Ajanika Makani aKabbuku Kabuumi Amulimu Wesu.
DECEMBER 5-11
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ISAYA 1-5
“Atwiinke Kuchilundu chaJehova”
(Isaya 2:2, 3)
ip-1 38-41 ¶6-11
Ng’anda yaJehova Yasumpulwa
6 Businsimi bwaIsaya buzoozuzikizigwa lili? “Kumamanino aciindi.” Bupanduluzi bwa New International Version bwaamba kuti: “Kumazuba aakumamanino.” Magwalo amaKristu achiGiriki akaambilizya zintu zyakali kuyootondeezya chiindi eecho. Zimwi ziswaanizya nkondo, mizuzumo yanyika, malwazi, nzala ‘aziindi zikataazya.’ (2 Timoteo 3:1-5; Luka 21:10, 11) Kuzuzikizigwa kwabusinsimi oobu, kutugwasya kuti tubone kuti tulikupona “kumamanino aciindi,” kwaamba mamanino anyika eeyi. Nkinkaako, tweelede kubona kuzuzikizigwa kwazintu zyakaambwa aIsaya muchiindi nchitupona.
Chilundu Chakukombela
7 Mubufwiifwi, businsimi bwaIsaya butupa chikozyano. Butubuzya atala achilundu chisumpukide chang’anda iizwide bulemu, tempele lyaJehova. Chilundu eechi chili ajulu kwiinda zilundu zyoonse atulundu toonse. Tachichiti kuti bantu bamvwe kuyoowa, pesi chipa kuti babe achiyandisyo chakwiinka nkuko. Bantu bazwa muzisi zyoonse balaachiyandisyo chakwiinka kuchilundu chang’anda yaJehova alimwi bakunka kabaya nkuko. Eezi tulakonzya kuzibona kuti twayeeyesesya, pesi zyiimininaanzi?
8 Bukombi bwakali kukozyanisigwa azilundu atulundu, muchiindi chaIsaya. Muchikozyano, akali masena aabukombi bwakubeja abusena bwakutuuzya zituuzyo kuli baleza bakubeja. (Deuteronomo 12:2; Jeremiya 3:6) Nkinkaako, ng’anda yaJehova naa kuti tempele yakali kupa kuti Chilundu chaMoriya chili kuJerusalemu chibote. MaIsrayeli asyomeka akali kweenda tutatu amunyaka kaya kuJerusalemu alimwi akali kutanta chilundu chaMoriya kuti akakombe Leza wakasimpe. (Deuteronomo 16:16) Nkinkaako, kukunka kwazisi kaziya “cilundu cang’anda ya-Jehova,” kwiiminina kukunka kwabantu kuti baze kubukombi bwakasimpe.
9 Mazubaano babelesi baLeza tabachibunganini muchilundu chilatempele liyakidwe amabwe. Tempele lyaJehova lyakali muJerusalemu lyakanyonyoonwa abasilumamba bamaRoma mumunyaka wa70 C.E. Alubo mwaapostolo Paulo wakatondeezya kuti tempele lyakali kuJerusalemu achikombelo, zyakali zikozyano zyazintu zyakali kunembo. Zyakali kwiiminina chintu chipati mubukombi kwaamba ‘chikombelo chakayakwa aJehova, kutali bantu pe.’ (BaHebrayo 8:2) Tente lyakumuuya lyiiminina nzila yakukomba Jehova kwiinda muchinunuzyo chaJesu Kristu. (BaHebrayo 9:2-10, 23) Kweendelana azeezi, “cilundu cang’anda ya-Jehova” chaambidwe mulugwalo lwaIsaya 2:2, chiiminina kusumpulwa kwabukombi bwaJehova busalala muchiindi chesu. Bantu bali mubukombi busalala tababunganini mumasena aboneka pesi balimubukombi bujisini.
Kusumpulwa Kwabukombi Busalala
10 Musinsimi wakaamba kuti “cilundu cang’anda ya-Jehova” naa kuti bukombi bwakasimpe, bwakali ‘kuyooyimikwa atala lyazilundu akusumpulwa kwiinda tulundulundu toonse.’ Chiindi, Isaya katanazyalwa, Mwaami Davida wakatola bbokesi lyachizuminano kuJerusalemu kuchilundu chaZiyoni, chakali kulampa mamita ali 760. Bbokesi lyachizuminano lyakakkala nkuko kusikila nilyakazootolwa kuchilundu chaMoriya, tempele nilyakamana kuyakwa. (2 Samuele 5:7; 6:14-19; 2 Makani 3:1; 5:1-10) Nkinkaako, muchiindi chaIsaya, bbokesi lyachizuminano lyakali lyasumpulwa kwiinda mukubikkwa mutempele, busena bwakasumpukide kwiinda tulundu toonse twakali kubelesegwa mubukombi bwakubeja.
11 Bukombi bwaJehova bulisumpukide kwiinda bukombi boonse buchitwa abantu bakomba baleza bakubeja. Mazubaano, Jehova ulikusumpula bukombi bwakwe kwiinda bukombi boonse busofweede buliwo, zyaamba kuti wabusumpula atala ‘atulundulundu’ alimwi “atala lyazilundu.” Ulikuzichita biyeni eezi? Kwiinda mukuswaanizya bantu bayanda kukomba Leza “mumuuya amubwini.”—Johane 4:23.
ip-1 44-45 ¶20-21
Ng’anda YaJehova Yasumpulwa
20 Jehova talekeli babelesi bakwe kuti batuntulike mbuli mbelele zisweekede. Ubelesya Bbayibbele amabbuku apandulula Bbayibbele kuti abayiisye ‘milawu’ yakwe ‘aJwi’ lyakwe kuchitila kuti bazibe nzila zyakwe. Luzibo oolu lubagwasya kuti bakonzye ‘kweenda muziyanza zyakwe.’ Batondeezya kulumba malayilile aazwa kuli Leza kwiinda mukuzuwa atala anzila zyaJehova. Babunganaamwi kumiswaangano yabbooma, yamabazu, muMaanda aBwaami amumaanda abamwi kuchitila kuti bayiye malayilile aazwa kuli Leza. (Deuteronomo 31:12, 13) Batobela chikozyano chamaKristu aakusaanguna aakali kubungana kuchitila kuti asungwaazyanie “mukuyandana akucita milimo mibotu.”—BaHebrayo 10:24, 25.
21 Basungwaazya bamwi kuti ‘baze’ kubukombi bwaJehova Leza bwasumpulwa. Nichoonzyo kuti nzibachita zileendelana amulawu Jesu ngwaakapa basikwiiya bakwe katanabweeda kujulu. Wakababuzya kuti: “Kamuya mukabaiisye bantu bamisyobo yoonse, akubabapatizya muzina lya-Taata alya-Mwana alya-Muuya Uusalala, alimwi amubaiisye kuti bajatisye makani oonse ngendakamulailila.” (Matayo 28:19, 20) Kutobelezya malayilile aazwa kuli Leza, kwagwasya Bakamboni baJehova munyika yoonse kuti bakonzye kuyiisya, kuchita bantu kuti babe basikwiiya akubabbabbatizya.
