Aajanika Makani aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu
JUNE 1-7
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATALIKILO 44-45
“Josefa Wakabalekelela Bakulana Bakwe”
w15 5/1 14-15
“Ndiiminina Leza Na?”
Kuzwa waawo, Josefa wakayanduula nzila yakubasunka. Wakalayilila kuti babelesi bakwe batobele bananyina mpawo bakabasunge akubatamikizya kuti babba nkomesi yakwe. Nkomesi eeyo niyakajanwa muchikwama chaBbenjamini, boonse bakaboozegwa kuli Josefa. Aachiindi eechi, Josefa wakali kuyanda kuziba kuti bananyina bakachincha na. Juda nguwe wakali kwiiminina bananyina. Wakakumbila kuti bafwidwe luzyalo mpawo wakaamba kuti kabali 11 bakalilipedelede kuti babe bazike kuEgepita. Kuzwa waawo, Josefa wakababuzya kuti Bbenjamini nguwe alikke wakeelede kusyaala kali muzike kuEgepita.—Matalikilo 44:2-17.
Juda wakavwiila ajwi lilaajulu, wakati: “Mwida lyabanyina walo nguwakasyaala alimwi usyi ulamuyanda kapati.” Majwi aaya alakonzya kuti akamusika aamoyo Josefa, nkaambo nguwe wakali mwana wakusaanguna kuli Rakkele alubo bayina bakafwa nibakali kutumbuka Bbenjamini. Kulakonzeka kuti Josefa wakali kukkala kayeeya zintu zibotu nzyaakachita Rakkele. Amwi eezi nzizyo zyakali kupa kuti Josefa amuyandisye loko Bbenjamini.—Matalikilo 35:18-20; 44:20.
Juda wakakombelezya Josefa kuti atamubikki mubuzike Bbenjamini. Wakalipeda kuti kubikkwe nguwe mubuzike kutali Bbenjamini. Mpawo wakakombelezya Josefa kati: “Ino inga ndajokela buti kuli taata katako mulombe ooyu? Nkaambo tandikonzyi kuyoolangilila akubona mapenzi aaya kaamucitikila taata!” (Matalikilo 44:18-34) Aachiindi eechi, Juda wakatondeezya kuti wakali wachincha. Alubo wakali waba aabuntu bubotu buli mbuli kubikkila maanu, kutaliyanda akufwida luzyalo.
Josefa wakakachilwa kulijata. Wakali kuyanda kutondeezya mbaakali kulimvwa. Wakaanda babelesi bakwe boonse, mpawo wakalila zyakuti musindo ngwaakali kuchita wakamvwika kung’anda yaFaro. Kumamanino wakaliyubununa wakati: “Ndime Josefa imunyoko.” Wakambundila bananyina bakali bayoowa mpawo wakababuzya kuti wakali wabalekelela kuzintu zyoonse nzibakamuchitila. (Matalikilo 45:1-15) Nzyaakachita zyakatondeezya kuti wakali kutobelezya chikozyano chaJehova, ooyo uulekelela chamoyo woonse. (Intembauzyo 86:5) Tulalipeda na kulekelela bamwi?
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-2 813
Kudelula Majansi
Yakali nzila yakazibinkene loko kumaJuda akubantu baKujwe nibakali kulila ikapati chiindi nibakali kumvwa mulumbe wakuti kuli wachibbululu wafwiifwi wafwa. Zyiindi zyiingi, jansi lyakali kudelelulwa kunembo kalisiya kaango aanze pesi teebakali kudelula munzila yakuti litacheeleli biya pe kuzwaatwa.
