LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI yaWatchtower
LAYIBBULALI IJANIKA A-INTANETI
yaWatchtower
Chitonga (Zimbabwe)
  • BBAYIBBELE
  • MABBUKU
  • MISWAANGANO
  • mwbr18 February map. 1-7
  • Ajanika Makani aKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu

Vidiyo njulikuyanda tiijaniki pe

Utulekelele, kulizyachitika vidiyo niyalikuyanda kujula

  • Ajanika Makani aKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu
  • Ajanika Makani aKabbuku Kabuumi Amulimu Wesu (2018)
  • Tutwe tuniini
  • February 5-11
  • KUBA MULUKWABILILO LWAJESU
  • February 12-18
  • February 19-25
  • February 26–March 4
  • Ziyo Lyaansi Alyaajulu
Ajanika Makani aKabbuku Kabuumi Amulimu Wesu (2018)
mwbr18 February map. 1-7

Ajanika Makani aKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu

February 5-11

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATAYO 12-13

“Chikozyano Chawiiti Amasokwe”

w13 7/15 9-10 ¶2-3

“Amulange, Ndaba Anywe Mazuba Oonse”

2 Zintu zyakachitika mumuunda wamulimi ooyo zitondeezya chiindi Jesu nayoobungania bali mukabunga kawiiti chaamba maKristu bananikidwe akuti uyoozichita biyeni. Kubyala kwakatalika muPentekkoste lya 33 C.E. Alubo kuyobolola kuyoomana aawo maKristu bananikidwe bachili aanyika nibayoobikkwa chitondeezyo chamamanino akutolwa kujulu. (Mt. 24:31; Ciy. 7:1-4) Mbuuli kwiimikila aajulu achilundu mbukupa kuti muntu akonzye kubona zintu zili kule, nkinkaako, chikozyano eechi chitugwasya kuziba zintu zyakali kuyoochitika muminyaka iisika ku2 000. Kweendelana azintu zilikuchitika mazubaano, nziizili zintu zyeendelana aBwaami nzitulikubona? Chikozyano eechi chipandulula atala achiindi chakubyala, chakukomena achakutebula. Pesi chiiyo eechi chiyoolanga-langa kapati atala achiindi chakutebula.

KUBA MULUKWABILILO LWAJESU

3 Kumatalikilo amwaanda wamunyaka wabili C.E., “insaku zyakaboneka” aawo bantu bakali kulyaamba kuti maKristu nibakalitondeezya. (Mt. 13:26) Kuzoosika mumwaanda wamunyaka wachine, maKristu bali mbuuli nsaku naakuti masokwe bakaba biingi kwiinda maKristu bananikidwe. Mutalubi kuti muchikozyano babelesi bakakumbila simalelaabo kuti abazumizye bamwe nsaku naakuti masokwe. (Mt. 13:28) Simalelaabo wakabasandula kutyeni?

w13 7/15 10 ¶4

“Amulange, Ndaba Anywe Mazuba Oonse”

4 Naakali kwaambuula atala awiiti amasokwe, Jesu wakati: “Amuzileke, zikule zyoonse antoomwe mane lumwi kuciindi cakutebula.” Malayilile aaya atondeezya kuti kuzwa mumwaanda wamunyaka wakusaanguna kuzoosika mumazubaano, kuli maKristu bananikidwe aanyika bali mbuuli wiiti. Nzyaakaamba Jesu zyeendelana anzyakazoobuzya basikwiiya bakwe naakati: “Amulange, ndaba anywe mazuba oonse nikuba kusikila kumamanino aaciindi.” (Mt. 28:20) Nkinkaako, maKristu bananikidwe banookwabilidwe aJesu kusikila kumamanino aachiindi. Akaambo kakuti bakazoosyanikizigwa abantu balyaamba kuti maKristu, tatukonzyi pe kubaziba kabotu maKristu bakali mbuuli wiiti muminyaka eeyo myiingi. Nikuba boobo, chiindi chakutebula kachitanasika, maKristu bali mbuuli wiiti bakazoolitondeezya. Eezyo zyakachitika biyeni?

w13 7/15 12 ¶10-12

“Amulange, Ndaba Anywe Mazuba Oonse”

10 Chakusaanguna, kulundika masokwe. Jesu wakati: “Nzooambila batebuzi kuti, Amusaangune kulundika insaku akuzianga misunta.” Niwakiinda munyaka wa1914, bangelo bakatalisya “kulundika” maKristu bali mbuuli masokwe kwiinda mukubaanzania amaKristu bananikidwe ‘bana baBwaami.’—Mt. 13:30, 38, 41.