(Isaya 2:4)
ip-1 46-47 ¶24-25
Ng’anda YaJehova Yasumpulwa
24 Zisi zyoonse tazikonzyi pe kuzichita eezi. Tazipedwe manguzu akuchita oobo. Businsimi bwaIsaya buli kuzuzikizigwa abantu bazwa muzisi zisiyene-siyene bajisini mubukombi bwakasimpe. Jehova ‘wakaambuuzyania makani ambabo.’ Wakayiisya babelesi bakwe kuti babe aluumuno abamwi. Nikuba kuti bapona munyika eeyi izwide kutamvwanana ‘bakafula mapanga aabo munzila yakukozyanisya kuti abe mamba aakulimya, amasumu aabo kuti abe zizibyo zyamisamu.’ Bazichita biyeni?
25 Tabatoli lubazu muli zyankondo. Jesu katanafwa, bantu bakali amasumu bakaza kuti bazoomusunge. Chiindi Petro naakasomona panga kuti akwabilile Mwaami wakwe, Jesu wakamubuzya kuti: “Bwedezya ipanga lyako mucikanda calyo, nkaambo boonse babweza ipanga bazoovwinyaunwa kupanga.” (Matayo 26:52) Kuzwa kuchiindi eecho, batobeli baJesu bakafula mapanga aabo akwaachita zizibyo alimwi tababwezi zilwanisyo kuti bakajaye bamwi naa kutola lubazu muli zyankondo. Pesi ‘bayanduula luumuno abantu boonse.’—BaHebrayo 12:14.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
(Isaya 1:8, 9)
w06 12/1 8 ¶5
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
Mibuzyo Iizwa Mumagwalo Yasandulwa:
1: 8, 9—Mwana musimbi waZiyoni ‘wakasyaala biyeni mbuli kaanda mumuunda wamasaansa, mbuli chilawu mumuunda wamakowa’? Eechi chaamba chiindi banaAsuri nibakali kuza kuzoolwana amuunzi waJerusalemu. Muunzi waJerusalemu wakali kuboneka mbuli kaanda kali mumuunda wamasansa naa kaanda kali mumuunda wamakowa. Pesi Jehova wakawuvuna muunzi ooyu taakayanda kuti ube mbuli muunzi waSodoma aGomora.
(Isaya 1:18)
w06 12/1 9 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
1:18—Majwi aakuti: “Amuboole, tubuzyanye makani” aambaanzi? Majwi aaya taawambi kwaambuuzyania mpawo muchite chizuminano kweendelana anzimwaambuuzyania. Pesi vesi eeyi itondeezya kuti Jehova, Mubetesi uululeme, wakabuzya maIsrayeli kuti achinche akuti asiye nzila zibi.
it-2 761 ¶3
Kuyanzaana
Nzitweelede kuchita kuti tuyanzaane aLeza. Bantu mbabo beelede kuyanzaana aLeza kutali Leza kuti ayanzaane abantu, nkaambo bantu mbabo bakatyola mulawu waLeza. (Int 51:1-4) Bantu tabakonzyi kuswiilila Leza munzila imaninide alimwi eezi tazyaambi kuti milawu yaLeza yazintu ziluleme yeelede kuchinchwa naa kubambululwa. (Is 55:6-11; Malk 3:6; kozyanisya aJak 1:17.) Tatukonzyi pe kwaambuuzyania anguwe kuchitila kuti tukonzye kuyanzaana anguwe alimwi tatukonzyi kumubuzya mibuzyo naa kumukazya. (Kozyanisya aJob 40:1, 2, 6-8; Is 40:13, 14.) Nikuba kuti maBbayibbele miingi akasandulula lugwalo oolu mumajwi ati, “Amuboole twaambilane, mbwaamba Mwami Leza,” (The Bible Society of Zambia, 1996), pesi lugwalo oolu lweelede kusandululwa kuti: “Amuboole, tubuzyanye makani, mwaamba Jehova.” Bantu mbabo bakabisya kutali Leza pe.—Kozyanisya aEzk 18:25, 29-32.
DECEMBER 12-18
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ISAYA 6-10
“Mesiya Wakazuzikizya Businsimi”
(Is 9:1, 2)
w11 8/15 10 ¶13
Bakali Kulangila Mesiya
13 Kwakasinsimwa kuti Mesiya wakali kuyookambawuka kuGalilaya. Isaya wakasinsima atala ‘aNyika ya-Zebuloni aya-Nafitali. . . . Galilaya wabamasi,’ kuti: “Bantu ibakeenda mumudima babona mumuni mupati. Abo ibakakede munyika yalufu iisia mbi bapasukilwa mumuni.” (Is. 9:1, 2) Jesu wakasaanguna mulimu wakwe wakukambawuka kuGalilaya alimwi wakaakukkala kuKapernauma alimwi bantu bamuchisi chaZebuloni achisi chaNafitali bakajana kasimpe kazwa kuli nguwe. (Mt. 4:12-16) Kali kuGalilaya, Jesu wakakambawuka aChilundu, wakasala baapostolo, wakachita malele aakusaanguna alimwi naakabusigwa wakalibonia kuli basikwiiya basika ku 500. (Mt. 5:1–7:27; 28:16-20; Mk. 3:13, 14; Joh. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Wakazuzikizya businsimi bwaIsaya kwiinda mukukambawuka ‘kunyika yaZebuloni ayaNafitali.’ Pesi Jesu wakakambawuka makani aBwaami muchisi chaIsrayeli.
ip-1 124-126 ¶13-17
Chisyomezyo chaMwaami Waluumuno
Nyika Yakali ‘Kusampawulwa’
13 Isaya wakaamba atala akuchincha kwakali kuyoochitikila baluzubo lwaAbrahamu naakati: “Pele takukooyooba mudima kuliyooyo iwakapengede. Kumatalikilo wacita kuti nyika ya-Zebuloni aya-Nafitali isampaulwe, pele kumamanino wakailetela bulemu, nkukuti cisi cakulwizi, kutala lya-Jordano, Galilaya wabamasi.” (Isaya 9:1) Chisi chaGalilaya chili mubwaami bwaIsrayeli bwakunyika. Businsimi bwaIsaya buswaanizya “nyika ya-Zebuloni aya-Nafitali” ‘achisi chakulwizi,’ zyaamba nzila yachiindi yakali kutozya kulwizi lwaGalilaya kiiya kuLwizi lwaMediterranean. Muchiindi chaIsaya, busena oobo bwakali kutegwa “Galilaya wabamasi,” nkaambo bantu bakali kukkala mumyuunzi eeyi teebakali maIsrayeli pe. Nyika eeyi yakali ‘kusampawulwa’ biyeni? Bana Asuri bakali kukomba baleza bakubeja bakayizunda akuchita kuti maIsrayeli babe bazike alubo nyika eeyo yakakkalwa abantu bakatali luzubo lwaAbrahamu alimwi bakali kukomba baleza bakubeja. Eezi zyakapa kuti misyobo iili kkumi yabwaami bwamaIsrayeli bwakunyika itaambwi lubo mumakani alwaano.—2 Bam. 17:5, 6, 18, 23, 24.
