‘Amulekelelane’
“Amukazikilane myoyo yanu akulekelelana.”—BA-KOLOSE 3:13.
1. (a) Ciindi Petro naakaamba kuti tulekelele bamwi “kusikila kuziindi zili 7,” nkaambo nzi ncaakali kuyeeyela kuti nduzyalo kapati? (b) Ncinzi ncaakali kwaamba Jesu naakati tweelede kulekelela “kusikila kuziindi zili 70 x 7”?
“MWAMI, kuti mukwesu wandibisizya, ziindi zyongae nzenti kamulekelele? sa nkusikila kumusanu azibili?” (Matayo 18:21) Ambweni Petro wakayeeya kuti nduzyalo kapati ikwaamba boobo. Kuciindi eco, cilengwa caba rabi cakali kwaamba kuti muntu tayelede kwiinda kuziindi zyotatwe kalekelela cinyonyoono nciconya.a Amweezeezye mbwaakagambwa Petro ciindi Jesu naakamwiingula kuti: “Nsikwaambili kusikila kuziindi zili 7 pele kusikila kuziindi zili 70 x 7.” (Matayo 18:22) Ikwiindulula kwaamba musanu azibili kwakaleelenye akwaamba kuti “kutamani.” Kweelana a Jesu, kunyina mbaakani yeelede kubikkwa kuziindi Munakristo nzyalekelela bamwi.
2, 3. (a) Mbukkale buli buti bumwi mocikonzya kuboneka kuti nciyumu kulekelela bamwi? (b) Nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti tulakonzya kugwasigwa ikuti twalekelela bamwi?
2 Nokuba boobo, kutobela lulayo olo talili lyoonse nocili cuuba-uba. Nguni akati kesu uutanamvwide moyo kucisa akaambo kakuteendelezyegwa munzila iiluzi? Ambweni muntu umwi ngumwakali kusyoma wakayubununa maseseke. (Tusimpi 11:13) Majwi mabyaabi aakaambwaa mulongwe wanu alakonzya ‘akamuyasa mbuli panga.’ (Tusimpi 12:18) Ikuteendelezyegwa kabotu amuntu umwi ngumwakali kuyanda naa kusyoma kulakonzya kwakaleta kubijilwa kapati. Nokucitika zintu zili boobu, kweelana ambotwakabambwa, tulanyema. Tulakonzya kuleka kumwaambauzya sikutubisizya, ikumutantamukila limwi kuti kakukonzyeka. Ikumulekelela inga kwaboneka mbuli kuti nkumuleka buyo katasubulwi kutunyemya nkwaatunyemya. Pele kwiinda mukubikkilila kujanika kuti tulicisya buyo moyo tubeni.
3 Aboobo Jesu utuyiisya kulekelela—“kusikila kuziindi zili 70 x 7.” Masimpe kuyiisya kwakwe takukonzyi kutuletela mapenzi. Zyoonse nzyaakayiisya zyakali kuzwa kuli Jehova, ‘walo utuyiisya kuti tugwasigwe.’ (Isaya 48:17; Johane 7:16, 17) Mbuli mbukweelede, ceelede kutugwasya kuti twalekelela bamwi. Katutana bandika ncotuyandikila kulekelela alimwi ambokulekelelwa, inga cagwasya kuti twasaanguna kusalazya ncokwaamba kulekelela alimwi ancokutaambi. Imuzeezo wesu uujatikizya kulekelela ulakonzya kauyeeme anguzu nzyotujisi zyakulekelela ciindi notulubizilwa abamwi.
