Aajanika Makani aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JULY 3-9
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | EZARA 4-6
“Mutanyonganyi Mulimo”
Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?
13 Nikuba kuti mulimu wakuyakulula tempele wakalikasidwe, baalumi bakali kuzulwida baswaanizya Mupayizi Mupati Jeshuwa (Joshuwa) aMweendelezi Zerubbabbeli “bakatalika kuyakulula ŋanda ya Leza.” (Ezr. 5:1, 2) Kulakonzeka kuti bamwi maJuda bakali kubonaanga kwiinkilila kunembo kuyakulula tempele takuli kabotu pe nkaambo bakali kubonaanga teebakali kuyoozwidilila pe akaambo kakuti basinkondonyina bakali kuyoozibona akuti bakali kuyoobakazya. Nkinkaako, Joshuwa aZerubbabbeli bakali kuyanda kugwasigwa kubona kuti Jehova wakali aambabo. Bakagwasigwa. Bakagwasigwa biyeni?
w86 2/1 29, kabbokesi ¶2-3
Jehova “Wakali Kulanga Baalu Baba Juda”
Chiindi maJuda nibakazwa kuBbabbiloni, kwakali kwaba minyaka iili 16 kabatachiti mulimu. Mupolofita Hagayi aZekkariya bakasungwaazya maJuda kuti batakkalili maboko mpawo mulimu wakuyakulula tempele lyaJehova wakasaanguna. Nibakachili kusaanguna-saanguna kuyaka, balupati-pati baPesiya bakasaanguna kubakazya. Bakati, “Ino nguni wakamulailila kuti muyake ŋanda eeyi akumanizya mayake aaya?”—Ezr. 5:1-3.
Mubuzyo ooyu wakali kuyanda kuyeeyesesya kawutanasandulwa. Kaansinga baalu aaba bakayoowa, mulimu teewakali kunooyinkilila kunembo pe. Alubo kaansinga baalu bakasandula balupati-pati amajwi mabi nikuli mulimu ooyu wakali kunooyimikizigwa mpawaawo. Nkinkaako, baalu (bakali kuzulwidwa aaMweendelezi Zerubbabbeli aMupayizi Mupati Josuwa) chabupampu, bakayanduula nzila iilikabotu yakubasandula. Bakayeezya balupati-pati aaba atala amulawu wakabikkidwe aaKkoresi wakuzumizya maJuda kuti bayinkilile kunembo amulimu wakuyakulula. Akaambo kakuti balupati-pati aaba bakalizi kuti mulawu wakali kubikkwa aamwaami muPesiya teewakali kuchincha pe, nkinkaako, bakasala kutakazya mulawu wakabikkidwe amwaami. Mulimu wakazumizigwa kuti wiinkilile kunembo kusikila Mwaami Dariyo naakazibikka mumulawu kuti maJuda batakazigwi.—Ezr. 5:11-17; 6:6-12.
Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?
7 Kuli kuchincha kwakachitika kwakapa kuti maJuda baangunuke kuchita mulimu wabo. Nkuukuli kuchincha ooko? Mu520 B.C.E., Dariyo I, nguwe wakasaanguna kweendelezya kuPersiya. Kali waba aaminyaka iibili kayendelezya, Dariyo wakazooziba kuti kukasigwa kuyaka tempele nkubakachitwa maJuda teekwakali mumulawu pe. Nkinkaako, wakazoobazumizya kuti bamaninsye kuchita mulimu wabo. (Ezr. 6:1-3) Nzyakaamba mwaami zyakabagambya bantu boonse pesi kuli zimwi nzyaakachita. Wakalayilila kuti bantu bakali kukkala aafwiifwi amaJuda batabakasyi kuchita mulimu wabo pesi bakeelede kubapa mali akubagwasya aazimwi zintu zyakali kuyandikana kuti bamaninsye kuyakulula tempele. (Ezr. 6:7-12) Eezi zyakapa kuti maJuda bakonzye kumaninsya kuyakulula tempele mu515 B.C.E.—Ezr. 6:15.
Ulikuzibona Na Nzyaakabona Zekkariya?
16 Alubo Jehova ubelesya “muzike uusyomeka alimwi uucenjede” kuti atupe malayilile. (Mt. 24:45) Chimwi chiindi muzike uusyomeka ulakonzya kutupa malayilile ngitutamvwisisisyi kabotu. Muchikozyano, tulakonzya kupegwa malayilile aatugwasya kuti tulibambile kuti kwachitika mapenzi aalichitikila pesi tulakonzya kubonaanga mapenzi aayo tazoochitiki pe muchilawu chesu. Alubo chimwi chiindi tulakonzya kubonaanga malayilile ngatupa aakulikwabilila kubulwazi bujaya bantu biingi mbuli corona ngakutuyumisizya. Niinzi nzitweelede kuchita kuti twabonaanga malayilile ngitwapegwa taabeleki pe kuli ndiswe? Tulakonzya kuyeeya atala ambubakagwasigwa malsrayeli chiindi nibakaswiilila malayilile ngibakapegwa aaJoshuwa aZerubbabbeli. Alubo tulakonzya kuyeeya atala anzitwakabala muBbayibbele zyakachitikila bamwi. Chimwi chiindi bakombi baLeza bakatambula malayilile aakali kubonekaanga taabeleki pe kweendelana amaboneno aabantu pesi kuswiilila malayilile aayo kwakafutula buumi bwabo.—Bab. 7:7; 8:10.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w93 6/15 32 ¶3-5
Ulakonzya Kulisyoma Na Bbayibbili?
