Aajanika Makani aaKabbuku Kamuswaangano waBuumi Amulimu Wesu
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
SEPTEMBER 4-10
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ESITA 1-2
“Atubeleke Changuzu Kulibombya Mbuli Esita”
w17.01 25 ¶11
Mulakonzya Kwiinkilila Kunembo Kulibombya Chiindi Nimusunkwa
11 Kulumbayizigwa zyiindilide naakuti kutembaulwa ankuko kulakonzya kusunka kulibombya kwesu. Amulange chikozyano chibotu kapati nchaakapa Esita chiindi zintu nizyakachincha chakutayeeyelwa. Wakali mubotu kapati alimwi wakali kunanikwa mafuta aakumubotya kwamunyaka uumwi. Buzuba abuzuba wakali kuswaanana abasimbi biingi ibakali kuzwa mu Chooko choonse cha Persia ibakali mumuzundano wakukwatwa kumwaami. Nikuba oobo, wakazumanana kuba abulemu alimwi kali muntu uukkalikene. Taakaleka pe kulibombya nikuba chiindi mwaami naakamusala kuba namalelo wakwe.—Esita 2:9, 12, 15, 17.
ia 130 ¶15
Wakabayiminina Bantu baLeza
15 Chiindi nichakasika chakuti Esita atolwe kumwaami, wakapegwa lwaanguluko lwakuti asale kufwumbwa zintu nzyaakali kuyeeya kuti inga zyayandika, ambweni izikonzya kumupa kuti chiwa chakwe chibote kwiinda. Nikuba oobo, chakulibombya taakwe nchaakakumbila kwiinda aali zeezyo Hege nzyaakamwaambila. (Es. 2:15) Ambweni wakalizi kuti kubota ciwa kulikke takukonzyi kukwelelezya moyo wamwaami; kulibombya amoyo wakulichesya mbobube ibwatakaliko muŋanda yamwaami. Sena wakaliluzi?
w17.01 25 ¶12
Mulakonzya Kwiinkilila Kunembo Kulibombya Chiindi Nimusunkwa
12 Kulibombya lyoonse kutugwasya kusama, kulibamba alimwi akulilemeka munzila mbotu alimwi yabulemu. Tulizi kuti, kutegwa bantu batuyande, tatweelede kulisumpula naakuti kuyanda kubikkilwa maanu munzila iiteelede, pele tweelede kutondeezya “moyo uukkede alimwi mubombe.” (Bala 1 Petro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24) Mizeezo iitali kabotu mumoyo wesu mukuya kwachiindi iyoolibonia muzintu nzyotuchita. Muchikozyanyo, tulakonzya kupa zitondeezyo izitondeezya kuti tulakukkomanina kuba amikuli yaalubazu, naa kuti kuli makani aamwi aamaseseke ngotuzi, akuti tulijisi chilongwe chimwi chilibedelede abakwesu beendelezya. Naakuti tulakonzya kupandulula zintu munzila yakuti bamwi batalike kulumbaizya ndiswe akaambo kamizeezo naa milimo yakacitwa kakuli bamwi abalo bakatola lubazu mumilimo eeyo. Jesu alimwi wakatusiila cikozyanyo cibotu. Bunji bwazintu nzyaakali kwaamba naa nzyaakali kuzubulula zyakali kuzwa mu Magwalo aa Chihebrayo. Cakulibombya wakaamba munzila eeyo kutegwa bantu ibakali kumuswiilila bazyibe kuti nzyaakali kwaamba zyakali kuzwa kuli Jehova ikutali kuzwa kumaano aakwe naa busongo bwakwe.—Joh. 8:28.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
Mwalizi na?
Basikuyanduulisisya bakajana mabala aakalembedwe muchiPersiya aakali aazina lyamwaalumi uutegwa Marduka (MuChitonga lyiitwa kuti Modekkayi). Mwaalumi ooyu wakali mweendelezi, kulakonzeka kuti wakali kubamba mali kuSusani. Umwi sikulanga-langa makani aachiindi uulaaluzibo uukkala kundawu eeyo uutegwa Arthur Ungnad, wakalemba kuti, “aaka nkikakusaanguna zina lyaModekkayi nilyakalembwa mumalembe aaya aatajaniki muBbayibbili.”
Kuzwa naakalemba lipoti Ungnad, basikulanga-langa makani aachiindi bakasandulula amwi malembe aachiPersiya miingi. Amwi akali aatubwe tuniini twakajanika kumuunzi waPersepolis, akajanika mubusena mwakali kubambilwa zintu bwakali aafwiifwi amiduli yamuunzi. Tubwe ootu tutondeezya kuti twakalembwa chiindi nikwakali kweendelezya Xerxes I. Malembe aayo alembedwe mumulaka wachi-Elamu alubo ali aamazina miingi ajanika mubbuku lya-Esita.
Mabwe miingi akalembedwe muchiPersepolis ali aazina lyakuti Marduka, ooyo wakali kubeleka kali mulembi mung’anda yamwaami kuSusani muchiindi chakeendelezya Xerxes I. Limwi bbwe lipandulula Marduka kuti wakali musanduluzi. Makani aaya aleendelana ambulimupandulula Bbayibbili Modekkayi. Wakali walupati-pati wakali kubeleka munkuta yaMwaami Ahasuwera (Xerxes I) alubo wakali kwaambuula milaka iibili. Chiindi achiindi Modekkayi wakali kukkala aageedi kung’anda yamwaami kuSusani. (Es. 2:19, 21; 3:3) Geedi eeli lyakali pati loko alubo mpimpawo akali kubelekela balupati-pati bamung’anda yamwaami.
Nzyaakachita Marduka uulembedwe mumabwe zileendelana anzyaakachita Modekkayi uulembedwe muBbayibbili. Bakapona aachiindi chimwi kundawu iimwi. Bakali aazyuuno zikozyenie alubo kababelekela aandawu iimwi. Kweendelana koonse ooku kutondeezya kuti nzibakajana basikusya matongo kwaamba Modekkayi uulembedwe mubbuku lya-Esita.
