Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
MARCH 2-8
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MATALIKILO 22-23
‘Leza Wakasunka Abrahamu’
(Matalikilo 22:1, 2) Lino nozyakainda zintu eezyi Leza mwini-mwini wakasunka Abrahamu, wakamwiita kati: “Abrahamu!” mpoonya walo wakaingula kuti: “Ndime aano mwami!” 2 Mpoonya wakati: “Kobweza mwanaako musankwa uuli alikke ngoyandisya kapati Izaka, uunke kunyika ya Moriya ukamutuule kali cituuzyo cuumpwa acilundu cimwi nconditiikutondezye.”
Nkaambo Nzi Leza Ncaakaambila Abrahamu Kuti Atuule Mwanaakwe?
Amulange-lange majwi aa Jehova kuli Abrahamu aakuti: “Tola mwanaako simuzyalwaalike ngoyandisya, nkokuti Izaka . . . akumutuula mbuli cipaizyo” (Matalikilo 22:2) Amubone kuti Jehova wakaamba Izaka kuti mwana “ngoyandisya.” Jehova wakalizyi kuti Abrahamu wakali kumuyanda kapati Izaka. Alimwi Leza wakalizyi mbwaakali kulimvwa kujatikizya Mwanaakwe Jesu. Jehova wakali kumuyanda kapati Jesu cakuti ziindi zyobilo wakaamba kuzwa kujulu kuti, “Mwanaangu ngweyandisya.”—Marko 1:11; 9:7.
Alimwi amubone kuti kulomba kwa Jehova kuli Abrahamu kwakabikkilizya majwi aakuti “[akaka, NW].” Sikwiiya Bbaibbele umwi waamba kuti ciindi Leza naakabelesya bbala eeli wakali kutondezya kuti “MWAMI wakalizyi kusweekelwa Abrahamu nkwaakali kuyooba ankuko akaambo kakutuula mwanaakwe.” Mbubwenya mbotukonzya kweezeezya, kulomba ooku kwakali kunoomupa kutyompwa kapati Abrahamu; munzila iikozyenye, tulakonzya kweezeezya kucisa nkwaakamvwa Jehova ciindi naakali kulangilila Mwanaakwe kapenga akufwa. Cakutadooneka, ncecintu cakamucisa kapati Jehova alimwi kunyina nayoolimvwa boobu limbi pe.
Aboobo, nokuba kuti tulakonzya kuzyiba Jehova ncaakalomba Abrahamu kuti acite, ncamaano kuyeeya kuti Jehova kunyina naakazumizya sinsiku ooyu uusyomeka kuti atuule mwanaakwe. Tanaakazumizya Abrahamu kuti amvwe kucisa kupati muzyali nkwakonzya kumvwa; wakamukwabilila Izaka kulufwu. Pele, Jehova kunyina naakamukwabilila ‘Mwanaakwe mwini, pele wakamulekela kuti afwide ndiswe toonse.’ (Baloma 8:32) Nkaambo nzi Jehova ncaakazumizya kuti apenge boobu? Wakacita oobo kutegwa “tukonzye kuba abuumi.” (1 Johane 4:9) Eelo kaka eeci cituyeezya mbwatuyanda Leza! Eeci ceelede kutukulwaizya kumuyanda andiswe?
(Matalikilo 22:9-12) Mpoonya bakasika abusena oobo Leza mbwaakamwaambila, eelyo Abrahamu wakayaka cipaililo akubikka nkuni alincico. Kumane wakamwaanga mwanaakwe Izaka kumaanza akumaulu akumubikka acipaililo atala aankuni. 10 Mpoonya Abrahamu wakabweza cipeni kutegwa ajaye mwanaakwe. 11 Pele mungelo wa Jehova wakamwiita kuzwa kujulu kati: “Abrahamu, Abrahamu!” mpoonya wakaingula kuti: “Ndime aano mwami!” 12 Kumane wakati: “Utamujayi mulombe ooyu alimwi utamuciti cintu cili coonse pe, nkaambo lino ndazyiba kuti ulamuyoowa Leza, nkaambo tonoondikasya mwanaako omwe buyo.”
(Matalikilo 22:15-18) Kumane mungelo wa Jehova wakaita Abrahamu ciindi cabili kuzwa kujulu, 16 wakati: “ ‘Ndakonkezya lwangu,’ mbwaamba Jehova, ‘kuti akaambo kakuti wacita cintu eeci alimwi tonookasya mwanaako musankwa, ngojisi alikke, 17 ncobeni ndiyookulongezya alimwi ncobeni ndiyoovwuzya lunyungu lwako mbuli nyenyeezi zyakujulu, mbuli musenga wakunkomwe yalwizi, alimwi lunyungu lwako luyakwiibweza milyango yabasinkondonyina. 18 Alimwi kwiinda mulunyungu lwako, masi oonse aamunyika ayoolongezyegwa akaambo kakuti waswiilila jwi lyangu.’ ”
Amumumvwide Leza Kutegwa Mulongezyegwe
Kutegwa bantu basizibi bagwasyigwe, Jehova wabelesya alimwi zikonke kwiinda mukubelesya majwi mbuli aakuti: “Ncobeni mbundi muumi, mbwaamba Mwami Jehova.” (Ezk. 17:16.) Bbaibbele lilapandulula ziindi ziinda ku 40 ziindene-indene ciindi Jehova Leza naakakonka. Ambweni cikozyanyo cizyibidwe kapati nciceeco cijatikizya Leza mbwaakeendelezya Abrahamu. Kwamyaka minji yainda, Jehova wapanga zizuminano zyazisyomezyo zinji kuli Abrahamu cakuti ikuti naa zyabikkwa antoomwe zitondezya kuti Lunyungu ilwakasyomezyegwa lwakali kuyakuboola kuzwa kuli Abrahamu kwiinda mumwanaakwe musankwa Izaka. (Matl. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Mpoonya Jehova wakapa Abrahamu musunko uukatazya kapati, wakamulailila kuti atuule mwanaakwe musankwa uuyandika kapati. Kakunyina akuwayawaya, Abrahamu wakamvwida alimwi wakalaafwaafwi kumutuula Izaka ciindi mungelo wa Leza naakamukasya. Kuzwa waawo Leza wakakonkezya kuti: “Ndakonkezya muzina lyangu ndemwini . . . kuti mbubonya mbowacita obo akutakasya mwanaako simuzyalwaalike, ncobeni njookupa coolwe loko, akuvuzya njoovuzya lunyungu lwako mbuli inyenyeezi zyakujulu ambuli musee wakunkomwe yalwizi, nkabela basilunyungu bako bayoovuba mulyango wabasinkondonyina. Mulunyungu lwako zisi zyoonse zyaansi moziyoojana coolwe, nkaambo kakuti waswiilila ijwi lyangu.”—Matl. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Matalikilo 22:5) Lino Abrahamu wakati kubabelesi bakwe: “Amusyaale aano ambongolo, pele mebo amulombe ooyu tulaunka okuya kuyookomba, twamana tulapiluka kulindinywe.”