11 Mbukunga kulundika kwakachili kuzumanana, musiyano watubunga ootu tubili wakaba antanganana. (Ciy. 18:1, 4) Kuzoosika mu1919, kwakaboneka kuti Bbabbiloni Mupati wakali wawa. Niinzi chintu chipati chakasiyanisya maKristu bakasimpe abakubeja? Mulimu wakukambawuka. Aabo bakali kweendelezya mukabunga kaBayiiyi baBbayibbele, bakatondeezya mbuuyandikana mulimu wakukambawuka atala aBwaami kwiinda mukutola lubazu. Muchikozyano, kapepa kakapupululwa mu1919 kati To Whom the Work Is Entrusted, kakasungwaazya maKristu bananikidwe boonse kuti bakeelede kukambawuka kung’anda ang’anda. Kapepa aaka kakapandulula kuti: “Mulimu ooyu ulibonia kuti mupati, pesi ngwaMwaami alubo tulawuchita kwiinda mukugwasigwa anguwe. Tuli achilongezyo chakutola lubazu.” Kuzwaawo bakachitaanzi? Kuzwa muchiindi eecho kuya kunembo, Ngaziyakulinda yachikuwa yamu1922, yakatondeezya kuti Bayiyi baBbayibbele bakatalisya mulimu wakukambawuka. Kakutanaba chiindi, maKristu basyomekede bakalitondeezya kwiinda mukukambawuka kung’anda ang’anda mbuuli mbukubede mazubaano.

12 Chabili, kuyobolola wiiti. Jesu wakalayilila bangelo bakwe kuti: “Maila amwaayobole mubutala bwangu.” (Mt. 13:30) Kuzwa mu1919, maKristu bananikidwe bali kuyobololwa mumbungano yachiKristu yakabusilizigwa. Kuyobololwa kwamamanino kwamaKristu bananikidwe banoochili bawumi kumamanino aachiindi, kuyoochitika kuchiindi baakujana bulumbu bwabo bwakujulu.—Dan. 7:18, 22, 27.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 12:20

Katambo kalayiti kasuka busi: Layiti lyakali kubelesegwa mumaanda lyakapangidwe abulongo kalitilwa mafuta ama-olifa. Kuti mulilo uyake, katambo kalayiti kakali kunyonka mafuta. Bbala lyachiGrikki liti “kamuni kasuka” lyaamba katambo kalayiti kasyaala kakawunta busi chiindi mulilo nuutachiyaki naakuti nwabaafwiifwi kuzima. Businsimi bujanika muli Is 42:3 bwakaamba atala aluzyalo Jesu ndwaakali aalo kubantu; nkaambo taakali kuyoozima bulangilizi bwabantu bakali amyoyo iibombede bakali kudyamizigwa.

w16.10 32

Mwalizi Na?

Nisimpe na kuti chiindi umwi muntu wakali kukonzya kubyala masokwe mumuunda wawumwi muntu?

MULUGWALO lwaMatayo 13:24-26, Jesu wakati: “Bwami bwakujulu bulikozyene amuntu iwakaminza imbuto imbotu mumuunda wakwe, nkabela bantu nibakali kuona, kwakasika sinkondonyina, wakaminza insaku akati kamaila, wakainka. Lino maila naakasonsa akuzyala micelo, mpawo insaku zyakaboneka azyalo.” Balembi basiyene-siyene tabakwe choonzyo kuti chikozyano eechi cheelede kubonwa kuti nchachoonzyo, pesi mabbuku aamilawu aakuRoma atondeezya kuti makani aaya ayelede kubonwa kuti ngachoonzyo.