SEPTEMBER 11-17
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ESITA 3-5
“Gwasya Bamwi Kuti Bachite Nzibakonzya”
it-2 431 ¶7
Modekkayi
Wakakaka Kukotamina Hamani. Kazitanachitika eezi, Hamani muna Agagi wakabikkwa kuba mweendelezi aMwaami Ahasuera, wakalayilila kuti bantu boonse bakali kumulyango wamwaami bakeelede kukotamina Hamani akaambo kachuuno nchaakali wapegwa. Modekkayi wakakaka kuchita oobo alubo wakapa kaambo kakuti wakali muJuda. (Es 3:1-4) Modekkayi wakaamba kaambo aaka akaambo kabweenzinyina mbwaakalaabo aJehova Leza wakwe alubo zyakali kutondeezya kuti wakali muJuda ulipedelede. Wakalizi kuti kukotamina Hamani kwakali kuswaanizya zyiingi kwiinda kumufugamina luzutu, mbuli ma-Israyeli mbubakali kuchita chiindi, kachili chitondeezyo chakulemeka umwi muntu wakali mweendelezi. (2Sa 14:4; 18:28; 1Ba 1:16) Kuti katulangide nkani ya-Hamani, kuli kaambo kayandikana kakapa kuti Modekkayi atamukotamini Hamani. Kweelede kuti Hamani wakali muna Amalekki, alubo Jehova wakaamba kuti ulalwana nkondo abana Amalekki “mumazyalani aabo oonse.” (Ku 17:16; langa HAMANI.) Nzyaakachita Modekkayi zyakali kutondeezya kuti wakali kusyomeka kuli Leza kutali kuti wakali kupapila.
it-2 431 ¶9
Modekkayi
Wakabelesegwa Kufutula Ma-Israyeli. Chiindi nikwakabikkwa mulawu wakuti maJuda boonse bakali muchilawu banyonyoonwe, Modekkayi wakali aalusyomo lwakuti mbukunga Esita wakali umwi wabamung’anda yamwaami wakali kuyoofutula maJuda. Wakatondeezya Esita mulimu mupati ngwaakalaawo alubo wakamulayilila kuti akombelezye mwaami kuti amugwasye. Nikuba kuti kuchita oobo kwakali kukonzya kubikka buumi bwakwe mumapenzi, pesi Esita wakazumina kuchita nzyaakabuzigwa.—Es 4:7–5:2.
ia 133 ¶22-23
Wakabayiminina Bantu baLeza
22 Kweelede kuti Esita wakalibilika kapati naakamvwa mulumbe ooyo. Aawa mpaakali musunko mupati walusyomo lwakwe. Kweelana ambwaakaingula cakwaanguluka kuli Moodekai, wakayoowa. Esita wakayeezya Moodekai kujatikizya mulawo wamwami. Kwiima kumbele lyamwami kuti tiiwaitwa cakali kwaamba lufwu. Ccita buyo kuti mwami watambika sikubisya nkoli yakwe yangolida naakali kulekelelwa. Pele sena Esita wakali kuyeeya kuti inga wacitilwa boobo kutegwa atajaigwi kwaambisya naakalanga cakacitika kuli Vasiti ciindi naakakaka kutobela mulawo wa mwami wakuti aboole kulinguwe? Esita wakaambila Moodekai kuti mwami tanaakamutamba kuti amubone mumazuba aali 30. Kutabikkilwa maano kuli boobo kwakamupa kuyeeya kuti ambweni mwami wacinca maano akuti tacimuyandi.—Es. 4:9-11.
23 Moodekai wakaingula cakusinizya kutegwa ayumye lusyomo lwa Esita. Wakamusyomezya kuti naa waalilwa kubweza ntaamu, lufwutuko lwaba Juda lwakali kuyakuzwa kumbi. Pele mbuti mbwaakali kukonzya kulangila kufwutuka ikuti naa kupenzyegwa kwakomena? Aawa Moodekai wakatondezya lusyomo luyumu muli Jehova, walo watakali kukonzya kulekela kuti bantu bakwe banyonyoonwe alimwi akuti zisyomezyo zyakwe zitazuzikizyigwi. (Jos. 23:14) Mpoonya Moodekai wakabuzya Esita kuti: ‘Nguni uuzyi ambweni nkaambo kamakani aaya ncookabeda namalelo?’ (Es. 4:12-14) Sena tatweelede kumwiiya Moodekai? Wakali kusyoma Leza wakwe Jehova cakumaninina. Sena andiswe tulacita oobo?—Tus. 3:5, 6.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
kr 160 ¶14
Kulwanina Lwaangunuko Lwakukomba
14 Mbuli Esita aModekkayi, bantu baJehova mazubaano balwanina lwaangunuko lwakukomba Jehova mbuli mbaakalayilila. (Es. 4:13-16) Mulakonzya kutola lubazu na? Iiyi. Mulakonzya kukkala kamukombela bakwesu abachizi balikuswaana mapenzi akaambo kakutamikizigwa milandu munzila iitaluleme. Nkombyo zili oobu zilakonzya kubagwasya kapati bakwesu abachizi bali muzyiimo eezi zikataazya. (Bala Jakkobo 5:16.) Jehova ulazisandula na nkombyo zili oobu? Kuzunda nkutuchita munkuta kutondeezya kuti Leza ulazisandula nkombyo zyesu!—Heb. 13:18, 19.
SEPTEMBER 18-24
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ESITA 6-8
“Chiiyo Nchitujana Kuzwa Mukwaambuuzyania Kabotu”
ia 140 ¶15-16
Wakacita Zyintu Cabusongo, Cabusicamba, Alimwi Cakulyaaba
15 Kukkazyika moyo kwa Esita kwakapa kuti Hamani acite zyintu izyakamusampuzya. Kulibonya kuti Jehova ngowakapa kuti mwami abe acilabila. (Tus. 21:1) Nkakaambo kaako tacigambyi kuti Jwi lya Leza litukulwaizya ‘kulindila.’ (Bala Mika 7:7.) Ikuti twalindila Leza, tulakonzya kujana kuti nzila njabelesya kumana penzi limwi ilainda kubota aali yeeyo njotwali kuyeeyela.