Kamali aaka kakapangilwa kuTaso, dolopo lili kumusanza kwanyika iizibinkene mazubaano kuti Turkey. Kakapangwa chiindi nikwakali kweendelezya mweendelezi waPesiya utegwa Mazaeus mumwaanda wamunyaka wachi4 B.C.E. Kamali aaka katondeezya kuti wakali mweendelezi wamuchilikiti chili “Mutala aa Mulonga” chaamba mulonga waFilate.
Nkamboonzi makani aaya naayandikana? Akaambo kakuti majwi aaya aambidwe lubo muBbayibbili. Ezara 5:6–6:13 itondeezya kwaambuuzyania kwakaliwo akati kamwaami waPesiya Dariyo amweendelezi Tatenayi. Nkani yakali kukataazya nkuyakulula tempele kwakali kuchitwa amaJuda kuJerusalema. Ezara wakali sikulemba Mulawu waLeza ulaaluzibo, alubo tulangilila kuti wakali kulemba zintu zyachoonzyo. Muli Ezara 5:6 a 6:13 wakalemba kuti Tatenayi wakali “mweendelezi wa mutala aa Mulonga.”
Ezara wakalemba atala amakani aaya kuma460 B.C.E., minyaka iisika ku100 kamali aaka kakatanapangwa. Bamwi balakonzya kuyeeya kuti kwaambwa kwamweendelezi ooyu wachiindi taakwe mbukubede pe. Kuti twasyoma zintu zyakalembwa aabalembi baBbayibbili nikuba zintu ziniini, zilapa kuti tube aachoonzyo atala azintu zyoonse nzibakalemba.
JULY 10-16
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | EZARA 7-8
“Nzila Njaakali Kulijataayo Ezara Yakapa Kuti Jehova Alemekwe”
w00 10/1 14 ¶8
Kwiiya Kweeta Mpindu Mbotu Alubo Kulanoneezya
8 Tweelede kuyanda Jwi lyaJehova kazizwa aansi aamoyo, oomo muzwa zintu nzituyeeya. Tweelede kunoneezegwa akuyeeyesesya atala aamwi Magwalo ngitunoolitwabala. Tweelede kuba bantu bazizi kabotu zintu zyamubukombi mpawo tuyeeyesesye atala azintu zinikide zyamubukombi. Eezi ziyanda kuti katuyeeyesesya akukomba. Mbuli Ezara, tweelede kubamba myoyo yesu kuti tukonzye kubala akwiiya Jwi lyaLeza. Bbayibbili lyaamba kuti: “Ezara wakalibambide moyo wakwe kuti avwuntauzye Mulawo wa Jehova akuucita, alimwi akuyiisya milazyo yanguwo ambeta mu Israyeli.” (Ezr. 7:10) Amubone zintu zitatu zyakapede kuti Ezara abambe moyo wakwe: wakali kuyanduulisisya, kubelesya nzyaakali kwiiya akuyiisya bamwi. Tweelede kutobelezya chikozyano chakwe.
si 75 ¶5
Bbuku LyamuBbayibbili Namba 13—1 Makani
5 Taakwe muntu pe wakali kukonzya kulemba makani aachoonzyo aali atala zyakachitika chiindi mbuli Ezara. “Ezara wakalibambide moyo wakwe kuti avwuntauzye Mulawo wa Jehova akuucita, alimwi akuyiisya milazyo yanguwo ambeta mu Israyeli.” (Ezr. 7:10) Jehova wakali wamupa muuya wakwe uusalala. Mwaami waPesiya wakabona kuti Ezara wakali aabusongo buzwa kuli Leza mpawo wakamupa manguzu muchilikiti chaJuda. (Ezr. 7:12-26) Kagwasigwa aaLeza amanguzu ngaakapedwe aamwaami, Ezara wakakonzya kulemba zintu zyakachitika kabelesya magwalo mabotu.