Limwi bbuku lipandulula mabala aamuBbayibbele lyaamba kuti, “kubyala masokwe aategwa darnel mumuunda wawumwi muntu kuti ukkwichizye . . . wakali mulandu kweendelana amulawu wakuRoma. Kubikkwa kwamilwu iili atala amakani aaya, kutondeezya kuti milandu eeyi yakali kuchitika choonzyo.” Sikwiiya makani aali atala amulawu wamunkuta uutegwa Alastair Kerr wakaamba kuti, mu533 C.E., Mweendelezi wakuRoma uutegwa Justinian wakapupulula bbuku liti Digest, lyaambuula atala amilawu yakuRoma amakani aakazubululwa kuzwa kuli basibusongo mumakani aamulawu wamuchiindi eecho (kuma 100-250 C.E.). Kweendelana abbuku eeli (Digest, 9.2.27.14), umwi sibusongo mumakani aamulawu uutegwa Ulpian wakaamba atala amulandu wakabetekwa amweendelezi Celsus wakuRoma wamumwaanda wamunyaka wabili. Masokwe aakabyalwa mumuunda wawumwi muntu, akajaya zilyo zyakali mumuunda. Kweendelana amulawu, bbuku litegwa Digest lipandulula nzyakeelede kuchita mwini muunda naakuti mulimi kuchitila kuti muntu wamubisizya amubbadale akaambo kakujaya zilyo nkwaakachita.

Kuti michito mibi iili boobu yakali kuchitika chiindi mubweendelezi bwakuRoma, zitondeezya kuti nzyakaamba Jesu zyakali zyachoonzyo.

February 12-18

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATAYO 14-15

“Kusanina Bantu Biingi Kakubelesegwa Bantu Bache”

w13 7/15 15 ¶2

Kusanina Bantu Biingi Kakubelesegwa Bantu Bache

2 Jesu naakabona nkamu yabantu, wakabafwida luzyalo mpawo wakaponia bakali kuchiswa akubayiisya zintu zyiingi atala aBwaami bwaLeza. Nilyakaba goko, basikwiiya bakabuzya Jesu kuti abuzye bantu kuti bakaliyandwiide chakulya kumyuunzi yakali aafwiifwi. Pesi Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe kuti: “Amubasombe zyakulya nywebo.” Kweelede kuti majwi ngakaamba akabagambya nkaambo bakali achakulya chiche—zinkwa zili musanu atuswi tubili.

w13 7/15 15 ¶3

Kusanina Bantu Biingi Kakubelesegwa Bantu Bache

3 Luzyalo lwaJesu lwakapa kuti achite malele alubo malele aaya ngawo aalikke aakalembwa abalembi bane bakalemba Mabbuku aMakani Mabotu. (Marko 6:35-44; Luka 9:10-17; Johane 6:1-13) Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe kuti baambile bantu kuti bakkale amasokwe kabali muzibunga zyabantu bali 50 azyabali 100. Naakamana kulumba, Jesu wakakwamuna zinkwa atuswi. Muchiindi chakuti Jesu ape bantu chakulya, ‘wakaabila basikwiiya bakwe, nkabela basikwiiya bakaabila bantu.’ Chigambya nchakuti bantu boonse bakalya akukkuta! Yeeya atala amakani aaya: Jesu wakasanina zyuulu zyabantu kabelesya bantu bache chaamba basikwiiya bakwe.

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 14:21

Kutabala banakazi abana: Matayo alikke nguwe waamba atala abanakazi abana mumalele aaya akachitika. Kulakonzeka kuti mweelwe wabantu bakasaninwa munzila eeyi yamalele wakali kwiinda ku15 000.

w13 7/15 15 ¶1

Kusanina Bantu Biingi Kakubelesegwa Bantu Bache

AMUYEEYE atala achikozyano eechi. (Bala Matayo 14:14-21.) Kwaba afwiifwi kuti bantu basekelele pobwe lyaPasika lyamu 32C.E. Baalumi basika ku5 000 kutabalikizya banakazi abana, bali aJesu abasikwiiya bakwe kubusena butakkali bantu buli afwiifwi akuBbetisayida, muunzi uuli kunkomwe yaLwizi lwakuGalilaya nkululi kunyika.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 15:7

basikuupawupa: Bbala lyachiGrikki liti hy·po·kri·tesʹ lyaamba bantu bachiGrikki (mukuya kwachiindi abakuRoma) bakali kuchita misobano kabazweete mamasikki mapati kuchitila kuti bakomezye majwi. Bbala eeli lyakazoobelesegwa kusendelezya kwaamba muntu wakali kusisa nzyayanda kuchita naakuti buntu bwakwe kwiinda mukulyeenienia. Mukaambo aaka, Jesu wakaamba beendelezi bazikombelo bachiJuda kuti ‘mbasikuupawupa.’—Mt 6:5, 16.