Wakaamba Cabusicamba
16 Esita kunyina naakayanda kuti azumanane kusola kukkazyika moyo kwamwami, ciindi capobwe lyabili, wakeelede kumwaambila makani oonse. Pele ndilili naakali kunga wacita oobo? Icakacitika ncakuti, mwami wakamupa coolwe cakwaamba, wakamubuzya ncaakali kuyanda. (Es. 7:2) “Ciindi cakwaamba” ca Esita cakasika lino.
ia 140 ¶17
Wakacita Zyintu Cabusongo, Cabusicamba, Alimwi Cakulyaaba
17 Tulakonzya kweezeezya Esita kapaila mupailo wamumoyo kuli Leza wakwe katanaamba majwi aaya aakuti: “Kuti kokondwa mulindime omwami, alimwi kuti kazumina mwami, kondipa buumi bwangu—nceeci ncinkumbila! Undipe bantu bangu—nkooku nkundomba!” (Es. 7:3) Amubone kuti Esita wakamusyomezya mwami kuti kusala kwakwe wakali kukulemeka. Eelo kaka Esita wakaliindene kapati a Vasiti iwakali mukamwami, walo iwakafwubaazya mulumaakwe acaali! (Es. 1:10-12) Kuyungizya waawo, Esita kunyina naakamupa mulandu mwami akaambo kakusyoma Hamani. Muciindi caboobo, wakalomba mwami kuti amukwabilile akaambo kabuumi bwakwe ibwakali muntenda.
ia 141 ¶18-19
Wakacita Zyintu Cabusongo, Cabusicamba, Alimwi Cakulyaaba
18 Cakutadooneka, kulomba ooko kwakamugambya mwami. Nguni iwakali kuyanda kujaya mukamwami? Esita wakazumanana kwaamba, wakati: “Ime abantu twakauzigwa kuti tukanyonyoonwe, tukajayigwe, tukafwidilizigwe. Notwakali kuuzigwa mubuzike buyo nengumwide, naba sinkondoma naatakakonzya kulunga kwakubisigwa kumwami.” (Es. 7:4) Amubone kuti Esita cakutainda mumbali wakalyaamba penzi, nokuba boobo wakayungizya akwaamba kuti penzi nolyakali kujatikizya kusambalwa mubuzike naakaumuna buyo. Pele wakeelede kumwaambila kujatikizya kujaigwa kwabantu aaba nkaambo kwakali kuyakumuletela penzi mwami.
19 Cikozyanyo ca Esita cituyiisya zinji kujatikizya mbotweelede kwaamba cakusalazya. Ikuti kamuyanda kwaambila muyandwa wanu naa muntu umwi uuli mubweendelezi kujatikizya penzi limwi, kukkazyika moyo, bulemu, alimwi kwaamba camasimpe kakunyina kwiinda mumbali kuyakumugwasya kapati.—Tus. 16:21, 23.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 3/1 11 ¶1
Makani Aazwa Mubbuku lya-Esita
7:4—Kuuzigwa kwamaJuda kwakali ‘kuyoomujatikizya’ biyeni mwaami? Kwiinda mukwaamba munzila yabupampu atala ankani yakuti maJuda bakali kuyoowuzigwa mubuzike, Esita wakaamba mbaakali kuyoosweekelwa mwaami. Mali yansiliva iili 10 000 njaakasyomezya Hamani teeyakalikwe mpindu pe kumwaami kwiinda lubono ndwaakali kuyoojana mwaami kuti Hamani wawuzya maJuda kubuzike. Kaansinga Hamani wakazwidilila, nikuli mwaami mwanakazi wakafwa.
SEPTEMBER 25–OCTOBER 1
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | ESITA 9-10
“Wakabelesya Nguzu Zyakwe Kuti Agwasye Bamwi”
it-2 432 ¶2
Modekkayi
Modekkayi wakazooba mweendelezi mubusena bwa-Hamani alubo wakazoopegwa ringi yamwaami yakali aachidindo. Esita wakabikka Modekkayi kuti ayendelezye ng’anda yaHamani, eeyo mwaami njaakamupede kuti ayendelezye. Mpawo Modekkayi wakazumizigwa aamwaami kuti abikke mulawu wakali kuzumizya maJuda kuti balikwabilile. Eezi zyakapa maJuda kuti babe aabulangilizi akuti babotelwe. Biingi bakali muBweendelezi bwaPesiya bakajatana amaJuda alubo nibwakasika buzuba bwa-Ada 13, chaamba buzuba maJuda nibakeelede kujayigwa, maJuda bakalilibambilide kulwana. Balupati-pati bakaliimvwi musule lyamaJuda akaambo kakuti Modekkayi wakali waba aachuuno chisumpukide. KuSusani kulwana kwakayinkilila kunembo kusikila mubuzuba bwakatobela. Basinkondonyina bamaJuda bayinda ku75 000 mubweendelezi bwaPesiya bakajayigwa kuswaanizya abana bali 10 baHamani. (Es 8:1–9:18) Esita a-Modekkayi bakazuminana kuti kupangwe pobwe lyakusekelela mubuzuba bwachi-14 a15 mumweezi wa-Ada, “mazuba aayo akaitwa kuti Purimu,” nkaambo bantu bakalyookezya, bakali kupanana zipo akugwasya bafwaba. MaJuda bakazumina kusekelela pobwe eeli alubo bakalayilila bana babo kuti balisekelele kuswaanizya abaabo bakali kuliswaanizya ambabo. Mbukunga wakali wachibili mubweendelezi, Modekkayi wakali kulemekwa abantu baLeza bakalipedelede, maJuda alubo wakayinkilila kunembo kubabelekela.—Es 9:19-22, 27-32; 10:2, 3.