MuBbayibbele muntu wakasaanguna kwaambwa kuti wakadelula jansi lyakwe nguRubbeni mwana wakusaanguna waJakkobo. Wakadelula jansi lyakwe chiindi naakajana Josefa katachimo pe mumulindi, wakati: “Mwana tako! Ino mebo ndilacita buti lino?” Mbukunga Rubbeni nguwe wakali mupati, nguwe wakali kuyoopegwa mulandu akaambo kakusweeka kwamwanikaakwe. Jakkobo naakamvwa kuti mwanaakwe wajayigwa anguwe wakadelula jansi lyakwe mpawo wakazwaata masaka naakali kumulila. (Mtl 37:29, 30, 34) Alubo bananyina baJosefa nibakali kuEgepita kabalikulila kuti Bbenjamini wabejelezegwa kuti wabba, bakadelula majansi aabo.—Mtl 44:13.
w04 8/15 15 ¶15
Bakali Kumuzonda Kakutakwe Nchaakabisya
Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tutabanyemeni bantu batuzonda kakutakwe chibi nchitwachita? Tutalubi kuti basinkondoma bapati nguSaatani amadimoni. (Baefeso 6:12) Nikuba kuti bamwi bantu balatupenzya achaali pesi bantu biingi bakazya bakombi baJehova nga tabalichitili pe, bamwi basungilizigwa aabeenzinyina. (Daniele 6:4-16; 1 Timoteyo 1:12, 13) Jehova uyanda “kuti bantu boonse bafwutulwe akuba aluzyibo lwini-lwini lwakasimpe.” (1 Timoteyo 2:4) Nisimpe, bamwi bantu bakali kutukazya chiindi lino bakaba bakombima akaambo kakuti bakabona kuti tulibantu balijata kabotu. (1 Petro 2:12) Kuyungizya waawo, tulakonzya kwiiya zyiingi kuzwa kuchikozyano chaJosefa mwana waJakkobo. Nikuba kuti Josefa wakaswaanana aamapenzi miingi loko akeetwa abananyina pesi taakabanyemena pe. Nkamboonzi? Nkaambo wakalizi kuti Jehova wakali kuyoonjilila kuchitila kuti kuzuzikizigwe makanze aakwe. (Matalikilo 45:4-8) Munzila iikozyenie, Jehova ulakonzya kuzumizya kuti tuswaanane aalimwi penzi kuchitila kuti zina lyakwe lilemekwe.—1 Petro 4:16.
JUNE 8-14
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATALIKILO 46-47
“Kufutuka Kuzwa Kunzala”
w87 5/1 15 ¶2
Kuvuna Bantu Muchiindi Chanzala
Niyakamana minyaka iili 7 kakuli chakulya chiingi kwakaba nzala mbuli mbaakambide Jehova. Nzala eeyi teeyakali muEgepita luzutu pesi yakaba “munyika yoonse.” Bantu bamuEgepita nibakatalika kulilila Faro akaambo kakubulika kwachakulya, Faro wakababuzya kuti: “Kamuya kuli Josefa, alimwi mucite kufwumbwa ncatiimwaambile.” Josefa wakawuzizya bantu bakuEgepita chakulya kusikila mali yabo yamana. Mpawo wakatalika kuchinchaanisya chakulya alubono. Kumamanino bantu bakasika kuli Josefa akutalika kumwaambila kuti: “Kotuula swebo anyika yesu, utucincanye acakulya, alimwi tuyooba bazike ba Farao.” Josefa wakawulila Faro nyika yoonse yabantu bakuEgepita.—Matalikilo 41:53-57; 47:13-20.
kr 234-235 ¶11-12
Bwaami Bulikuchita Kuyanda kwaLeza Aanyika
Kuvula. Bantu bali munyika bali munzala yabukombi. Bbayibbele lyaamba kuti: “‘Amubone! Mazuba ayoosika,’ mbwaamba Mwami Singuzuzyoonse Jehova,‘eelyo ndiyootuma nzala munyika, ikutali nzala yacakulya naa nyota yamaanzi, pele yakuyanda kumvwa majwi aa Jehova.’” (Am. 8:11) Bantu batakayendelezegwe aaBwaami bwaLeza ambabo bali munzala na? Jehova wakaamba musiyano uuliwo aakati kabakombi bakwe abasinkondonyina naakati: “Babelesi bangu bayoolya, pele nywebo muyoofwa nzala. Amubone! Babelesi bangu bayoonywa, pele nywebo muyoofwa nyota. Amubone! Babelesi bangu bayoosekelela, pele nywebo muyoofwa nsoni.” (Is. 65:13) Ulikwaabona kalikuzuzikizigwa na majwi aaya?
