NDRIMA NYA GIHEVBULO 22
Simama gu gimbiya ‘ndziyani nya guage’
“Gu na manega avbovbo ndzila nya yikhongolo, . . . yi na ranwago pwani Ndzila nya Guage.” — ISA. 35:8.
NDZIMO 31 Gimbiya ni Nungungulu
ESI HI NA SI HEVBULAGO AVBA NYA NDRIMA YEYIa
1-2. Makungo muni nya lisima va nga ba va yede gu hunga Vajudha va nga ba va vbanya Bhabhiloni? (Ezira 1:2-4)
PFHUMU yi di tivisa gu khiyo, Vajudha va nga ba va khothedwe wugumbini Bhabhiloni khu 70 myaga, va di yede gu tshulega va bweleya tigoni gwawe nya mavelego, Israyeli. (Leri Ezira 1:2-4.) Khu Jehovha basi a nga ba ari ni makodzelo nyo gire esi. Khu ginani hi ganeyago isoso? Bhabhiloni kha nga ba a oloveya gu tshula dzigumbi dzaye. (Isa. 14:4, 17) Pfhumu nya yiphya ya Bhabhiloni, yi di embeya Vajudha gu khiyo va di yede gu duga khu tigoni mule. Kha nga handro wakone, vatshavbo Vajudha ngudzu-ngudzu mihungo nya dzindranga va di yede gu hunga gu khavo va na duga khu Bhabhiloni mwendro ne. Adzina saye si va garadzede gu hunga makungo yaya. Khu ginani?
2 Nya vangi va nga ba va dandride khu tanga va di thava gu gira liendro leli. Nigu Vajudha nya vangi va nga velegwa Bhabhiloni, kha va nga ba va vbanyide gumbe wulanga. Gwawe, Israyeli gu diri gaya ga vakokwe vawe. Vajudha nyo khaguri va nga ba va vbanya Bhabhiloni va di gu dugelede womini gwawe. Khu kharato, adzina si va garadzede gu diga dzindranga dzawe ni dzinogosi dzawe gasi gu hongola ga limbe litigo va nga ba va si liti.
3. Vajudha nyo tumbege va di hadzi gu wuyedwa khu ginani khu gu bweleya Israyeli?
3 Vajudha nyo tumbege va di gu dziti gu khavo, va gu bweleya Israyeli va di hadzi gu mana wuyelo nya wukhongolo ngudzu guvbindra ni gevbini gilo va nga hadzi gu hunga gu gira. Avo va di hadzi gu wuyedwa khu gu patega avba nya wukhozeyi nya lisine. Ambari olu si nga ba si romo 50 siluvelo ni guvbindra nya wukhongeyi nya malipha Bhabhiloni, dhoropani mule gu diri mwalo tempele ya Jehovha. Gu diri mwalo giluvelo avba Vaisrayeli va nga hadzi gu gira miphaso yawe, kha nga edzi wu nga ba wu ruma idzo Nayo wa Mosi. Nigu va diri mwalo Vaprista gasi gu ningeya miphaso. Nigu gambe dhoropani mule gu diri ni vathu va nga ba va khozeya vanungungulu nya malipha guvbindra ava va nga ba va ninga githawo Jehovha. Khu kharato, Vajudha va nga ba va ninga githawo Jehovha, va di gu vireya khu maho nyo fuviye gu bweleya tigoni gwawe nya mavelego gasi vaya wusedza wukhozeyi nya lisine.
4. Ginani egi Jehovha a tumbisidego Vajudha va gu bweleya Israyeli?
4 Kha sa nga ba si vbevbuga gu gira liendro leli, kholu va di hadzi gu vbedza 4 migima gukhugeya Bhabhiloni kala Israyeli. Ganiolu, Jehovha ava tumbiside gu khuye satshavbo si ga hadzi gu tsolopeya liendro lawe, Uye a na si dusa. Isaya a di khuye: “Dongiselani giwulani ndzila ya PFHUMU Nungungulu; lulamisani ni gu guledzela sindzilana sa Nungungulu wathu. . . iso si wegedego si na lulamiswa, malangani nya sikhidinga, gu na guledzedwa.” (Isa. 40:3, 4) Wona giyeyedzo gegi: Vaendri va di hadzi gu tsaka ngudzu khu gu gimbiya umo nya ruwa yi lulamisedwego gwadi nigu yi gu mwalo sigomo. Si di hadzi gu va vbevbugeya gu gimbiya omu nya ruwa yi gu mwalo sigomo, kholu kha si na nga vbwetega gu va lita ni gu releya. Ni gu gambe va di hadzi gu vboha khu gu vbiredza avbo va hongolago.
