U di gu dziti?
Dzitijulo dzi nga manwa Bhabhiloni wa gale ni ndziya dzi nga girwa khidzo, dza gu yeyedza kharini gu khidzo Bhibhiliya ya gu ganeya lisine?
VAFUGULI nya silo sa gale, va manide dzitijolu nya dzingi Bhabhiloni wa gale dzi nga ba dzi thumisidwe gasi gu vbaha lidhoropa. Guya khu Robert Koldewey, dzitijolu dzodzo dzi di giredwa umo nya dzifornu dzi nga ba dzi romo “vbavbandze nya lidhoropa, umo li nga ba li romo libumba nya ladi ni dzikhuni . . . nya dzingi.”
Vafuguli va tugude gu khavo vafumeli va Bhabhiloni va thumiside gambe dzifornu dzodzo gasi gu gira silo nyo thise. Paul-Alain Beaulieu, profesori wa Universidhadhi ya Toronto a nga ba ati mahungu ma ganeyago khu Asiriya wa gale, wari khuye: “Vale va nga ba va si engise mwendro gu mba yeyedza githawo khu silo nya guage, va di yedwe gu thedwa umo nya fornu.” Pfhumu Nebhukadhenezari a di lova gu khuye: “Va fuvise, va vbise, va vavuli, . . . va phule . . . gira wutshi wawe wu gweya vbatshani u bwe u va dzudzuga niloni gasi vafa.”
Malito yaya ma gu dundrugisa sihevbuli nya Bhibhiliya matimo ma gomogo umo ga Dhaniyeli gipimo 3. Guya khu matimo yaya, Pfhumu Nebhukadhenezari a di girisa githombe nya gikhongolo nya oru, vbavbandze nya lidhoropa la Bhabhiloni. Tepo vaphya vararu nya Vahebheru Sadraki, Misaki ni Abhedhi-Negho va nga bomba gu khozeya githombe gile, Nebhukadhenezari a di goroga ngudzu a ruma gu khuye fornu yi engedzedwa gu dzuriswa “livbandre na dzimbili dzinyondro guvbindra idzo gi dzuriswago khidzo,” a bwe a ruma gasi va rinya vaphya vava va vararu umo nya fornu “nya nilo nya gudzure ngudzu.” Ganiolu, avo va di vbulugiswa khu ngilozi nya tshivba. — Dhan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Lina la Nebhukadhenezari li lovidwego avba nya tijolu
Dzitijolu dzi manidwego Bhabhiloni dza gu yeyedza gu khidzo Bhibhiliya yi ngu ganeya lisine. Avbo nya dzitijolu dzodzo gu na ni malito ma zundzago pfhumu. Ga mweyo ni mweyo nya dzitijolu dzodzo gu di lowa gupwani: “Nebhukadhenezari, Pfhumu ya Bhabhiloni . . . Nyumba nya yikhongolo eni nyi nga vbaha . . . Situgulwana sangu si na fuma umo kala gupindruga.” Malito yaya, ma ngu fana ni malito ma gomogo umo ga Dhaniyeli 4:30, avbo Nebhukadhenezari a nga ganeya gu khuye: “Khandrilo eli lidhoropa nya likhongolo la Bhabhiloni nyi li vbahidego khu tshivba yangu gu khala tsindza nya gu dhumiswe wugulu wangu gani?”