MAKANI AABUUMI
Twakali Kuyandisisya Kubelekela Jehova—Kufwumbwa Kubusena
Akaluulwa aba Markus aba Janny Hartlief
Kunyina buzuba nondakakambaukide endikke. Ndakali kuyoowa cakuti ndakali kubimba. Kuyungizya waawo, bantu bamucilawo cesu kunyina nobakali kuutambula mulumbe. Bamwi bantu bakali basilunya alimwi bakali kukanza kunduuma. Mumwezi wakusaanguna wakucita bupainiya, ndakaabila buyo kabbuku komwe!—Ba Markus.
MWAKALI mumwaka wa 1949, lino kwainda myaka iinda ku 60, nokuba boobo makani ngondiyanda kumwaambila akatalika kaindi kwiinda waawo. Bataata, ba Hendrik, bakali basikusuma mabbusu alimwi bakali kubeleka kabali mubelesi waaŋanda mu Donderen, munzi musyoonto kunyika kwa Drenthe, ku Netherlands. Ndakazyalwa mu 1927, mu Donderen, ndakali wane kuzyalwa akati kabana bali ciloba. Ŋanda yesu yakali afwaafwi amugwagwa uutajisi taala mucilikiti camuminzi. Basimukoboma banji bakali balimi, alimwi ndakali kukkomana kukkala afaamu. Mu 1947, kandijisi myaka yakuzyalwa iili 19, ndakajana kasimpe kwiinda muli umwi wabasimukoboma wakajisi zyina lyakuti Theunis Been. Ndiliyeeyede kabotu-kabotu kuti tiindakamuyanda Theunis ciindi cakusaanguna nondakamuswaanganya, pele kwiinde buyo ciindi cisyoonto kuzwa noyakacitika Nkondo Yanyika Yabili, walo wakaba Kamboni wa Jehova, ndakabona kuti wacinca alimwi wakali kusikilika kwiinda kaindi. Akaambo kakuti lino wakalicincide bube bwakwe, ndakaba aaluyandisisyo lwakuswiilila ciindi naakali kukanana kujatikizya zisyomezyo zya Leza zyanyika yaparadaiso. Tiindakawayawaya kukatambula kasimpe pe, alimwi kuzwa leelyo twakaba balongwe.a
Ndakatalika kukambauka mu May 1948, mpoonya mumwezi wakatobela, mu June 20, ndakabbapatizyigwa amuswaangano wacooko ku Utrecht. Mu January 1, 1949, ndakatalika bupainiya alimwi ndakatumwa kuyakubelekela ku Borculo, cisi ca Netherlands nkocili kujwe, kwalo ikwakali mbungano nsyoonto. Ndakeelede kweenda musinzo uulampa makkilomita aali 130, aboobo ndakasala kubelesya ncinga yangu. Ndakali kuyeeya kuti inga canditolela buyo mawoola aali cisambomwe, pele akaambo kamvwula mpati alimwi amuuwo, cakanditolela mawoola aali 12 nokuba kuti makkilomita aali 90 aamusinzo ooyu aakaceede ndakabelesya citima. Kumangolezya ndakasika nkondakali kuunka, kuŋanda yamukwasyi wa Bakamboni balo mbondakali kukkala limwi nondakali kucita bupainiya mubusena oobuya.
Mumyaka eeyo noyakainda nkondo, bantu bakajisi buyo zyintu zisyoonto. Mebo ndakajisi buyo nsuuti yomwe mpati alimwi abuluke bomwe bufwaafwi kapati. Mbubwenya mbondaambide kumatalikilo, mwezi wakutalika mu Borculo zyintu zyakali ziyumu, pele Jehova wakandilongezya kwiinda mukundipa ziiyo zya Bbaibbele zinji. Nokwakainda myezi iili fwuka, ndakatumwa ku Amsterdam.