14 Chisi chaJuda achilacho chakali kupenzegwa abanaAsuri. Chisi eechi chakali ‘kuyoonyonyoonwa’ chakumaninina na mbuli kwakachitwa misyobo iili kkumi yabwaami yakali kwiimininwa aZebuloni aNafitali? Peepe. “Kumamanino” Jehova wakapa kuti bwaami bwakumusanza bwachisi chaJuda bujane zilongezyo kuswaanizya anyika yakali kweendelezegwa amisyobo iili kkumi yakunyika. Pesi eezi zyakachitika biyeni?
15Mwaapostolo Matayo wakasandula mubuzyo ooyu chiindi naakalemba atala mulimu Jesu ngwaakachita naakali anyika. Kali kwaambuula atala anzyakasaanguna kuchita Jesu mumulimu wakwe, Matayo wakati: ‘Nkabela wakalonga kuzwa ku-Nazareta, wakaakukala ku-Kapernauma kumbali lyalwizi muzisi zya-Zebuloni azya-Nafitali, kuti akacitwe aakaambwa kuli-Isaya musinsimi kuti, Cisi ca-Zebuloni acisi ca-Nafitali, inzila yalwizi, mutala lya-Jordano, Galilaya wabamasi, bantu ibakede mumudima balibwene bbalabala, abalo ibakede munyika yalufu, amucimvule calo, balipasukidwe mumuni.’—Mt. 4:13-16.
16 ‘Mamanino’ akaambilizigwa aIsaya akali mulimu Kristu ngwaakachita chiindi naakali anyika. Chiindi chiingi Jesu wakali kukkala kuGalilaya. Wakali muchisi chaGalilaya chiindi naakasaanguna mulimu wakwe wakukambawuka akwaambilizya kuti: “Bwami bwakujulu buli afwiifwi.” (Mt. 4:17) Kali kuGalilaya, Jesu wakakambawuka aChilundu, wakasala baapostolo, wakachita malele aakusaanguna alimwi naakabusigwa wakalibonia kuli basikwiiya basika ku 500. (Matayo 5:1–7:27; 28:16-20; Marko 3:13, 14; Johane 2:8-11; 1 BaKorinto 15:6) Mulimu ngwaakachita Jesu wakapa kuti kuzuzikizigwe businsimi bwaIsaya buli atala akulemeka “nyika ya-Zebuloni aya-Nafitali.” Jesu taakakambawukila muchisi chaGalilaya luzutu. Jesu wakapa kuti chisi choonse chaIsrayeli kuswaanizya achaJuda ‘chilemekwe’ nkaambo wakakambawuka muchisi choonse.
“Mumuni Mupati”
17 Matayo wakali kwaambaanzi chiindi nakaambuula atala “mumumi mupati” muGalilaya? Majwi aaya akazubululwa mubusinsimi bwaIsaya. Isaya wakalemba kuti: “Bantu ibakeenda mumudima babona mumuni mupati. Abo ibakakede munyika yalufu iisia mbi bapasukilwa mumuni.” (Isaya 9:2) Mumwaanda wamunyaka wakusaanguna C.E., mumuni wakasimpe wakavumbidwe anjiisyo zyabukombi bwakubeja. Beendelezi bachikombelo chachiJuda bakachita oobo kwiinda mukukakatila muziyanza zyabo zyakuti ‘bakalobya mulawu waLeza muchiyanza chabo.’ (Matayo 15:6) Bantu babombede mumoyo bakali kudyamizigwa alimwi bakali kusinikizigwa kuti batobele “beenzyi boofu.” (Matayo 23:2-4, 16) Chiindi Jesu naakasika kali Mesiya, meso aabantu bakabombede mumoyo akajulika munzila iigambya. (Johane 1:9, 12) Milimu njaakachita Jesu naakali anyika azilongezyo ziyoojanika akaambo kachinunuzyo zikozyanisigwa ‘amumuni mupati’ mubusinsimi bwaIsaya.—Johane 8:12.
(Isaya 9:6)
w14 2/15 12 ¶18
Amubotelwe Mulukwatano lwaMwanaambelele!
18 Kristu akweendelezya kwaminyaka iili chuulu, uyooba wisi kubantu bamwi. Bantu boonse bayookkala anyika bayoojana buumi butamani nkaambo bakatondeezya lusyomo muchinunuzyo chaJesu. (Johane 3:16) Nkinkaako, uwambwa kuti “Taateesu Uuteeli.”—Is. 9:6, 7.
w07 5/15 6
Kuba Abulangilizi Munyika Iizwide Mapenzi
Ntalisyo Yachoozyo Yabulangilizi
Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe kuti: “Mbuboobu mbumweelede kukomba: Taateesu ooli kujulu, alilemekwe izina lyako, abuze Bwami bwako, alucitwe luyando lwako, ansi ano mbubonya mbuli kujulu.” (Matayo 6:9, 10) Bwaami oobu bulikujulu nimfulumende yeendelezegwa aJesu Kristu alimwi itondeezya kuti Leza Nguwe ulaacheelelo chakweendelezya nyika.—Intembauzyo 2:7-12; Daniele 7:13, 14.
Mazubaano kuli zintu zyiingi zipa kuti bantu bayoowe mubuumi, eezi zitondeezya kuti kuyandikana kuti Leza abweze ntaamu. Zilabotezya kuziba kuti Leza waba afwiifwi kuti abweze ntaamu. Leza wakabikka Jesu kuti abe Mwaami kali Mesiya alimwi wakapegwa manguzu akulwanina bweendelezi bwaJehova akuchita kuti zina lyaLeza lisalazigwe. (Matayo 28:18) Lino-lino Bwaami oobu, buyooyendelezya nyika alimwi buyoogwisya zintu zipa kuti bantu kabayoowa akulibilika. Lugwalo lwa Isaya 9:6 lutondeezya kuti Jesu uleelela kuba Mweendelezi nkaambo ulaamanguzu akugwisya zintu zituyoosya. Muchikozyano, utegwa “Taateesu Uuteeli,” Sinkuta Uugambya” alimwi “Mwami waLuumuno.”
Atulange-lange bbala liti “Taateesu Uuteeli.” Jesu wakapegwa manguzu abweendelezi alimwi ulachiyandisyo chakupa bantu baswiilila buumi butamani aanyika, kwiinda muchinunuzyo chakwe. Eezi zyaamba kuti bantu bayoowangununwa kuchibi akutamaninina nkubakajana kumuntu wakusaanguna wakabisya, Adamu. (Matayo 20:28; BaRoma 5:12; 6:23) Alubo, Kristu uyoobelesya manguzu ngaakapegwa aLeza kuti akabusye bantu bakafwa.—Johane 11:25, 26.