4. Tacaambi nzi kulekelela bamwi, pele cipandululwa buti kulekelela?
4 Ikulekelela bamwi azintu nzyobatulubizila tacaambi kuti tulaziyanda naa kuzibona mbuli kuti tazili zintu zipati nzyobacita; alimwi tacaambi kuti tulekela bamwi kutucitila nzyobayanda munzila iitaluzi. Kayi Jehova natulekelela, masimpe zibi zyesu tazilangi kuti nzisyoonto alimwi kunyina nayoolekela bantu basizibi ikunyansya luzyalo lwakwe. (Ba-Hebrayo 10:29) Ikweelana abbuku lya Insight on the Scriptures, ikulekelela kupandululwa kuti “nkujatila sikubisya; ikuleka kubikkilila akaambo kakubisya kwakwe alimwi akutalangila kubbadelwa kuli koonse.” (Volume 1, peeji 861)b Ibbaibbele lilatupa twaambo tubotu ncotweelede kulekelela bamwi.
Nkaambo nzi Ncotweelede Kulekelela Bamwi?
5. Nkaambo nzi kapati kajatikizya kulekelela bamwi katondezyedwe kubbuku lya Baefeso 5:1?
5 Ikaambo kapati ncotweelede kulekelela bamwi kalitondezyedwe kubbuku lya Baefeso 5:1 kuti: “Lino amube basikwiiya Leza, mbuli mbomuli bana bayandwa.” (BT) Muunzila nzi motweelede ‘kuba basikwiiya Leza’? Ibbala lyakuti “lino” lijatikanya makani aali mukapango kali munsi ikaamba kuti: “Amuusilane buuya, mukabe batete moyo, akuba aluzyalo lwakulekelelana milandu, mbubonya mbuli Leza mbwaakalekelela ndinywe muli-Kristo.” (Ba-Efeso 4:32) Inzya, casika kukulekelela, tweelede kumwiiya Leza. Mbubwenya mbuli mwana musankwa mbwasoleka kuba mbuli bausyi, aswebo, mbotuli bana mbayandisya Jehova tweelede kuyandisya kuba mbuli Taateesu wakujulu uulekelela. Inga camukonda kaka Jehova ikulanga ansi kuzwa kujulu akubona bana bakwe baansi kabasoleka kuba mbuli nguwe kwiinda mukulekelelana!—Luka 6:35, 36; amweezyanisye Matayo 5:44-48.
6. Muunzila nzi mokuli kwaandaana kupati akati kakulekelela nkwacita Jehova alimwi ankotucita?
6 Kunyina notukonzya kulekelela munzila iilondokede mbuli bucita Jehova. Pele akalo nkaambo ncotweelede kulekelela bamwi. Amulange: Kuli kwiindana kupati akati kakulekelela nkwacita Jehova akooko nkotucita. (Isaya 55:7-9) Notubalekelela abo batubisizya, kanjikanji tulacita obo mukuyeeya kuti aswebo tuyooyanda kucitilwa mbubonya kwiinda mukulekelelwa. Kulekelela kwabantu kujatikizya sizibi kulekelela sizibinyina. Caboola kuli Jehova, walo nguulekelela lyoonse. Ulatulekela, pele walo kunyina nokuyooyandika kuti tumulekelele. Ikuti naa Jehova uutabisyi ulakonzya kulekelela caluyando alimwi cakumaninina, sena tatweelede kusola kulekelelana swebo tobantu basizibi?—Matayo 6:12.
7. Ikuti twakaka kulekelela kakuli kuli kaambo kanga katupa kucita boobo, inga canyonganizigwa buti cilongwe cesu a Jehova?
7 Akambi kaambo kapati nkakuti, ikuti naa twakaka kulekelela bamwi nokuyandika kuti tucite boobo, cilakonzya kunyonyoona cilongwe cesu a Leza. Jehova tatwaambili buyo kuti tulekelelane; ulangila kuti katucita obo. Kweelana abwaamba Magwalo, ikumwi citukulwaizya kulekelelana nkuti Jehova akatulekelele naa nkaambo kakuti wakatulekelela. (Matayo 6:14; Marko 11:25; Ba-Efeso 4:32; 1 Johane 4:11) Pele kuti naa katutalisungude kulekelela bamwi notweelede kuti tucite boobo, sena inga twalangila kulekelelwa kuli boobu kuzwa kuli Jehova?—Matayo 18:21-35.