KUZWA KUMUNZI KUYA KUDOLOPO
Nokuba kuti ndakakomenena mucilikiti cabulimi, lino ndakalijana mu Amsterdam, dolopo lipati mu Netherlands. Mulimo wakukambauka wakali kweenda kabotu kapati. Mumwezi buyo omwe wakusaanguna, ndakamwaya mabbuku manji kwiinda ngondakamwaide mumyezi iili fwuka yakaindide. Muciindi buyo cisyoonto ndakali kusololela ziiyo zya Bbaibbele zitaleli kulusele. Mbondakasalilwa buyo kuba mubelesi wambungano (lino iwiitwa kuti sicuuno wakabunga kabaalu), ndakapegwa coolwe cakwaamba makani aabuleya ciindi cakusaanguna. Eeci cakali kundipa kulibilika kapati, aboobo ndakakkomana ciindi nobakandicinca kuya kumbungano iimbi mazuba masyoonto buyo kabutanasika buzuba bwakwaamba makani. Tiindakalizyi kuti mukuya kwaciindi, ndiyakwaamba makani aainda ku 5,000.
Mu May 1950, ndakatumwa kuyakubelekela ku Haarlem. Mpoonya ndakatambwa kuya mumulimo wamubbazu. Ndakaba acilabila kwamazuba otatwe. Ndakaambila mukwesu Robert Winkler, umwi wabakwesu ibakali mukkomiti yamutabi kuti tandeeleli, pele wakaamba kuti: “Kolemba buyo mafoomu. Uyakwiiya.” Nokwakainda buyo ciindi cisyoonto, ndakayiisyigwa kwamwezi omwe akutalika kubeleka kandili mubelesi (mulangizi) wabbazu. Nondakali kuswaya mbungano imwi, ndakaswaangana aba Janny Taatgen, mupainiya uusangalizya uumuyanda kapati Jehova alimwi uujisi muuya wakulyaaba. Twakakwatana mu 1955. Kanditanazumanana kwaamba cakuluula cangu, ba Janny balapandulula mbobakaba bapainiya alimwi ambotwakabelekela antoomwe kuzwa notwakakwatana.
KUBELEKA KATULI BANABUKWETENE
Ba Janny: Bamaama bakaba Bakamboni mu 1945 nondakajisi myaka yakuzyalwa iili 11. Mpoonya-mpoonya bakabona mbocakali kuyandika kwiiya Bbaibbele andiswe tobana babo totatwe, nokuba boobo bataata tiibakali kukayanda kasimpe, aboobo bamaama bakali kutuyiisya ciindi bataata nobatakali aŋanda.
Muswaangano wakusaanguna nkondakajanika wakali wacooko mudolopo litegwa The Hague mu 1950. Nokwakainda nsondo yomwe, ndakajanika kumuswaangano wakusaanguna ku Ŋanda ya Bwami mu Assen (Drenthe). Bataata bakanyema kapati akunditanda aŋanda. Bamaama bakaamba kuti: “Ulikuzyi nkokonzya kuyakukkala.” Ndakalizyi kuti bakali kwaamba kubakwesu abacizyi bakumuuya. Ndakasaanguna kukkala amukwasyi wa Bakamboni ibakali kukkala munsi-munsi, pele bataata bakacili kundipenzya, aboobo ndakalongela kumbungano iyakali mudolopo lya Deventer (Overijssel) musinzo uulampa makkilomita aali 95 kuzwa kuŋanda. Nokuba boobo, ndakacili muniini, aboobo bataata bakaba mumapenzi kubeendelezi bacisi akaambo kakunditanda aŋanda. Akaambo kaceeci bakandaambila kuti ndipiluke kuŋanda. Nokuba kuti bataata kunyina nobakakatambula kasimpe, mukuya kwaciindi bakandizumizya kuti kanduunka kumiswaangano yoonse alimwi akuunka kuyakukambauka.