Chiindi naakali anyika, Jesu wakatondeezya kuti “Mubetesi Uugambya.” Jesu wakali kukonzya kubambulula mapenzi amubuumi nkaambo wakali aluzibo luzwa kuli Leza alimwi wakali kumvwisisisya zyiimo zyabantu. Kuzwa naakaba mwaami kujulu, Kristu uchili “Mubetesi Uugambya,” uubelesegwa aJehova mukwaambuula abantu. Lulayo Jesu ndwaakapa lujanika muMagwalo ndwabusongo alimwi talukwe bubi. Kuziba makani aaya, ziyootugwasya kuti tube abuumi bulikabotu alimwi tatunooyoowi pe.
Alubo, lugwalo lwaIsaya 9:6 lutondeezya kuti Jesu “Mwami waLuumuno.” Eezi zitondeezya kuti Jesu uyoobelesya manguzu aakwe kukugwisya zintu zyoonse zitali kabotu, mfulumende abukkale butali kabotu munyika. Uyoozichita biyeni? Kwiinda mukuchita kuti bantu boonse babe aansi abweendelezi bulaaluumuno bwaBwaami bwaMesiya.—Daniele 2:44.
Kwakweendelezya Bwaami bwaLeza, munyika yoonse kuyooba luumuno. Nkamboonzi nitwaasyoma makani aaya? Nkaambo mulugwalo lwaIsaya 11:9 tubala kuti: ‘Tabakooyoonyonyoona [bantu banooli aansi abweendelezi] moonse muchilundu changu chisalala, nkaambo nyika iyoozula luzibo lwa-Jehova mbubonya mbuli maanzi mbwaazuzya lwizi.’ Kumamanino, bantu boonse banooli anyika bayooba aluzibo lwaLeza alimwi bayoomuswiilila. Bulangilizi oobu tabukuumbulizyi na? Ikuti kulimvwa oobo, utaleki pe kunjizya “luzibo lwa-Jehova” luyandikana.
Ulakonzya kuyungizya luzibo oolu lusimya lusyomo alupa buumi butamani, kwiinda mukulanga-langa Bbayibbele nziliyiisya atala azintu zili kuchitika mazubaano azintu ziyoochitwa abwaami muchiindi chili kunembo. Tukusungwaazya kuti uyiye Bbayibbele aBakamboni baJehova bali afwiifwi ankukkala . Kuchita oobo, ninzila yakutantamuka kuyoowa akujana bulangilizi munyika eeyi izwide mapenzi.
(Isaya 9:7)
ip-1 132 ¶28-29
Chisyomezyo chaMwaami Waluumuno
28 Muchiindi chaLeza cheelede, Kristu uyoopa kuti kukabe luumuno munyika yoonse. (Incito 1:7) “Bwami bwakwe buyookomenesya, alwalo luumuno talukooyoomana, acuuno cabwami ca-Davida abweendelezi bwakwe. Uyoobubusya akubiimya nji alubeta abululami kuzwa kuciindi ecino mazuba oonse mane kukabe kutamani.” (Isaya 9:7a) Akweendelezya kali Mwaami waLuumuno, Jesu takadyamizyi bantu pe. Bantu banooyendelezegwa banooli alwaangunuko lwakulisalila alimwi tabanooyendelezegwi chalunya. Pesi zyoonse nzyayoochita uyoozichita ‘munzila yabululami.’ Chinooli chiindi chibotezya loko!
29 Musule akwaamba mazina Jesu ngapedwe mubusinsimi bwakwe, Isaya wakamaninsya businsimi bwakwe munzila ibotezya loko. Wakalemba kuti: “Busungu bwa-Jehova wamakamu mbobuti cite aya makani oonse.” (Isaya 9:7b) Nisimpe kuti Jehova ubeleka chabusungu. Zintu zyoonse uzichita amoyo woonse. Tulakonzya kusyoma kuti zisyomezyo zyakwe zyoonse uyoozizuzikizya. Ikuti kuyanda kuyoojana zilongezyo zitamani, weelede kubelekela Jehova amoyo woonse. Bakombi baJehova boonse beelede kuba “balisanga kumana milimo mibotu” mbuli zichita Jehova aJesu, Mwaami waLuumuno.—Tito 2:14.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
(Isaya 7:3, 4)
w06 12/1 9 ¶4
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
7:3, 4—Nkamboonzi Jehova naakakwabilila Mwaami Ahazi nikuba kuti wakali kuchita zibi?
Mwaami wakuAsuri awakuIsrayeli bakayeeya kuti bagwisye Ahazi mwaami wachisi chaJuda achuuno chabwaami akuti babikke ngubakali kuyanda, mwana waTabeeli, wakatali waluzubo lwaDavida. Muzeezo ooyu utalikabotu wakali kuyoonyongania chizuminano chaBwaami bwaDavida. Jehova wakafutula Ahazi kuchitila kuti akwabilile lunyungu oolo “Mwami waLuumuno” wakasyomezegwa nkwaakali kuyoozwida.—Isaya 9:6.
(Isaya 8:1-4)
it-1 1219
Isaya
Chiindi musinsimi Isaya naakali musinsimi, kapati chiindi Mwaami Ahazi naakali kweendelezya, kwakali manyongwe mubwaami. Bantu boonse bakali kubukilana kuswaanizya abana bamwaami alimwi Jehova wakabona kuti chisi choonse chakali mbuli kuti chilikuchiswa. Beendelezi bakali kukukozyanisigwa ‘abeendelezi baSodoma’ alimwi bantu bakali mbuli ‘bantu baGomora.’ (Is 1:2-10) Isaya wakabuzigwa kakuchili chiindi kuti, matwi aabo taakali kuyoomvwa pe. Alubo Jehova wakaambilizya kuti bukkale oobu bwakali kuyooyinkilila kunembo kusikila chisi chikanyonyoonwe alimwi kwakali kuyoosyaala “cipanzi cakumi” ‘lunyungu lusalala,’ lwakali kuyoosyaala mbuli kasindi kamusamu wagonkwa. Businsimi bwaIsaya bwakabawumbulizya akubasimya bantu bache bakasyaala nikuba kuti bantu biingi teebakaswiilila.—Is 6:1-13.
Nikuba kuti Isaya wakali kwaambuula atala aJuda, pesi wakasinsima atala amaIsrayeli azisi zyakali afwiifwi ambabo nkaambo zyakali kuswaanikizigwa muzintu zyakali kuchitika muchisi chaJuda. Isaya wakaba musinsimi kwachiindi chilamfu kuzwa mumunyaka wa 778 B.C.E., chiindi Mwaami Uziya naakafwa alimwi wakiinkilila kunembo kwaminyaa iili 14 kuzwa Mwaami Hezikiya naakatalika kweendelezya (732 B.C.E.).—Is 36:1, 2; 37:37, 38.