Tulikujana chakulya chamubukombi chiingi loko chili mbuli maanzi aali mumulonga. Chakulya eechi chiswaanizya mabbuku aapandulula Bbayibbele, zyakuswiilizya zyakalekkoodwa, mavidiyo, miswaangano yambungano, miswaangano yabbooma achakulya nchitujana aaWebbusayiti yesu. Zyakulya eezi zilikupa kuti tutafwi aanzala nikuba kuti munyika kuzwide nzala yabukombi. (Ezk. 47:1-12; Joel. 3:18) Takukubotezyi na kubona zisyomezyo zyaJehova kazilikuzuzikizigwa mazubaano? Ukkala kulyida aatebbulu lyaJehova na?
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-1 220 ¶1
Ziyanza Amichito
Kujala meso aamuntu wafwa. Jehova wakabuzya Jakkobo kuti, “Josefa nguuyoojala meso aako waakufwa.” (Matl. 46:4) Kwiinda mukwaamba majwi aaya Jehova wakali kutondeezya kuti Josefa nguwe wakali kuyoochita mulimu uuchitwa aamwana wachaalumi wakusaanguna. Eezi zitondeezya kuti Jehova wakalikubuzya Jakkobo kuti Josefa wakeelede kuchita zintu zyakali kuchitwa aamwana wakusaanguna.—1Mk 5:2.
nwtsty makani aakwiiya Mil 7:14
Boonse bakali 75: Kulakonzeka kuti Stefano taakwe naakazubulula mavesi aaMagwalo aachiHebrayo chiindi naakaamba kuti bana baJakkobo bakayinka kuEgepita bakali 75. Namba eeyi tayijaniki pe mubusanduluzi bwaMasorete bwaMagwalo aachiHebrayo. Mtl 46:26 yaamba kuti: “Bantu boonse ibalunyungu lwa Jakobo mbaakaunka limwi ku Egepita, kutabalilizya abamakaintu babana ba Jakobo, bakali 66.” Vesi 27 yiinkilila kunembo kayiti: “Bantu boonse bamuŋanda ya Jakobo ibakaboola mu Egepita bakali 70.” Bantu aaba bakabalwa muzipanzi zibili zisiyene, kulakonzeka kuti namba yakusaanguna yakali kuswaanizya luzubo lwaJakkobo alubo namba yachibili yakali kutondeezya bantu boonse bakayinka kuEgepita. Muli Ku 1:5 amuli Dt 10:22 kwaambidwe kuti namba yabana baJakkobo bakali “70.” Kuyeeyelwa kuti Stefano wakaamba namba yachitatu iiswaanizya bana baJakkobo abazukululu abana baJosefa, Manase aEfraimu mbuli mbukulembedwe muli Mtl 46:20 mubusanduluzi bwaSeptuagint. Bamwi bayeeya kuti namba eeyi iswaanizya banakazi babana baJakkobo, bataambidwe pe munamba iilembedwe mulugwalo lwa Mtl 46:26. Kulakonzeka kuti namba yakali kuswaanizya bantu boonse ‘ngu75’. Kulakonzeka namba eeyi yakali kujanika muzipanzi zyaMagwalo aachiHebrayo zyakali kubelesegwa mumwaanda wakusaanguna C.E. Kuzwa chiindi, basikulanga-langa makani aamuBbayibbele bakazi kuti muli Mtl 46:27 amuli Ku 1:5 kulembedwe “75” kweendelana anamba iilembedwe mubusanduluzi bwaSeptuagint bwachiGrikki. Kuyungizya waawo, mumwaanda wamunyaka wachi20 kwakajanika zipanzi zyabbuku lyakupeta zya Ku 1:5 zyakajanika mumulaka wachiHebrayo alubo kwakalembedwe namba “75.” Kulakonzeka kuti Stefano wakabelesya namba eeyi akaambo kakuti wakayijana mumalembe aachiindi. Nikuba kuti tatuzi pe kuti namba iili njiyo njiili, pesi namba njaakaamba Stefano itondeezya nzila iimbi njitukonzya kubelesya chiindi nitubala namba yabana baJakkobo.