it-2 716 ¶5
Purimu
Makanze. Bamwi basikulanga-langa makani aamuBbayibbili bakaamba kuti Pobwe lyaPurimu lilikusekelelwa mazubaano talikwe chakuchita pe abukombi alubo lyabusekelelwa munzila iitali njiyo, pesi aaya teengakali makanze aapobwe eeli pe nilyakasaangunwa. Modekkayi a-Esita bakali bakombi baJehova Leza wakasimpe alubo bakapanga pobwe eeli kuti batembawule Leza. Jehova nguwe wakapa kuti maJuda bafutulwe akaambo kakuti kwakali kwabuka nkani ilaatala akusyomeka kwaModekkayi, Modekkayi wakali kuyanda kukomba Jehova alikke. Hamani wakali muna Amalekki, chisi Jehova nchaakali watuka alubo chisi eechi chakeelede kuzoonyonyoonwa. Modekkayi wakali kulemeka mulawu waLeza alubo wakakaka kukotamanina Hamani. (Es 3:2, 5; Ku 17:14-16) Alubo majwi Modekkayi ngaakabuzya Esita akali kutondeezya kuti wakali kulangilila kuti maJuda beelede kugwasigwa amuntu ulaamanguzu alubo uusumpukide, alubo kulyiimya chakulya nkwaakachita Esita katananjila mulubuwa lwamwaami, kukombelezya mwaami akumutamba kuti bakalyaamwi, kwakali kutondeezya kuti Esita wakali kukumbila lugwasyo kuli Leza.—Es 4:16.
cl 101-102 ¶12-13
“Amube Basikwiiya Leza” Nomubelesya Nguzu Zyanu
12 Jehova wabikka balangizi ibasololela mumbungano ya Bunakristo. (Ba-Hebrayo 13:17) Aaba baalumi basimide beelede kubelesya bweendelezi mbwabapede Leza mukupa lugwasyo lweelede alimwi akusumpula bukkale bwakumuuya bwabutanga. Sena bweendelezi oobu bupa kuti baalu balicite kamikami kubasyominyina? Peepe! Baalu cakulicesya beelede kuulanga munzila yeelede mukuli ngobajisi mumbungano. (1 Petro 5:2, 3) Ibbaibbele lyaambila balangizi kuti: “Amweembele bambungano ya Leza eeyo njaakanununa alufu lwa Mwanaakwe mwini.” (Milimo 20:28) Aaka nkaambo kapati nkaambo umwi aumwi mubutanga weelede kweendelezyegwa calubomba.
13 Tulakonzya kucikozyanisya boobu. Imulongweenu ngomuyandisya wamulomba kumuyoboda cintu cakwe ncayandisya kapati. Mulizyi kuti mulongwe wanu wakabbadela mali manji kapati kuula cintu eeco. Sena inga tamukonzyi kucilanganya kabotu, ikuciyumuna kabotu-kabotu kuti citanyonyooki? Mbubwenya buyo, Leza wapa baalu mukuli wakulanganya cintu ciyandisi ncobeni: imbungano, oomo basimbungano mobakozyanisigwaa mbelele. (Johane 21:16, 17) Imbelele zyakwe Jehova ulaziyandisya kapati—icakuti mane wakazyuulaa bulowa bwa Mwanaakwe simuzyalwaalikke, Jesu Kristo. Jehova wakapa muulo mupati kwiinda yoonse ikubbadelela mbelele zyakwe. Baalu balicesya balaciyeeya eeco lyoonse alimwi beendelezya mbelele zya Jehova kweelanaa luzibo oolo.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w06 3/1 11 ¶4
Makani Aazwa Mubbuku lya-Esita
9:10, 15, 16—Nikuba kuti mulawu wakali kuzumizya kubweza lubono, nkamboonzi maJuda nibakakaka kubweza lubono? Kukaka kwabo kutondeezya kuti makanze aabo akali aakufutula bantu babo ikutali kujana lubono.
OCTOBER 2-8
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | JOBU 1-3
“Yinkilila Kunembo Kutondeezya Mbumuyanda Jehova”
Swiilila Akuba Alusyomo Mbuuli Nowa, Daniyele aJobu
16 Mapenzi ngaakaswaana Jobu. Jobu wakaswaana zyiimo zisiyene-siyene mubuumi bwakwe. Katanachitikilwa mapenzi, Jobu wakali “mupati kwiinda boonse bakali mumanyika aakujwe.” (Job. 1:3) Wakalinotede, wakali zibinkene alubo bantu bakali kumulemeka. (Job. 29:7-16) Nikuba boobo, Jobu taakalisumpula akuyeeya kuti tayandi kugwasigwa aLeza. Jehova wakamwiita kuti “muntu wangu” alubo wakayungizya kuti: “Muntu uutakwe mulandu, uululeme, uulemeka Leza akuyoowa cibi.”—Job. 1:8.
17 Buumi bwaJobu bwakachincha mukulaba kwaliso. Wakaba mufwabi kwiinda bantu boonse nkaambo taakwe nchaakasyala aacho. Wakaswaana mapenzi nkaambo Saatani wakabejelezya Jobu kuti wakali kukomba Leza akaambo kazintu nzyaakalaazyo. (Bala Jobu 1:9, 10.) Jehova wakazumizya Saatani kuti apenzye Jobu kuti kuboneke kuti Jobu wakali kukomba Jehova kazizwa aansi amoyo.
Kkala Kusyomeka!
10 Saatani ututamikizya munzila iikozyenie mazubaano. Uswaanizigwa biyeni munkani yaSaatani atala aJobu? Saatani waamba kuti Jehova Leza tumuyandi amoyo woonse pe nkaambo kuti waswaana mapenzi, ulaleka kumukomba akuti kusyomeka kwako nkwakubeja! (Job. 2:4, 5; Ciy. 12:10) Eezi zipa kuti umvwe biyeni? Zikuchisya moyo. Yeeya atala amakani aaya: Jehova ulakusyoma nkaambo ukupede chilongezyo chipati loko. Jehova ulikuzumizya Saatani kuti asunke kusyomeka kwako. Jehova ulaachoonzyo chakuti ulakonzya kukkala kusyomeka alubo unookugwasya kuti utondeezye kuti Saatani mubeji. Alubo usyomezya kuti unookugwasya. (Heb. 13:6) Nchilongezyo chipati loko kusyomwa aMweendelezi wazintu zyoonse! Wabona na kuti nkamboonzi kusyomeka nikuyandikana? Kutugwasya kuti tutondeezye kuti Saatani mubeji, tugwasilizye mukusalazya zina bbotu lyaTaateesu akuti tusumpule bweendelezi bwakwe. Kujana twachita biyeni kuti tube abuntu oobu buyandikana?