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 15:26

bana . . . tubwa: Kweendelana amulawu waMusa, babwa bakali sofweede, nkinkaako, Magwalo abelesya bbala eeli munzila iitondeezya kuti teebakali kusalala. (Lev 11:27; Mt 7:6; Flp 3:2; Ciy 22:15) Nikuba boobo, mubbuku lyaMarko (7:27) alyaMatayo kwakabelesegwa bbala lyakuchesya liti “tubwa” mukwaambuula Jesu nkwaakachita amukayintu kuchitila kuti atondeezye musiyano ambulibelesedwe mumagwalo. Kulakonzeka kuti Jesu wakali kutondeezya kuba aluyando kwiinda mukubelesya bbala lyamunyama wakali kuvubwa abantu bakatali maJuda. Kwiinda mukwaamba maIsrayeli kuti ‘mbana’ abakatali maJuda kuti ‘ntubwa,’ Jesu wakali kuyanda kutondeezya chakali kuyandikana kusaanguna. Muunzi wakali abana ababwa, bana mbabo bakali kusaanguna kupegwa chakulya.

February 19-25

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATAYO 16-17

“Uli Amizeezo Iili Mbuuli Yani?”

w07 2/15 16 ¶17

Nibaalumi​—Amulibombye Kubusilutwe bwaKristu

17 Achiindi chimwi, Jesu wakapandulwida baapostolo bakwe kuti wakeelede kuya kuJerusalemu kuti akapenzegwe “kubapati abapaizi basimutwe akubalembi, akujayigwa, akubuka kubuzuba bwatatu.” Mpawo Petro wakatola Jesu kumbali akumukalalila kati: “Kolyeengelela Mwami; eeci tacikakucitikili pe.” Zili antanganana kuti kuba aluzyalo kwaPetro kwakapa kuti atabi amaboneno aali kabotu. Nkinkaako, wakeelede kululamikwa. Mpawo Jesu wakamubuzya kuti: “Koya kusyule lyangu, Saatani! Uli cilebyo kulindime, nkaambo ulaamizeezo yabantu kutali yaLeza.”​—Matayo 16:21-23, NW.

w15 5/15 13 ¶16-17

Amuchenjele, Saatani Uyanda Kumumena!

16 Saatani ulakonzya kweena nikuba bakombi baJehova basimide. Muchikozyano, atulange zyakachitika chiindi Jesu naakabuzya basikwiiya bakwe kuti wakali waba afwiifwi kujayigwa. Kulakonzeka kuti mwaapostolo Petro wakali amakanze mabotu aakutola Jesu kumbali akumubuzya kuti: “Kolyeengelela Mwami; eeci tacikakucitikili pe.” Nsandulo yaJesu kuli Petro yakali kutondeezya lusyomo naakati: “Koya kusyule lyangu, Saatani!” (Mt. 16:22, 23, NW) Nkamboonzi Jesu nakaamba Petro kuti ‘nguSaatani’? Nkaambo Jesu wakali kuzimvwisisisya zintu zyakali kuyanda kuchitika, nkaambo chakali chaba afwiifwi chiindi chakuti ape buumi bwakwe kuti bube chinunuzyo akutondeezya kuti Dyabbulosi mubeji. Muchiindi eecho chiyumu, Jesu wakalizi kuti taakeelede kulifwida ‘luzyalo,’ nkaambo kulyiiba nchiichintu Saatani nchaakali kuyanda kuti Jesu achite.