JUNE 15-21
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | MATALIKILO 48-50
“Bakwesu Bakomena Balakonzya Kutuyiisya Zyiingi”
it-1 1246 ¶8
Jakkobo
Kali waba aafwiifwi kufwa, Jakkobo wakalongezya bazukulu bakwe, bana baJosefa alubo kazulwidwa aamuuya waLeza wakasaanguna kulongezya Efrayimu wakali muniini mpawo wakazoolongezya Manase mukulana waEfrayimu. Kuzwa waawo, kuli Josefa ooyo wakali kuyoojana lukono lwiindulwidwe tubili akaambo kakuti wakali mutaanzi kuzyalwa, Jakkobo wakaamba kuti: “Ndakupa caabilo canyika acimwi kwiinda banabokwanu, nyika eeyo njindakabweza kubana Amori apanga lyangu abuta.” (Mtl 48:1-22; 1Mk 5:1) Mbukunga Jakkobo wakawula muunda aafwiifwi akuSekkemu kubana baHamori (Mtl 33:19, 20), kuyeeyelwa kuti chisyomezyo nchaakasyomezya Josefa chakali kutondeezya lusyomo ndwakalaalo Jakkobo, nkaambo wakaambuula mbuli kuti bana bakwe bayizunda kale Kkenani mbuli mbaakayizunda apanga abuta bwakwe. (Langa AMORITE.) Kupegwa lukono lwiindulwidwe tubili nkwaakachitwa Josefa, kwakali kutondeezya kuti lukono oolo lwakeelede kwaabanwa amisyobo yabantu iibili, musyobo waEfrayimu amusyobo waManase.
it-2 206 ¶1
Mazuba Aakumamanino
Bupolofita Bwakaambwa aaJakkobo Kali Wabaafwiifwi Kufwa. Chiindi Jakkobo naakabuzya bana bakwe kuti: “Amulibunge-bunge antoomwe kutegwa ndimwaambile ciyoomucitikila kumazuba aakumamanino,” wakali kwaamba chiindi majwi aakwe naakali kuyoozuzikizigwa. (Mtl 49:1) Muminyaka iibili yakali yayinda, Jehova wakabuzizye syaayinakulu waJakkobo Abramu (Abrahamu) kuti bana bakwe bakali kuyoopenzegwa kwaminyaka iili 400. (Mtl 15:13) Nkinkaako, majwi aakuti “mazuba aakumamanino” aakaambwa aaJakkobo akali kuyootalika kakuli kwiinda minyaka iili 400 yakupenzegwa. (Kuti ujane makani miingi atala aMatalikilo 49, langa zyiiyo zili atala abana baJakkobo kweendelana amazina aabo.) Mukuya kwachiindi, kwakali kuyoozuzikizigwa bupolofita buli atala ‘aIsrayeli waLeza’ wakumuuya.—Ga 6:16; Ro 9:6.
w07 6/1 28 ¶10
MaKristu Bakomena Nchilongezyo Kuli Bachikula
MaKristu bakomena balakonzya kugwasya bakombinyina. Naakali wachembaala, Josefa wakachita chintu chakali kutondeezya kuti ulaalusyomo alubo nzyaakachita zyakagwasya mamiliyoni aabakombi bakasimpe bakazoopona kali wafwa. Wakali aaminyaka iili 110 naakapa “malailile kujatikizya mafwuwa aakwe,” eezi zitondeezya kuti chiindi maIsrayeli nibakali kuyoozwa muEgepita bakeelede kubweza azifuwa zyakwe. (Bahebrayo 11:22; Matalikilo 50:25) Malayilile aaya akabapa maIsrayeli bulangilizi bwakuti nikuba kuti bakali kuyooba mubuzike buyumu chwa Josefa naakali kuyoofwa, bakali kuyoozwa mubuzike.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w04 6/1 15 ¶4-5
Balabotelwa Aabo Balemeka Leza
Kabatananjila muNyika Yachisyomezyo, maIsrayeli bamusyobo waGadi bakakumbila kuti bakkale kuJordani nkwiili kujwe kuti bakayanduule aakuchezezya ng’ombe zyabo. (Myeelwe 32:1-5) Bantu bakali kuyookkala kubusena oobu bakali kuyooswaanana aamapenzi aataambiki. Musyobo wabantu bakali kuyookkala kumbo kwamulonga waJordani bakali kwabililidwe nkaambo taakwe basinkondonyina bakali kukonzya kubazida. (Joshua 3:13-17) Nikuba boobo, kweendelana anyika zyakujwe kwaJordani, George Adam Smith wakalemba bbuku litegwa The Historical Geography of the Holy Land, wakaamba kuti: “Nyika eeyi nintandabale alubo tayikwe mugaanu pe anyika yamaArabian. Nyika eeyi tayikwabilidwe pe zyakuti kufumbwa bantu bayanduula chakulya abayanduula machezezyo aalubono lwabo bakali kunjila munyika eeyo munyaka amunyaka kababalwana.”