8. Nkaambo nzi kulekelela ncokukonzya kutugwasya?
8 Jehova uyiisya bantu bakwe “inzila imbotu njibeelede kweendela.” (1 Bami 8:36) Natulailila kuti tulekelelane, tulakonzya kusyoma kuti ulayandisya kutugwasya. Nkakaambo kaako Ibbaibbele lilatwaambila kuti “amukkazike moyo.” (Ba-Roma 12:19, NW) Ikubikkilila mmukuli mulemu kuyumuna. Twabikkilila kumoyo cilatumanina mizeezo, tatucinooliibi alimwi akukondwa. Ikunyema kutola ciindi cilamfwu mbubwenya mbuli munyono, kulakonzya kutunyonganizila buumi bwesu. (Tusimpi 14:30) Alimwi notupenga boobo mumoyo, walo sikutubisizya ulakonzya katazi ambotulimvwa! Imulengi wesu siluyando ulizi kuti tuyandika kulekelela bamwi kutali buyo kuti tubagwasye pele akuti tuligwasye tobeni. Ilulayo lwa Bbaibbele lwakulekelela masimpe ‘njenzila mbotu njotweelede kweendela.’
“Amukazikilane myoyo yanu”
9, 10. (a) Muuzintu nzi mokutayandikani kwaamba buya kuti ndakulekelela? (b) Ncinzi caambwa mukaambo kakuti “amukazikilane myoyo yanu”?
9 Izicisa zyaamubili kulakonzya kakuli ziniini alimwi amadonda eeni mapati, pele zyoonse tazibikkilwi maanu munzila yomwe pe. Ncimwi buyo anobatubisizya—zicisa zimwi nzipati kwiinda zimwi. Sena tweelede kukomezya kaambo nokali kakwambu buyo kasyoonto nkotuba ankako mukuyanzana kwesu abamwi? Kweelana abwakaamba basikale kuti matako aali bubili taabuli kucumbana, kunyemezyanya mutuntu tuniini-niini kulalangilwa, aboobo takuyandiki kuti mane lyoonse muntu aboole azoolilekelele. Ikuti katuzibidwe kuti tuli bantu basulaika bamwi atuntu tusyoonto tututyompya alimwi bazumanana kuti mane ccita balilekelele notunga twabalanganya kabotu alimwi, tulakonzya kubasinikizya kuti bataanguluki kapati nobalaandiswe—naa kututantamuka!
10 Muciindi caboobo ncibotu “kuzibwa kuti mulaa maanu.” (Ba-Filipi 4:5, Phillips) Mbotuli zilenge zitalondokede zibelekela antoomwe, tulakonzya kulangila kuti ciindi aciindi bakwesu balakonzya kutunyemya alimwi aswebo tulakonzya kucita mbubonya. Ibbuku lya Ba-Kolose 3:13 lilalailila kuti: “Amukazikilane myoyo yanu.” Aka kaambo kaamba kubaa camba kuli bamwi, kutabikkila maanu kutuntu ntotutayandi muli bamwi naa tulengwa tutucima. Oku kukkazikilana myoyo kulakonzya kutugwasya kukkala antoomwe kabotu abamwi nokuba kuti katucumbana asyoonto—elyo lyoonse kunooli luumuno mumbungano.—1 Ba-Korinto 16:14.
Izicisa Nozili Zipati
11. Ciindi bamwi nobatubisizya, ncinzi cinga catugwasya kubalekelela?
11 Nokuba boobo, ino kuti bamwi batubisizya, batucisa kapati? Ikuti cibi ncobatubisizya kacitali cipati kapati, inga tacikatazyi ikutobela lulayo lwa Bbaibbele ‘lwakuba aluzyalo lwakulekelelana.’ (Ba-Efeso 4:32) Ikufwamba kujatila kuli boobu kuleendelana amajwi Petro ngaakalemba kwiinda mumuuya uusalala aakuti: “Kwiinda zyoonse amusungwaale kuyandana, nkaambo luyando ndoluvumba zibi zinjizinji.” (1 Petro 4:8) Ikuyeeya kuti aswebo tuli basizibi kulatugwasya kukonzya kulekelela kulubizya kwabamwi. Aboobo twalekelela, tulaleka kubikkilila muciindi cakubaa cikoto kumoyo. Aboobo cilongwe cesu asikutubisizya tacikanyonganizigwi pe alimwi tulapa kuti kakuli luumuno luyandika mumbungano. (Ba-Roma 14:19) Muciindi, tacicinooyeeyegwi pe eco ncaakacita.