17 Andiswe tulikupona muziindi zikataazya nkaambo mamanino aanyika eeyi abaafwiifwi. Saatani uyanda kuti tulyiibe, tulifwide ‘luzyalo’ kwiinda mukuchita zintu nzituyandisya munyika zipa kuti tutabikkili maanu kuti mamanino abaafwiifwi. Tatweelede kuba amaboneno aali boobu pe! Pesi ‘atulangile.’ (Mt. 24:42) Tutazumini kweena kwaSaatani kwabuchenjezu kwakuti mamanino achili kule naakuti tazoosiki pe.

w06 4/1 23 ¶9

‘Kamuya, Mukabayiisye Kuti Babe Basikwiiya, Akubabbabbatizya’

9 Kutobela chikozyano chaJesu mukuchita kuyanda kwaLeza kuswaanizyaanzi? Jesu wakabuzya basikwiiya bakwe kuti: “Kuti muntu kayanda kunditobela, aliimye, abweze [chisamu chakwe chakupenzezya] elyo ulanditobela.” (Matayo 16:24) Jesu wakaamba zintu zitatu nzitweelede kuchita. Chakusaanguna, tweelede ‘kuliimya.’ Muli amwi majwi, chaamba kulikasya kuzintu ziyandwa anyama yesu kuchitila kuti tuswiilile malayilile abusolozi bwaLeza. Chabili, ‘tulibwezela chisamu chakupenzezya.’ Muchiindi chaJesu, chisamu chakupenzezya chakali kwiiminina masampu akupenzegwa. Mbutuli maKristu tulakuzumina kupenzegwa akaambo kamakani mabotu. (2 Timoteo 1:8) Nikuba kuti tulakonzya kusekwa akusampawulwa mbuuli Kristu ‘tuubawula nsoni,’ nkaambo tuzi kuti tulikubotezya Leza. (BaHebrayo 12:2) Chamamanino, tulazumanana ‘kutobela’ Jesu.—Intembauzyo 73:26; 119:44; 145:2.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 16:18

Nduwe Petro, atala amwaala ooyu: Bbala lyachiGrikki liti peʹtros lyaamba “bbwe.” Bbala lyachiGrikki Jesu ndyaakawuzika Sayimoni lyakuti (Petro) libelesedwe mbuuli zina lyamuntu. (Joh 1:42) Bbala liti peʹtra lilakonzya kwaamba mwaala naakuti mabwe mapati. Alubo bbala eeli lyachiGrikki lilajanika muli Mt 7:24, 25; 27:60; Lk 6:48; 8:6; Rom 9:33; 1Kor 10:4; 1Pet 2:8. Petro taakali kulibona kuti nguwe wakali bbwe eelyo Jesu ndyakaamba kuti mpaakali kuyootalisizya mbungano, nkaambo mulugwalo lwa1 Petro 2:4-8, NW Petro wakaamba Jesu kuti nguwe wakali ‘bbwe lyantalisyo lyakukkona’ wakasalidwe aaLeza. Alakwe mwaapostolo Pawulu wakaamba Jesu kuti ‘nintalisyo’ akuti ‘mwaala wamuuya.’ (1Kor 3:11; 10:4) Jesu wakabelesya majwi aakuti: ‘Ndakwaambila kuti nduwe Petro (chaamba kuti “Ibbwe”) nkaambo waziba kasimpe kali atala aKristu, ‘mwaala ooyu,’ uuzooba ntalisyo yambungano yachiKristu.’

mbungano: Aaka nkakusaanguna kujanika kwabbala lyachiGrikki liti ek·kle·siʹa. Bbala eeli libumbwa amabala aabili aachiGrikki limwi liti, ek, chaamba “kuzwa,” aliti ka·leʹo, chaamba “kwiita.” Bbala eeli lyaamba nkamu yabantu bayitwa kuti bazoochite chimwi chintu. (Langa Bupanduluzi Bwamabala.) Mumajwi Jesu ngakaamba, bbala eeli litondeezya mbungano yachiKristu yakatalisigwa amaKristu bananikidwe bali mbuuli “mabwe maumi” ‘bayakidwe kuba ng’anda yamuuya.’ (1Pet 2:4, 5) Bbala eeli lyachiGrikki libelesedwe loko muSeptuagint alubo lyeendelana aabbala lyachiHebbrayo lyakasandululwa kuti mbungano, lyaamba nkamu yabakombi baLeza. (Dt 23:3; 31:30) Muli Inc 7:38, maIsrayeli bakayitwa kuzwa muEgepita baambwa kuti ‘nimbungano.’ Mbukubede akumaKristu nkaambo ‘bakayitwa kuzwa mumudima’ ‘akusalwa kuzwa kunyika’ kuti babe “mbungano ya-Leza.”—1Pet 2:9; Joh 15:19; 1Kor 1:2.