Musyobo waGadi wakeelede kuchitaanzi mbukunga chiimo eechi chakali kwiindilila kubija? Muminyaka yakali yayinda, syaayinakulu Jakkobo naakali waba aafwiifwi kufwa wakababuzizye kuti: “Gadi, zigwebenga zisaala ziyoomusaala, pele walo uyoozisaala kutusindi twazyo.” (Matalikilo 49:19) Kuti waamvwa kakusaanguna majwi aaya alakonzya kumvwikaanga amana manguzu. Pesi majwi aaya akali kutondeezya kuti musyobo waGadi wakeelede kuyoobweedezya basinkondonyina. Jakkobo wakabasyomezya kuti nibakali kuyoobweedezya, basinkondonyina bakali kuyoochija kababweeda kulimbabo mpawo musyobo waGadi wakali kuyoobatandaania.
it-1 289 ¶2
Bbenjamini
Chiindi Jakkobo naakali waba aafwiifwi kufwa, wakaamba majwi aatondeezya kuti bana baBbenjamini bakali kubelesya bupampu munzila njibakali kulwanaayo. Wakaamba kuti: “Benjamini uyoozumanana kuzazaula mbuli umpe. Mafwumofwumo uyoolya munyama ngwaajata, eelyo kumangolezya uyakwaabanya nzyaajaya.” (Mtl 49:27) Bamusyobo waBbenjamini bakazibidwe aakulwana kababelesya nkwisyo, bakali kuwaala nkwisyo zyabo. Nikuba kababelesya kuboko kwachilisyo naakuti kwachimweensi teebakali ‘kusiya nikuba kasusu.’ (Bab 20:16; 1Mk 12:2) Sichimweensi Mubetesi Ehudi, wakajaya Mwaami Egiloni wakali wamusyobo waBbenjamini. (Bab 3:15-21) Kulakonzeka kuti chakali chiindi ‘chakuseeni’ naakuti matalikilo aabwaami bwalsrayeli bwamusyobo waBbenjamini. Nikuba kuti musyobo ooyu wakali “imusyobo muniini kapati,” mumo mwakazwa mwaami wakusaanguna Sawulu mwana waKkisi wakali kuboneka kuti ulaachibindi chakulwana maFilisti. (1Sa 9:15-17, 21) Nikuba kuti chisi chaIsrayeli choonse chakali kataazikene anzila njibakali kujatwaayo pesi ‘goko’ naakuti kumamanino aabwaami bwalsrayeli, mumusyobo waBenjamini mwakazwa Namalelo Esita aModdekkayi kuti bafutule maIsrayeli kukudyaamininwa nkubakali kuchitwa aMwaami wakuPersiya.—Es 2:5-7.
JUNE 22-28
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | KULONGA 1-3
“Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba”
w13 3/15 25 ¶4
Amulemeke Zina lyaLeza Pati
Bala Kulonga 3:10-15. Chiindi Mozesi naakali aaminyaka iili 80, Leza wakamupa mulimu mupati. Wakamubuzya kuti: “Ukagwisye bantu bangu bana Israyeli mucisi ca Egepita.” Mozesi wakasandula munzila yabulemu kabelesya mubuzyo. Mozesi wakabuzya kuti: ‘Nduwe ni zyina lyako?’ Mbukunga zina lyaLeza lyakali lyaba aachiindi kalizibinkene, nkamboonzi Mozesi naakabuzya mubuzyo ooyu? Nichoonzyo kuti Mozesi wakali kuyanda kuziba zyiingi atala amuntu wakali aazina eeli alubo eezi zyakali kuyoogwasya bakombi baLeza kuti babe aachoonzyo chakuti Leza wakali kuyoobafutula. Mozesi wakali kukataazikana nkaambo malsrayeli bakali baba aachiindi kabali mubuzike. Kulakonzeka kuti bakali kukataazikana kuti Leza wamasyaayinakulu wakali kuyoobafutula. Bamwi malsrayeli bakali batalika kukomba baleza bakuEgepita.—Ezk. 20:7, 8.