5. Lina muni yi nga ningwa ndziya nya gu fananise yi khugeyago Bhabhiloni kala Israyeli?
5 Muhuno, dziruwa nya dzingi dzi na ni malina ni dzinumeru. Ndziya nyo fananise yi khumbugidwego khu Isaya aniyo yi na ni lina. Bhibhiliya yari khiyo: “Gu na manega avbovbo ndzila nya yikhongolo nya likondro, yi na ranwago pwani Ndzila nya Guage; va nya gunyenyeza, kha va na vbindra khiyo.” (Isa. 35:8) Gale gitumbiso gegi gi di gu tshamuseya ginani ga Vaisrayeli? Ahati muhuno gya gu tshamuseya ginani gwathu?
“NDZILA NYA GUAGE”—GALE NI MUHUNO
6. Khu ginani va nga rana ruwa yoyo gupwani ndziya nya guage?
6 Khu lisine, “Ndzila nya Guage” lina nyo mbure ngudzu. Khu ginani va nga rana ruwa yoyo gupwani ndziya nya guage? Kholu “va nya gunyenyeza” mwendro ni wevbini Mujudha a girago wubhayi, a khozeyago sifananiso ni gu gira sighoho nya sikhongolo kha nga ba a dzumeledwa gu khala Israyeli. Vajudha va nga bweleya Israyeli va di yede gu khala “vathu va agisedwego” ga Nungungulu wawe. (Dhet. 7:6) Isoso so thula gu khiso vale va nga duga khu Bhabhiloni, va di yede gu vbindrugedza silo nyo khaguri gasi gu tsakisa Jehovha.
7. Guvbindrugedza muni Vajudha va nga ba va yede gu gira? Ninga giyeyedzo.
7 Kha nga si khumbugidwego gupheyani, Vajudha nya vangi va di gu velegedwe Bhabhiloni. Nigu nya vangi va di gu olovede mapimiselo ni magirelo nya silo ya Bhabhiloni. Hwane nya myaga nyo khaguri Vajudha na va bwelede Israyeli, Ezira a di tugula gu khuye Vajudha nyo khaguri va di gu tshadhide ni vanyamayi va nga ba va si khozeyi Nungungulu. (Ekiso. 34:15, 16; Ezira 9:1, 2) Khu gu landreya, Mufumeli Nehemiya tugude gu khuye sanana si velegidwego Israyeli kha sa nga ba si hevbudzidwe lidimi nya Vajudha. (Dhet. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Sanana sesi si hevbude kharini gu haladza ni gu khozeya Jehovha, nya mba si kodza gu pwisisa Gihebheru, a gu lidimi li nga ba li thumisidwe gasi gu lova Lito la Nungungulu? (Ezira 10:3, 44) Khu kharato, Vajudha va diri ni silo nya singi nya lisima gasi gu vbindrugedza. Ganiolu, si di hadzi gu va vbevbugeya gu gira isoso Israyeli, kholu khiyo wu nga ba wu romo wukhozeyi nya guage wu nga ba wu wusedzidwe. — Neh. 8:8, 9.