Jehova Wakamwiita Kuti “Mulongwe Wangu”
Katanabasiya babelesi bakwe, Abrahamu wakaamba kuti: “Amusyaale aano ambongolo, pele mebo amulombe ooyu tulaunka okuya kuyookomba, twamana tulapiluka kulindinywe.” (Matalikilo 22:5) Ino Abrahamu wakali kupandulula nzi? Sena wakali kubeja naakaamba kuti ulapiluka a Izaka, kumwi kazyi kuti wakali kuyoomutuula? Peepe. Ibbaibbele lyaamba kuti Abrahamu wakalizyi kuti Jehova wakali kukonzya kumubusya Izaka. (Amubale Bahebrayo 11:19.) Abrahamu wakalizyi kuti Jehova wakamupa nguzu zyakuba amwana nokuba kuti walo a Sara bakali cembeede kapati. (Bahebrayo 11:11, 12, 18) Aboobo wakalizyi kuti kunyina cintu citakonzyeki kuli Jehova. Abrahamu tanaakazyi cakali kuyoocitika buzuba oobo. Pele wakalijisi lusyomo lwakuti, ikuti kwayandika, Jehova wakali kukonzya kumubusya mwanaakwe kutegwa zisyomezyo zya Leza zyoonse zizuzikizyigwe. Nkakaambo kaako Abrahamu ncaambwa kuti ngu “usyi wabaabo boonse bajisi lusyomo.”!
(Matalikilo 22:12) Kumane wakati: “Utamujayi mulombe ooyu alimwi utamuciti cintu cili coonse pe, nkaambo lino ndazyiba kuti ulamuyoowa Leza, nkaambo tonoondikasya mwanaako omwe buyo.”
Mibuzyo Yabasikubala
Cane, Jehova tayandiki kuzyiba zintu zyoonse izitucitikila. Muzeezo wakuti Leza usalila limwi masunko ayootusikila utondezya kuti weelede kuzyiba zyoonse ziyootucitikila kumbele. Pele muzeezo uli boobu tauli wamu Magwalo pe. Leza masimpe ulakonzya kuzyiba zyakumbele. (Is. 46:10) Pele Bbaibbele litondezya kuti ulasala caboola kukuzyiba zintu ziyoocitika kumbele. (Matl. 18:20, 21; 22:12) Aboobo uzibelesya kabotu nguzu zyakwe zyakuzyibila limwi zintu zyakumbele kwiinda mukulemeka lwaanguluko lwesu lwakulisalila. Sena eeci tacili ncico ncotunga twalangila kuli Leza walo uulemeka lwaanguluko lwesu alimwi uutondezya lyoonse bube bwakwe munzila iilondokede?—Dt. 32:4; 2Kor. 3:17.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
it-1 604 ¶5
Muunzila Nzi Abrahamu Mwaakaambwa Kuti Mululami Katanafwa Kristo?
Lusyomo lwa Abrahamu kubikkilizya amilimo yakwe zyakapa kuti ‘kabonwa kuti mululami.’ (Rom. 4:20-22) Pele eeci tacaambi kuti walo antoomwe abaalumi bambi bansiku basyomeka, bakalilondokede naa kuti tiibakajisi cibi; pele akaambo kakutondezya lusyomo mucisyomezyo ca Leza icakali kujatikizya “lunyungu” alimwi akusolekesya kutobela milawo ya Leza, cakapa kuti batabi akati kabantu ibakaambwa kuti tiibakaluleme mbuli bantu boonse bamunyika. (Matl. 3:15; Int. 119:2, 3) Caluyando, Jehova wakababona kuti banyina mulandu, beezyanisyigwa abantu bamunyika ibakazandukide kuli Leza. (Int. 32:1, 2; Ef. 2:12) Aboobo, akaambo kalusyomo lwabo, Leza wakali kukonzya kubabelesya baalumi aaba batalondokede alimwi akubalongezya, pele kumwi kazumanana kutobela zyeelelo zyakwe zyabululami. (Int. 36:10) Nokuba boobo, bantu aaba bakalizyi kuti bakali kuyandika kunununwa kucibi, aboobo bakali kulindila ciindi eeco Leza ncabikkide cakucita boobo.—Int. 49:7-9; Heb. 9:26.
MARCH 9-15
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MATALIKILO 24
“Mukaintu wa Izaka”
(Matalikilo 24:2-4) Mpoonya Abrahamu wakaambila mubelesi wakwe, imupati muŋanda yakwe, iwakali kulanganya zintu zyoonse nzyaakajisi kuti: “Bikka janza lyako kunsi aacibelo cangu, 3 alimwi ndilakupa kukonka kuli Jehova, Leza wakujulu aanyika, kuti tokajanini mwanaangu musankwa imukaintu akati kabana basimbi bana Kanana, aabo mbotukkala limwi. 4 Muciindi caboobo, weelede kuunka kucisi cokwesu, kuli bamukowa wangu akuyoojanina mwanaangu Izaka mukaintu.”