12. (a) Nkuliyeeyela nzi nkotukonzya kucita kutegwa tulekelele umwi watucisa kapati? (b) Ino majwi aali kubbuku lya Ba-Efeso 4:26 atondezya buti kuti tweelede kubamba makani kufwambaana?
12 Pele ino kuti umwi muntu watubisizya, watucisa kapati? Mucikonzyanyo, mweenzinyoko ngomusyoma ulakonzya wakayubulula makani aamaseseke kapati ngomwakamwaambilide. Camucisa kapati, mwabaa nsoni alimwi mwalimvwa kulekelezyegwa. Mwasola kuli lubya-lubya pele tacizimaani mumoyo pe. Mukaambo kali boobu, ambweni inga mwayandika kubweza ntaamu nywebo nobeni yakubamba kaambo aka kwiinda mukubandikaa sikubisya. Ncibotu kuti mwacita obu ikaambo kakatana sakana. Paulo wakakulwaizya ategwa: “Nimwaba abukali, mutabisyi [kwiinda mukubaa cikoto kumoyo naa kucita cimwi cintu akaambo kakunyema]. Mutabbizyi izuba bukali bwanu.” (Ba-Efeso 4:26) Icinga capa kuti ateelelwe kabotu majwi aa Paulo nkuziba kuti akati kabama Juda, ikubbila kwazuba kwakali kwaamba kumana kwabuzuba akutalika kwabuzuba bupya. Aboobo malailile ngakuti: Amwaabambe makani kufwambaana!—Matayo 5:23, 24.
13. Notuunka kuliyooyo wakatulubizila, tweelede kubaa makanze nzi, alimwi ntwaambo nzi tunga twatugwasya kwaazuzikizya?
13 Ino mweelede kumutalika buti sikubisya? “A[mu]yandaule luumuno akulutobela,” mbolwaamba lugwalo lwa 1 Petro 3:11. Aboobo makanzeenu taali aakuya kutondezya bukali pe, pele ngakuyandaula luumuno amwanaakwanu. Ikutegwa eco cikonzyeke, ncibotu kutabelesya majwi mabyaabi akutambaika; ezi zilakonzya kupa kuti awalo oyu umwi acite mbubonya. (Tusimpi 15:18; 29:11) Kunze lyaboobo, mutabelesyi twaambo twakwiindizya mbuli twakuti, “Webo lyoonse . . . !” naa kuti “Kunyina noamba . . . !” Itwaambo twakwiindizya tuli boobu tulakonzya kuletelezya buyo kuti alikwabilile. Muciindi caboobo, ijwi lyanu alimwi abusyu azitondezye kuti muyanda kubamba kaambo kalo kamucisa kapati. Amupandulule bwini mbomwalimvwa kujatikizya ceeco cacitika. Amumupe ciindi umwi cakupandulula ncaakacitila boobo. Amumuswiilisye nzyaamba. (Jakobo 1:19) Cilagwasya buti eco? Ibbuku lya Tusimpi 19:11 lilapandulula ategwa: “Busongo bwamuntu bulamuumusya kukalala; ulayandisya kulekelela milandu.” Ikuteelela mbwalimvwa umwi alimwi ancaakacitila boobo kulakonzya kumanizya mizeezo mibyaabi alimwi ambomulimvwa kujatikizya nguwe. Twabulanganya bukkale amakanze aakubamba luumuno akuzumanana aciimo nciconya eco, kulalangilwa kuti ikutamvwana koonse kuyoosalazigwa, ikulilekelela kuyoocitwa alimwi akulekelela kuyoocitwa.