Gukhugeya khu 1919 matshigoni yathu, vama, vanyamayi ni sanana va digide Bhabhiloni nya khongolo, va pheya gu gimbiya ‘Ndzilani nya Guage’ (Wona paragrafu 8)
8. Khu ginani esi si dugeledego gale si hi kuhago muhuno? (Wona fotu avba nya kapa.)
8 Vathu nyo khaguri va nga ganeya gu khavo, ‘satshavbo sesi si ngu hlamadzisa ngudzu, ganiolu esi si dugeledego Vajudha gale sa gu hi kuha kharini muhuno?’ Si ngu hi kuha, kholu esi hi girago sa gu fana ni gu gimbiya omu nya “Ndzila nya Guage.” Gani ho gira gipandre nya ava va todzidwego mwendro ho gira gipandre nya “dzimbe dzinvuta,” ethu hi yede gu simama ‘ndziyani nya guage’ kholu isoso si na hi phasa gu khozeya Jehovha olu ni mindru watshigu tepo hi na manago makategwa omu nya Mufumo wa Nungungulu.b (Joh. 10:16) Gukhugeya khu 1919 matshigoni yathu, vama, vanyamayi ni sanana va digide Bhabhiloni nya Khongolo, a gu tshinza nya wukhozeyi nya malipha mafuni gwatshavbo, va pheya gu gimbiya ga ndziya yeyi nyo fananise. Khu lisine, u ngu gira gipandre nya vathu vava. Vathu va di pheya gu dongiseya ndziya yeyi gale nigu vambe va di pheya gu gimbiya ga ndziya yeyi 100 myaga hwane.
GU DONGISEDWA NYA NDZIYA
9. Guya khu Isaya 57:14, i thumo muni wu giridwego gasi gu dongiseya “Ndzila nya Guage?”
9 Jehovha a di dusa satshavbo si nga hadzi tsolopeteya liendro nya Vajudha va nga ba va vbweta gu duga khu Bhabhiloni. (Leri Isaya 57:14.) Ahati “Ndzila nya Guage” ya muhuno ke? Hwane nya myaga nya yingi na wu si vbohi mwaga nya 1919, Jehovha thumiside vama nyo tumbege gasi gu phasedzeya gu agisa ndziya nya gu duge khu Bhabhiloni nya khongolo. (Fananisa ni Isaya 40:3.) Avo va di gira thumo gasi gu vbevbugeya vathu va gu na ni myonyo nya yadi gu diga wukhozeyi nya malipha va khozeya Jehovha gumogo ni vathu vaye. Thumo wowo wu di gu pata ginani? Wona esi va giridego.
Hwane nya myaga nya yingi, vama va nga ba va ninga githawo Nungungulu va phasedzede gu tula ndziya gasi gu duga khu Bhabhiloni nya Khongolo (Wona dziparagrafu 10-11)
10-11. Gughandla ni gu vbindrugedzedwa nya Bhibhiliya si phaside kharini gu andrisa guti gu gomogo umo nya Bhibhiliya? (Wona fotu.)
10 Gughandla. Gukhugeya gale kala khu mwaga nya 1450, Bhibhiliya yi di gu kopiyarwi khu mandza. Gasi gu gira thumo wowu si di gu vbedza tepo nyo laphe, nigu dzikopiya nya Bhibhiliya dzi di gu kala ni gu dhura ngudzu. Tepo va nga thumisa mutshini nyo gandle mabhuku, si di vbevbuga gu gandla Dzibhibhiliya nya dzingi gasi gu kabaniseya vathu.
11 Guvbindrugedzeya. Gukhugeya myaga nya yingi, Bhibhiliya yi di gu romo basi khu lidimi nya Gilatim li nga ba li pwisisa khu vathu va ga ba va hevbude ngudzu. Tepo va nga pheya gu thumisa mitshini nyo gandle khiyo mabhuku, vama va nga ba va ninga githawo Nungungulu va di gira satshavbo va nga si kodza gasi gu vbindrugedzeya Bhibhiliya khu malimi nya mangi. Khu kharato, avo va nga ba va hevbula Bhibhiliya si di gu va vbevbugeya gu fananisa esi va nga ba va hevbudzwa ni esi si gomogo umo nya Bhibhiliya.
Vama va nga ba va ninga githawo Nungungulu va phasedzede gu tula ndziya gasi gu duga khu Bhabhiloni nya Khongolo (Wona dziparagrafu 12-14)c
12-13. Ninga giyeyedzo nya edzi sihevbuli nya Bhibhiliya, si phedego khidzo gu tivegisa sihevbudzo nya wukhongeyi nya malipha khu 1837.