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
Twiiyaanzi Kuzwa Kumajwi Jesu Ngaakaamba Katanafwa?
9 Jesu wakatyeni? Kali waba aafwiifwi kufwa, Jesu wakoompolola kati: “Leza wangu, Leza wangu, ino wandilekelezyela nzi?” (Mt. 27:46) Bbayibbele talitubuzyi pe kaambo kakapa kuti Jesu aambe majwi aaya. Pesi atubone kuti majwi aaya atondeezyaanzi. Majwi aaya atondeezya kuti Jesu wakali kuzuzikizya bupolofita bujanika muli Intembauzyo 22:1. Alubo majwi aaya atondeezya kuti Jehova taakwe naakayaka ‘lukwakwa lwakukwabilila lwakazyungulukide’ Mwanaakwe. (Job. 1:10) Jesu wakalizi kuti Wisi wakazumizya basinkondonyina kuti bamupenzye kusikila kulufu. Taakwe muntu wakapenzegwa mbuli Jesu pe. Kuyungizya aali zeezi, majwi aaya atondeezya kuti taakwe mulandu pe ngwaakachita Jesu wakali kweelela kuti ajayigwe.
OCTOBER 9-15
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | JOBU 4-5
“Atutantamuke Makani Aakubeja”
it-1 713 ¶11
Elifazi
2. Wakali umwi wabeenzinyina batatu baJobu. (Job 2:11) Wakali muna-Temani alubo kuyeeyelwa kuti wakali waluzubo lwa-Elifazi uli aanamba 1 ajulu, eezi zyaamba kuti wakali waluzubo lwa-Abrahamu alubo bubbululu bwakwe aJobu bwakali kule. We abaluzubo lwakwe bakali zibinkene akaambo kabusongo ndubakalaalo. (Jer 49:7) Aakati ‘kabasikuumbulizya’ batatu, kuboneka kuti Elifazi nguwe wakali kwaambuula kwiinda bamwi boonse alubo kulakonzeka kuti wakali kuchita oobu akaambo kakuti wakali mupati kuli boonse. Nguwe wakasaanguna kwaambuula mukwaambuuzyania alubo wakali kwaambuula kwachiindi chilamfu.
w05 9/15 26 ¶2
Tantamuka Mizeezo Iitali Kabotu!
Kaambuula atala chimwi chintu chigambya chakamuchitikila, Elifazi wakati: “Cilenge camuuya cakainda kubusyu bwangu; eelyo boya bwaamubili wangu bwakanyamuka. Mpoonya cakaima nji, pele ciwa cancico cini tiindakacizyiba pe. Cintu eeco cakali kumbele lyameso aangu; kwakaumuna wi, mpoonya ndakamvwa jwi.” (Job 4:15, 16) Nchiichili chilenge chamuuya chakapa kuti Elifazi abe amizeezo iili oobu? Majwi akusola atobela ngaakaamba atondeezya kuti chilenge eecho teechakali uumwi wangilozi zyaLeza zisyomeka pe. (Job 4:17, 18) Chakali chilenge chamuuya chibi. Eezi nzizyo zyakazoopa kuti Jehova amupe lulayo Elifazi abeenzinyina babili akaambo kakwaamba makani akubeja. (Job 42:7) Nichoonzyo kuti Elifazi wakabelesegwa amyuuya mibi. Majwi ngaakaamba atondeezya mizeezo iitali yaLeza.
w10 2/15 19 ¶5-6
Muteenwi a Saatani
Saatani wakabelesya Elifazi, iwakali umwi wabantu botatwe bakamuswaide Jobu, kuti aambe kuti kunyina muntu uukonzya kuzumanana kusyomeka. Kaamba bantu “aabo ba[kkala mumaanda] abulongo,” Elifazi wakaambila Jobu kuti: “Bajisi intalisyo zyabulongo, bapwaika mbuli pempe, banga balakuntwa mubuzuba bomwe buyo, balafwidilila akutayeeyegwa limbi.”—Job. 4:19, 20.
Mu Magwalo aambi, tukozyanyisigwa aa “nongo zyabulongo.” (2 Kor. 4:7) Tulikompeme akaambo kacibi ncotwakakona alimwi akutalondoka. (Rom. 5:12) Saatani ulakonzya kutuzunda ikuti naa katutakwabilidwe. Pele mbotuli Banakristo tulizyi kuti Jehova ulakonzya kutugwasya. Nokuba kuti tulalezya, Leza ulatuyanda. (Is. 43:4) Nokuba boobo, Jehova ulabapa muuya uusalala aabo bamulomba. (Lk. 11:13) Imuuya wakwe ulakonzya kutupa “inguzu zigambya” kutegwa tucikonzye kuliyumya mumapenzi ngatuletela Saatani. (2 Kor. 4:7; Flp. 4:13) Ikuti twamukazya Diabolosi, katuli “bayumu mulusyomo,” Leza uyakutupa nguzu. (1 Pet. 5:8-10) Aboobo, tatweelede kumuyoowa Saatani Diabolosi.
mrt 32 ¶13-17
Amulikwabilile Kumakani Aakubeja
● Amulange-lange nkwaazwa makani aayo alimwi ancaamba
Ncolyaamba Bbaibbele: “Amusinizye zintu zyoonse.”—1 Batesalonika 5:21.
Kamutanaasyoma makani aamwi naa kutumina bamwi, nokuba kuti inga kaadumide naa kwaambwa cakwiinduluka-induluka anyuuzi, amusinizye naa ngamasimpe. Mubuti?
Amuyeeye naa mulakonzya kukusyoma nkwaakazwa makani aayo naa iwakaamba. Makkampani anyuuzi alimwi ambunga zimbi balakonzya kwaamba kaambo munzila iitondezya kulubazu nkobabede akaambo kamakwebo naa mapolitikisi. Amweezyanisye ncomwabona a station yanyuuzi imwi akumbi. Zimwi ziindi, cakutazyiba balongwe balakonzya kuyaabumwaya makani aatali aamasimpe kubelesya email naa social media. Aboobo, mutafwambaani kusyoma makani aamwi aanyuuzi kamutanalanga nkwaazwa makani aayo.
