LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • bsi07 cibalo. 30 map. 14-16
  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 30—Amosi

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 30—Amosi
  • “Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • NCOLIGWASYA
  • Amwaambe Jwi Lya Leza Cabusicamba
    Ngazi Yamulindizi—2004
  • Amutobele Cikozyanyo Cabasinsimi—Amosi
    Mulimo Wesu wa Bwami—2013
  • Lubeta Lwa Jehova Luyoobasikila Basizibi
    Ngazi Yamulindizi—2004
  • Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Joeli Alya Amosi
    Ngazi Yamulindizi—2007
Amubone Azimwi
“Magwalo aya Oonse” Alasyomeka Alimwi Alagwasya, Volyumu 15
bsi07 cibalo. 30 map. 14-16

Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 30—Amosi

Mulembi: Amosi

Busena Nkolyakalembelwa: Juda

Nolyakamana Kulembwa: Kuma 804 B.C.E.

TANAAKALI musinsimi naa mwana wamusinsimi, pele wakali mweembeli wambelele asikucela nkuyu—ooyu ngu Amosi ciindi Jehova naakamwiita akumutuma kuyoosinsima, kutali buyo kucisi cokwabo ca Juda, pele kapati kubwami bwakunyika bwa Israyeli. Wakali umwi wabasinsimi baambwa ku 2 Bami 17:13, 22, 23. Wakazwa ku Tekowa mucisi ca Juda, uuli mmusinzo wamakkilomita aatandila ku 16 kumusanza kwa Jerusalemu alimwi ilweendo lutandila kubuzuba bomwe kuzwa kumunyinza wakumusanza kwabwami bwamisyobo iili kkumi bwa Israyeli.—Am. 1:1; 7:14, 15.

2 Kapango kakusaanguna mubusinsimi bwakwe kaamba kuti wakatalika mulimo wakwe wabusinsimi mumazuba aa Uziya mwami wa Juda alimwi a Jeroboamu Wabili mwana wa Joasi, imwami wa Israyeli, myaka yobile kautanacitika muzuzumo wanyika mupati. Eeci caamba kuti businsimi oobu bujatikizya myaka iili 26, kuzwa mu 829 kusika munsi-munsi a 804 B.C.E., iciindi bami bobile aaba nobakali kweendelezya. Musinsimi Zekariya waamba zyamuzuzumo wanyika wakanyonyoona kapati mumazuba aa Uziya, iwakapa kuti bantu baccije akaambo kakuyoowa. (Zek. 14:5) Sikwiiya makani aansiku Josephus waamba kuti muzuzumo wanyika wakacitika ciindi Uziya cakwiintila naakasola kuumpa tununkilizyo mutempele. Pele kulibonya kuti muzuzumo wanyika Amosi ngwaamba wakacitikide musyule naakali kweendelezya Uziya.

3 Izina lyakuti Amosi lyaamba “Kuba Mukuli” naa “Kunyamuna Mukuli.” Nokuba kuti wakajisi milumbe yamapenzi kuli Israyeli a Juda (alimwi azisi zyabamasi zinji), wakalijisi amulumbe waluumbulizyo kujatikizya kupilusigwa kwabantu ba Jehova. Kwakali twaambo tuzwide ncokwakeelede kwaambilizya mulumbe wamapenzi mu Israyeli. Kuzwidilila, kukkala kabotu akutalyeendelezya mbobwakali buumi. Bantu bakali ulubide Mulawo wa Jehova. Ikuzwidilila nkobakajisi kwakabapa kutaziba kuti, mbubonya mbuli mucelo wabizwa cakwiindilila bakalitalikide kale kubola ikwakali kubatola kulunyonyooko. Amosi wakasinsima kuti mumyaka misyoonto buyo, bwami bwamisyobo iili kkumi bwakali kuyoowunka mubuzike kwiindilila ku Damasko. Mukucita boobo wakasumpula bululami abweendelezi bwa Jehova, walo ngwaamba kuti “Mwami” kwaziindi zili 21.—Am. 1:8.

4 Ikuzuzikizigwa kwabusinsimi oobu abumbi kusinizya kusyomeka kwabbuku lya Amosi. Alimwi musinsimi wakasinsima kuti masi aabalwani aakeengelede Israyeli—bana Aramu, bana Filisti, bana Turo, bana Edomu, bana Amoni abana Moabu—boonse bakali kuyooumpwa mulilo walunyonyooko. Nkaambo kajanika mumakani aansiku ikuti, acimwi cisi cabalwani aaba cakanyonyooka mukuya kwaciindi. Micito ya Juda a Israyeli yakali mibi kwiinda, nkaambo bakaleka kutobela Jehova akutalika bukombi bwakubeja. Maccijilo aamamanino aa Israyeli, nkokuti imunzi wakayakilidwe wa Samariya, musyule akusaalwa ampi zyabana Asuri zisololelwa a Salimaneseri Wasanu, wakazundwa mumwaka wa 740 B.C.E. (2 Bam. 17:1-6) Juda tanaakaiya kuli ceeco cakacitikila cisi camwana okwabo, aboobo wakanyonyoonwa mu 607 B.C.E.