it-1 1158 ¶4
Kulibombya
Kupa Kuti Tuzulwidwe Munzila Iilikabotu. Muntu uulibombya kunembo lyaLeza ulakonzya kuzulwidwa aaLeza. Ezara wakali aamulimu mupati wakuzulwida baalumi bayinda ku1 500 kuzwa kuBbabbiloni kusika kuJerusalema kusiya bapayizi, baNetinimu kuswaanizya banakazi abana. Mukuyungizya, bakabweza ngolida ansiliva nyingi kuti bakabotye tempele lyakali kuJerusalema. Bakali kuyanda kukwabililwa mulweendo lwabo, pesi Ezara taakakumbila mwaami waPesiya kuti abape masoja atabasindikile. Nzyaakachita, zyakatondeezya kuti tasyomi manguzu aabantu. Muchiindi chakali chayinda wakali wabuzya mwaami kuti: “Janza libotu lya Leza wesu lili ali baabo boonse bamuyandaula kutegwa abacitile zibotu.” Kuzwa waawo, wakabuzya bantu kuti balyiimye kulya kuchitila kuti balibombye kunembo lyaJehova. Bakakomba kuli Leza mpawo wakabaswiilila alubo wakabakwabilila kuzwa kuli basinkondonyina mbibakali kuswaana mulweendo kuchitila kuti lweendo oolu luzwidilile. (Ezr 8:1-14, 21-32) Mupolofita Daniyele naakali mubuzike kuBbabbiloni, Leza wakatondeezya kuti wakali kumuyanda kwiinda mukumutumina ngilozi yakamutondeezya chilengaano akaambo kakuti Daniyele wakali watondeezya kuti ulalibombya kunembo lyaLeza chiindi naakali kuyanda kuzulwidwa akumvwisisisya.—Da 10:12.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 1/15 19 ¶10
Makani Aazwa Mubbuku lya-Ezara
7:28–8:20—Nkamboonzi maJuda biingi nibakali kuwaya-waya kubweeda kuJerusalema a-Ezara? Nikuba kuti minyaka yiinda ku60 yakali yayinda kuzwa kabunga kakusaanguna kamaJuda nikakabweeda kunyika yakulimbabo, kuJerusalema kwakachili bantu bache. Kubweeda kuJerusalema kwakali kwaamba kupona buumi buyumu muzyiimo ziyoosya. Muchiindi eecho, kuJerusalema teekwakalikwe zintu zibotu pe zyakumubili nzibakali kukonzya kuyoojana maJuda bakali banota kuBbabbiloni. Kamwi kaambo nkakuti, lweendo oolu lwakali kuyoosya. Bantu bakeelede kubweeda kuJerusalema bakeelede kuba aalusyomo muli Jehova, kuba aachiyandisyo chakusumpula bukombi bwakasimpe achibindi chakuti balonge. Nikuba Ezara wakalisimya nkaambo kuboko kwaJehova kwakali aalinguwe. Kwiinda mukusungwaazigwa aaEzara mpuli zisika ku1 500, amwi bantu basika ku6 000 bakaswiilila. Chiindi Ezara naakasungwaazya bantu lubo maLevi bali 38 abaNetinimu bali 220 bakaswiilila.
JULY 17-23
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | EZARA 9-10
“Mapenzi Aaba Akaambo Kakutaswiilila”
w06 1/15 20 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lya-Ezara
9:1, 2—Ndiilili penzi lyakali kukonzya kuba akaambo kakukwatana aabantu bazwa kulizimwi zisi? Chisi cha-lsrayeli nchicho chakeelede kubamba akusumpula bukombi busalala kusikila Mesiya azoosike. Kukwatana aabantu bakuli zimwi zisi kwakali kukonzya kunyongania bukombi bwakasimpe. Akaambo kakuti bamwi bakali bapanga zizuminano zyalukwatano abantu bakomba zibumbwa, eezi zyakali kuyoopa kuti mukuya kwachiindi chisi choonse chikonzye kukomba baleza bakubeja. Bukombi bwakasimpe bwakali kuyoomana. Mesiya wakali kuzoozwa kulini? Nzizyo zyakapa kuti Ezara agambe akaambo kazintu zyakali zyachitika!
w09 10/1 10 ¶6
Jehova Uyanda Kuti Tuchiteenzi?
Kuswiilila Leza kweeta zilongezyo. Mozesi wakalemba kuti: ‘Amubambe milawo . . . njindimulailila sunu, kuti zintu zimweendele kabotu.’ (Vesi 13) Nisimpe, milawu yoonse njatupa Jehova, kufumbwa zintu zyoonse nzyatukumbila kuti tuchite zigwasya ndiswe. Aaya teemanwa pe nkaambo Bbayibbili lyaamba kuti “Leza nduyando.” (1 Johane 4:8) Nkinkaako, milawu njatupa ilatugwasya kwabuumi bwesu boonse. (Isaya 48:17) Kuchita zyoonse Jehova nzyatubuzya kuti tuchite kupa kuti tutaswaanani aamapenzi lino alubo kupa kuti tukajane zilongezyo zitamani muchiindi chilikunembo katuzulwidwa aaBwaami bwaLeza.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 1/15 20 ¶2
Makani Aazwa Mubbuku lya-Ezara
10:3, 44—Nkamboonzi bana nibakaandwa aamwi abanakazi? Kaansinga bana aaba bakasyaala, banakazi bakatandwa bakali kuyoojana kaambo kakuti baboolele bana babo. Alubo bana baniini bayanda luyando lwamanyina.