Amusinizye kuti makani aambwa taali aakaindi akuti aliluzi. Amuyandaule madeeti, twaambo tukonzya kusinizyigwa, alimwi abumboni butakonzyi kuzumbauzyigwa bwamakani aambwa. Kumane, mweelede kucenjela kapati kuti kaambo ikakatazya kumvwa kaambwa munzila nguba-uba, naa lipooti yapegwa yamupa kucita cintu cimwi.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w03 5/15 22 ¶5-6
Amuyume Kutegwa Muzunde Mukusiyana Kusololela Kubuumi
Kuba mumbunga yabakombi bakasimpe bamunyika yoonse kutugwasya kuti tubatame. Nchilongezyo chibotu loko kuliswaanizya aabakombima bali aaluyando munyika yoonse! (1 Petro 2:17) Alubo tulakonzya kugwasya bakombima kuti ambabo babatame.
Atulange-lange milimu iigwasya yamwaalumi uululeme Jobu. Nikuba sikuumbulizya wakubeja Elifazi wakaamba kuti: “Majwi aako akali kubusya muntu uuli woonse uuwide. Alimwi wakali kubayumya aabo bajisi magondo aalebukide.” (Jobu 4:4) Tuchita biyeni munkani eeyi? Umwi awumwi wesu uli aamulimu wakugwasya bakwesu abachizi kuti balisimye mumulimu waLeza. Chiindi nituli aamwi ambabo tulakonzya kuchita mbuli mbaawamba majwi aakuti: “Amuyumye maanza aatakwe nguzu, alimwi amuyumye magondo aakankama.” (Isaya 35:3) Nkinkaako, kuti kazikonzeka amube aamakanze aakusungwaazya bakombinyokwe. (Mahebberu 10:24, 25) Majwi aasungwaazya akubalumba akaambo kakwiinkilila kunembo kweezya kubotezya Jehova alakonzya kupa basime kabali aabulangilizi bwakuzunda mumuzundaano wabuumi.
OCTOBER 16-22
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | JOBU 6-7
“Chiindi Buumi Nibwatuyumina”
w06 3/15 14 ¶10
Makani Aazwa Mubbuku lya-Jobu
7:1; 14:14—Ncinzi caambwa nokutegwa ‘mumazuba oonse aamulimo’? Mapenzi ngaakajisi Jobu akali mapati kapati cakuti buumi bwakazyi kumuyumina. (Jobu 10:17) Mbwaanga mazuba muntu ngakkala Mucuumbwe—kuzwa ciindi naafwa kusikila ciindi ncayoobusyigwa, nciindi muntu ncatakonzyi kucinca, iciindi eeci Jobu wakaceelanya amazuba oonse aamulimo.
Jehova Ulabagwasya Aabo Bakataazikene Mumizeezo
CHIMWI chiindi tulakonzya kuyeeya mbubuli bufwiifwi buumi mbutupona ‘ambujisi mapenzi manji kapati.’ (Job. 14:1) Eezi zilakonzya kupa kuti chimwi chiindi tukataazikane. Kuli bamwi bakombi baJehova bachiindi bakali kukataazikana zyakuti bamwi bakalombozya kufwa. (1 Bam. 19:2-4; Job. 3:1-3, 11; 7:15, 16) Pesi Jehova wakali kubasungwaazya akubawumbulizya chiindi nibakali muzyiimo eezi. Zikozyano zyabo zyakalembelwa kuti zituumbulizye akutuyiisya.—Rom. 15:4.
g 1/12 16-17
Ciindi Nomulimvwa Kuti Buumi Bunyina Mpindu
Nokuba kuti nywebo mulakonzya kulimvwa mbuli kuti cilakatazya kapati kuliyumya, kamuyeeya kuti tamuli nyolikke pe alimwi akuti bantu boonse balijisi mapenzi abalo. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Zilenge zyoonse zilatongela lyoonse akuba amacise caantoomwe.” (Baroma 8:22) Nokuba kuti alakonzya kulibonya mbuli kuti kunyina naayoomana, mukuya kwaciindi alamana. Pele lino, ncinzi cikonzya kumugwasya?
Amwaambile muntu uusimide alimwi ngomusyoma, kujatikizya mbomulimvwa. Bbaibbele lyaamba kuti: “Muzwalani ulayandisya kuziindi zyoonse, alimwi munyina wazyalilwa mapenzi.” (Tusimpi 17:17) Imwaalumi mululami Jobu, iwaambwa mu Bbaibbele, wakali kubandika abantu kujatikizya mbwaakali kulimvwa muziindi zyamapenzi. Naakali mubukkale mbwaakaamba kuti ‘wakasesemwa buumi,’ wakaamba kuti: “Ndilaambisya lutongauko lwangu. Nzooamba mukulula kwamoyo wangu.” (Jobu 10:1) Kwaambila bamwi kujatikizya mbomulimvwa kulakonzya kumukatalusya, alimwi kulakonzya kupa kuti mucince mbomwaabona mapenzi aanu.
Amupaile kuli Leza kuzwa ansi amoyo. Bamwi baamba kuti mupailo ncintu cigwasya kwakaindi kasyoonto, pele Bbaibbele lyaamba cintu ciimpene aceeci. Mucikozyanyo, lugwalo lwa Intembauzyo 65:2 lwaamba Jehova kuti ngu Leza “[Uuswiilila] zikombyo,” alimwi lugwalo lwa 1 Petulo 5:7 lwaamba kuti: “Ulamubikkila maano.” Aboobo Bbaibbele cakusinizya lilaamba mbociyandika kumusyoma Leza. Mucikozyanyo:
“Syoma Jehova amoyo wako woonse; utalifunkizyi kumaanu aako omwini. Umuzibye munzila zyako zyoonse, nkabela uyooenzya myeendelo yako.”—TUSIMPI 3:5, 6.
“Bamuyoowa, ulabacitila mbobayanda; ulaswiilila cililo cabo akubafwutula.”—INTEMBAUZYO 145:19.
“Oolu ndolusinizyo ndotujisi mulinguwe, kuti kufwumbwa cintu ncotumulomba ceendelana akuyanda kwakwe, ulatumvwa.”—1 JOHANE 5:14.