“Inzya Ndilayanda”
Abrahamu wakaambila Eliezere kuti akonke kuti takajanini Izaka mukaintu akati kabamakaintu bana Kanana. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti bana Kanana tiibakali kumulemeka naa kumukomba Jehova Leza. Abrahamu wakalizyi kuti muciindi ceelede, Jehova wakali kuyoobasubula bantu aaba akaambo kazibi nzyobakali kucita. Aboobo Abrahamu tanaakali kuyanda kuti mwanaakwe uuyandwa, Izaka, ayanzane abantu aabo alimwi akulinjizya mumicito yabo yakutalilemeka. Alimwi wakalizyi kuti mwanaakwe wakajisi lubazu lupati mukuzuzikizyigwa kwazisyomezyo zya Leza.—Matalikilo 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Matalikilo 24:11-15) Naakasika kumugoti iwakali kunze aamunzi, wakaima kutegwa nkamela zyakwe zipumune. Kwakali kumazuba, ciindi bamakaintu nobakali kuvwula kuunka kuyooteka maanzi. 12 Mpoonya wakaamba kuti: “Akaka Jehova, Leza wasimalelaangu Abrahamu, kondipa kuti ndizwidilile sunu alimwi tondezya luyando lwako lutamani kuli simalelaangu Abrahamu. 13 Ndiliimvwi aano akasensa kamaanzi alimwi basimbi bakkala mumunzi oomu balaboola kuzooteka maanzi. 14 Acicitike kuti musimbi ngonditiiambile kuti, ‘Kotula nongo yako kutegwa ndinywe maanzi,’ alimwi ooyo utiiambe kuti, ‘Kamunywa azyalo nkamela zyanu ndilazipa maanzi,’ aabe ngonguwe ngoosala kuba mukaintu wamubelesi wako Izaka; alimwi kwiinda muliceeci undizyibye kuti wamutondezya luyando lutamani simalelaangu.” 15 Katanamanizya kwaambaula, Rebeka imwana musimbi wa Betueli mwana wa Milika imukaintu wa Nahori, mwanookwabo Abrahamu wakaboola kanyamwide nongo yakwe yamaanzi agwezyo.
“Inzya Ndilayanda”
Eliezere wakabaambila basimeenzaakwe kuti ciindi naakasika amugoti afwaafwi a Harani, wakapaila kuli Jehova Leza. Wakalomba Jehova kuti amugwasye kusalila Izaka mukaintu. Munzila nzi? Eliezere wakalomba Leza kuti musimbi ngwayanda kuti Izaka akwate, aboole kumugoti. Ciindi amulomba maanzi musimbi ooyo, teelede kupa buyo Eliezere alikke, pele weelede kulisungula akupa nkamela zyakwe. (Matalikilo 24:12-14) Aboobo, ino nguni wakaboola akucita mbubwenya mbwaakaamba Eliezere? Ngu Rebeka! Amweezeezye mbwaakali kukonzya kulimvwa Rebeka ikuti naakaamvwa makani Eliezere ngaakaambila bamukwasyi wakwe!
(Matalikilo 24:58) Mpoonya bakamwiita Rebeka akumubuzya kuti: “Sena ulayanda kuunka amwaalumi ooyu?” Eelyo wakaingula kuti: “Inzya ndilayanda.”
(Matalikilo 24:67) Kumane Izaka wakamunjizya Rebeka mutente lya Sara, banyina. Aboobo Rebeka wakaba mukaintu wakwe; Izaka wakamuyanda kapati musimbi ooyu, aboobo wakaumbulizyigwa musyule lyakufwidwa banyina.
wp16.3 14 ¶6-7
“Inzya Ndilayanda”
Kakuceede nsondo zisyoonto, Eliezere wakabuzya Abrahamu kuti: “Ino mbuti kuti musimbi ooyo akakake kuboola andime?” Abrahamu wakaingula kuti: “Eeci ciyookwaangununa kucikonke cako.” (Matalikilo 24:39, 41) Kunze lyaboobo, mumukwasyi wa Betueli, nzyaakali kuyanda Rebeka zyakeelede kubikkilwa maano. Eliezere wakalikkomene kujatikizya kuzwidilila kwamulimo ngwaakapedwe cakuti nobwakaca, wakalomba kuti naa kacikonzyeka ajokele ku Kanana a Rebeka cakufwambaana. Nokuba boobo, bamukwasyi balo bakayandide kuti bakkale a Rebeka kwamazuba aali kkumi. Kumamanino, bakati: “Atumwiite musimbi tumvwe mbwatiiambe.”—Matalikilo 24:57.
Eeci cakali ciindi ciyandika kapati cakusala mubuumi bwa Rebeka. Ncinzi ncaakali kukonzya kwaamba? Sena wakeelede kweetezyegwa bausyi amwanookwabo musankwa, kakombelezya kuti ataunki kubusena nkwaatakazyi? Naa sena wakacibona kuti ncoolwe kuba alubazu muzintu zyakali kulibonya kabotu-kabotu kuti zyakali kusololelwa aa Jehova? Naakaingula, wakatondezya mbwaakalimvwide kujatikizya makani aaya aacibukilambuta, ambweni aalibilisya alo ajatikizya kucinca kwabuumi bwakwe. Wakaamba kuti: “Inzya ndilayanda.”—Matalikilo 24:58.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Matalikilo 24:19, 20) Naakamana kumupa maanzi, wakaamba kuti: “Azyalo nkamela zyanu ndilazitekela zyoonse kusikila zinywe zikkwane.” 20 Aboobo wakatila maanzi aakali munongo mucinywido, mpoonya wakali kupilukila-pilukila kumugoti, katekela nkamela maanzi kusikila zyoonse zyanywa zyakkwana.
“Inzya Ndilayanda”
Buzuba bumwi kumazuba, naakamana kuzuzya nongo yakwe amaanzi, mwaalumi uucembeede wakamulundukila. Wakamwaambila kuti: “Ndalomba twaanzi tusyoonto munongo yako ndinywe.” Ooko kwakali kulomba cabulemu! Rebeka wakabona kuti mwaalumi ooyu weenda musinzo mulamfwu. Mpoonya, cakufwambaana wakatula nongo yakwe akumupa mwaalumi kuti anywe, kutali twaanzi tusyoonto, pele kunywa cakumanizya nyota, maanzi aatontola. Rebeka wakabona kuti mwaalumi ooyu wakalijisi ankamela izili kkumi izyakalede munsi-munsi alimwi akuti mucinywido kwakanyina maanzi aakuti zinywe. Rebeka wakabona mbwaakali kumulanga cabulongwe mwaalumi ooyu, alimwi wakali kuyanda kumugwasya kusikila mpagolela. Aboobo Rebeka wakaamba kuti: “Azyalo nkamela zyanu ndilazitekela zyoonse kusikila zinywe zikkwane.”—Matalikilo 24:17-19.