kr 43, kabbokesi
NZYILYAAMBA ZINA LYALEZA
ZINA lyakuti Jehova lizwa kubbala lyachiHebrayo lyaamba kuti “kuba.” Bamwi basikulanga-langa makani aamuBbayibbele bakaamba kuti zina eeli lyakabelesegwa munzila yakuti choonse chaambwa chilachitika. Bantu biingi basyoma kuti zina lyaLeza lyaamba kuti “Uupa Kuti Kube.” Bupanduluzi bwazina eeli bulamweelela Jehova nkaambo Mulengi. Wakalenga zintu zyoonse zili kujulu aanyika, bantu abangelo eezi zibikka aantanganana kuti uyanda kuti kuyanda kwakwe kuchitwe akuti makanze aakwe azuzikizigwe.
Kujana twayimvwisisisya biyeni nsandulo yaJehova kumubuzyo waMozesi uulembedwe muli Kulonga 3:13, 14? Mozesi wakati: “Ikuti naa ndaunka kubana Israyeli akuyoobaambila kuti, ‘Leza wabamauso wandituma kulindinywe,’ eelyo baakundibuzya kuti, ‘Ino zina lyakwe nguni?’ Ino ndikabaambile kuti nzi?” Jehova wakamusandula kuti: “Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba.”
Mozesi taakali kuyanda kuti Jehova amubuzye zina lyakwe pe. Mozesi amalsrayeli bakalizi kale zina lyaLeza. Wakali kuyanda kuti Jehova amubuzye zintu zyakali kuyoosimya lusyomo lwakwe atala akuti Leza wakali biyeni alubo zintu eezyo zyakeelede kutondeezegwa aabupanduluzi bwazina lyakwe. Kwiinda mukusandula kuti, “Ndiyooba Kufwumbwa Mbondasala Kuba,” Jehova wakali kutondeezya chintu chiyandikana loko chitondeezya mbabede. Jehova uba kufumbwa mbayanda kuba kuti azuzikizye makanze aakwe. Muchikozyano, Jehova wakaba Mufutuli, Sikupa mulawu azimwi kuli Mozesi akumalsrayeli. Zilaantanganana kuti Jehova uba kufumbwa mbayanda kuba kuti azuzikizye zisyomezyo zyakwe kubakombi bakwe. Nikuba kuti zina lyaJehova lili aabupanduluzi oobu, pesi eezi tazyaambi kuti ugolela aazintu nzyayanda kuti zibe luzutu. Pesi liswaanizya mbabelesya zilenge zyakwe kuti zibe mbayanda kuti azuzikizye makanze aakwe.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
g04 4/8 6 ¶5
Mozesi Wakali Muntu Wachoonzyo Na Naakuti Pe?
Zilachita na kuti tusyome kuti mwana musimbi wakuEgepita abweze mwana uliboobu? Iiyi zilachita, nkaambo bantu bakuEgepita bakali kuyiisigwa kuti kulela bana bakujana kwakali kuyoopa kuti bakanjile kujulu. Sikulanga-langa makani aachiindi Joyce Tyldesley naakali kwaambuula atala akulela bana bakujana wakati: “Zintu nzibakali kujana banakazi bakuEgepita zyakali kozyenie azyakali kujanwa aabaalumi bamuEgepita. Zyeelelo zyabo zyakali mumulawu alubo zyakalembedwe aansi . . . eezi nzizyo zyakali kupa kuti banakazi balele bana bakujana.” Limwi bbuku lyachiindi litegwa Papyrus, kwakalembedwe atala awumwi mwanakazi wakali kubweza bana babazike bakwe. Bbuku litegwa The Anchor Bible Dictionary, nilyakali kwaambuula atala akukumbila bayina aaMozesi kuti bazonyonsye Mozesi lyaakaamba kuti: “Mali njibakali kubbadalwa bayina aaMozesi aakaambo kakunyonsya mwanaabo . . . ileendelana azilembedwe muzizuminano zyakuMesopotamiya zili atala akulela bana bakujana.”