JULY 24-30
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 1-2
“Mpoonya Aawo Ndakapaila”
w08 2/15 3 ¶5
Kkala Kulaafwiifwi aJehova Chiindi Choonse
5 Chimwi chiindi, kulayandikana kukomba katukumbila Leza kuti atugwasye chakufwambaana. Aali chimwi chiindi, Mwaami Aritasasita waPesiya wakabona Nehemiya kawuside. Mwaami wakabuzya kuti: “Ino uyanda kuti ucite buti?” ‘Mpoonya aawo [Nehemiya] wakapaila kuli Leza wakujulu.’ Nehemiya taakawaya-waya pe kukomba nkombyo eeyi mfwiifwi. Leza wakayisandula nkombyo yakwe nkaambo Nehemiya wakagwasigwa aamwaami kuti ayakulule miduli yaJerusalema. (Bala Nehemiya 2:1-8.) Nisimpe kuti nikuba nkombyo mfwiifwi, Leza ulayisandula.
be 177 ¶4
Kwaambuulaanga Ulikuzuwa
Kuti wabuzigwa kuti upandulule zintu nzusyoma kutalibambilide, niinzi nzukonzya kuchita kuti upe nsandulo iilikabotu? Tobelezya chikozyano chaNehemiya ooyo wakakomba chuumunizi katanasandula mubuzyo wakali wabuzigwa aaMwaami Aritasasita. (Neh. 2:4) Mpawo usaangune kuyeeya zintu nzuyanda kwaamba. Zimwi zikonzya kukugwasya nzeezi: (1) Sala kaambo kamwi naakuti tubili ntubona kuti weelede kutuswaanizya munsandulo yako (ulakonzya kusala kubelesya twaambo tujanika mubbuku litegwa Reasoning From the Scriptures). (2) Sala magwalo ngutabelesye aayendelana aatwaambo ooto. (3) Plana mbutasaangune kupandulula kuchitila kuti sikuswiilila akonzye kukuswiilila. Mpawo usaangune kwaambuula.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w86 2/15 25
Bukombi Bwakasimpe Bulazwidilila
Chiindi Nehemiya naakaziba atala achiimo chakali kuJerusalema wakali kukomba “syikati amasiku.” (1:4, 6) Chiindi naakajana mweenya wakuti abuzye Mwaami Aritasasita atala akuti wakali aachiyandisyo chakuyakulula miduli yaJerusalema, Nehemiya wakakomba lubo mbuli mbaakali kuchita kuzwa chiindi. Jehova wakasandula nkombyo yakwe mpawo wakazumizigwa kuti akayakulule miduli.
Chiiyo: Nehemiya wakali kukumbila Jehova kuti amugwasye. Andiswe kuti twaswaanana aazyiimo ziyanda kuti tusale, tweelede ‘kwiinkilila kunembo kukomba’ akuchita kweendelana akuyanda kwakwe.—Baroma 12:12.
JULY 31–AUGUST 6
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 3-4
“Uyibona Biyeni Milimu Ilangilwaansi?”
w06 2/1 10 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lya-Nehemiya
3:5, 27. Tatweelede kubonaanga tatweeleli pe kuchita milimu ilangilwaansi isumpula bukombi bwakasimpe mbuli mbubakali kuchita “basololi” babana Tekowa. Pesi, tweelede kutobela chikozyano chabana Tekowa bakalipeda kuchita milimu ilangilwaansi.
Jehova Uyookubelesya Kuti Uchiteenzi?
11 Nikwakayinda minyaka myiingi kuzwa muchiindi eecho, bana basimbi baSalumi bakagwasilizya mukuyakulula miduli yaJerusalemu. (Neh. 2:20; 3:12) Nikuba kuti wisi wakali mweendelezi, bana basimbi baSalumi bakalipeda kuchita mulimu ooyu wakali muyumu alubo wakalaangozi. (Neh. 4:15-18) Nzibakachita zilisiyene azyakachitwa abantu bakuTekkowa “bakakaka kubeleka” mumulimu ooyu. (Neh. 3:5) Kweelede kuti bana basimbi baSalumi bakabotelwa chiindi miduli yaJerusalemu niyakamana mumazuba aali 52 luzutu. (Neh. 6:15) Mazubaano bachizi balalipeda chakuliyandila kubeleka milimu myiingi mumbunga iiswaanizya kuyaka akubambulula masena aakukombela. Luzibo lwabo, kusungwaala akusyomeka kwabo zigwasya kuti milimu eeyi izwidilile.
w04 8/1 18 ¶16
Kuba Amaboneno Akkristu Munkani Yabupati
16 MaKkristu boonse bapati abaniini beelede kuba amaboneno aKkristu aali atala abupati. Mumbungano muli milimu myiingi yeelede kuchitwa. Toyeelede kunyema pe kuti wakumbillwa kuti uchite milimu ibonekaanga takwe mbibede. (1 Samuele 25:41; 2 Bami 3:11) Nibazyali, mulabasungwazya na bana banu kuti bachite kufumbwa mulimu ngubapegwa, kazitakwe ndaba kuti nkuNg’anda yaBwaami, kundawu zichitilwa miswaangano yabbazu naakuti yabbooma? Balamubona na kamuchita milimu ilaangilwaansi? Umwi mukwesu lino uubelekela kumawofesi mapati aaBakamboni baJehova, uchichiyeeya chikozyano chabazyali bakwe. Wakati: “Nzila njibakali kwibonaayo milimu yakusyalazya Ng’anda yaBwaami naakuti ndawu zichitilwa miswaangano yabbooma zyakapa kuti ndibone kuti milimu eeyi ilayandikana. Chiindi achiindi bakali kulipeda kubeleka milimu igwasya bakombima kazitakwe ndaba kuti yakali kulangilwaansi. Maboneno aabo akandigwasya kuti ndizumine kuchita kufumbwa milimu njindipegwa aaBbeteli.”
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 2/1 9 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lya-Nehemiya
4:17, 18—Zichitika biyeni kuti muntu ayakulule kabelesya kuboko kumwi? Eeli teelyakali penzi pe kuli baabo bakali kunyampula zibbudu zilema. Kuti chibbudu chabikwa amutwe naakuti akwiko, bakali kukonzya kujata akuboko kumwi “kakuli janza limwi lyakajisi cilwanyo.” Basikuyaka bakali kubelesya maboko woonse kuchita mulimu ‘bakalijisi panga mucibuno kumwi kabayaka.’ Bakalilibambilide kuti balwane basinkondonyina.
AUGUST 7-13
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 5-7
“Nehemiya Wakali Kuyanda Kubeleka Kutali Kubelekelwa”
w02 11/1 27 ¶3
Mbubakali Kusumpula Bukombi Bwakasimpe Chiindi Ambubali Kubusumpula Mazubaano
Nehemiya wakalipeda kuchita zintu zyiingi kutali kubelesya chiindi chakwe aluzibo ndwaakalaalo kupela. Wakabelesya zintu nzyaakalaazyo kuti asumpule bukombi bwakasimpe. Nehemiya wakabelesya mali yakwe kuti aboozye bamwi maJuda bakali mubuzike. Wakali kukweletesya mali katalangilili kuti iboole kayizyede. Taakwe ‘naakaminya’ maJuda kwiinda mukulangilila kuti bamufozye mali mbukunga wakali mweendelezi. Pesi wakali kusanina bantu ‘bali 150 ibakali kulida atebulu lyakwe kubikkilizya abaabo bakaboola kulimbabo.’ Buzuba abuzuba wakali kubapa “mupoho omwe, mbelele zibotu zili cisambomwe abayuni.” Mukuyungizya, nikwakali kwiinda mazuba aali 10, wakali kubapa “waini munji uusiyene-siyene” kabelesya mali yakwe.—Nehemiya 5:8, 10, 14-18.
w16.09 6 ¶16
“Maanza Aako Atalebuki Pe”
16 Nehemiya abaabo mbaakali kubelekaabo bakagwasigwa aJehova kuti balisimye chiindi nibakali kubeleka mulimu. Mpawo bakamaninsya kuyakulula miduli yaJerusalema mumazuba aali 52 luzutu! (Neh. 2:18 makani aamunsi.; 6:15, 16) Nehemiya taakwe naakali kuzulwida mulimu kupela. Anguwe wakali kuyakulula miduli yaJerusalema. (Neh. 5:16) Mazubaano, baalu batobelezya chikozyano chaNehemiya kwiinda mukugwasilizya chiindi nikuli kuyakwa mayake aambunga naakuti kusalazya akubambulula Maanda aaBwaami. Alubo bakwesu aaba bakambawukaamwi abasikupupulula, kubaswaya kuti babasungwaazye akusimya aabo bakataazikene.—Bala Isaya 35:3, 4.
w00 2/1 32
Jehova Uzookuyeeya Biyeni?
Chiindi chiingi, muBbayibbili bbala lyakuti ‘kuyeeya’ kuli Leza lyaamba kubweza ntaamu. Muchikozyano, chiindi aanyika nikwakazula maanzi kwamazuba aali 150 “Leza wakamuyeeya Nowa. . . , alimwi Leza wakacitya guwo kuunga anyika, eelyo maanzi akatalika kuceya.” (Matalikilo 8:1) Nikwakayinda minyaka, Samusoni naakofwaazigwa akusungwa nsimbi aamaFilisiti wakakomba kati: “O Mwami Singuzuzyoonse Jehova, kondiyeeya kaka akundiyumya, oluno lweendo lulikke.” Jehova wakamuyeeya Samusoni kwiinda mukumupa nguzu zyiinda zyabantu kuchitila kuti akonzye kulwana basinkondonyina baLeza. (Babetesi 16:28-30) Jehova wakamulongezya Nehemiya akaambo kazintu nzyaakachita mpawo bukombi busalala bwakabusilizigwa muJerusalema.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w07 7/1 30 ¶15
“Amwiinkilile Kunembo Kuzunda Bubi Kwiinda Mukuchita Zibotu”
15 Chachitatu, basinkondonyina baNehemiya bakabelesya mu-lsrayeli uutegwa Semaya kuti ajanine Nehemiya mulandu wakutyola Mulawu waLeza. Semaya wakabuzya Nehemiya kuti: “Atupangane ciindi cakuswaangana kuŋanda ya Leza mwini-mwini mukati katempele akujala milyango yatempele, nkaambo balaboola kuzookujaya.” Semaya wakaamba kuti Nehemiya wakali waamba kujayigwa, nkinkaako kuti akonzye kufutuka wakeelede kuyuba mutempele. Pesi Nehemiya taakali mupayizi pe. Mbukunga taakali mupayizi, kwakali kubisya kuti ayube mung’anda yaLeza. Nehemiya wakali kunootyola Mulawu waLeza na kuti akonzye kufutula buumi bwakwe? Nehemiya wakati: “Sena muntu uuli mbuli ndime ulakonzya kunjila mutempele akupona? Tandikoonjila pe!” Nkamboonzi Nehemiya naakatachegwa aakakole nkaakali wabikkilwa? Nkaambo wakalizi kuti nikuba kuti Semaya wakali mu-lsrayeli, wakalizi kuti “tali Leza iwakamutuma pe.” Mukuyungizya, mupolofita wachoonzyo taakali kunoomuzumizya kuti atyole Mulawu waLeza. Alubo Nehemiya taakazumina pe kuzundwa aabasinkondonyina. Nikwakayinda chiindi chifwiifwi wakazoowamba kuti: “Aboobo bwaanda bwakamana kuyakwa mubuzuba bwa 25 bwamwezi wa Eluli, mumazuba aali 52.”—Nehemiya 6:10-15; Myeelwe 1:51; 18:7.
AUGUST 14-20
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 8-9
“Lukkomano Lwa Jehova Ndolumuyumya”
w13 10/15 21 ¶2
Zyiiyo Nzitujana Kuzwa Kunkombyo Iibambidwe Kabotu
2 Mweezi uumwi muswaangano waambidwe aajulu kawutanaba, maJuda bakali bamaninsya kuyakulula miduli yaJerusalema. (Neh. 6:15) Bakombi baLeza bakamaninsya mulimu ooyu mumazuba aali 52, mpawo bakabikkila maanu kuzintu zyamubukombi. Mubuzuba bwakusaanguna bwamweezi waTishiri bakabungana kulubuwa kuti bakaswiilile Ezara abamwi maLevi kuti babale akupandulula Mulawu waLeza. Mpuli zyoonse kuswaanizya “abaabo boonse ibakali kukonzya kuswiilila” bakaswiilila “kuzwa mafwumofwumo kusikila akalangabwaaseme.” Eechi chikozyano chilikabotu loko kulindiswe nitunjilila miswaangano muMaanda aBwaami mabotu! Pesi chimwi chiindi mizeezo yako ngayaleya na akusaanguna kuyeeya zintu zitayandikani? Kuti kakuli boobo, yeeyesesya atala achikozyano chama-Israyeli aabo bakaswiilila mulawu akuubamba mumyoyo yabo mane bakasaanguna kulila akaambo kakuti bakali batyola Mulawu waLeza mbuli chisi.—Neh. 8:1-9.
w07 7/15 22 ¶9-10
Uyooyinkilila Kunembo Na “Kweenda Mumuuya”?
9 Kubotelwa chaamba mbulimvwa kuti zintu kazili kukweendela kabotu. Jehova ‘nguLeza uubotelwa.’ (1 Timoti 1:11; Intembauzyo 104:31) Mwana zilamubotezya kuchita kuyanda kwaWisi. (Intembauzyo 40:8; Bahebrayo 10:7-9) Alubo “lukkomano lwa Jehova [ndolutuyumya.]”—Nehemiya 8:10.
10 Kubotelwa kuzwa kuli Leza kupa kuti tukkutisikane kuti twachita kuyanda kwaLeza nikuba nituli kulila naakuti kupenzegwa. ‘Kuziba Leza’ kupa kuti tubotelwe! (Tusimpi 2:1-5) Bweenzuma mbutulaabo aLeza buyeeme mukuba aluzibo lwachoonzyo akuba alusyomo mulinguwe amuchinunuzyo chaJesu. (1 Johane 2:1, 2) Kuba akati kampuli iili munyika yoonse kupa kuti tubotelwe. (Zefaniya 3:9; Hagai 2:7) Bulangilizi bwesu achilongezyo chipati nchitulaacho chakwaambilizya makani mabotu chipa kuti tubotelwe. (Mateyo 6:9, 10; 24:14) Kuswaanizya achilongezyo chakuyoopona buumi butamani. (Johane 17:3) Mbukunga tulabulangilizi oobu ‘tweelede kukondwa kapati.’—Deuteronomo 16:15.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-1 145 ¶2
Chi-Aramaic
Nikwakayinda minyaka maJuda kabali bazwa mubuzike kuBbabbiloni, mupayizi Ezara wakabala bbuku lyaMulawu kumaJuda bakabungene kuJerusalema, alubo maLevi mbabo bakali kupandulwida bantu. Nehemiya 8:8 yaamba kuti: “Bakazumanana kubala cakupozya mubbuku lya Mulawo wa Leza mwini-mwini, kabaupandulula kabotu-kabotu akutondezya mbougwasya; aboobo bakabagwasya bantu kumvwisya cakali kubalwa.” Chiindi nibakali kupandulula mulawu kulakonzeka kuti bakali kubelesya majwi amvwisisika kuzwa muchi-Hebberu kuya muchi-Aramaic, kuyeeyelwa kuti chiindi maJuda nibali kuBbabbiloni bakali basaanguna kwaambuula chi-Aramaic. Kupandululwa kwamulawu ooyu kwakachitwa munzila yakuti nikuba kuti maJuda bakali kumwvisisisya chiHebberu, bakali kukonzya kumvwisisisya zintu zinikide zyakali kubalwa.