“Jehova uli kule kuzwa kulibasizibi, pele ulaswiilila cikombyo cabaluleme.”—TUSIMPI 15:29.
“Ikuti mwamwaambila Leza mapenzi ngomujisi, uyoomugwasya. Cakusinizya Bbaibbele limukulwaizya kuti: “Amumusyome kuziindi zyoonse . . . Amutule myoyo yanu kulinguwe.”—Intembauzyo 62:8.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
Bona Bamwi Mbuli Mbababona Jehova
10 Tulakonzya kutobelezya Jehova kwiinda mukumvwisisisya bamwi. Bazibe kabotu bakwesu abachizi. Ambulaabo miswaangano kayitanasaanguna aniyamana, belekaabo mumulimu wakukambawuka alubo kuti kazikonzeka batambe kuti muzoolye aamwi. Kuti wachita oobo, ulabona kuti muchizi ubonekaanga taajayiliki pe ulaabweeme, mukwesu ngubonaanga uyandisya bunoti uyandisya kutambula beenzu naakuti mpuli ikkala kayinonoka kumiswaangano ilikukazigwa. (Job. 6:29) Pesi tatweelede ‘kunjililila twaambo tutatujatikizyi.’ (1 Tim. 5:13) Nikuba boobo, kulagwasya kubaziba kabotu bakwesu abachizi alubo tweelede kuziba zintu zipa kuti kabali abuntu mbubalaabo.
OCTOBER 23-29
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | JOBU 8-10
“Luyando Lwaleza Lutamani Lulatukwabilila Kuzwa Kukubeja KwaSaatani”
w15 7/1 12 ¶3
Sena Masimpe Kuti Inga Twamukkomanisya Leza?
Jobu wakapenga munzila zinji izyakali kuboneka kuti lwakali lunya. Wakaba amuzeezo uutaluzi, wakuyeeya kuti Leza tanaakali kumubikkila maano kufwumbwa naa wasyomeka kulinguwe naa pe. (Jobu 9:20-22) Jobu wakalisinizyide lwakwe mwini kuti wakali mululami, cakuti bamwi bakali kumubona mbuli kuti wakali kulimvwa kuti mululami kwiinda Leza.—Jobu 32:1, 2; 35:1, 2.
Luyando lwaJehova Lutamani Lukugwasya Biyeni?
14 Luyando lwaLeza lutamani lulatukwabilila mubukombi. Naakali kukomba kuli Jehova, Davida wakaamba kuti: “Uli mayubilo aangu; uyoondikwabilila kumapenzi. Uyoopa kuti koongolola akusekelela kwalufwutuko kukandizinguluke. . . . Ooyo uusyoma Jehova ulizingulukidwe aluyando lwakwe lutamani.” (Int. 32:7, 10) Muchiindi chaBbayibbele, miduli yakazyungulukide myuunzi yakali kukwabilila bantu kuli basinkondonyina. Mbulubede aluyando lwaJehova lutamani, lulatukwabilila kuzintu zikonzya kunyongania lusyomo lwesu. Alubo lutugwasya kuti tuswene aafwiifwi anguwe.—Jer. 31:3.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w10 10/15 6-7 ¶19-20
“Ngwani Waziba Mizeezo yaJehova?”
19 Niinzi nzitwakayiya atala “mizeezo yaJehova”? Tweelede kuzumizya jwi lyaLeza kuti litubumbe kuchitila kuti tukonzye kumvwisisisya mizeezo yaJehova. Tatweelede kuyeeya kuti Jehova takonzyi kuchita zimwi zintu alubo tatweelede kumubona munzila njituyeeyaayo. Jobu wakaamba kuti: “[Leza] tali muntu mbuli ndime kuti kandimuvwiila, kuti tutolane kunkuta.” (Job 9:32) Mbuli Jobu kuti twasaanguna kumvwisisisya mizeezo yaJehova, tulawompolola katuti: “Bona! Eezyi mayaayila buyo aanzila zyakwe; alimwi nzyetwamvwa nkuvwiya-vwiya buyo kwamakani aajatikizya nguwe! Aboobo ino nguni uukonzya kumvwisya muzumo wakwe wanguzu?”—Job 26:14.
20 Chiindi nitubala Magwalo, niinzi nzitweelede kuchita kuti twaswaanana amavesi ngitutamvwisisisyi ikapati kuti kali kwaambuula atala amizeezo yaJehova? Kuti twamana kuyanduulisisya atala amavesi aayo mpawo teetwajana nsandulo iitusika aamoyo, tweelede kwiibona kayili nzila itondeezya kuti tulamusyoma Jehova. Utalubi kuti amwi mabala atupa mweenya wakuti tutondeezye kuti tulabusyoma buntu mbwalaabo Jehova. Tweelede kulibombya kwiinda mukuzumina kuti tatuzimvwisisisyi zintu zyoonse nzyachita. (Muk. 11:5) Eezi ziyoopa kuti twaambe mbuli mbakaamba mwaapostoli Pawulu kuti: “Akaka, bunoti bwaLeza, abusongo bwakwe aluzibo lwakwe zilinikide! Nkaambo “ngwani waziba mizeezo yaJehova alubo ngwani waba sikumupa maanu? Alubo, ngwani wakasaanguna kumupa chimwi chintu zyakuti waabuyanda kubweedezegwa? Nkaambo zintu zyoonse zyakazwa kulinguwe, kwiinda mulinguwe alubo nzizyakwe. Kulinguwe akube bulemu kukabe kutamani. Ameni.”—Rom. 11:33-36.