5 Amosi wakasinganya Israyeli akaambo kakukkala cakuliiba, nkaambo bavwubi bakali kunyengelela bacete kutegwa bajane mali aakuyasya “maanda aaminyanga,” oomo mobakali kunywida akulida citaambiki. (Am. 3:15; 5:11, 12; 6:4-7) Basikusya zyamumatongo bakajana bumboni bwabuvwubi oobu. Zintu zinji zyakabambwa kuzwa kuminyanga zyakajanwa mukuvwukula kwakacitwa ku Samariya. Ibbuku litegwa Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land lyaamba kuti: “Zibeela zyobile zilakonzya kubonwa: 1. Madeekko aalibonya kapati, . . . 2. Madeekko aatalibonyi kapati, alimwi aabotezyedwe alubwe-lubwe lwamabwe mayandisi, magilazi aamisyobo-misyobo, aangolida azimwi. . . . Minyanga iyeeyelwa kuti yakabambwa abasikuzekaula baku Foinike, alimwi yeelede kuti yakali kubelesyegwa kubotezya zyuuno, malo amatafwule aamumaanda aabami bamu Israyeli. Ibbaibbele lyaamba ‘zyaŋanda yaminyanga’ Ahabu njaakayaka (1 Bam. 22:39) ‘amalo aaminyanga,’ mukusinsa kwa Amosi iziiminina buumi bubotu mbobakajisi mu Samariya (6:4).”a

6 Ikuti bbuku lya Amosi ndimwi lyamabbuku aamu Bbaibbele takukonzyi kuzumbauzigwa. Kusyomeka kwalyo kulasinizigwa mukuzubululwa mubufwaafwi kwatupango totatwe a Stefano ku Incito 7:42, 43 alimwi akuzubulula kwa Jakobo mumajwi aali ku Incito 15:15-18.—Am. 5:25-27; 9:11, 12.

NCOLIGWASYA

13 Basikubala Bbaibbele mazuba aano balakonzya kugwasigwa kwiinda mukubona kaambo Amosi ncaakaambilizya milumbe yakucenjezya kuli Israyeli, Juda alimwi amasi aakeengelede. Aabo bakaka mulawo wa Jehova, banyengelela akudyaaminina bacete, basindya abatalilemeki, abakomba mituni tabakonzyi kukkomaninwa a Jehova. Pele Jehova ulabalekelela aabo bazileka zintu zili boobo akweempwa, alimwi ulabafwida luse. Tunooli basongo ikuti twakutantamuka kuyanzana kubyaabi munyika mbyaabi eeyi akumvwida malailile aa Jehova aakuti: “Amuyandaule ndime, mube abuumi.”—5:4, 6, 14.

14 Stefano wakazubulula Amosi iciindi naakajaigwa akaambo kajwi lya Leza. Wakayeezya ba Juda kuti, kwakali kukomba baleza bamasi ba Moloki a Refano kwakapa kuti Israyeli atolwe mubuzike. Sena kuli mpindu njobakajana ba Juda aabo kwiinda mukwaamvwa lwabili majwi a Amosi? Peepe! Kabanyemede, bakajaya Stefano kwiinda mukumupwaya mabwe aboobo bakeelela kujana mapenzi aambi lyakunyonyoonwa kwa Jerusalemu mu 70 C.E.—Am. 5:25-27; Inc. 7:42, 43.

15 Cilagwasya kulanga-langa kuzuzikizigwa kwabusinsimi bunji bwa Amosi, kutali buyo boobo bwakazuzikizigwa mukusubulwa kwa Israyeli, Juda amasi ambi pele abusinsimi bwakupilusigwa. Kweelana amajwi aa Jehova kwiinda muli Amosi, baange bana Israyeli bakapiluka mu 537 B.C.E. kuyooyaka akukkala muminzi yabo iyakali matongo, akusyanga masaansa akulima myuunda.—Am. 9:14; Ezr. 3:1.

16 Pele, kwakali kuzuzikizigwa kwabusinsimi bwa Amosi kwabulemu alimwi kukulwaizya mumazuba aabaapostolo. Kabandika kuyobololwa kwabamasi mumbungano ya Bunakristo, Jakobo mukusololelwa amuuya ulacisalazya kuti eeci cakasinsimwa mubusinsimi kuli Amosi 9:11, 12. Utondezya kuti, ‘kuyakululwa kwaŋanda ya Davida iiwide’ kulazuzikizigwa mumbungano ya Bunakristo, “kuti bantu abasyeede bayandaule Jehova, abamasi boonse abaitwa ezina lyangu. Mbwaamba Jehova.” Ncobeni oobu bwakali bumboni bwamu Magwalo bwacakatalikide kucitika, kweelana abwakaamba Simoni Petro—kuti Leza wakali kusala kuzwa akati kabamasi ‘bantu baitwa aazina lyakwe.’—Inc. 15:13-19.

17 Jesu Kristo, Imutwe wambungano eeyi ya Bunakristo, mumbazu zimwi waambwa kuti, “mwana a-Davida” uukona “cuuno cabwami cawisi Davida” akulela kukabe kutamani. (Lk. 1:32, 33; 3:31) Aboobo businsimi bwa Amosi butondeka kumpela kukuzuzikizigwa kwacizuminano cabwami a Davida. Imajwi aamamanino aa Amosi taatondezyi buyo kuzwidilila kuyoobako yaakuyakululwa “ŋanda ya-Davida,” pele alimwi atondezya kukkalilila kwa Bwami bwa Leza naati: “Njoobakalika nji munyika yabo, batakaluluki limbi anyika yabo njindabapa, mbwaamba Jehova Leza wako.” Nyika iyoozula zileleko zitamani ciindi Jehova aakwiibusya cakumaninina ‘ŋanda ya-Davida’!—Am. 9:13-15.

Bupanduluzi buyungizidwe

a 1978, Jerusalem, peeji 1046.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi