lina la Abrama li khala Abrahama, “kholu nyi na gu gira nyapandre nya mahundzu nyambana tengo.” (Ge 17:5, 9-27; Ro 4:11) Nya mba hweya dzingilozi dziraru, edzi Abrahama a dzi hakhidego ndrangani gwaye kha nga vapfhumba khu lina la Jehovha, dzi di tumbisa khidzo khu mwaga wu nga hadzi landreya Sara a di hadzi mana mimba a bwe a velega gyanana nya gikhwathana. — Ge 18:1-15.
(Genesi 17:15, 16) Nungungulu a di embela Abrahama, khuye: “Gukhugela olu khu na rana gambe mwangadzi wago khuwe khu Sarayi, aholu, u na mu rana khu lina nya gupwani Sara. 16 Kholu nyi na gu kategisa khavbo gwaye; nyi na gu ninga gyanana nya gikhwathana; nyi na mu kategisa, a na khala mayi nya mayigo, khu ndrani gwaye gu na velegwa dzipfhumu nya mayigo.”
w09 1/2 paj. 13
Ina malina ma na ni tshamuselo?
Jehovha vbindrugedzide malina nya vathu nyo khaguri khu makungu nya gu ganeye khesi si na va dugeleyago mindru ga tshigu. Khu giyeyedzo, uye vbindrugedzide lina Abrama, si tshamuseyago khiso “Papayi a gu khusedzwa” li khala Abrahama si thulago “Papayi nya gidzemo” Khu kotani nya lina laye Abrahama a di khala papayi nya vathu nya vangi. (Genesi 17:5, 6) Nga wona gambe ngadza Abrahama, Sarayi, adzina saye si thulago “siregera.” Nga dundrugeya khu gutsaka a gupwidego tepo khiyo Jehovha a nga vbindrugedza lina laye li khala “Sara” si thulago “Pfhumugadzi” si yeyedzago khiso a di hadzi khala nyampandre nya dzipfhumu. — Genesi 17:15, 16.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 15:13, 14) Khavbo avbo, PFHUMU Nungungulu a di mu embela, khuye: “Khala nu gu dziti gukhuwe situgulwana nya livelego lago sina vbanya kha nga vawuyi tigoni nya valombo, li si gu lawe. Va na khoziswa va gu girwa dzikhumbi, va tshonigiswa gipimo nya mazana mana myaga; 14 Aholu, Eni mune furi nyi na mayisa litigo li na gu va girago dzikhumbi. Khu guhegisa, va na duga ni wufumu nya gutale ngudzu.
it-1 dzipaji. 614-616
vakokwe
Jehovha a di embeya Abrama (Abrahama) khuye: “Khala nu gu dziti gukhuwe situgulwana nya livelego lago sina vbanya kha nga vawuyi tigoni nya valombo, li si gu lawe. Va na khoziswa va gu girwa dzikhumbi, va tshonigiswa gipimo nya mazana mana myaga.” (Ge 15:13; wona gambe Mith 7:6, 7.) Esi si ganedwe na gu nga si velegwi “gitugulwana” gi tumbisidwego, Isaki. Khu 1932 na ma si gu vbohi matshigu yathu, Abrahama velegedwe gyanana nyo pwane khu Ismayeli khu nyamayi nya Mugipiti nya gupwani khu Agari, nigu khu 1918 na ma si gu vbohi matshigu yathu gu di velegwa Isaki. (Ge 16:16; 21:5) Ha gu kotareya 400 myaga gu khugeya tepo vaIsrayeli va dugidego khu Egipito, a gu tepo yi nga tivegisa guhegisa nya ‘tshanisa’ hi bweleya hwane, (Ge 15:14) ha gu vboheya mwaga nya 1913, na ma si gu vbohi matshigu yathu, nigu khu tepo yoyo Isaki a diri ni tanga nya 5 myaga. So wonegisa gu khatshi tepo Isaki a nga lumudwa, Ismayeli a diri ni 19 myaga nigu a diri “muwuyi” tigoni nya valombo a bwe a emisana ni gutshaniseka gu profetidwego. (Ge 21:8, 9) Ambari olu matshiguni yathu si wonwago na siri mwalo lisima nya likhongolo gu ba na Ismayeli a sa khala gihodza thomba gya Abrahama, kha sa nga ba si khade kharato dziteponi dza va Abrahama. Isoso so yeyedzwa khesi Sara a giridego ni esi Nungungulu a giridego tepo a nga dzumeleya gu khuye Sara a tutumisa Agari gumogo ni gyanana gyaye. (Ge 21:10-13) Gu ba gigiro gegi gi tshamusedwa gwadi omu nya Bhibhiliya, so yeyedza gambe gu khiso gi yeyedzide gu pheya nya giprofeto nya 400 myaga nya gu tshaniseke igyo gi nga hadzi hegisa khu guduga ga vaIsrayeli khu Egipito. — Ga 4:29.