14. Notulekelela bamwi, muunzila nzi motweelede kulubila limwi?
14 Sena kulekelela bamwi caamba kuti mane tweelede kuziluba zyoonse zyakacitika? Amuyeeye cikozyanyo ca Jehova mwini kumakani aya mbubwenya mbukwakabandikwa mucibalo cakusaanguna. Ciindi Bbaibbele nolyaamba kuti Jehova ulaziluba zibi zyesu, eci tacaambi kuti takonzyi kuziyeeya pe. (Isaya 43:25) Pele ulaziluba mukuti, kuti watulekelela kale kunyina nabikkilila zibi ezyo kuti akatupe mulandu kumbele. (Ezekiele 33:14-16) Mbubwenya buyo, ikulekelela bantuma tacaambi kuti tatukakonzyi kuciyeeya ncobakatucita. Nokuba boobo, tulakonzya kuluba mukuti tatucimupi mulandu sikubisya naa kuyooubusya alimwi kumbele. Ikaambo kabambwa, takuyandiki pe kutalika kuvwiya; alimwi inga tatukooba basiluyando kuti twatalika kumutantamukila limwi sikubisya, ikumulanganya mbuli kuti uligusidwe mumbungano. (Tusimpi 17:9) Masimpe, cilakonzya kutola ciindi kuba balongwe anguwe; tatukonzyi kwaanguluka kapati anguwe mbuli mbutwakali kukusaanguna. Pele tucimuyanda mbuli mukwesu Munakristo akusolekesya kapati ikubambulula cilongwe.—Amweezyanisye Luka 17:3.
Nociboneka Kuti Tacikonzyeki Kulekelela
15, 16. (a) Sena Banakristo baleelede kulekelela sikubisya uuteempwi? (b) Ino inga twalutobela buti lulayo ilwamu Bbaibbele iluli kubbuku lya Intembauzyo 37:8?
15 Ino kuti bamwi batubisizya munzila yatucisa kwiindilila pele kakunyina kuzumina cibi eco, kakunyina kweempwa alimwi kakunyina kulilekelela kuzwa kuli sikutubisizya? (Tusimpi 28:13) Magwalo alatondezya munzila iisalala kuti Jehova talekeleli basizibi bayumu myoyo bateempwi. (Ba-Hebrayo 6:4-6; 10:26, 27) Ino mbuti swebo? Ibbuku lya Insight on the Scriptures lyaamba kuti: “Ibanakristo tabayandiki kulekelela baabo bacita cibi acaali kakunyina kweempwa. Ibali boobu baba basinkondonyina Leza.” (Volume 1, peeji 862) Kunyina Munakristo walo wakeendelezyegwa munzila iitaluzi, mbyaabi naa iisesemya weelede kulimvwa kusinikizigwa kulekelela naa kujatila sikubisya uuteempwi.—Intembauzyo 139:21, 22.
16 Kaambo kalalimvwisya ncobakonzya kulimvwida kubijilwa akunyema abo bakeendelezyegwa munzila yalunya. Nokuba boobo, amuyeeye kuti ikuzumanana kunyema akubikkilila kulakonzya kutunyonganya kapati. Ikuti twalindila kuti mane muntu wakatubisizya azumine naa kulilekelela walo uutalangilwi kucita boobo, tulakonzya buyo kwiindila kunyema. Ikugama kuyeeya cibi ncotwacitilwa kulakonzya kupa kuti katuyabuzula bukali, akujatikizigwa bubyaabi munzila yakumuuya, kumizeezo alimwi abuumi bwesu bwakumubili. Atwaambe, tuzumizya yooyo uutucisa kuti azumanane kutucisa. Cabusongo Ibbaibbele lilalailila kuti: “Leka kunyema, sowa bukali.” (Intembauzyo 37:8) Aboobo Banakristo bamwi bajana kuti muciindi bakakonzya kusala kulekelela mukuti bakaleka kubikkilila—ikutacesya ceeco cakabacitikila, pele kukaka kuti babbile buya mukunyema. Kwiinda mukulekela makani oonse mumaanza aa Leza uuyandisya bululami, bakakatulukwa kapati alimwi bakakonzya kuzumanana mubuumi bwabo.—Intembauzyo 37:28.