12 Silo si nga hadzi gu phasa avba nya gihevbulo nya Bhibhiliya. Sihevbuli nya Bhibhiliya si hevbude nya singi khesi si nga ba si hevbula omu nya Lito la Nungungulu. Ganiolu, vathangeyi nya wukhongeyi va di goroga tepo va nga tugula gu khavo sihevbuli nya Bhibhiliya si phede gu embeya vambe esi si nga ba si hevbude. Khu giyeyedzo, khu mwaga nya 1835, vama nyo khaguri va di pheya gu ningeya sidangaliyana si nga ba si yeyedza sihevbudzo nya wukhongeyi nya malipha.
13 Khu 1835, mwama moyo a nga ba a ninga githawo Nungungulu nyo pwani khu Henry Grew a di dusa gidangaliyana gi nga ba gi ganeya khu makhalelo ya ava va fudego. Umo nya digangaliyana gyogyo yi di gu yeyedzwa Milowo yi ganeyago gu khiyo muthu kha velegwi nari ni givili nya mbafa, ganiolu Nungungulu khuye a ningago givili nya mbafa ni wevbini oyu a vbwetago gu mu ninga. Khu 1837, mwama moyo nyo pwani khu George Storrs manide kopiya nya gidangaliyana gyogyo na romo omu nya komboyu. Uye hevbude gidangaliyana gile a bwe a tiyisega gu khuye esi a nga ba a si hevbula si diri lisine. Uye a di hunga gu bhuleya vambe esi a nga ba a si hevbude. Khu 1842, uye giride ganelo yi nga ba yiri ni hungo nya muhungu wu gu khuwo: “Uma questão—são os iníquos imortais?” Esi si lovidwego khu George Storrs si kuhide ni gu vbindrugedza womi wa Charles Taze Russell tepo a nga ba ari muphya.
14. Ndriyathu Russell ni dzipari dzaye va phasegide kharini khu thumo wu giridwego gasi gu dongiseya ndziya nya guage? (Wona fotu.)
14 Ndriyathu Russell ni dzipari dzaye va phasegide kharini khu thumo wu giridwego gasi gu dongiseya ndziya nya guage? Tepo va nga ba va hevbula, avo va si kodzide gu pwisisa simbe silo khu gu gevisisa omu nya dzitradusawu nya Dzibhibhiliya nyo hambane-hambane ni omu nya mabhuku, kholu silo nya singi si di gu dongisedwe gale na yi si gu vbohi tepo yawe. Avo gambe, va phasegide khu wugevisisi nya Bhibhiliya wu giridwego khu Henry Grew, George Storrs ni vambe vathu. Ndriyathu Russell ni dzipari dzaye va pategide avbo nya gu dongiseye ndziya yoyo khu gu dusa mabhuku ni sidangaliyana nya singi si seketedwego omu nya Bhibhiliya.
15. Silo muni nya lisima si giregidego khu 1919?
15 Khu 1919, Bhabhiloni nya khongolo, kha si kodza gambe gu woneleya vathu va Nungungulu. Khu mwaga wowo, “githumi nya gutumbege ni nya gugengeye” gi di pheya gu thuma khu gu dzi garadza gasi vathu nya myonyo nya yadi va pheya gu gimbiya umo nya ‘ndziya nya guage.’ (Mat. 24:45-47) Hi ngu bonga sithumi nya gutumbege sa gale si dongisedego “ndziya nya guage” gasi avo va gimbiyago umo va hevbula nya singi khu Jehovha ni makungo yaye. (Mav. 4:18) Nigu avo gambe va di hadzi gu vbanya khu milayo ya Jehovha. Jehovha kha nga ba a vireya gu khuye vathu vaye va vbindrugedza khu litshigu limwedo, wulangani nya isoso uye a gu phasa vathu vaye gu vbindrugedza vbadugwana-vbadugwana. (Wona kwadru yi gu khiyo: “Jehovha a ngu vbindrugedza vathu vaye vbadugwana-vbadugwana.”) Hi na tsaka tepo hi na si kodzago gu tsakisa Nungungulu wathu khu satshavbo hi girago. — Kol. 1:10.