Mpuli yaIsaya. Isaya wakali kwete. Mukayintu wakwe kutegwa wakali “mukamusinsimi” (Is 8:3), pesi eezi zyakali kwaamba zyiingi kutali kuba mukayintu wamusinsimi luzutu. Zilantanganana kuti Jehova wakamupede mulimu wakusinsima mbuli kwakabede Debora muchiindi chaBabetesi aHulida muchiindi Josiya naakali kweendelezya.—Bab 4:4; 2Bam 22:14.
Bbayibbele litubuzya atala amazina abana baIsaya babili aakali “zitondezyo amalele mucisi ca-Israyeli.” (Is 8:18) Searijasubu wakali wakomena-komena zyakuti wakali wakonzya kusindikila wisi Isaya chiindi naakali kuyoobuzya Ahazi mulumbe wakwe. Zina lyakuti Searijasubu lyaamba kuti “Bakasyaala Bache Bayoobweeda.” Zina eeli lyakali lyabusinsimi nkaambo chiindi mwana waIsaya naakazyalwa akupegwa zina eeli, zyakali kutondeezya kuti bwaami bwachisi chaJuda bwakali kuyoozundwa alimwi bache bakali kuyoosyaala mbabo bakali kuyooboola kuzwa mubuzike. (Is 7:3; 10:20-23) Aabo bache bakasyeede, bakabweeda mumunyaka wa 537 B.C.E., chiindi Mwaami wakuPersia naakabaangununa kuzwa kubuzike kuBbabbiloni nikwakiinda minyaka iili 70.—2Mak 36:22, 23; Ezr 1:1; 2:1, 2.
Umwi mwana waIsaya wakawuzikwa zina katanazyalwa pe alimwi zina eeli bakalilemba mumabwe apapalete mpawo bakamboni basyomeka bakasayina. Pesi makani aaya akaba nsinswa kusikila mwana naakazyaligwa alimwi bakamboni bakapa bumboni bwakuti kuzyalwa kwamwana ooyo kwakasinsimwa alimwi akutondeezya kuti makani aaya akali achoonzyo. Leza wakalayilila kuti mwana ooyo awuzikwe kuti Maha-shala-hashi-bazi chaamba kuti “Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo.” Alubo, kwakasinsima kuti mwana ooyo katanakonzya kwaamba kuti “Ta” akuti “Ma,” kupenzegwa maJuda nkubakali kuchitwa abana Asuri abwaami bwamisyobo iili kkumi yaIsrayeli kwakali kuyoomana.—Is 8:1-4.
Businsimi bwakatondeezya kuti maJuda akali kuyoowangununwa nkaambo akagwasigwa abanaAsuri chiindi Mwaami Rezini waAramu aPeka mwaami waIsrayeli nibakalwana chisi chaJuda. BanaAsuri bakazunda Damasko alimwi mumunyaka wa 740 B.C.E., bakanyonyoona bwaami bamisyobo iili kkumi yaIsrayeli, mpawo eezi zyakazuzikizya businsimi buli atala azina lyamwana waIsaya. (2Bam 16:5-9; 17:1-6) Pesi chiindi Mwaami Ahazi naakabona kuti banaAramu amaIsrayeli bakali kuyanda kumulwana, wakapa mwaami wakuAsuri chisinkamulomo kuchitila kuti amugwasye, muchiindi chakuti asyome Jehova. Eezi zyakapa kuti Jehova azumizye banaAsuri kuti bapenzye chisi choonse chaJuda akunjila mumuunzi waJerusalemu mbuli mbakaambide Isaya.—Is 7:17-20.
Isaya wakaamba “zitondeezyo” zyiingi Jehova nzyaakali kuyooyeta zyakali atala abana bakwe alimwi chimwi chakali atala anguwe Isaya. Jehova wakabuzya Isaya kuti ayende chinswe akuti ayende katakwe nsangu kwaminyaka itatu zyakali kwaamba kuti chisi chaEgepita achaEtiopiya zyakali kuyooba bazike kumwaami wabanaAsuri.—Is 20:1-6; Kozyanisya aIs 7:11, 14; 19:20; 37:30; 38:7, 22; 55:13; 66:19.
Businsimi Buli Atala Akutolwa Kubuzike Akuboozegwa. Isaya wakapegwa chilongezyo chakwaambilizya kuti chisi chabanaAsuri teechakali nchicho chakali kuyoogwisya baami bachisi chaJuda akunyonyoona Jerusalemu, pesi chisi chaBbabbiloni nchicho chakali kuyoochita oobo. (Is 39:6, 7) Chiindi banaAsuri nibakasika ‘munsingo’ yaJuda, Isaya wakabuzya mwaami Hezekiya makani awumbulizya akuti basilumamba babana Asuri teebakali kuyoonjila pe mumuunzi. (Is 8:7, 8) Jehova wakatondeezya kuti nzyaamba nzyachoonzyo chiindi naakatuma mungelo kuti ajaye basilumamba babanaAsuri bali 185 000, kakwabilila muunzi waJerusalemu.—2Mak 32:21.
Chintu chakapa kuti Isaya abotelwe loko kwakali kwaambilizya atala akuboozegwa kwaJerusalemu muunzi ngwaakali kuyandisya. Nikuba kuti Jehova wakazumizya bantu bakwe kuti babe bazike kuBbabbiloni akaambo kakumupapila, pesi mukuya kwachiindi wakasubula Bbabbiloni nkaambo wakali kubajata bubi bantu baLeza alimwi wakali kuyanda kubachita kuti babe bazike lyoonse. Businsimi bwiingi bwaIsaya bupandulula nzila Leza mbakasubula Bbabbiloni akuti taakwe nilyakali kuyooyakululwa.—Is 45:1, 2; zyaandano 13, 14, 46-48.
ip-1 111-112 ¶23-24
Syoma Jehova Muchiindi Chamapenzi
Businsimi Bwachoonzyo
23 Isaya wakasinsima atala azyakali kuchitika. Chiindi muunzi waJerusalemu nwaakali kulwana amaAramu akali kugwasyania amaIsrayeli, Isaya wakaamba kuti: “Lino Jehova wakandaambila kuti, Ulibwezele ibwe ipati lyakulembela, ukalembe alindilyo cilembyo camuntu. Lemba kuti, Eci ncica-Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo. Nkabela njoolibwezela bakamboni basyomesi, Uriya mupaizi a-Zekariya mwana wa-Jeberekiya.” (Isaya 8:1, 2) Zina lyakuti Maha-shala-hashi-bazi lyaamba kuti “Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo.” Isaya wakakumbila baalumi babili balemekwa bamumuunzi kuti basayine zina lyakalembedwe mumabwe apapalete kuchitila kuti bazoope bumboni atala azina lyamwana. Kwakali kuyooba achitondeezyo chabili chakali kuyootondeezya kuti businsimi oobu mbwachoonzyo.