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 16:19

zijaluzyo zyaBwaami bwakujulu: MuBbayibbele, bantu bakali amakkii aakukozyanisya naakuti aachoonzyo, bakapedwe manguzu aakweendelezya. (1Mak 9:26, 27; Is 22:20-22) Nkinkaako, bbala liti ‘chijaluzyo’ lyakali kutondeezya kuzumizigwa kweendelezya zimwi zintu naakuti kupegwa milimu mipati. Petro wakabelesya “zijaluzyo” eezi kuti ajulile maJuda (Inc 2:22-41), maSamariya (Inc 8:14-17) abamuzwakule (Inc 10:34-38) kuti batambule muuya waLeza wakuti bakanjile muBwaami bwakujulu.

February 26–March 4

LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATAYO 18-19

“Atuchenjelele Kuti Tutalebwi Akuti Tutalebyi Bamwi”

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 18:6, 7, NW

ziyo lizyungulusigwa adonki: Naakuti ‘ziyo pati.’ Lyaamba kuti, ‘ziyo lyadonki.’ Ziyo eeli lyakali abusasa busika ku1.2-1.5 m, alubo lyakali kulema zyakuti lyakali kuzyungulusigwa adonki.

chilebyo: Bbala lyachiGrikki liti skanʹda·lon, lyakasandululwa kuti “cilebyo,” kuyeeyelwa kuti lyaamba kakole; alubo bamwi bayeeyela kuti kakali kasamu kateyedwe kakabikkidwe bulisyo. Mukuya kwachiindi, bbala eeli lyakazoowamba kufumbwa chintu chakali kupa kuti muntu alebwe naakuti awe. Munzila yakukozyanisya, bbala lyakuti ‘chilebyo’ lyaamba kuchita zimwi zintu zipa kuti umwi muntu atalike kupona buumi butali kabotu naakuti achite chibi. Mulugwalo lwaMt 18:8, 9, bbala lyeendelana aliti skan·da·liʹzo, lyakasandululwa kuti “kacikulebya,” lilakonzya kusandululwa kuti “kuba kakole; naakuti kupa kubisya.”

nwtsty zifanikisyo

Ziyo

Maziyo akali kubelesegwa kukuziya zilyo akudina mafuta aanseke zyama-olifa. Maniini akali kuziigwa abantu pesi mapati kwakali kubelesegwa banyama kuti baazyungulusye. Kulakonzeka kuti ziyo eeli pati lileelene aleelyo maFilisti ndibakapede Samsoni kuti kaziya. (Bab 16:21) Ziyo lyakali kuzyungulusigwa abanyama teelyakali kubelesegwa amaIsrayeli luzutu pesi lyakali kubelesegwa abantu bakuRoma.

Ziyo Lyaansi Alyaajulu

Ziyo pati lili muchifanikisyo lyakali kuzyungulusigwa abanyama bali mbuuli donki kukuziya zilyo akuvwinyuuna nseke zyama-olifa. Ziyo lyaajulu lili abusasa busika ku1.5 m alubo lizyungulusigwa kalikumba aziyo pati lyamunsi.

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 18:9

Gehena: Bbala eeli lizwa mubbala lyachiGrikki liti geh hin·nomʹ lyaamba ‘kkuti lyaHinomu,’ lili kuW akuS kwamuunzi waJerusalemu wachiindi. (Langa Makani Aayungizyidwe B12 mepu “Jerusalemu Alimwi Amasena Aazingulukide.”) Muchiindi chaJesu kkuti eeli lyakali lyaba busena bwakutentela tombe.

nwtstg Bupanduluzi Bwamabala

Gehena

Gehena ndizina lyachiGirikki lyaKkuti lyaHinomu lyakali kusouthwest kwamuunzi waJerusalemu wachiindi. (Jer 7:31) Lyakasinsimidwe kuti lyakali kuyooba busena bwakusowela mitunta. (Jer 7:32; 19:6) Taakwe bumboni butondeezya kuti banyama naakuti bantu bakali kuwaalilwa muGehena kuti batentwe kabachipona naakuti bapenzegwe. Nkinkaako, Gehena talyiiminini busena butalibonyi ooko bantu nkubatentelwa mane kukabe kutamani. Pesi bbala lyakuti Gehena lyakabelesegwa aaJesu abasikwiiya bakwe kupandulula kusubulwa kutamani chaamba ‘lufu lwabili’ lwiiminina kunyonyoonwa.—Ciy 20:14; Mt 5:22; 10:28.