AUGUST 21-27
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 10-11
“Bakalipeda Akaambo KaJehova”
w98 10/15 22 ¶13
Jerusalema Yeendelana Aazina Lyayo
13 “Cizuminano cisyomeka” chakapangwa mumazuba aNehemiya chakagwasya bakombi baLeza kuti balibambile buzuba bwakupeda muduli waJerusalema. Pesi kuli chimwi chakali kuyanda kulanga-langwa chakufwambaana. Akaambo kakuti Jerusalema yakali yaba amuduli mupati amageedi aali 12, eezi zyakali kwaamba kuti kwakali kuyandikana bantu biingi bakkala mumo. Nikuba kuti bamwi ma-Israyeli bakali kukkala mumo pesi “munzi wakali mupati alimwi wakali kwakwabukide, pele bantu ibakali kukkala mumo bakali basyoonto.” (Nehemiya 7:4) Kuti libambululwe penzi eeli, bantu “bakauma zisolo kuti basale omwe akati kabantu bali kkumi kuti akkale mu Jerusalemu imunzi uusalala.” Kuswiilila mabambe aaya kwakapa kuti bantu balongezye “baalumi boonse ibakalisungula kukkala mu Jerusalemu.” (Nehemiya 11:1, 2) Eechi nchikozyano chilikabotu loko kumaKkristu bakasimpe mazubaano balipeda kugwasilizya kundawu ziyandikana basikupupulula!
w86 2/15 26
Bukombi Bwakasimpe Bulazwidilila
Kusiya zintu zyoonse nzibakalaazyo akulongela kuJerusalema kwakali kukonzya kupa kuti baswaane buyumu-yumu. Aabo bakali kukkala mumuunzi kulakonzeka kuti ambabo bakali kuswaana zyiimo ziyoosya. Zyiimo zili boobo zyakapa kuti bamwi balumbayizye aabo bakalipeda akubakombela kuti Jehova abalongezye.
w16.04 8 ¶15
Kusyomeka Kupa Kuti Tutambulike Kuli Leza
15 Chiindi nitwakapeda buumi bwesu kuli Jehova, twakonkezya kuti tuyoochita kuyanda kwakwe chakutaleka. Twakalizi kuti kupona kweendelana achisyomezyo eechi kuyanda kulipeda. Pesi chimwi chiindi kulipeda kwesu kulakonzya kusunkwa kuti twabuzigwa kuti tuchite zintu nzitutayandi. Kuti twalipeda kubelekela Leza akusiya zintu nzituyanda tutondeezya kuti tulasyomeka. Zilongezyo nzitujana nzipati loko kwiinda kulipeda nkutuchita. (Malk. 3:10) Ani kutegwani atala amwana musimbi waJefita?
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 2/1 11 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lya-Nehemiya
10:34—Nkamboonzi bantu nibakeelede kweeta nkuni? Mulawu waMozesi takwe nwaakali kwaamba kuti bantu bakeelede kweeta nkuni kutempele. Pesi nkuni zyakali kweetwa chiindi nizyakali kuyanda kubelesegwa. Kwakali kuyandikana nkuni zyiingi kuti zyuumpe zipayizyo achipayililo. Nikuba oobo, teekwakalikwe baNetinimu aabo bakali kubeleka kabali bazike babelekela kutempele batali ma-Israyeli. Nkinkaako, kwakali kuwaalwa zisale kuti kujanike bantu biingi bakali kweeta nkuni.
AUGUST 28–SEPTEMBER 3
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | NEHEMIYA 12-13
“Atusyomeke Kuli Jehova Chiindi Nitusala Beenzuma”
it-1 95 ¶5
Bana Amoni
Chiindi Tobbiya nakaandwa kuzwa mulubuwa lwamutempele, mulawu waLeza uujanika muli Deuteronomo 23:3-6 wakali kukasya bana Amoni abana Mowabbu kuti banjile mumbungano yama-Israyeli wakabalwa akutobelezegwa. (Ne 13:1-3) Kukasigwa ooku kwakachitika minyaka iili 1 000 yakali yayinda nkaambo bana Amoni abana Mowabbu bakakaka kugwasya ma-Israyeli chiindi nibakali kuya kuNyika Yachisyomezyo, eezi zyakali kwaamba kuti bantu aaba teebakali kuzumizigwa pe kuti babe azyeelelo azilongezyo nzibakali kujana ma-Israyeli. Majwi aaya taambi kuti, bamwi bana Amoni abana Mowabbu teebakali kukonzya kuliswaanizya naakuti kukkala aamwi ama-Israyeli akuti teebakeelede pe kujana zilongezyo nzibakali kujana bakombi baLeza. Eezi tulazibona kuli Zelekki wakali umwi wabapati bamasoja aDavida, akumalembe aali atala Rute muna Mowabbu.—Ru 1:4, 16-18.