w04 3/15 24 ¶4
Makani Aazwa Mubbuku lyaKulonga
3:1—Jetero wakali mupayizi uulibiyeni? Chiindi mutwe wampuli wakali kubeleka kali mupayizi mumpuli yakwe. Jetero wakali mutwe wampuli wabantu bakuMidiyani. Mbukunga bantu bakuMidiyani bakali baluzubo lwaAbrahamu kwiinda muli Kketura, kulakonzeka kuti bakali bakombi baJehova.—Matalikilo 25:1, 2.
JUNE 29–JULY 5
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | KULONGA 4-5
“Mebo Ndinooli Anduwe Noambaula”
w10 10/15 13-14
Jehova Uzibona Biyeni Zilitamizyo?
“Tandeeleli Pe.” Ulakonzya kulimvwa kuteeleli pe kuba mukambawusi wamakani mabotu. Bakombi baJehova basyomeka bachiindi, bakali kumvwa kabateeleli pe kuti bachite milimu Jehova njaakali kubapa. Umwi wabo wakali Mozesi. Naakapegwa umwi mulimu aJehova, Mozesi wakati: “Akaka Jehova, nsinabede muntu waambaula kabotu, kuzwa lili anoliba lino noambaula amubelesi wako, nkaambo ndilaakamaama.” Nikuba kuti Jehova wakamusyomezya kuti takamulekelezyi, Mozesi wakasandula kati: “Akaka Jehova, kotuma uumbi kufwumbwa ngoyanda kuti acite mulimo ooyu.” (Kul. 4:10-13) Jehova wakamvwa biyeni?
w14 4/15 9 ¶5-6
Wamubona Na “Ooyo Utalibonyi”?
Mozesi katanabweeda kuEgepita, Leza wakamuyiisya chintu chiyandikana loko alubo nzyakayiya wakazoozilemba mubbuku lyaJobu, wakati: “Ikuyoowa Jehova mbobusongo.” (Job. 28:28) Kuti agwasye Mozesi kuti amulemeke akuti asale chabusongo, Jehova wakamutondeezya musiyano uuliwo aakati kabantu aLeza Singuzuzyoonse. Wakamubuzya kuti: “Ino nguni wakalenga mulomo wamuntu, naa uupa muntu kuba syaataambi, musinkematwi, uubona naa moofwu? Sena tandili ndime nde Jehova?”—Kul. 4:11.
Wakali kumuyiisyaanzi? Mozesi taakeelede kuyoowa pe. Mozesi wakatumidwe aaJehova alubo wakali kuyoomupa kufumbwa nzyaakali kuyandikana kuti atole mulumbe wakwe kuli Faro. Faro taakwe mbaakabede pe kuti weezyanisigwa aaJehova. Alubo aachiindi eechi, teekakali kakusaanguna pe kubakombi baLeza kuba mupenzi akaambo kabweendelezi bwakuEgepita. Kulakonzeka kuti Mozesi wakayeeyesesya atala anzila Jehova njakabelesya kuti akwabilile Abrahamu aJosefa. Alubo kulakonzeka kuti wakayeeyesesya atala ambaakakwabililwa lwakwe Mozesi nikwakali kweendelezya baami basiyene-siyene muEgepita. (Matl. 1217-19; 41:14, 39-41; Kul. 1:22–2:10) Kusyoma Jehova “ooyo uutalibonyi” kwakagwasya Mozesi kuti abe aachibindi chakuti ayinke kuli Faro akuyoomubuzya mulumbe ngwakatumidwe aJehova.
w10 10/15 14
Jehova Uzibona Biyeni Zilitamizyo?