Amubone kuti Rebeka tanaakalyaaba kuzipa buyo maanzi masyoonto nkamela izili kkumi, pele wakazipa maanzi manji kusikila mane zyakkuta. Ikuti nkamela kaimvwide nyota kapati, ilakonzya kunywa maanzi aainda kumalita aali 95! Aboobo, ikuti nkamela izili kkumi zyoonse zyakafwide nyota kapati, Rebeka wakabeleka mulimo mupati kwamawoola aakubwene. Kweelana ambozyakacitika zintu, kuboneka kuti nkamela tiizyakali aanyota kapati. Pele sena Rebeka wakalizyi kuti mbocibede oobo ciindi naakalyaaba? Peepe. Wakalilyaabide, wakaliyandide kubeleka canguzu kusikila mpagolela kutegwa atondezye bwaabi kumwaalumi ooyo mweenzu. Mwaalumi wakakutambula kulyaaba kwa Rebeka. Mpoonya mwaalumi wakali kumulangisisya Rebeka ciindi naakali kupiluka-piluka kumugoti, kateka maanzi akutila mucinywido.—Matalikilo 24:20, 21.
wp16.3 13, bupanduluzi buyungizyidwe
“Inzya Ndilayanda”
Kwakali kale kumangolezya. Cibalo kunyina mpocitondezya kuti Rebeka kuli bakamumusya kumugoti kwamawoola aali mbwaabede. Alimwi eeci tacaambi kuti banamukwasyi wakwe bakalilede kale aciindi eeco naakamanizya, naa kuti kuli umwi iwakaboola kumucinga akaambo kakuti wamuka.
(Matalikilo 24:65) Mpoonya wakabuzya mubelesi kuti: “Ino nguni mwaalumi uulya weenda kuzwa musyokwe uuboola kulindiswe?” Mpoonya mubelesi wakavwiila kuti: “Ngusimalelaangu.” Aboobo wakabweza citambala cakwe akulivwumba kumutwe.
“Inzya Ndilayanda”
Mpoonya, buzuba mbotwapandulula kumatalikilo aacibalo eeci bwakasika. Lino nkamela nozyakali kwiinda mu Negebi alimwi zuba nolyakali kuyaabubbila, Rebeka wakabona mwaalumi iwakali kweenda mumyuunda. Wakali kulibonya kuti ulisakene mumizeezo. Tubala kuti: “Cakufwambaana wakaseluka ankamela njaakatantide,”—ambweni kakunyina akulindila kuti nkamela ifwugame, mpoonya wakabuzya mubelesi wakwe: “Ino nguni mwaalumi uulya weenda kuzwa musyokwe uuboola kulindiswe?” Naakazyiba kuti ngu Izaka, wakalivwumba kumutwe acitambala. (Matalikilo 24:62-65) Ino nkaambo nzi? Kweelede kuti cakali citondezyo cabulemu kumwaalumi wakali kuyanda kumukwata. Kulibombya kuli boobu bamwi balakonzya kukubona kuti takugwasyi mazuba aano. Nokuba boobo, bamaalumi abamakaintu balakonzya kwiiya ciiyo cibotu kukulicesya kwa Rebeka nkaambo toonse tulabuyanda bube oobu bubotu.
MARCH 16-22
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MATALIKILO 25-26
“Esau Wasambala Coolwe Cakwe Cakuba Mutaanzi Kuzyalwa”
(Matalikilo 25:27, 28) Bana aaba nobakakomena, Esau wakaba muvwimi uucibwene, muntu iwakali kuyandisya kuunka musyokwe, pele Jakobo wakali muntu uutakwe kampenda, uukkala mumatente. 28 Izaka wakali kumuyanda kapati Esau, nkaambo wakali kumupa kuti kalya nyama yamusyokwe, walo Rebeka wakali kuyandisya Jakobo.
it-1 1242
Jakobo
Mukwiimpana a Esau, imwana ngobakali kuyanda kapati bausyi, walo iwakali kuyandisya kuunka musyokwe kuyoovwima, Jakobo waambwa kuti wakali muntu “uutakwe kampenda [mu Chihebrayo, tam], uukkala mumatente,” walo iwakali kupona buumi bwabweembezi alimwi wakali kusyomwa mukulanganya makani aaŋanda alimwi ngobakali kuyanda kapati banyina. (Matl. 25:27, 28) Ibbala eeli lya Chihebrayo lyakuti tam lilibelesyedwe alimwi kumbi kupandulula baabo mbakkomanina Leza. Mucikozyanyo, “bantu bafwide nyota yakutila bulowa balamusulaika muntu uunyina kampenda,” nokuba boobo Jehova waamba kuti “kumbele muntu [uunyina kampenda] uyooba muluumuno.” (Tus. 29:10; Int. 37:37) Muntu uusyomeka Jobu wakatondezya kuti wakali “mwaalumi uunyina kampenda [mu Chihebrayo, tam] alimwi mululami.”—Jobu 1:1, 8; 2:3.
(Matalikilo 25:29, 30) Buzuba bumwi Jakobo wakali kujika musinza ciindi Esau naakaboola kuzwa kukuvwima kakatede kapati. 30 Aboobo Esau wakati kuli Jakobo: “Fwambaana kaka kondipa musinza uusalala ooyo, nkaambo ndakatala kapati!” Nkakaambo kaako ncaakaulikwa kuti Edomu.
(Matalikilo 25:31-34) Mpoonya Jakobo wakati: “Kosaanguna kundisambala coolwe cako cakuba mutaanzi kuzyalwa!” 32 Eelyo Esau wakazumanana kwaamba kuti: “Yawe ndilafwa! Ino bupati buyoondijanya nzi?” 33 Mpoonya Jakobo wakayungizya kuti: “Kosaanguna kukonka kulindime!” Aboobo wakakonka kulinguwe akusambala coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa kuli Jakobo. 34 Kumane Jakobo wakapa Esau cinkwa amusinza wanyabo, eelyo wakalya akunywa. Mpoonya wakanyamuka akuunka. Aboobo Esau wakacisampaula coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa.
Nkaambo Nzi Ncotweelede Kutondezya Kulumba?
Cuusisya ncakuti, bantu bamu Bbaibbele bamwi tiibakatondezya kulumba. Mucikozyanyo, nokuba kuti Esau wakakomezyegwa abazyali ibakali kumuyanda alimwi akumulemeka kapati Jehova, kunyina naakatondezya kulumba kuzintu zisetekene. (Amubale Bahebrayo 12:16.) Ino mbuti kutalumba kwakwe mbokwakalibonya? Esau wakasambala coolwe cakwe cakuba mutaanzi kuzyalwa kumwanookwabo, Jakobo, akaambo kamutiba wamusinza. (Matl. 25:30-34) Nokwakainda ciindi, Esau wakausa kapati akaambo kakusala kwakwe. Pele tanaakatondezya kulumba kuli ceeco ncaakajisi, aboobo tanaakeelede kutongooka ciindi naatakapegwa cilongezyo cakuba mutaanzi kuzyalwa.
it-1 835
Mutaanzi Kuzyalwa
Kuzwa kaindi mwana musankwa mutaanzi kuzyalwa wakali kulemekwa kapati mumukwasyi alimwi ngowakali kulya zina lyabusilutwe mumukwasyi. Ngowakali kukona zipaanzi zyobilo zyazintu zyabausyi. (Dt. 21:17) Rubeni nguwakabambene kukkala a Josefa ciindi nobakali kulya mbwaanga nguwakali mutaanzi kuzyalwa. (Matl. 43:33) Pele talili lyoonse Bbaibbele nolibalemeka bana bataanzi kuzyalwa kwiinda mukubalemba mumulongo kweelana ambobatobelene kuzyalwa. Kanji-kanji busena bwakusaanguna bwakali kupegwa kumwana musankwa uuzyibidwe kapati naa uusyomeka, ikutali mutaanzi kuzyalwa.—Matl. 6:10; 1Mak. 1:28; amweezyanisye a Matl. 11:26, 32; 12:4.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Matalikilo 25:31-34) Mpoonya Jakobo wakati: “Kosaanguna kundisambala coolwe cako cakuba mutaanzi kuzyalwa!” 32 Eelyo Esau wakazumanana kwaamba kuti: “Yawe ndilafwa! Ino bupati buyoondijanya nzi?” 33 Mpoonya Jakobo wakayungizya kuti: “Kosaanguna kukonka kulindime!” Aboobo wakakonka kulinguwe akusambala coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa kuli Jakobo. 34 Kumane Jakobo wakapa Esau cinkwa amusinza wanyabo, eelyo wakalya akunywa. Mpoonya wakanyamuka akuunka. Aboobo Esau wakacisampaula coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa.
(Bahebrayo 12:16) alimwi amucenjele kuti akati kanu kutabi sibwaamu naa muntu uuli woonse uutabikkili maano kuzintu zisetekene, mbuli Esau ooyo iwakaaba zyoolwe zyakwe zyakuba mutaanzi kuzyalwa kwiinda mukuzicincanya acakulya comwe buyo.
Mibuzyo Yabasikubala
Lino atujokele kulugwalo lwa Bahebrayo 12:16, ilwaamba kuti: “Amucenjele kuti akati kanu kutabi sibwaamu naa muntu uuli woonse uutabikkili maano kuzintu zisetekene, mbuli Esau ooyo iwakaaba zyoolwe zyakwe zyakuba mutaanzi kuzyalwa kwiinda mukuzicincanya acakulya comwe buyo.” Ino ncinzi cakali kwaambwa aawa?
Imwaapostolo Paulo tanaakali kwaamba kujatikizya zyalani lya Mesiya pe. Wakazwide akwaambila Banakristo ‘kululamika nzila zyamaulu aabo.’ Aboobo tiibakali kukonzya ‘kukakilwa kujana luzyalo lwa Leza,’ calo icakali kukonzya kucitika ikuti nobakajatikizyigwa mumicito yabwaamu. (Heb. 12:12-16) Ikuti nobakacita oobo, nobakaba mbuli Esau. Wakakakilwa ‘kubikkila maano kuzintu zisetekene,’ cacigaminina wakacita cintu “cisampuzya.”
Esau wakapona muciindi cansiku, alimwi kweelede kuti zimwi ziindi wakalijisi coolwe cakupa zituuzyo. (Matl. 8:20, 21; 12:7, 8; Job. 1:4, 5) Pele akaambo kakuti wakajisi mizeezo yanyama, Esau wakazicincanya zyoolwe zyoonse zyamwana mutaanzi kuzyalwa amutiba wamusinza. Ambweni wakali kuyanda kuti atakamusikili mapenzi akaambwa kuti ayoobasikila balunyungu lwa Abrahamu. (Matl. 15:13) Alimwi Esau wakalitondezya kuti tanaakali kuziyanda zyabukombi, tanaakali kuzibikkila maano zintu zisetekene, kwiinda mukukwata bamakaintu bobilo ibatakali kukomba Leza, calo cakapa kuti bazyali bakwe bapenge kapati mumoyo. (Matl. 26:34, 35) Eelo kaka wakaliindene kapati a Jakobo, walo wakabona masimpe kuti wakwata mukombi wa Leza mwini-mwini wakasimpe!—Matl. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
Aboobo, ino inga twaamba nzi kujatikizya mulongo wamazyalani wakasololela kuli Jesu, Mesiya? Zimwi ziindi mulongo ooyu wamazyalani wakali kwiinda mumwana musankwa mutaanzi kuzyalwa—pele kutali lyoonse pe. Ba Juda bakalizyi alimwi bakakazumina kaambo aaka, ciindi nobakazumina kuti Kristo wakali kuyoozyalwa kuzwa muzyalani lya Davida, imwana musankwa wamamanino wa Jese.—Mt. 22:42.
(Matalikilo 26:7) Lino bamaalumi bakubusena ooko nobakali kubuzya kujatikizya mukaintu wakwe, wakali kubaambila kuti: “Mucizyi wangu.” Wakali kuyoowa kwaamba kuti, “Mukaintu wangu” nkaambo wakati, “Baalumi bamumunzi balandijaya akaambo ka Rebeka,” nkaambo wakali mubotu kapati.”
it-2 245 ¶6
Kubeja
Nokuba kuti kwaamba makani aakubeja takuzumizyidwe mu Bbaibbele, eeci tacaambi kuti muntu weelede kwaamba makani oonse aamasimpe kubantu bateelede kwaamvwa. Jesu Kristo wakalailila kuti: “Mutapi babwa zintu zisalala, nokuba kufwusila ngulube ngale zyanu, kutegwa zitazilyatauli mpoonya zimupilukile akumukwamauna.” (Mt. 7:6) Nkakaambo kaako ziindi zimwi Jesu tanaakali kwaamba makani oonse aamasimpe naa kupa bwiinguzi bugaminide kumibuzyo imwi njaakali kubuzyigwa ciindi kucita boobo nokwakali kukonzya kuleta ntenda. (Mt. 15:1-6; 21:23-27; Joh. 7:3-10) Aboobo ncaakacita Abrahamu, Izaka, Rahabu alimwi a Elisha ikutayubununa makani oonse aamasimpe kubantu ibatakali kukomba Jehova, kweelede kubonwa mbubwenya mbuli mbwaakacita Jesu.—Matl. 12:10-19; caandaano 20; 26:1-10; Jos. 2:1-6; Jak. 2:25; 2Bam. 6:11-23.
MARCH 23-29
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MATALIKILO 27-28
“Jakobo Wakapegwa Cilongezyo Cimweelede”
(Matalikilo 27:6-10) Mpoonya Rebeka wakaambila Jakobo mwanaakwe kuti: “Ndamvwa bauso kabaambila munyoko Esau kuti, 7 ‘Undiletele nyama yamusyokwe akundijikila cakulya cinono. Eelyo ndilalya kutegwa ndikulongezye kubusyu bwa Jehova kanditanafwa.’ 8 Lino mwanaangu swiililisya akucita nzenditiikwaambile. 9 Koya kubutanga undeetele twana twampongo tobilo tuneneede, kutegwa ndijikile bauso cakulya cinono mbuli mbobaciyanda. 10 Mpoonya ubatolele bauso kuti balye, kutegwa bakulongezye kabatanafwa.”
w04 4/15 11 ¶4-5
Rebeka, Mukaintu Munkutwe Iwakali Kuyoowa Leza
Bbaibbele talyaambi naa Izaka wakalizyi kuti Esau wakeelede kuyoobelekela Jakobo. Kufwumbwa mbocakabede, Rebeka alimwi a Jakobo bakalizyi kuti cilongezyo cakali ca Jakobo. Rebeka wakafwambaana kubweza ntaamu naakamvwa kuti Izaka uyanda kumulongezya Esau amutolela nyama yamusyokwe. Bube bwakufwambaana kubweza ntaamu alimwi abusungu mbwaakajisi Rebeka naakali mukubusi, wakacili kubujisi. Wakalailila Jakobo kuti amuletele twana twampongo tobilo. Mpoonya wakali kunoojika cakulya cinono mbuli mbwaakali kuciyanda mulumaakwe. Kumane Jakobo wakeelede kulicengeezya mbuli kuti ngu Esau kutegwa alongezyegwe. Pele Jakobo wakakaka. Wakaamba kuti bausyi bakali kuyoozyiba kuti tali nguwe mpoonya akumusinganya! Pele Rebeka wakazumanana. Wakaamba kuti: “Ikuti naa mboobo, andisinganizyigwe ndime muciindi canduwe mwanaangu.” Mpoonya wakajika cakulya, akumusamika Jakobo mbuli kuti ngu Esau, kumane wakamutuma kumulumaakwe.—Matalikilo 27:1-17.
Ikaambo Rebeka ncaakacitila boobu takaambidwe pe. Banji baamba kuti ncaakacita tiicakali kabotu, pele Bbaibbele talyaambi oobo, alimwi awalo Izaka kunyina naakaamba oobo ciindi naakazyiba kuti ngu Jakobo iwakalongezyegwa. Muciindi caboobo, Izaka wakaciyungizya buya cilongezyo. (Matalikilo 27:29; 28:3, 4) Rebeka wakalizyi ncaakaambide Jehova kujatikizya bana bakwe basankwa. Aboobo wakabweza ntaamu kugwasya Jakobo kutegwa apegwe cilongezyo icakamweelede. Cilisalede kuti eeci cakali kweendelana akuyanda kwa Jehova.—Baroma 9:6-13.
(Matalikilo 27:18, 19) Mpoonya wakaunka akunjila oomo mobakabede bausyi akubaambila kuti: “Taata!” Eelyo balo bakaingula kuti: “Ndime aano! Ino nduwe ni mwanaangu?” 19 Eelyo Jakobo wakati kuli bausyi: “Ndime Esau mwanaanu mutaanzi. Ndacita mbuli mbomwandaambilide. Amubuke mulye nyama yamusyokwe njindamuletela, kutegwa mundilongezye.”
w07 10/1 31 ¶2-3
Mibuzyo Yabasikubala
Bbaibbele talyaambi twaambo toonse itwakapa kuti Rebeka alimwi a Jakobo bacite mbuli mbobakacita, pele lilaamba kuti cintu eeci cakacitika cakutayeeyela. Atubone kuti Jwi lya Leza kunyina nolyaamba kuti ncaakacita Rebeka alimwi a Jakobo cakali kabotu naa pe, calo cikonzya kukulwaizya muntu kubeja naa kuba silweeno. Nokuba boobo, kuli ncolyaamba kujatikizya ceeci cakacitika.
Cakusaanguna, cibalo cilatondezya cakusalazya kuti Jakobo nguwakali kweelede kutambula cilongezyo kuzwa kuli bausyi; kutali Esau. Musyule, Jakobo wakaula coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa mumulawo kuli simaanganyina iwatakali kulumba, iwakacisambala kutegwa apegwe cakulya. Esau “wakacisampaula coolwe cakuba mutaanzi kuzyalwa.” (Matalikilo 25:29-34) Aboobo ciindi naakaunka kuli bausyi, Jakobo wakali kuyanda cilongezyo icakamweelede calo icakali cakwe.
(Matalikilo 27:27-29) Aboobo wakaswena afwaafwi akubamyonta, alimwi bakanunkizya zisani zyakwe. Mpoonya bakamulongezya akwaamba kuti: “Amubone, bweema bwamwanaangu buli mbuli bweema bwamuunda ooyo Jehova ngwaakalongezya. 28 Leza mwini-mwini akupe mume wakujulu anyika iijisi mbolezi alimwi maila awaini mupya zivwule. 29 Abakubelekele bantu alimwi ayalo misyobo yabantu aikukotamine. Koba simalelo wabanabokwanu alimwi ibana basankwa babanyoko bakukotamine. Aasinganizyigwe muntu uuli woonse uukusinganya, alimwi aalongezyegwe muntu uuli woonse uukulongezya.”