(Genesi 15:16) Ga melana nya wuna, situgulwana sago si na wuya gambe tigoni momu. Kholu Vaamori va si gu tadzisi pimo nya sihoso sawe va kodza gu hakha tsayiso wu va fanelago.”
it-2 paj. 73, ndri. 6
Gu duga ga vaIsrayeli khu Egipito
“Melana nya wuna.” Hi yede gu dundruga khethu Jehovha embede Abrahama khuye ga melana nya wuna situgulwana saye si hadzi bweleya Khanani. (Ge 15:16) Khu myaga yatshavbo nya 430 gu khugeya tepo gi nga pheya gu thuma gidzumeledzwano gya Abrahama kala gu duga ga vaIsrayeli khu Egipito, gu manegide guvbindra 4 mimelana, ambari tepo si nga ba si khatshi vathu va di gu vbanya myaga nyo laphe teponi yoyo guya khu matimo. Ganiolu vaIsrayeli va di khala basi 215 myaga Egipito. Melana nya wuna wu nga kalkularwi khu gu thumisa basi lihudzu limwedo, a gu ilo la Levhi: (1) Levhi, (2) Khowati, (3) Aniramo, ni (4) Mosi.— Eks 6:16, 18, 20.
17-23 NYA FEVEREIRO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 18-19
“‘Mulamuli nya litigo latshavbo’ a fuvisa Sodhoma ni Ghomora”
(Genesi 18:23-25) Abrahama a di hidzimela ga Pfhumu aya mu wudzisa, khuye: “Ina u na mbembisa idzosaye, va nya gululama gumogo ni sighohi, gani? 24 A gu dzina saye vomo livbandre magumi vathu nya gululame dhoropani. U na va mbembisa kamwe, gani? Kha wu na tsetselela litigo lolo khu kotani nya avo nya livbandre magumi vathu nya gululame va vbanyago umo, gani? 25 Ahihi, u nga alakanyi gu gira silo nya nga isoso; gu songa u mbembisa va nya gululama gumogo ni sighohi, muthu nya gululame ni gighohi u va gira idzosaye! Ni vbadugwana, u nga giri kharato! Ina mulamuli nya litigo latshavbo a na sindrwa khu gu lamula, gani?”
w17.04 paj. 18, ndri. 1
“Mulamuli nya litigo latshavbo” a ngu gira esi nya sadi tepo yatshavbo
“INA mulamuli nya litigo latshavbo a na sindrwa khu gu lamula, gani?” (Gen. 18:25) Khu giwudziso gyogyo, Abrahama yeyedzide gutumba a nga ba ari nago nyo khuye Jehova a na lamula madhoropa ya Sodhoma ni Ghomora khu ndziya nyo lulame. Abrahama a di gu khodwa gu khuye Jehovha gima kha na nga “mbembisa va nya gululama gumogo ni sighohi.” Hwane nya 400 myaga Jehovha ganede khuye uye a diri: “Giwindri nya gutiye, thumo waye wu vbelede, kholu dzindzila dzaye dzatshavbo dzi lulamide! Nungungulu tumbegide, avbo gwaye gu mwalo gukanganyisa; Uye khwa lisine ni gululama.” — Dhet. 31:19; 32:4.