OCTOBER 30–NOVEMBER 5
LUBONO LUZWA MUJWI LYALEZA | JOBU 11-12
“Nzila Zitatu Zikonzya Kutugwasya Kuti Tujane Busongo Ambubukonzya Kutugwasya”
w09 4/15 6 ¶17
Jobu Wakalilemya Zyina lya Yehova
17 Ino ncinzi cakamugwasya Jobu kuzumanana kusyomeka? Cilibonya kuti kaatanamusikila mapenzi, wakalijisi kale cilongwe ciyumu a Jehova. Nokuba kuti tatujisi bumboni bwakuti wakalizyi kuti Saatani wakali kukazya Jehova, Jobu wakalikanzide kuzumanana kusyomeka. Wakaamba kuti: “Mane kusikila ndikafwe nsikooleka kululama.” (Job. 27:5, NW) Ino mbuti Jobu mbwaakaba acilongwe ciyumu eeci? Cakutadooneka, wakazibikkila maanu nzyaakamvwa kujatikizya Leza mbwaakeendelezya Abrahamu, Izaka a Jakobo, balo ibakali basazinyina. Alimwi kwiinda mukulangilila zilenge, Jobu weelede kuti wakazyiba bube bunji bwa Jehova.—Bala Jobu 12:7-9, 13, 16.
Jehova Ulakugwasya Chiindi Nulendeledwe
10 Jana beenzuma mumbungano. Mvwanana aabakwesu abachizi bamumbungano kazitakwe ndaba kuti mbapati naakuti mbaniini akuti bazwa kuli. Bbayibbele lyaamba kuti busongo bujanwa “kubantu bacembeede.” (Job. 12:12) Nikuba bachembeede balakonzya kwiiya kuzwa kubakwesu abachizi bachikula. Davida wakali muniini kuli Jonatani pesi bakali kumvwanana loko. (1 Sam. 18:1) Davida aJonatani bakali kusungwaazyania kuti babelekele Jehova nikuba kuti bakali kuswaanana aamapenzi. (1 Sam. 23:16-18) Atumvwe zyakaambwa awumwi muchizi utegwa Irina. Irina nguwe alikke Kamboni mumpuli yabo. Wakati: “Bakwesu abachizi balakonzya kuba mbuli bamumpuli yesu, niimpuli njatupede Jehova.”
11 Teekuba pe kujana beenzuma mumbungano ikapati kuti kuli aabweeme. Muchizi utegwa Ratina wakali aabweeme alubo wakayiya kasimpe nikuba kuti wakali kukazigwa. Ratina wakaamba kuti: “Ndakazoobona kuti ndakali kuyanda kugwasigwa aabakwesu abachizi bamumbungano.” Nisimpe kuti teekuuba pe kubuzya umwi muntu mbulimvwa pesi kuti wamubuzya ziyoopa kuti mumvwanane loko. Bakwesu abachizi balayanda kukugwasya pesi bayanda kuti ubabuzye mbulimvwa kuchitila kuti babone mbubakonzya kukugwasya.
12 Chimwi chikonzya kutugwasya kuti tujane beenzuma mumbungano, nkuzwa mumulimu wakukambawuka. Carol waambwa ajulu wakati: “Kukkala kandizwa mumulimu wakukambawuka akuchita imwi milimu yabukombi kwakandigwasya kuti ndijane beenzuma biingi. Kwaminyaka myiingi, Jehova ulikundigwasya kabelesya beenzuma aaba.” Kuba aabeenzuma basimide mubukombi kulagwasya nkaambo Jehova ubelesya mbabo kuti batugwasye kulwana aazintu zitukataazya zili mbuli kulendelelwa.—Tus. 17:17.
it-2 1190 ¶2
Busongo
Busongo Buzwa Kuli Leza. Busongo bwachoonzyo buzwa kuli Jehova Leza nkaambo “ngomusongo alikke” munzila eeyi. (Ro 16:27; Chi 7:12) Busongo zyeendaamwi achoonzyo alubo mbukunga Jehova Mulengi, wakaliwo “kuzwa lili alili mane kukabe kutamani” (In 90:1, 2), ulizi zyoonse atala ambulyakapangwa julu anyika, zintu zili mukati mbuzyakatalika kusikila lino. Leza wakapa kuti kube milawu iiyendelezya zintu zipona, bantu batobelezya milawu eeyi chiindi nibayanduulisisya akupanga zimwi zintu, kaansinga milawu eeyi tayiwope nikuli bantu taakwe ambubabede pe. Zyoonse eezi milimu yaLeza. (Job 38:34-38; In 104:24; Tu 3:19; Je 10:12, 13) Alubo zyeelelo zyakwe zyakulijata ziyandikana loko, zilagwasya alubo zipa kuti bantu bazwidilile. (Dt 32:4-6; langa JEHOVAH [A God of moral standards].) Taakwe chintu nchatakonzyi kumvwisisisya pe. (Is 40:13, 14) Nikuba kuti ulakonzya kuzumizya zintu zitayendelani azyeelelo zyakwe ziluleme kuti zichitike, pesi zitazoochitike muchiindi chili kunembo, ziyoochitika kweendelana akuyanda kwakwe alubo zintu nzyasyomezya ‘ziyoozwidilila.’—Is 55:8-11; 46:9-11.
Kuyanduula Lubono muJwi lyaLeza
w08 8/1 11 ¶5
Kwaambuuzyania Aabachikula
▪ ‘Ndibikkila maanu na kunzila njalimvwaayo kutali kumajwi ngaawamba?’ Lugwalo lwa Jobu 12:11 lwaamba kuti: “Sena kutwi takusoli majwi mbubonya mulaka mboulabila cakulya?” Lino kwiinda chiindi kwaabuyandikana loko kuti ‘ulabile’ zintu zyaambwa aamwanaako. Chiindi chiingi, bachikula baambuula kababelesya maambila mbali. Muchikozyano, mwanaako ulakonzya kwaamba kuti “Mundibona mbuli mwana muniini chiindi choonse!” naakuti “Tamundiswiilili pe!” Kwiinda kuti ubikkile maanu kumajwi aali mbuli aakuti “chiindi choonse akuti tamundiswiilili” pesi weelede kuyeeya kuti mwanaako ulikwaamba zyiingi kwiinda aawo. Muchikozyano, kuti waamba kuti “Mundibona mbuli mwana muniini chiindi choonse” zilakonzeka kuti nga ulikwaamba kuti “Ndiyeeya kuti tamundisyomi pe,” alubo kuti waamba kuti “Tamundiswiilili pe” zilakonzeka kuti nga ulikwaamba kuti “Ndiyanda kumubuzya mbundilimvwa.” Yezya kubikkila maanu kunzila njalimvwaayo kutali kumajwi ngaawamba.