it-1 341 ¶6
Cilongezyo
Muciinga cabantu bansiku, kanji-kanji usyi wakali kubalongezya bana bakwe basankwa ciindi naakali afwaafwi kufwa. Eeci cakali kuyandika kapati alimwi cakali kulemekwa. Nkakaambo kaako Izaka wakalongezya Jakobo, kayeeya kuti ngu Esau walo iwakali mutaanzi kuzyalwa. Izaka wakalongezya Jakobo katanasika Esau imunyina, ikukombelezya Jehova kuti acizuzikizye cilongezyo eeci mbwaanga walo wakali moofwu alimwi wakalicembeede kapati. (Matl. 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb. 11:20; 12:16, 17) Kumane Izaka kazyi cakacitika wakaciyungizya cilongezyo eeco akucikomezya. (Matl. 28:1-4) Katanafwa, Jakobo wakasaanguna kulongezya bana basankwa bobilo ba Josefa mpoonya ndendilyo naakabalongezya bakwe. (Matl. 48:9, 20; 49:1-28; Heb. 11:21) Mbubwenya buyo, awalo Musa katanafwa, wakacilongezya cisi coonse ca Israyeli. (Dt. 33:1) Mubukkale boonse oobu, izyakacitika zitondezya kuti zintu nzyobakali kwaamba bakali kusinsima buya. Zimwi ziindi, ciindi kulongezya ooku nokwakali kucitwa, sikulongezya wakali kubikka janza lyakwe atala aamutwe wayooyo iwakali kulongezyegwa.—Matl. 48:13, 14.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Matalikilo 27:46–28:2) Kuzwa waawo Rebeka wakazumanana kwaambila Izaka kuti: “Lino buumi tabucindikkomanisyi akaambo kabana basimbi aaba bana ba Heti. Ikuti awalo Jakobo akakwate bana ba Heti, mbuli baaba bana basimbi bamunyika eeyi, nkokuti inga cainda kubota kuti ndafwa buyo.” 28 Aboobo Izaka wakaita Jakobo akumulongezya alimwi akumulailila kuti: “Utakakwati musimbi muna Kanana. 2 Koya ku Padani-aramu kuŋanda ya Betueli syaanyokokulu, ukabweze mukaintu akati kabana basimbi basiminzyaako Labani.
Zikonzya Kumugwasya Kunoobandika Ambomukwetene Limwi
Sena Izaka a Rebeka bakazumanana kubandika kabotu? Ciindi mwanaabo Esau naakakwata bana basimbi ba Heti, kwakabuka penzi mpati mumukwasyi. Rebeka ‘wakazumanana kwaambila’ Izaka kuti: “Bandikataazya bana basimbi ba-Heti. Na Jakobo [mwanaabo musankwa muniini] wakwata umwi wabana basimbi ba-Heti . . . , buumi bwangu buyooba amilimonzi kulindime?” (Matalikilo 26:34; 27:46) Cakutainda mumbali Rebeka wakaamba cakali kumoyo.
Izaka wakaambila Jakobo simaanganyina a Esau kuti atakwati mwanakazi wabana ba Kanana. (Matalikilo 28:1, 2) Rebeka wakakasalazya kaambo. Banabukwetene aaba bakakabandika kabotu kaambo kakakatazyide mumukwasyi wabo, eelyo baba cikozyanyo cibotu mazubaano. Pele ino mbuti kuti banabukwetene kabatamvwani mukaambo kamwi? Ncinzi cikonzya kucitwa?
(Matalikilo 28:12, 13) Mpoonya wakalota, eelyo muciloto wakabona matantilo aakaimikidwe anyika kaasika kujulu; alimwi bangelo ba Leza bakali kutanta akuseluka alingawo. 13 Jehova wakali atala aamatantilo aayo, eelyo wakati: “Ndime Jehova Leza wauso Abrahamu a Leza wa Izaka. Eeyi nyika mpolede, ndiyakwiipa kulinduwe akulunyungu lwako.
Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Matalikilo—II
28:12, 13—Ino ciloto ncaakalota Jakobo icijatikizya “matantilo” cakali kwaamba nzi? Aaya “matantilo” alangilwa kuti ali kulibonya mbuli manela amabwe, akali kutondezya kuti kuli kumvwana akati kanyika ajulu. Bangelo ba Leza batanta akuseluka ali ngayo citondezya kuti bangelo balabeleka munzila iyandika akati ka Jehova abantu abo mbazumina.—Johane 1:51.
MARCH 30–APRIL 5
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | MATALIKILO 29-30
“Jakobo Wakwata”
(Matalikilo 29:18-20) Jakobo wakali kumuyanda kapati Rakele, aboobo wakati: “Ndililyaabide kukubelekela myaka iili ciloba kutegwa ukandipe mwanaako musyoonto, Rakele.” 19 Eelyo Labani wakati: “Inga cainda kubota kuti ndamupa kulinduwe kwiinda kumupa kumwaalumi uumbi. Kozumanana kukkala andime.” 20 Jakobo wakabeleka myaka iili ciloba kuti apegwe Rakele, pele kulinguwe myaka eeyi yakali mbuli mazuba masyoonto buyo akaambo kakuti wakali kumuyanda kapati.
w03 10/15 29 ¶6
Jakobo Wakali Kuzibikkila Maano Kapati Zintu Zyakumuuya
Kusinkila kwakali kutalika kubeleka ciindi nokwabbadelwa mali aacikwati aamwi kumukwasyi wamusimbi uuyanda kukwatwa. Mukuya kwaciindi, Mulawo wa Musa wakali kwaamba kuti mwaalumi iwatundulula nakalindu mumakani aakoonana, wakeelede kubbadela masyekeli aansiliva aali 50. Syaazibwene umwi uutegwa Gordon Wenham wakaamba kuti ooyu ngowakali “muulo waatala kapati wamali aacikwati” pele bunji bwaziindi, “tanaakali kusika aawa.” (Deuteronomo 22:28, 29) Jakobo tanaakali kukonzya kubbadela mali aali boobu. Aboobo wakalyaaba kubelekela Labani kwamyaka iili ciloba. Wenham wakazumanana kuti: “Mbwaanga babelesi ibakali kubeleka buyo kwaciindi cisyoonto bakali kuvwola cisela casyekeli naa syekeli lyomwe amwezi mu Babuloni wansiku (akati kamasyekeli aali 42 a 84 mumyaka iili ciloba), nkokuti Jakobo wakali kuyanda kupa Labani mali aacikwati manji kapati kutegwa akwate Rakele.” Labani wakazumina kakunyina kuwayawaya.—Matalikilo 29:19.
(Matalikilo 29:21-26) Mpoonya Jakobo wakati kuli Labani: “Kondipa mukaintu wangu, mazuba aangu akkwana kutegwa ndiswaangane anguwe.” 22 Mpoonya Labani wakabunganya bantu boonse bamumunzi akubamba pobwe. 23 Pele kumangolezya wakabweza Leya mwanaakwe musimbi akumutola kulinguwe kutegwa aswaangane anguwe. 24 Kunze lyaboobo, Labani wakapa mubelesi wakwe mukaintu wazina lya Zilipa kuli Leya mwanaakwe musimbi kuti kamubelekela. 25 Nobwakaca, Jakobo wakajana kuti ngu Leya. Aboobo wakati kuli Labani: “Ino ncinzi ncoondicitila boobu? Sena tali Rakele ngondakali kubelekela kulinduwe? Ino wandicengela nzi?” 26 Mpoonya Labani wakati: “Kweelana acilengwa cakokuno, tacizumizyidwe kukwasya musimbi musyoonto mupati katanakwatwa.