(Genesi 18:32) Abrahama a di ganela gambe, khuye: “Pfhumu yangu, u na nyi divalela, nyi na ganela gambe gumogo basi: Ahati wa guya mama likhumi vathu nya gululame?” Pfhumu a di hakha, khuye: “Kha nyi na mbembisa lidhoropa khu kotani nya avo nya likhumi.”
w18.08 paj. 30, ndri. 4
Gulaphisa-monyo — Kha gu digi gu timiseya
Khu lisine, giyeyedzo nya gikhongolo ngudzu nya gulaphisa-monyo khu Jehovha. (2 Ped. 3:15) Omu nya Bhibhiliya, hi ngu oloveya gu hevbula khu gulaphisa-monyo nya gukhongolo ga Jehovha. (Neh. 9:30; Isa. 30:18) U ngu dundruga esi Jehovha a giridego tepo Abrahama a nga Mu gira siwudziso nya singi maningano ni makungo yaye nyo fuvise Sodhoma? Jehovha kha piya Abrahama. A di engiseya siwudziso ni silombo satshavbo sa Abrahama khu gulaphisa-monyo. Khavbovbo, Jehovha yeyedzide gu khuye a di pwide silombo sa Abrahama a bwe a mu tiyisa gu khuye kha na nga fuvisa Sodhoma ambari go ba guri ni likhume vathu nyo lulame dhoropani mule. (Gen. 18:22-33) Jehovha tepo yatshavbo a gu engiseya khu gulaphisa-monyo, gima kha wugeyi muthu!
(Genesi 19:24, 25) Khavbo avbo, PFHUMU Nungungulu a di wisa madhoropa ga Sodhoma ni Ghomora, ndzadzi nya sulufa ni nilo nya gute khu ga Nungungulu. 25 A di pfhungumula madhoropa yale, ni lipani latshavbo, gumogo ni vathu vatshavbo va dhoropani ni satshavbo si velegwago mafuni.
w10 15/11 paj. 26, ndri. 12
Jehovha, Pfhumu Nungungulu wathu!
Hi nga tiyesega gu khethu nunugunu Jehovha a na emisa wufumo waye. Uye kha na nga dzumeleya guvivba kala gupindruga, nigu ethu hi ngu dziti gu khethu ho vbanya matshiguni nyo hegise. Jehovha fuviside vathu nyo vivbe teponi nya ndrambi. Fuviside Sodhoma ni Ghomora gumogo ni Faro ni vaphasedzeyi vaye. Sisera ni mabutho yaye ni Senakerebhi ni masotshwa yaye ya Asiriya kha va si kodza gu beya wulangani nyo Khugege Ngudzu. (Gen. 7:1, 23; 19:24, 25; Ekiso. 14:30, 31; Val. 4:15, 16; 2 Dzipf. 19:35, 36) Khu kharato hi nga tiyisega gu khethu Jehovha kha na nga dzumeleya gu khuye lina laye li nyenyeziswa ni gu tshaniswa nya dzifakazi dzaye kala gupindruga. Hi ngu wona gambe silo si yeyedzago guta ga Jesu ni gu hegisa nya litigo leli nyo vivbe. — Mat. 24:3.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 18:1) PFHUMU Nungungulu a di dzi wonegisa avbo ga Abrahama vbafuvbi ni miguhu ya Mambre, na khade mwanyani nya tshatsha waye, ni vbakari nya mihani.
(Genesi 18:22) Madhota yale ma di pfhurara ma bela ndzilani ma gu hongola Sodhoma. PFHUMU Nungungulu a di nga emide vbafuvbi ga Abrahama.
w88 5/15 paj. 23, ndri. 4-5
Ina womo muthu a nga nga wona Nungungulu?
Olu si ngu pwisisega gu ba Abrahama na ganede ni ngilozi yile yi rumidwego khu Nungungulu nga khatshi a gu ganeya ni Jehovha Nungungulu khu wugulu. Kha nga olu ngilozi yi ganedego satshavbo esi Nungungulu a nga ba a vbweta gu khuye Abrahama a siti nigu iyo yi di gu emeya Jehovha, Bhibhiliya yo ganeya khiyo: “[Jehovha, NM] a di dzi wonegisa avbo ga Abrahama.” — Genesi 18:1.