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 18:10

Baleebela lyoonse busyu bwa-Taata uuli kujulu: Naakuti “balakonzya kusika kuli Ndeende.” Zilenge zyamuuya azilikke zikonzya kubona busyu bwa-Leza nkaambo nzizyo zikonzya kusika kuli nguwe.—Ku 33:20.

w10 11/1 16

Zilenge Zyamuuya Mbuzitugwasya

Jesu wakaamba kuti bangelo bapedwe mulimu wakugwasya babelesi baLeza mubukombi. Nkinkaako, chiindi Jesu naakali kuchenjezya basikwiiya bakwe, wakati: “Mutasampauli umwi akati abaniini aba, nkaambo ndamwaambila kuti kujulu baangelo babo baleebela lyoonse busyu bwa-Taata uuli kujulu.” (Matayo 18:10) Aawa Jesu taakali kwaamba kuti sikwiiya umwi awumwi wakali amungelo uumukwabilila. Pesi wakali kwaamba kuti bangelo babeleka aLeza balaachiyandisyo chakugwasya maKristu boonse.

Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 18:22

ziindi zili 77: zilakonzya kwaamba ziindi zili “70 ziinduludwe kwaziindi zili 7.” Mabala aaya aachiGrikki bamwi balakonzya kwaamvwisisisya kuti “70 a7” (ziindi zili 77) naakuti “70x7” (ziindi zili 490). MuSeptuagint mulugwalo lwaMatl 4:24 kusandulwidwe mabala achiHebbrayo aakuti “makumi aali musanu aabili amusanu azibili,” ayendelana ‘aziindi zili 77.’ Nikuba kuti mweelwe ooyu wakamvwisisigwa munzila zisiyene, pesi kwiindululwa kwanamba ya7 kwiiminina kuti “akutamani” naakuti “kutagola.” Jesu naakalulamika kwaamba kwaPetro kwakuti ziindi zili 7 akwaamba kuti ziindi zili 77, wakali kubuzya basikwiiya bakwe kuti teebakeelede kubala ziindi nzibeelede kulekelela bababisizya. Kusiyana azeezi, bbuku lyamulawu lyakuBbabbiloni lyachiindi (Yoma 86b) lyaamba kuti: “Kuti muntu wabisya kakusaanguna, mpawo wayindulula kachibili akachitatu, wakali kulekelelwa pesi kuti wabisya kachine taakeelede kulekelelwa naacheya.”

nwtsty makani aakwiiya ajanika muli Mt 19:7

lugwalo lwakumutanda: Naakuti “lugwalo lwacilekanino.” Mulawu wakali kupa mwaalumi uyanda kuleka mukayintu wakwe mweenya wakuti ayeeyesesye makani aaya kwiinda mukulemba lugwalo luli mumulawu akwaambuula abaalu. Mulawu ooyu wakabikkilidwe kuti bantu batachiti chilekanelekane akuti banakazi bakwabililwe. (Dt 24:1) Muchiindi chaJesu, beendelezi bazikombelo bakali kuzumizya mwaalumi kuleka mukayintu wakwe kakutakwe kaambo kamvwika. Sikwiiya zyachiindi wamumwaanda wamunyaka wakusaanguna utegwa Josephus, wakaleka mukayintu wakwe wakati, “kulekana kwakali kuzumizigwa kufumbwa mpumwakachilana (mbubachita baalumi biingi).”

nwtsty chifanikisyo

Lugwalo Lwakulekana

Lugwalo oolu lwakulekana lwakalembwa muchiAramayikki mu71 naakuti 72 C.E. Lwakajanika mukalonga kakayuminina kaMurabbaat nkukali kunyika muNkanda yaJuda. Lugwalo oolu lwaamba kuti mumunyaka wachi6 wakupapila kwamaJuda, Joseph mwana waNaqsan wakaleka Miriam mwana waJonathan wakali kukkala mudolopo lyaMasada.

    Mabbuku Ajanika MuChitonga (Zimbabwe) (2013-2025)
    Zwa
    Njila
    • Chitonga (Zimbabwe)
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Njila
    Share