Nokwakainda ciindi cisyoonto buyo kuzwa nondakapiluka aŋanda, bamaama bakaciswa kapati cakuti ndime ndakali kucita milimo yoonse yaaŋanda. Nokuba boobo, ndakazumanana kuyaambele kumuuya alimwi ndakabbapatizyigwa mu 1951 kandijisi myaka yakuzyalwa iili 17. Mu 1952 bamaama nobakapona kubulwazi bwabo, ndakabeleka abacizyi botatwe bapainiya kwamyezi yobili kandili mupainiya wakugwasyilizya. Twakali kukkala mubwato ibwakajisi ŋanda akukambauka mumadolopo obilo mu Drenthe. Ndakaba mupainiya waciindi coonse mu 1953. Nokwakainda mwaka omwe, mulangizi wabbazu mwana-mwana wakaswaya mbungano yesu. Bakali ba Markus. Twakakwatana mu May 1955, twakali kulimvwa kuti tulakonzya kumubelekela kabotu Jehova katuli banabukwetene.—Muk. 4:9-12.
Ba Markus: Nolyakainda pobwe lyabwiinga bwesu, cakusaanguna twakatumwa kuyakubelekela ku Veendam (Groningen) katuli bapainiya. Twakali kukkala mukaluumu kasyoonto ikakali kulampa mamita obilo mubwamba mpoonya kuyamujulu mamita otatwe. Nokuba boobo, ba Janny bakakabotya kaluumu aako. Lyoonse masiku twakali kuswenya tebulu lyesu alimwi atuuno tobilo tusyoonto kutegwa kube busena bwakubikka bulo.
Nokwakainda myezi iili cisambomwe, twakatambwa kuyakubeleka mulimo wakweendeenda ku Belgium. Mu 1955 kwakali buyo basikumwaya basika ku 4,000 mucisi. Lino kuli basikumwaya basika ku 24,000. Mu Flanders, cisi ca Belgium nkocili kunyika, bantu baambaula mwaambo uubelesyegwa aku Netherlands. Nokuba boobo, mwaambo waku Belgium mboumvwika uliindene, aboobo cakatola ciindi kuzyiba bantu mbobaambaula.
Ba Janny: Mulimo wakweendeenda uyanda muuya wakulyaaba ncobeni. Twakali kuswaya mbungano kubelesya macinga eesu alimwi akukkala mumaanda aabakwesu abacizyi. Akaambo kakuti twakanyina busena kwakuunka twazwa ambungano imwi kuunka kuli imwi, twakali kukkala kusika mu Muvwulo, akuunka kumbungano iitobela muli Bwabili mafwumofwumo. Nokuba boobo, lyoonse mulimo wesu twakali kuubona kuti ncilongezyo kuzwa kuli Jehova.
Ba Markus: Kumatalikilo kunyina bakwesu abacizyi mbotwakazyi mumbungano, pele bakali balongwe kapati alimwi ibasamausya. (Heb. 13:2) Mukuya kwaciindi, twakaswaya mbungano zyoonse izyakali kubelesya mwaambo waci Dutch mu Belgium kwaziindi zinji. Eeci cakatupa zilongezyo zinji. Mucikozyanyo, bunji bwabakwesu abacizyi twakabazyiba alimwi tulabayanda kapati. Twabona bana banji kabakomena kumubili akumuuya akulyaaba kuli Jehova, kubikka zyintu zya Bwami mubusena bwakusaanguna mubuumi bwabo. Cilakkomanisya kapati kubona bunji bwabo kababelekela Jehova cakusyomeka mumulimo waciindi coonse. (3 Jo. 4) “Kuyumizyanya akati kesu” kwapa kuti cuube-ube kulindiswe kuzumanana camoyo woonse mumulimo wesu.—Lom. 1:12.