Dundruga gu khuwe dzingilozi dzi nga ba dzi thuma kha nga vaganeyi va Nungungulu dzi di gu si kodza gu ganeya mahungu nya nga edzi telefone ni radhiyu yi si khodzago khidzo gu ganeya malito ya mumbe muthu. Khu kharato si ngu pwala gu ba Abrahama ni Mosi ni Manowa ni vambe na va ganede ni dzingilozi dzi rumidwego khu Nungungulu nga khatshi vo ganeya ni Nungungulu. Ambari olu avo va nga ba va si kodza gu wona dzingilozi ni makhalelo ya Jehovha khavba gwadzo, kha sa nga ba si kodzega gu va wona Nungungulu. Khu kharato, yi mwalo ndziya nyo ganedze malito ya mupostoli Johane nyo khayo: “Mwalo muthu a wonidego Nungungulu.” (Johane 1:18) Vama vava va di wona dzingilozi dzi nga ba dzi emeya Nungungulu na siri Nungungulu khu wugulu.
(Genesi 19:26) Aholu mwangadzi wa Loti a di khedzisa hwane, a vbindrugedza a khala githombe nya munyu.
w19.06 paji. 20, ndri. 3
Phasa vambe gu pala gu garadzega
Loti kha gira makungu nya yadi tepo a nga hunga gu ya vbanya vbakari nya vathu nyo vivbe ngudzu va Sodhoma. (Leri 2 Pedro 2:7, 8.) Uwo wu diri wulanga nya wadi, ganiolu Loti emisanide ni sigaradzo nya singi khu gu ba a hongode Sodhoma. (Gen. 13:8-13; 14:12) Si nga gira mwangadzi waye na tsakisidwe khu lidhoropa lile mwendro khu vathu va nga va vbanya mule nyo bwe a si engisi Jehovha. Uye a difa tepo Jehovha a nga fuvisa litigo lile khu nilo. Ganiolu nga dundrugeya khu sagadzyana sa sivili sa Loti. Si nga wona gu fuviswa ga vama va nga hadzi tshadha naso. Loti a di luza ndranga yaye, dzithomba dzaye, nigu nyo vbise ga satshavbo i mwangadzi waye. (Gen. 19:12-14, 17, 26) Ga tepo yoyo nyo garadze, ina Jehovha digide gu laphiseya monyo Loti? Ahihi.
24 NYA FEVEREIRO–1 NYA MARÇO
DZITHOMBA NYA LITO LA NUNGUNGULU | GENESI 20–21
“Jehovha tepo yatshavbo a ngu gira esi a si tumbisago”
(Genesi 21:1-3) PFHUMU Nungungulu a di ta holela Sara, kha nga a nga ganelago, gambe a mu girede esi a nga mu tumbisago. 2 Sara a di khura mimba a velega gyanana nya gikhwathana ga Abrahama a nga bani a gumbide, matshiguni yale Nungungulu a nga bani na ma vegiside. 3 Abrahama a di riya lina nya gupwani khu Isaki, gyanana gegi a nga velegedwago khu Sara.
wp17.5 dzipaji. 14-15
Nungungulu a di mu rana khuye “Pfhumugadzi”
Ina Sara a di hega khu kotani nya gu mbana gu khodwa? Ahihi. Bhibhiliya yari khiyo: “Khu gukhodwa, Sara nuye manide mathomo nya gukhure mimba a velega gyanana, ambari a nga bani a vbindredwe khu tanga nya guvelege. Uye a di khodwa gukhuye Nungungulu a na tadzisa gitumbiso gyaye.” (Vahebheru 11:11) Sara a di gu muti Jehovha nigu a di gu dziti gu khuye Jehovha a nga tadzisa ni gevbini a gi tumbisago. Ina ethu kha hi yeli gu manega ni gukhodwa nya ga gogo? Hi na si kodza khu gu hi muti gwadi Nungungulu nya lisine Jehovha. Ha gu muti gwadi Jehovha, hi na wona khethu Sara giride gwadi khu gu khodwa gwaye. Khu lisine Jehovha tumbegide nigu a ngu tadzisa satshavbo a si tumbisago. Dzimbe dzitepo uye a gu si gira khu ndziya nya gu samadzise nyo bwe hi si khodwi gu khethu so girega khu lisine!