24 Isaya wakaamba kuti: “Lino nindakaswanaana amukamusinsimi, wakaminta, wazyala mwana mulombe. Nkabela Jehova wakandaambila kuti, Umuulike izina lya-Sikubinzyalusaalo Sikufwanzyalunyanzyo. Nkaambo mwana tanakuba aluzibo lwakwaamba kuti, ‘Ta’ a-‘Ma,’ imbono zya-Damasko abuvubi bwa-Samariya zyoonse ziyootolwa kumwami waAsuri.” (Isaya 8:3, 4) Mabwe apapalete amwana wakazyalwa zyakali kuyootondeezya kuti banaAsuri bakali kuyoolwana maAramu amaIsrayeli bakali kudyamizya chisi chaJuda. Zyakali kuyoochitika lili? Chiindi mwana katanakonzya kwaamba kuti, ‘Ta’ akuti ‘Ma.’ Businsimi oobu bwakeelede kupa kuti bantu basyome Jehova. Naa kuti bamwi bakali kuyoomuseka Isaya abana bakwe. Kufumbwa zyakachitika, businsimi bwaIsaya bwakazuzikizigwa.—2Bam 17:1-6.
DECEMBER 19-25
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA
“Nyika Iyoozula Luzibo lwaJehova”
(Isaya 11:3-5)
ip-1 160-161 ¶9-11
Bwaami bwaMesiya Buyooyeta Lufutuko Akubotelwa
Mubetesi Uululeme alimwi Uulaaluse
9 Isaya utubuzya zintu ziyoochitwa aMesiya: “Takooyoobeteka kukuyeeya zintu ziboneka buyo kumeso, nikuba kukosola makani cakuzuminina majwi ngaamvwa kumatwi buyo.” (Isaya 11:3b) Kujana wamvwa biyeni kuti wabetekwa amubetesi uli boobo munkuta? Akubeteka bantu Mesiya takazumini kweenwa abantu amajwi akweena, makani abumpelenge, kumvwa zyaambwa bantu naa kupegwa chisinka mulomo. Ubona zintu zili “mukati kamoyo,” chaamba ‘moyo uusitikide’ chiindi nabeteka. (1 Petro 3:4) Chikozyano chaJesu chilikabotu chilakonzya kubagwasya baalu kuti kababeteka munzila iluleme mumbungano yachiKristu.—1 BaKorinto 6:1-4.
10 Bube bwaMesiya bubotu, buyoomugwasya biyeni kuti kabeteka munzila iluleme? Isaya waamba kuti: “Uyoobeteka bacete cakululama, akukosweda batengwana banyika makani aaelede. Nkabela inkoli yamilomo yakwe uyooiumya basikupenzya, aluyooyo lwamukanwa lyakwe uyoolujazya basizibi. Bululami buyooba lutambo lwakucibunu cakwe, alusyomo luyooba lutambo ndwalyaanzya kucikungu [kasolo].”—Isaya 11:4, 5.
11 Chiindi nalaya batobeli bakwe, Jesu ubalaya munzila ibagwasya alimwi eezi zilakonzya kugwasya baalu bachiKristu. Pesi bantu bachita zibi bayoobetekwa munzila iyoosya. Chiindi Leza akubeteka nyika eeyi mbi, Mesiya ‘uyoowuma masi oonse’ kwiinda mujwi lyakwe lilaanguzu chaamba kubeteka bantu boonse bachita zibi. (Intembauzyo 2:9 kozyanisya aCiyubunuzyo 19:15.) Kumamanino, bantu bachita zibi bapa kuti kutabi luumuno tabachikabi pe. (Intembauzyo 37:10, 11) Mbukunga Jesu ulyangide bululami muchibunu chakwe akasolo kakwe alusyomo, ulaamanguzu akuchita zintu eezi.—Intembauzyo 45:3-7.
(Isaya 11:6-8)
w12 9/15 9-10 ¶8-9
Luumuno Muminyaka Iili Chuulu Alimwi Kukabe Kutamani!
8 Zilachita na kuti bantu beendelezye banyama kabatayoowi? Bantu biingi bayandisya banyama bali mbuli bankala atukkiti. Bababona biyeni banyama bamulusaka? Umwi mulumbe wakaamba kuti: “Bamwi bazyasayensi bakalangisisya banyama bamulusaka banyonsya alimwi bakabona kuti banyama aaba balakonzya kutondeezya mbubalimvwa.” Chimwi chiindi, tulakonzya kubona banyama kabayoosya, kuti bakongwa, pesi kujana zyakonzeka na kuti banyama aaba babe aluumuno? Mulumbe ooyo wakayungizya kuti: “Banyama aaba balakonzya kutondeezya luyando kubana babo munzila igambya.”
9 Nkinkaako, takweelede kutugambya kuti Bbayibbele lyaamba kuti, kuyooba luumuno akati kabantu abanyama. (Bala Isaya 11:6-9; 65:25.) Nkamboonzi nituteelede kugamba? Nkaambo chiindi Nowa ampuli yakwe nibakazwa mubwaato Zambangulwe nilyakayinda, Jehova wakababuzya kuti: “Banyama boonse baansi abayuni boonse bakujulu bamuyoowe akukankama kubusyu bwanu.” Eezi zyakali kuyoobakwabilila banyama. (Matl. 9:2, 3) Jehova takonzyi na kugwisya kuyoowa ooku kuchitila kuti makanze aakwe akumatalikilo azuzikizigwe? (Hos. 2:18) Chiyooba chiindi chibotu nchibayooba acho aabo bali abulangilizi bwakuyoopona anyika!
(Isaya 11:9)
w16.06 8 ¶9
Kuzumina Kubumbwa aJehova
9 Munyika mpya, tuyoobotelelwa azilongezyo zimaninide zyaparadayizi yamubukombi. Alubo tuyoobotelelwa aparadayizi yesu yamubukombi iimaninide nkaambo nyika iyooba paradayisi ansi abweendelezi bwaBwaami bwaLeza. Muchiindi eecho, Jehova uyooyinkilila kunembo kubumba bantu akubayiisya munzila njibatakonzyi kuyeeyela. (Is. 11:9) Kuyungizya waawo, Jehova uyoopa kuti tukamaninine kuchitila kuti tukakonzye kuswiilila milawu yakwe akuchita kuyanda kwakwe munzila iimaninide. Nkinkaako, atwiinkilile kunembo kulibombya kuli Jehova alimwi tutondeezye kuti tulalumba kutubumba kwaluyando nkwachita.—Tus. 3:11, 12.
w13 6/1 7
Ndiilili Kusalulana Kuli Munyika Nikuyoomana?
BWAAMI BWALEZA BUYOOMANINSYA KUSALULANA KOONSE
Nikuba kuti Bbayibbele lilakonzya kutugwasya kuti tugwisye kusalulana kuli mukati kesu, pesi kuli zintu zibili nzitweelede kulwanaazyo. Chakusaanguna, nchibi akutamaninina kwesu. Bbayibbele lyaamba chaantanganana kuti: “Taakwe muntu naba omwe uutabisya.” (1 Bami 8:46) Nikuba kuti tuleezya amanguzu eesu oonse, pesi tulwana akutamaninina ooku mbuli mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ciindi ncinjanda kucita kabotu, nceciindi nciconya ncetuli aco cibi.” (BaRoma 7:21) Nkinkaako, zimwi ziindi, myoyo yesu iitamaninide ilakonzya kuba ‘amiyeeyo mibi’ iikonzya kupa kuti tube alusalulano.—Marko 7:21.