w13 8/15 4 ¶5-6
Mwakasalazigwa
5 Bala Nehemiya 13:4-9. Kuli zintu zibi zichitika munyika, nkinkaako nkuyumu kuti tukonzye kukkala katusalala. Atubone zyakachitika kuli Eliyashibbu aTobbiya. Eliyashibbu wakali mupayizi mupati, mpawo Tobbiya wakali muna Amoni alubo kuyeeyelwa kuti wakali achuuno chaansi mubweendelezi bwabana Pesiya muJudiya. Chiindi Nehemiya naakali kuyakulula Miduli yaJerusalema, Tobbiya abeenzinyina bakali kumukazya. (Neh. 2:10) Bana Amoni teebakali kuzumizigwa pe kuti basike mulubuwa lwatempele. (Dt. 23:3) Nkinkaako, nkamboonzi mupayizi mupati naakapa Tobbiya ndawu mukaanda kamutempele?
6 Tobbiya wakazoomvwanana loko aEliyashibbu. Tobbiya amwanaakwe Jehohanana bakakwete banakazi maJuda, alubo maJuda biingi bakali kumuyanda Tobbiya. (Neh. 6:17-19) Muzukulu waEliyashibbu umwi, wakakwete mwana musimbi wa Sanibbalati, mweendelezi wakuSamariya umwi wabeenzinyina baTobbiya. (Neh. 13:28) Kuziba kuti kwakali bulyidilano akati kabo kutugwasya kubona kaambo kakapede kuti Mupayizi Mupati Eliyashibbu alekele muntu utakombi alubo sikukazya kuti amuyunge. Pesi, Nehemiya wakatondeezya kuti ulasyomeka kuli Jehova kwiinda mukwaanda Tobbiya akusowela aanze zintu zyakwe kuzwa mukaanda katempele.
w96 3/15 16 ¶6
Kulwanina Kuti Tube Bantu Basyomeka
6 Kuti katuyanda kusyomeka kuli Jehova Leza, tatukamvwanani abasinkondonyina. Eezi nzizyo zyakapa kuti sikwiiya Jakkobo alembe kuti: “Nibasimamambi, tamuzi na kuti kuba beenzinyina banyika kupa kuti mube basinkondonyina aLeza? Nkinkaako, kufumbwa muntu uuyanda kuba mweenzinyina wanyika, ulichita kuba sinkondonyina waLeza.” (Jakkobo 4:4) Tuyanda kusyomeka mbuli mbakali kusyomeka Mwami Davida chiindi naakati: “O Jehova, sena tandibasulide aabo batakuyandi, alimwi sena tabandisesemyi aabo bakuzangila? Ndilibasulide cakumaninina; bandibeda basinkondoma ncobeni.” (Intembauzyo 139:21, 22) Tatuyandi pe kumvwanana aabantu babisya achaali nkaambo takwe mputunjililana ambabo. Kuti katusyomeka kuli Leza tuyootantamuka kumvwanana abasinkondonyina baJehova kazitakwe ndaba kuti tulibabwene naakuti kubeebela mumaTV.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
it-2 452 ¶9
Nyimbo
Kwiimba kwakali kuyandikana loko kutempele. Eezi tulazibona kwiinda muMagwalo miingi aambuula atala abayimbi akuti bayimbi ‘teebakali kubeleka pe imwi milimu’ yakeelede kuchitwa abamwi maLevi kuchitila kuti bakonzye kuuchita kabotu mulimu wabo wakwiimba. (1Mk 9:33) Kabunga aaka kayandikana kamaLevi bakali kwiimba kalembedwe akalikke, takalembedwe aamwi pe abaabo bakaboola kuzwa kuBbabbiloni. (Ezr 2:40, 41) Nikuba mweendelezi waPesiya mwaami Aritasasita (Longimanus) wakabayiminina kuswaanizya atumwi tubunga tuyandikana chiindi naakabikka mulawu wakuti teebakeelede kubbadala ‘mutelo, chipo naakuti mutelo wamumigwagwa.’ (Ezr 7:24) Mukuya kwachiindi, mwaami wakalayilila kuti “mwiimbi umwi aumwi kapegwa caabilo ceelede buzuba abuzuba.” Nikuba kuti Aritasasita ulalumbayizigwa akambo kakubikka mulawu ooyu, pesi kuyeeyelwa kuti Ezara nguwe wakapa mulawu ooyu kabelesya nguzu nzyakapegwa aAritasasita. (Ne 11:23; Ezr 7:18-26) Nkinkaako, zilamvwisisika kuti nikuba kuti bayimbi boonse bakali maLevi, Bbayibbili lyaamba kuti “baimbi aba Levi” bakali kabunga kayandikana loko.—Ne 7:1; 13:10.