“ENGISA ESI A GANEYAGO”
Sara a diri ni 90 myaga tepo si nga girega esi a nga mba a si lileya. Velegide gyanana ni mwamwa waye nya gu mu haladze Abrahama a nga ba ari ni 100 myaga! Abrahama a di gi riya khuye khigyo Isaki si thulago “gihegiso” kha nga edzi Nungungulu a ganedego khidzo. Nga dundrugeya khedzi Sara a ba a gumbide khidzo ganiolu na tsakide kha nga a ganededo khuye: “Nungungulu a nyi ningide mahego, vatshavbo va na dzitigo va na hegelela gumogo ni eni.” (Genesi 21:6) Giliwugiso gyogyo gya Jehovha nyo samadzise khu lisine gi tsakiside Sara womini waye watshavbo. Ganiolu gu diri rwalo nya wukhongolo ngudzu gwaye gu sayisa gyanana.
Tepo Isaki a nga enedza 5 myaga a di lumudwa, nigu vandrangani gwaye va di gira gimotse khu gu tsaka. Ganiolu khandri satshavbo si nga ba si khade gwadi. Bhibhiliya yo yeyedza gu khiyo Sara a di “wona nya gukhuye” Ismayeli a diri ni mahaganelo nya mba yadi. Ismayeli gyanana gya Agari a diri ni 19 myaga nigu a di gu khaleya gu tsorodzeya Isaki. Ayoyo ma di siri mahagenelo nya wanana. Mupostoli Pawulo khu gu gimbiya nya tepo wonide esi si nga ba si girwa khu Ismayeli kha nga tshanisa. Sara wonide gu khuye mavbanyelo ya Ismayeli ma diri gigaradzo avba nya gyanana gyaye. Sara a di gu dziti gu khuye Isaki khandri gyanana gyaye basi, ganiolu a diri ni thumo nya lisima avba nya gu tadzisege nya makungu ya Nungungulu. Khu kharato uye tiyide hwambo a embeya Abrahama satshavbo si nga ba si girega. A di lomba gu khuye Abrahama a tutumisa Agari gumogo ni gyanana gyaye Ismayeli. — Genesi 21:8-10; Vagalatiya 4:22, 23, 29.
Dzipwide kharini Abrahama khu isoso? Bhibhiliya yari khiyo: “Esi Sara a si ganedego si di swihadza ngudzu Abrahama.” Abrahama a di gu mu gola ngudzu Ismayeli khu kharato si di gu mu garadzeya gu vega hwane esi a nga ba a sipwa khuye. Ambari ulolo, Jehovha wonide satshavbo esi si nga ba si patega avba nya mahungu yaya, khu kharato Bhibhiliya yari khiyo: ‘Nungungulu a di embela Abrahama, khuye: “U nga garadzegi khu kotani nya gyanana ni githumi gyago. Gira satshavbo esi Sara a gu embelago; kholu livelego li na gu wusago lina lago kala gupindruga khu Isaki.”’ Jehovha tiyisegiside Abrahama gu khuye a di hadzi khathaleya Agari gumogo ni lidzaha laye. Khu kharato Abrahama a di gira esi a rumidwego khu Nungungulu.— Genesi 21:11-14.
(Genesi 21:5-7) Abrahama a diri ni lizana (100) myaga gikhati gi velegidwego gyanana gyaye, Isaki. 6 Sara a di khuye: “Nungungulu a nyi ningide mahego, vatshavbo va na dzitigo va na hegelela gumogo ni eni.” 7 A di ganela gambe, khuye: ‘Khu mani a nga ba alakanya gukhuye Abrahama a na tshuka a embedwa gupwani Sara a na mamisa sanana! Kholu nyi mu velede gyanana muwukhosaneni gwaye.’