Chabili, kuli lweeno luzwa kuli Saatani Dyabbulosi. Bbayibbele limupandulula kuti “mujayi” akuti “nguuena bantu boonse baansi.” (Johane 8:44; Ciyubunuzyo 12:9) Eezi zitugwasya kubona kuti nkamboonzi kusalulana nikuzwide munyika akuti nkamboonzi bantu nibatakwe bulangilizi bwakuti kusalulana, kujayana akaambo kakusalulana kwamusyobo, kwazikombelo akwamaponeno abantu kuyoomana.
Nkinkaako, kuti kusalulana kumane anyika, kweelede kuti kugwisigwe chibi, kutamaninina alweeno lwaSaatani Dyabbulosi. Bbayibbele litondeezya kuti Bwaami bwaLeza buyoozichita eezi.
Jesu Kristu wakayiisya batobeli bakwe kuti bakombe kuli Leza kabati: “Abuze bwami bwako, alucitwe luyando lwako, ansi ano mbubonya mbuli kujulu.” (Matayo 6:10) Bwaami bwaLeza mbubo bukonzya kumaninsya kutalulama koonse kuswaanizya akusalulana koonse.
Bwaami bwaLeza bwaakweendelezya anyika, Saatani ‘uyoowangwa,’ naa kuti uyootolelwa manguzu kuchitila kuti atakakonzyi kweena bantu boonse baansi.’ (Ciyubunuzyo 20:2, 3) Kuyooba “nyika mpya” naa kuti bantu, oomo ‘bululami mobuyookkala.’—2 Petro 3:13.
Abo batakabe nyika mpya ilaabululami bayooba bantu bamaninide batakwe chibi. (BaRoma 8:21) Mbukunga banooyendelezegwa aBwaami bwaLeza, ‘taakwe nchibayoonyonyoona pe.’ Nkamboonzi? “Nkaambo nyika yoonse iyoozula luzibo lwa-Jehova.” (Isaya 11:9) Muchiindi eecho, bantu boonse bayooyiya nzila zyaJehova Leza akutondeezya luyando lwakwe. Alubo, kusalulana koonse kuyoomana “nkaambo kwa-Leza takulangililwi ciwa pe.”—BaRoma 2:11.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
(Isaya 11:1)
(Isaya 11:10)
w06 12/1 9 ¶6
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
11:1, 10—Nkamboonzi Jesu Kristu nategwa ‘ndunyungu lwaJese’ akatabi kasyuuka ‘muchisiko chaJese’? (BaRoma 15:12) Jesu wakaba katabi kasyuuka ‘muchisiko cha-Jese’ nkaambo wakazwa muluzubo lwaDavida mwana waJese. (Matayo 1:1-6; Luka 3:23-32) Aboobo, kupegwa manguzu abweendelezi kupa kuti buzolwani mbwalaabo amasianyinakulu buchinche. Akaambo kakuti wakapegwa manguzu akupa bantu baswiilila buumi butamani, Jesu uyooba “Taateesu Uuteeli.” (Isaya 9:6) Alimwi ‘muyanda’ waJese, nkaambo Jese nguumwi wamasianyinakulu.
(Isaya 13:17)
w06 12/1 10 ¶10
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
Mibuzyo Iizwa Mumagwalo Yasandulwa:
13:17—Nkamboonzi maMede nibategwa tabayeeyi nsiliva angolida? Mamede amaPersia bakali kubotelelwa kujana bulemu akaambo kakuti bakali bazunda munkondo kutali kubweza lubono lwamumuunzi ngubakazunda. Makani aaya akaba achoonzyo chiindi Koresi naakapa bantu bakali mubuzike zibelesyo zyangolida azyansiliva, mwaami Nebukadinezara nzyaakabwezede kutempele lyaJehova.
DECEMBER 26–JANUARY 1
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA
“Kutayendelezya Kabotu Kupa Kuti Muntu Asweekelwe Bweendelezi”
(Isaya 22:15, 16)
ip-1 238 ¶16-17
Zyiiyo Zili Atala Akutasyomeka
Mubelesi Wakali Kuliyanda
16 Lino musinsimi waleka kwaambuula atala abantu batasyomeki pesi utubuzya atala amuntu wakatali kusyomeka. Wakalemba kuti: “Mbuboobu mbwaamba Mwami Jehova wamakamu. Koya kuliyooyo sikuyobolamali, kuli Sebina mupati wang’anda, ukamwaambile kuti, Ucitanzi okuno? Nguni simukowanyoko okuno? Nkaambonzi nolibezela kabanda okuno? Ulalibezela kabanda kujulu! Ulalisida cikalilo mundomba!”—Isaya 22:15, 16.
17 Sebina wakali ‘mubanzi mung’anda’ yaMwaami Hezekiya. Wakali achuuno chili ajulu chitobela chamwaami. Nkinkaako, nzyiingi nzyakeelede kuchita. (1 BaKorinto 4:2) Pesi Sebina wakaliyandwiida mpuwo kutali kugwasya bantu. Wakalichitila kabanda kabotu kali mbuli kamwaami, kabambidwe mundomba. Chiindi Jehova naakabona eezi, wakabuzya Isaya kuti akachenjezye mubanzi ooyu wakatali kusyomeka kuti: “Swiilila! Jehova uyookusowa anze cakuwaala anguzu! Ncobeni uyookuvunga cakuvungisya. Uyookulambaila mbuli impila, uyookuwaala munyika impati, elyo uyoofwa nkukonya oko, azyalo inkalaki zyabulemu bwako ziyooba nkuko, uwe nousya luzubo lwamwami wako insoni. Njookutonta kuzwa kumilimo yako, akukugwisya mubusena bwako.” (Isaya 22:17-19) Akaambo kakuliyanda, Sebina taakali kuyanda kuti abe akabanda muJerusalemu. Pesi wakali kuyoowaalwa mbuli bbola munyika iili kule akuyoofwida nkuko. Eechi nchiiyo chipati kubantu bapedwe mukuli yakuchita akati kababelesi baLeza. Kutaabelesya kabotu manguzu kulakonzya kupa kuti muntu asweekelwe bweendelezi naa kuti agwisigwe.