Jehova taakamusowa pe Mozesi kuti atachiti mulimu wakwe. Pesi Jehova wakasala Aroni kuti agwasilizye Mozesi kuchita mulimu ooyo. (Kul. 4:14-17) Kuyungizya waawo, minyaka yakatobela, Jehova wakali kugwasya Mozesi mpawo wakamupa zintu nzyaakali kuyandikana kuti akonzye kuchita milimu njaakamupede. Mazubaano, tulaachoonzyo chakuti Jehova ulakonzya kubelesya bakombi bakwe kuti batugwasye kuti tuchite mulimu wakukambawuka. Kwiinda zyoonse, Jwi lyaLeza litusyomezya kuti Jehova nguwe uupa kuti tweelele kuchita mulimu ngwaakatulayilila kuti tuchite.—2 Kor. 3:5; langa kabbokesi kati, “Myaka Njondakali Kukkomana Kapati Mubuumi Bwangu.”
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w04 3/15 28 ¶4
Mibuzyo Yabasikubala
Majwi aaZipora aakuti “uli sibwiinga wabulowa kulindime” taajayilinkene pe. Majwi aaya atondeezya kuti wakali muntu uulibiyeni? Kukakatila kuzyeelelo zyaJehova zili atala achizuminano chakupalulwa, kwakali kutondeezya kuti Zipora wakali kubona kuti chizuminano eechi chakali aachakuchita abweenzinyina mbwaakalaabo aJehova. Chizuminano chaMulawu Jehova nchaakazoochita aamaIsrayeli, chakali kutondeezya kuti Jehova wakali mulumi alubo bantu mbaakachitide aabo chizuminano eecho bakali mwanakazi wakwe. (Jeremiya 31:32) Chiindi naakali kubuzya Jehova (kwiinda mumungelo) majwi aakuti “sibwiinga wabulowa,” Zipora wakali kutondeezya kuti wakali kulibombya kuchizuminano chaJehova. Kwakali mbuli kuti wakali kuzumina kuti abe mwanakazi waJehova Leza muchizuminano chakupalulwa. Akaambo kakuti wakasala munzila yabusongo akuti wakalemeka zyeelelo zyaLeza, zyakapa kuti afutule buumi bwamwanaakwe.
it-2 12 ¶5
Jehova
‘Kuziba’ tachaambi kuti chintu eecho ulachimvwisisisya pe naakuti wakali wachibona. Umwi mwaalumi mufuba-fuba uutegwa Nabbala wakamuzi aazina Davida pesi wakabuzya kuti, “Ino Davida nguni?” Mulaamwi majwi wakali kwaamba kuti, “Uyandaanzi kulindime?” (1Sa 25:9-11; kozyanisya a 2Sa 813.) Munzila iikozyenie, Faro wakabuzya Mozesi kuti: “Ino Jehova nguni, kuti ndiswiilile jwi lyakwe akuleka bana Israyeli kuti baunke? Tandimuzyi Jehova naaceya, alimwi buya tandikoobazumizya bana Israyeli kuti baunke.” (Ku 5:1, 2) Kwiinda mukwaamba majwi aaya, Faro wakali kwaamba kuti taakali kubona Jehova kuti nguLeza wakasimpe alubo wakali kulibuzya kuti Jehova takwe cheelelo pe chakuyanda kunjilila mubweendelezi bwakwe kuswaanizya azintu nzyaakali kulangania. Alubo taakali kwaasyoma pe makani ngakabuzigwa aaMozesi aAroni aakuti, Jehova wakali aanguzu zyakuchita kuyanda Kwakwe. Aachiindi eechi, Faro, bantu boonse bamuEgepita kuswaanizya amaIsrayeli, bakali kuyooziba nchilyaamba zina lyaLeza akumuziba kabotu muntu ulaazina eelyo. Jehova nzyaakatondeezya Mozesi zyakali kuyoopa kuti Leza azuzikizye kuyanda Kwakwe kumaIsrayeli, abafutule, abanjizye muNyika Yachisyomezyo akuzuzizikizya chizuminano Chakwe nchaakapangide amasyaayinakulu. Leza wakaamba kuti, mwaakubona zintu eezi, “masimpe muyoozyiba kuti ndime Jehova Leza wanu.”—Ku 6:4-8; langa ALMIGHTY.