(Genesi 21:10-12) A di embela Abrahama, khuye: “Tutumisa githumi gegi ni gyanana gyaye, kholu gyanana gya githumi kha gi na nga khala muhodzi nya thomba gumogo ni gyanana gyangu Isaki.” Magana yaya ma di swihadza ngudzu Abrahama kholu Ismayeli nuye a diri gyanana gyaye. Aholu Nungungulu a di mu embela, khuye: “U nga garadzegi khu kotani nya gyanana ni githumi gyago. Gira satshavbo esi Sara a gu embelago; kholu livelego li na gu wusago lina lago kala gupindruga khu Isaki.
(Genesi 21:14) Abrahama a di wuga ni dzimindru ngudzu a dzega gibaba ni kanvu nya mati a ninga Agari a mu velegisa hwamboni ni gyanana gyaye, a mu vbangana a hongola. Agari a di duga a legalega giwulani gya Bherisebha, NM.
Kemba dzithomba nya liphuvbo
(Genesi 20:12) Gu diga nya isoso, uye i ndriyangu furi khu lisine, gyanana nya guvelegwe khu babe wangu, aholu khandri gyanana gya mayi wangu, nyi di mu dzega gasi gu khala mwangadzi wangu.
wp17.3 paj. 12. tshamuselo wa vbavbatshi.
“Uwe u nyamayi nyo mbure ngudzu”
Sara a diri ndriye wa Abrahama. Vavavili va diri sanana sa papayi moyo, ganiolu va di hambanide khu vamamayi. (Genesi 20:12) Lisine gu muhuno si vivbide gu vandriye va tshadha gumogo, ganiolu gale yoyo si di hambanide. Vathu va gale yoyo va diri vbafuvbi ni guvbeleya ga adhamu ni Evha khu kharato va diri ni womi nya wadi ngudzu. Mitshadho nya gilongo yi di si vegi mhangoni womi nya sanana. Ganiolu, hwane nya 400 myaga vathu va di pheya gu vbanya womi nyo role, nya nga esi si giregago muhuno. Khiyo tepo Jehovha a vegidego nayo wa Mosi gasi gu himbedzeya guhengedwa nya malawu nya vathu va gu valongo. — Levhi 18:6.
(Genesi 21:33) Abrahama a di yala ngindru Bherisebha, a rana avbo PFHUMU Nungungulu nya Gupindruge.
w89 1/7 paj. 20, ndri. 9
Abrahama — giyeyedzo gya vatshavbo vale va dzi garadzeyago gu khala dzipari dza Nungungulu.
Abrahama yeyedzide gu khuye na ni gukhodwa. Matimo ma gu yeyedza khayo: “Abrama a di vbaha vbale giluvelo gya PFHUMU Nungungulu.”(Genesi 12:7) Khatshi isoso si di gu pata gu gira miphaso nya sirengo, kholu lito nya gihebheru nya pwani “giluvelo” la gu thula “wulanga nya miphaso.” Khu gu gimbiya nya tepo Abrahama yeyedzide gukhodwa khu gu gira sasimweso nari omu nya simbe sipandre nya litigo. Uye gambe a di gu ‘rana avbo lina la Jehovha.’ (Genesi 12:8; 13:18; 21:33) Lito nya gihebheru li gu khilo gu ‘rana avbo lina la Jehovha’ sa gu thula gambe gu “(Huweleya) lina.” Ndranga ya Abrahama ni va khanani nya mba kanakana va mu pwide na gu huweleya lina la Nungungulu waye, Jehovha. (Genesi 14:22-24) Khu ndziya nyo fane vatshavbo va vbwetago gu khala dzipari dza Nungungulu muhuno va yede gu rana lina laye khu gu khodwa. Isoso so pata gutshumayela guagani gasi ‘hi nigeya rungudzo yoyo nya mhamba iyo yi ningedwago khu magana ma rungudzago lina laye.’ — Vahebheru 13:15; Varoma 10:10.