18 Sebina wakali kuyoogwisigwa biyeni achuuno chakwe? Kwiinda muli Isaya Jehova wakati: “Lino mubuzuba obo njooita mulanda wangu Eliyakimu mwana wa-Hilikiya, nkabela njoomusamika cikobela cako akumuyumya alutambo lwako, abwalo bwami bwako njoobwaaba mumaanza ako. Elyo uyoobawisaabo bantu bakede mu-Jerusalemu aluzubo lwa-Juda. Nkabela njoobika aziwezo zyakwe cijaluzyo cang’anda ya-Davida. Uyoojala, elyo taakwe uyoojula mo; uyoojula, elyo taakwe uyoojala mo.” (Isaya 22:20-22) Eliyakimu naakakkala achuuno chaSebina, wakali kuyoosamikwa zigogo zyamubanzi akupegwa kki yamung’anda yaDavida. Bbayibbele libelesya bbala lyakuti ‘chijaluzyo’ kutondeezya bweendelezi, bwaami anguzu. (Kozyanisya aMatayo 16:19.) Chiindi, basikupa lulayo bakali kupegwa makki, bakali acheelelo chakweendelezya mung’anda yabwaami naa kusala bantu bakeelede kubelekela mwaami. (Kozyanisya Ciyubunuzyo 3:7, 8.) Nkinkaako, mulimu uuchitwa ababanzi ulayandikana alimwi kuli zintu zyiingi nzibalangililwa kuti bachite. (Luka 12:48) Kweelede kuti Sebina wakali kweelela, pesi Jehova wakabikka umwi mubusena bwakwe, akaambo kakuti taakali kusyomeka.
(Isaya 22:23-25)
w07 1/15 8 ¶6
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—II
Zyiiyo Nzitujana:
36:2, 3, 22. Nikuba kuti wakali wagwisigwa kuti abe mubanzi pesi Sebina wakazumizigwa kuti ayinkilile kunembo kabeleka mung’anda yamwaami kali mulembi. (Isaya 22:15, 19) Nikuba kuti twayimikizigwa kuchita imwi milimu mumbunga yaJehova, tweelede kwiinkilila kunembo katubelekela Jehova kufumbwa nkutubede.
ip-1 240-241 ¶19-20
Zyiiyo Zyakutasyomeka
Nkanka Zibili zyaChikozyano
19 Kumamanino, Jehova wakabelesya chikozyano kwaamba mbaakali kuyoobikka Eliyakimu mubusena bwaSebina. Wakaamba kuti “Njoomukankamina mbuli inembe mubusena mbwiingangamina, nkabela uyoobeda luzubo lwawisi cuuno cabulemu. Alinguwe mpobayooanzika bulemu boonse bwaluzubo lwawisi, abana mbazyede alunyungu lwakwe, azibelesyo zyoonse ziniini kuzwa kumitiba yakusambila kusikila kunongo zyawaini. Mubuzuba obo, mbwaamba Jehova wamakamu, inembe iyakakankaminidwe mubusena mbwiingangamene iyoozunguna, iyoogonkwa akuwa, awalo mukuli iwakaanzikidwe alinjiyo uyootemwa, nkaambo mbuboobo Jehova mbwaamba.”—Isaya 22:23-25.
20 Mulugwalo oolu, nembe naa kuti nkanka nguEliyakimu. Wakali kuyooba ‘achuuno chabulemu’ mung’anda yawisi, Hilikiya. Taakali kuyooyeta masampu mung’anda yawisi mbuli mbaakachita Sebina. Eliyakimu wakali kuyoobagwasya chiindi choonse bantu bakali kubelekela mwaami. (2 Timoteo 2:20, 21) Pesi, nkanka yachibili nguSebina. Nikuba kuti wakali kubonekaanga ulisimide pesi wakali kuyoogwisigwa. Kufumbwa muntu wakali kulangilila kulinguwe taakali kuyoozwidilila pe.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
(Isaya 21:1)
w06 12/1 11 ¶2
Makani Aazwa Mubbuku lyaIsaya—I
21:1—Mbuubuli busena bwakali kutegwa ‘nkanda yalwizi’? Nikuba kuti muunzi waBbabbiloni teewaakali afwiifwi alwizi, pesi wakali kwaambwa oobo nkaambo mulonga waFirate awaTaigilisi yakali kupa kuti nyika ikkale kiili ntete.
(Isaya 23:17, 18)
ip-1 253-254 ¶22-24
Jehova Wakayubununa Kulisumpula kwaMuunzi waTuro
22 Isaya wakayinkilila kunembo kati: “Lino myaka iili makumi aali musanu aabili, imane buyo, Turo uyooba mbuli lwiimbo lwasibaalumi. Kolibwezela kantimbwa, koya bweendeenda mumunzi, O sibaalumi uulubidwe. Uma kantimbwa kabotu, imba nyimbo zinji, kuti uibalukwe. Elyo kumamanino aamyaka iili makumi aali musanu aabili Jehova uyooswaya Turo, nkabela uyoopiluka kumbono zyakwe, uyooya buvuula azisi zyoonse zyamunyika yoonse.”—Isaya 23:15b-17.
23 Kuzwa nwakazundwa muunzi waBbabbiloni mumunyaka wa 539 B.C.E., Foinike wakali achuuno mubwaami bwaMede aPersia. Mwaami wakuPersia, Koresi Mupati wakali amoyo mubotu. Mumabambe aaya abweendelezi bupya, Turo wakali kuyoobeleka changuzu kuchitila kuti asangune lubo kuuzizyania azimwi zisi, mbuli mbachita sikuvuula wakalubwa, uuyanduula bantu bapya kuti bamubelesye kwiinda mukweendeenda muchisi kali kuuma kantimbwa akwiimba. Turo wakali kuyoozwiidilila na? Wakali kuyoozwiidilila nkaambo Jehova wakali kuyoomugwasya. Mukuya kwachiindi, muunzi ooyu wakali mukasuwa, wakali kuyoozwidilila zyakuti kumamanino amwaanda wamunyaka wachi 6 B.C.E., musinsimi Zekariya wakali kuyoowuwamba kuti: “Turo waliyakila cicijilo ciyumu, alimwi walundika insiliva mbuli bulongo angolida mbuli matombe aamumigwagwa.”—Zekariya 9:3.
‘Mbono Zyakwe Zyakali Kuyoosalazigwa’
24 Majwi aabusinsimi aatobela alagambya! “Lino imbono zyakwe azyakusambala zyakwe ziyoosalazizigwa Jehova. Tazikooyooyobolwa nikuba kubikwa pe. Imbono zyakwe ziyooba zyabaabo bakede kubusyu bwa-Jehova, kuti bakute akulivumbya zyakusama zitazakali.” (Isaya 23:18) Mbono zyaTuro zyakali kuyoosalazigwa biyeni? Jehova wakachincha zintu kuchitila kuti makanze aakwe azuzikizigwe aakuti, bantu bakwe bajane zyakulya azyakuzwaata. Eezi zyakachitika chiindi maIsrayeli naakazwa mubuzike kuBbabbiloni. Bantu bakuTuro bakabagwasya kwiinda mukubapa misamu yakedari kuti bayakulule tempele. Alubo, bakatalika kuuzizyania abantu bakuJerusalemu.—Ezara 3:7; Nehemiya 13:16.