BUYUMUYUMU MBOTWAKAJANA ALIMWI ACILONGEZYO
Ba Markus: Kuzwa buzuba mbotwakakwatana, twakajisi makanze aakuunka ku Cikolo ca Gilead. Buzuba abuzuba twakali kwiiya Cingisi kwawoola lyomwe. Nokuba boobo, tiicakali cuuba-uba kwiiya Cingisi kwiinda mukubelesya mabbuku, aboobo twakasala kuunka ku England kutegwa tukasole kwaambaula Cingisi ciindi notwakali kukambauka. Mane mu 1963 twakatambula mvwulupu kuzwa kumaofesi mapati ku Brooklyn. Mvwulupu eeyi yakajisi magwalo obilo, lumwi lwakali lwangu mpoonya lumwi lwakali lwaba Janny. Lugwalo lwangu lwakali lwakunditamba kuunka kucikolo caalubazu ca Gilead kwamyezi iili kkumi. Lwiiyo oolu lwakabambilidwe kugwasya bakwesu akubapa malailile aajatikizya kweendelezya mbunga. Aboobo, akati kabasicikolo ibakatambwa ibali 100, bali 82 bakali bakwesu.
Ba Janny: Lugwalo ndondakatambula ndakali kulombwa kuti naa ndilakonzya kukkala ku Belgium ciindi ba Markus nobakali kucikolo ca Gilead. Ndakasaanguna kutyompwa. Cakali kulibonya mbuli kuti kusoleka kwangu tanaakali kukukkomanina Jehova. Nokuba boobo, ndakaliyeezya kujatikizya makanze aa Cikolo ca Gilead—kugwasya baabo banjila cikolo eeci kutegwa bacikonzye kuzuzikizya mulimo wakukambauka makani mabotu nyika yoonse. Aboobo, ndakazumina kucaala alimwi ndakatumwa kuyakubelekela mudolopo lya Ghent mu Belgium kandili mupainiya waalubazu antoomwe aba Anna aba Maria Colpaert, bapainiya baalubazu bakabeleka kwaciindi cilamfwu.
Ba Markus: Akaambo kakuti ndakeelede kucizyiba kabotu Cingisi, ndakaambilwa kuunka ku Brooklyn kwamyezi yosanwe cikolo kacitanatalika. Kandili kokuya ndakabeleka mu Dipatimenti Iituma Mabbuku alimwi amu Dipatimenti Yamulimo. Kubelekela kumaofesi mapati alimwi akugwasyilizya kulongela mabbuku aakali kuunka ku Asia, Europe, alimwi aku South America cakandipa kubuzyiba kabotu bunyina bwanyika yoonse. Ndilamuyeeya kapati Mukwesu A. H. Macmillan, walo iwakali mumulimo wakweendeenda mumazuba aa Mukwesu Russell. Kuciindi eeco wakalicembeede alimwi wakajisi penzi lyakumvwa, pele cakusyomeka wakali kujanika kumiswaangano yambungano yoonse. Eeco cakandigwasya kapati alimwi cakandiyiisya kuti tatweelede kuubyaubya kuyanzana kwa Bunakristo.—Heb. 10:24, 25.
Ba Janny: Mebo aba Markus twakali kulembelana magwalo ziindi zinji ansondo. Ndakalibazimbide kapati ba Markus abalo bakalindizimbide. Pele ba Markus bakali kulukkomanina lwiiyo ndobakali kutambula ku Gilead, alimwi andime ndakajana lukkomano lwini-lwini mumulimo wangu. Kusika ciindi ba Markus nobakapiluka kuzwa ku United States, ndakali kusololela ziiyo zya Bbaibbele zisika ku 17. Tiicakali cuuba-uba kwaandaana kwamyezi iili 15 aba Markus, pele ndakabona kuti Jehova wakatulongezya akaambo kamuuya wakulyaaba. Buzuba mbobakapiluka ba Markus, ndeke yakamuka kwamawoola aali mbwaabede, aboobo nobakasika, twakakumbatana kumwi misozi kayeenda. Kuzwa ciindi eeco, taakwe citwaandaanya.