17. Ino nkuumbulizigwa kuli buti nkwatupa Jehova mucisyomezyo cakwe cili kubbuku lya Ciyubunuzyo 21:4?
17 Nocili cipati kapati cicisa, ambweni inga tatuzwidilili pe ikucimwayila limwi buya mumizeezo yesu, ikutali mubweende obu bwazintu. Pele Jehova utusyomezya nyika mpya mwalo “[mwa]yoosindula misozi yoonse kumeso aabo, takukooyooba limbi lufu, nikuba kuomoka nikuba kulila nikuba kuciswa, nkaambo zintu zyakale zyamaninina.” (Ciyubunuzyo 21:4) Kufwumbwa nzyotunooyeeya kuciindi eco tazikatuleteli kucimwa kunji kwalo lino kutuminya mumyoyo yesu.—Isaya 65:17, 18.
18. (a) Nkaambo nzi ncokuyandikila kulekelela mukuyanzana kwesu abakwesu abacizi? (b) Nobatulubizila bamwi, muunzila nzi motukonzya kulekelela akulubila limwi? (c) Ino eci citugwasya buti?
18 Ikwaciindi ecino, tweelede kubelekela antoomwe katuli babunyina, ibantu basizibi batalondokede. Toonse tulalubizya. Ciindi aciindi, tulabatyompya bamwi alimwi tulabacisa. Jesu wakalizi kabotu-kabotu kuti tuyooyandika kulekelela bamwi kutali “kusikila kuziindi zili 7 pele kusikila kuziindi zili 70 x 7”! (Matayo 18:22) Masimpe tatukonzyi kulekelela cakumaninina mbuli mbwalekelela Jehova. Pele kanjikanji bakwesu nobatulubizila, tulakonzya kubalekelela mukuti tatukabikkilili alimwi tulakonzya kuluba mukuti tatukakaleti alimwi kaambo kumbele. Aboobo notulekelela akulubila limwi, tatugwasyi buyo kuti kube luumuno mubungano pele akuti swebo tobeni tube aluumuno mumizeezo amumoyo. Kunze lyaboobo, tuyoobaa luumuno oolo Leza wesu alikke siluyando, Jehova ndwanga ulapa.—Ba-Filipi 4:7.
Bupanduluzi buyungizidwe
a Ikweelana a bbuku lyabana Babuloni litegwa Talmud, cilengwa cimwi caba rabi cakali kwaamba kuti: “Ikuti muntu walubizya ciindi cakusaanguna, cabili alimwi acatatu ulalekelelwa, ciindi cane talekelelwi pe.” (Yoma 86b) Imuzeezo oyu kumwi wakayeeme akutaswiilila kuluzi kwamagwalo mbuli lwa Amosi 1:3; 2:6; alimwi a Jobu 33:29.
b Lyakamwaigwa aba Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Mibuzyo Yakwiindulula
◻ Nkaambo nzi ncotuyandika kulisungula kulekelela bamwi?
◻ Muuzintu nzi motuyandika kuti ‘tukkazikilane myoyo yesu’?
◻ Notwacimwa kapati akaambo kazibi zyabamwi, ncinzi ncotunga twacita ikubamba kaambo caluumuno?
◻ Notulekelela bamwi, muunzila nzi motulubila limwi?
[Cifwanikiso icili apeeji 26]
Notubikkilila, sikubisya ulakonzya kataazi mapenzi eesu
[Cifwanikiso icili apeeji 28]
Nomuunkila bamwi kuti muyandaule luumuno, ikutamvwana kulakonzya kumanizigwa munzila nguba-uba