Banabokwabo Ibakakatazyidwe Mumizeezo “Ibakayaka Ŋanda ya Israyeli”
Sena Leya wakabelekela antoomwe abausyi kucenga Jakobo? Naa sena wakasungilizyigwa buya kumvwida bausyi? Alimwi ino Rakele wakali kuli? Sena wakalizyi icakali kucitika? Ikuti naa wakalizyi, ino wakalimvwa buti? Sena bausyi bakali kukatazya kapati cakuti tanaakali kukonzya kubakazya? Ibbaibbele kunyina nolipa bwiinguzi kumibuzyo eeyi. Kufwumbwa naa Rakele a Leya bakalimvwa buti kujatikizya makani aaya, icakacitika cakamunyemya kapati Jakobo. Alimwi Jakobo wakatongooka Labani ikutali bana bakwe basimbi ciindi naakaamba kuti: “Sena tali Rakele ngondakali kubelekela kulinduwe? Ino wandicengela nzi?” Ino Labani wakaingula buti? Wakati: “Kweelana acilengwa . . . tacizumizyidwe kukwasya musimbi musyoonto mupati katanakwatwa. Kokkomana kwansondo yoonse amukaintu ooyu. Kwamana boobo uyoopegwa mukaintu awalo ooyu ngoyoobelekela myaka iimbi iili ciloba.” (Matalikilo 29:25-27) Aboobo Jakobo wakasinikizyigwa kukwata maali calo icakaleta munyono kumbele aamazuba.
it-2 341 ¶3
Cikwati
Kusekelela. Nokuba kuti mucado wini wakanyina zintu zipati izyakali kutobelwa, pele kwakali kuba kusekelela kutaambiki kumicado yamu Israyeli. Mubuzuba bwamucado, kali kuŋanda nabwiinga wakali kulibambila kabotu-kabotu. Cakusaanguna wakali kusamba mpoonya akunana mafwuta aanunkilila kapati. (Amweezyanisye a Rut. 3:3; Ezk. 23:40.) Zimwi ziindi, kwiinda mukugwasyigwa abasimbi basikumukutaukila, wakali kusama tulembo twakucamba alimwi acisani cilamfwu cituba, kanji-kanji icakabotezyedwe kapati kweelana amali ngaakajisi nabwiinga. (Jer. 2:32; Ciy. 19:7, 8; Int. 45:13, 14) Wakali kulisakatizya azilisakatizyo ikuti naa kacikonzya kucita boobo (Is. 49:18; 61:10; Ciy. 21:2), kumane wakali kulivwumba cisani camulembo muuba-uba icakali mbuli kalembo kakulivwumbya kumutwe, cilampa kuzwa kumutwe kusikila kumaulu. (Is. 3:19, 23) Eeci cilapandulula kaambo ncocakali cuuba-uba kuli Labani kucenga Jakobo kwiinda mukumupa Leya muciindi ca Rakele. (Matl. 29:23, 25) Rebeka wakalivwumba citambala kumutwe ciindi naakali kuyanda kubonana a Izaka. (Matl. 24:65) Eeci cakali kutondezya kulibombya kwanabwiinga kuli sibwiinga, nkokuti silutwe wakwe.—1Kor. 11:5, 10.
(Matalikilo 29:27, 28) Kokkomana kwansondo yoonse amukaintu ooyu. Kwamana boobo uyoopegwa mukaintu awalo ooyu ngoyoobelekela myaka iimbi iili ciloba.” 28 Mpoonya Jakobo wakacita mbwaakaambilwa alimwi wakakkomana nsondo eeyo amukaintu ooyo, kumane boobo wakamupa Rakele mwanaakwe musimbi kuti abe mukaintu wakwe.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Matalikilo 30:3) Aboobo Rakele wakati: “Ngooyu mubelesi wangu Biliha. Koona anguwe kutegwa andizyalile bana, eelyo kwiinda mulinguwe, andime ndibe abana.”
it-1 50
Kuba Abana Batali Bakulizyalila (Adoption)
Rakele alimwi a Leya bakali kubona bana Jakobo mbaakazyala kubabelesi babo mbuli kuti mbana babo ‘mbobakalizyalila amazwi aabo.’ (Matl. 30:3-8, 12, 13, 24) Bana aaba bakapegwa antoomwe zikono abana aabo Jakobo mbaakazyala kuli bamakaintu bakwe beni. Bakali bana ba Jakobo ncobeni, alimwi mbwaanga basimbi ibakabazyala bakali babelesi babamakaintu bakwe, nkokuti Rakele a Leya bakalijisi nguzu zyakwaamba kuti bana aabo bakali babo.
(Matalikilo 30:14, 15) Lino Rubeni naakali kweendeenda ciindi cakutebula wiiti, wakajana mamandirake mumuunda. Aboobo wakaatola kuli Leya banyina. Mpoonya Rakele wakaambila Leya kuti: “Ndakomba kaka, kondipa mamandirake amwi aamwanaako.” 15 Mpoonya wakati kulinguwe: “Sena uyeeya kuti makani masyoonto kuti wakandinyanga mulumaangu? Sena aalo mamandirake aamwanaangu uyanda kwaabweza?” Aboobo Rakele wakati: “Mbubo. Uloona anduwe sunu masiku ikuti undipe mamandirake aamwanaako.”
Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Matalikilo—II
30:14, 15—Nkaambo nzi Rakele ncaakalisungula kuti ataoni amulumaakwe kutegwa apegwe mucelo waluzyalo? Lyansiku, mucelo waluzyalo wali kubelesyegwa kulesya kucisa akupa ŋonzi zinji alimwi akulesya kwaangana kwamilambi. Alimwi mucelo ooyu wakali kusyomwa kuti ulijisi nguzu zyakubusya muzeezo wakoonana akugwasya kuba aluzyalo naa kupa kuti mukaintu amite. (Lwiimbo lwa Solomoni 7:13) Nokuba kuti Ibbaibbele talyaambi Rakele ncaakali kuyanda kucincanina, weelede kuti wakali kuyeeya kuti mucelo ooyo wakali kukonzya kumugwasya kumita akugusya masampu aakutazyala. Nokuba boobo, kwakainda myaka iili mbwiibede Jehova ‘katanajalula izyalilo lyakwe.”—Matalikilo 30:22-24.