KULUMBA AKAAMBO KAMILIMO YOONSE NJOTWAKAPEGWA
Ba Markus: Nondakapiluka kuzwa ku Gilead mu December 1964, twakatumwa kuyakubelekela ku Bbeteli. Nokuba kuti aciindi eeco taakwe ncotwakazyi, tiiwakali kuyooba mulimo wesu walyoonse. Nokwakainda buyo myezi yotatwe, twakatumwa mumulimo wacooko mu Flanders. Ciindi ba Aalzen aba Els Wiegersma nobakatumwa ku Belgium kabali ba misyinali, bakapegwa mulimo wamucooko, mpoonya twakapiluka ku Bbeteli kwalo nkondakali kubelekela mu Dipatimenti Yamulimo. Kuzwa mu 1968 kusika mu 1980, mulimo wesu wakali kucinca-cinca kuzwa mumulimo waa Bbeteli kuya mumulimo wakweendeenda. Pele, kuzwa mu 1980 kusika mu 2005, ndakabeleka alimwi kandili mulangizi wacooko.
Nokuba kuti mulimo wesu wakali kucinca-cinca, kunyina notwakakaluba kaambo kakuti twakalyaaba kubelekela Jehova camoyo woonse. Twakali kuukkomanina ncobeni mulimo uuliwoonse ngotwakali kupegwa, katusyomede kuti makanze aakucinca kulikoonse mumulimo wesu akali aakusumpula zyintu zya Bwami.
Ba Janny: Ndakacikkomanina kapati coolwe cakuunka ku Brooklyn aba Markus mu 1977 aku Patterson mu 1997 ciindi nobakapegwa lwiiyo lumbi lwakuba umwi wabamu Kkomiti Yamutabi.
JEHOVA ULIZYI NZYOTUYANDIKA
Ba Markus: Mu 1982 ba Janny bakaandulwa alimwi bakapona. Nokwakainda myaka yotatwe, mbungano yaku Louvain yakatupa ŋanda yamujulu atala aa Ŋanda ya Bwami yabo. Mumyaka iili 30 twakaba abusena bwesu ciindi cakusaanguna. Muli Bwabili, ciindi notwakali kulongela zyintu zyesu kutegwa tutalike lweendo lwesu lwakuswaya mbungano, ndakali kweenda ziindi zinji kuzwa muŋanda yamujulu kuunka aansi kutola zyintu zyesu. Cikkomanisya ncakuti mu 2002 kwakabikkwa bubambe bwakuti tube aŋanda yaansi. Nondakaba amyaka yakuzyalwa iili 78, twakatumwa kudolopo lya Lokeren katuli bapainiya baalubazu. Tulikkomene kapati kubeleka mulimo ooyu alimwi akucikonzya kuunka mumulimo abuzuba.
Ba Janny: Kwiisanganya myaka njotwabeleka mumulimo waciindi coonse ilainda ku 120. Twabona mbocili camasimpe cisyomezyo ca Jehova cakuti ‘ziyume zitete, takatusiyi pe’ akuti naa twamubelekela cakusyomeka, ‘kunyina cintu cili coonse ncotuyakubula.’—Heb. 13:5; Dt. 2:7.
Ba Markus: Notwakacili bakubusi, twakalyaaba kuli Jehova. Taakwe notwakaliyandawida zyintu zipati. Kuzwa kaindi tulalyaaba akuzumina kufwumbwa mulimo ngotwapegwa nkaambo tulisinizyide kuti iciyandika kapati nkubelekela Jehova kutali busena kwakubelekela naa mulimo ngotubeleka.
[Bupanduluzi buyungizidwe]
a Nokwainda myaka, bataata, bamaama, mupati wangu musimbi, alimwi abasyoonto bangu bobilo basankwa abalo bakaba Bakamboni.
[Cifwanikiso icili apeeji 28]
Atala: Ba Markus (kululyo) bacita bukambausi bwamumugwagwa afwaafwi adolopo lya Amsterdam mu 1950
[Cifwanikiso icili apeeji 28]
Ansi: Ba Janny (kululyo) kabacita bupainiya bwakugwasyilizya mu 1952
[Cifwanikiso icili apeeji 29]
Kululyo: Buzuba mbotwakakwatana mu 1955
[Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 31]
“Tulisinizyide kuti iciyandika kapati nkubelekela Jehova kutali busena kwakubelekela naa mulimo ngotubeleka”