“NDZIYA NYA GUAGE” YI NGA GU TUDWE
16. Gukhugeya khu 1919, ginani gi girwago omu nya “Ndziya nya guage”? (Isaya 48:17; 60:17)
16 Kha nga hi dzitigo, dziruwa dzatshavbo gu vbwetega gu dzi khala na dzi gu lungiswa-lungiswa. Khu kharato, gukhugeya khu 1919, thumo nyo dongiseye ndziya nya guage wu ngo simama gasi vathu nya vangi va duga khomu nya Bhibhiloni nya Khongolo. Khu mwaga wowo gambe, githumi nya gutumbege ni nya gugengeye gi di pheya gu thuma, nigu khu 1921 gi di pheya gu gimbidzisa sihevbulo nya Bhibhiliya gasi gu phasa vathu gu hevbula lisine nya Bhibhiliya. Gu giridwe 6 dzimiliyoni nya dzikopiya nya libhuku A harpa de Deus khu 36 malimi, nigu vathu nya vangi va hevbude lisine khu gu thumisa libhuku leli. Ganiolu, hi na ni libhuku nya liphya li gu na ni hungo nya mahungu wu gu khuwo: Vbanya nu tsakide kala gupindruga! hi li thumisago gasi gu gimbidzisa khilo sihevbulo nya Bhibhiliya. Matshigoni yaya nyo hegise, Jehovha a gu thumisa hengeledzano yaye gasi gu dusa guhodza ga liphuvboni, nigu gasi gu phasa hatshavbo gu simama gu gimbiya umo nya “Ndziya nya guage.”— Leri Isaya 48:17; 60:17.
17-18. “Ndziya nya guage” ya gu hi yisa hayini?
17 Ethu hi nga ganeya gu khethu ni wevbini muthu a dzumeyago gihevbulo nya Bhibhiliya a na ni lithomo nya gu beye ‘Ndziyani nya guage.’ Vathu nyo khaguri va ngu beya omu nya ndziya yeyi va gimbiya pfhuka nya wudugwana va hegisa khu gu duga. Ganiolu, nya vangi va dzi emisede gu simama gu gimbiya omu nya ndziya yeyi kala va vboha omu va hongolago. Khu wevbini wulanga wowo?
18 Ga vale va gu na ni gutumba nyo vbanye ndzadzini, “Ndziya nya guage” ya gu va yisa umo nya “paradhesi ya Nungungulu,” ndzadzini. (Gutu. 2:7) Vale va gu na ni gutumba nyo vbanye mafuni, ndziya yeyi ya gu va yisa guvbeyani nya 1000 myaga, tepo vatshavbo va na khalago vathu nya guvbeleye na va gu fumwa khu Kristo. Abari gu uwe u womo omu nya ndziya yeyi muhuno, u nga khedzi hwane nigu u nga dugi khu ndziyani momu kala u ya beya mafuni nya maphya u bwe u simama umo kala gupindruga. Hi ngu mi suveya “liendro nya ladi.”
NDZIMO 24 Deluni gigomoni gya Jehovha
a Jehovha ranide ndziya yi nga ba yi khugeya Bhabhiloni kala Israyeli gu khuye “Ndzila nya guage.” Ina Jehovha dongisede ndziya nya gu fane ga vathu vaye muhuno? Ina. Gukhugeya khu 1919 matshigoni yathu, dzimiliyoni nya vathu va digide Bhabhiloni nya khongolo va bwe va pheya gu gimbiya avba nya “Ndzila nya guage.” Hatshavbo hi yede gu simama avba nya ndziya yeyi kala hi vboha avbo hi hongolago.
c TSHAMUSELO NYA FOTU: Ndriyathu Russell ni dzipari dzaye va thumisago mabhuku ma dongisedwego na yi si vbohi tepo yawe.