CIBALO CAKWIIYA 25
LWIIMBO 96 Bbuku lya Leza Ndubono
Ziiyo Nzyotukonzya Kwiiya Kubusinsimi Jakobo Mbwaakasinsima Katanafwa—Cibeela 2
“Umwi aumwi wakamupa cilongezyo cimweelede.”—MATL. 49:28.
ZILAAYIIGWE
Tulabona ziiyo nzyotukonzya kwiiya kubusinsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa kujatikizya bana bakwe basankwa bambi bali 8.
1. Ncinzi ncotutiibandike mucibalo eeci?
BANA basankwa ba Jakobo bakalibungene munsi lyakwe akubikkila maano kujatikizya ncaakali kuyanda kwaambila umwi aumwi wabo. Mucibalo cainda, twakaiya kuti Jakobo wakaambila Rubeni, Simeoni, Levi alimwi a Juda zintu nzyobatakali kuyeeyela kuti inga wabaambila. Aboobo, kweelede kuti bakaliyandide kumvwa Jakobo ncaakali kuyanda kwaambila banabokwabo bambi ibali 8. Lino amuleke tubandike ziiyo nzyotwiiya kumajwi ngaakaambila Zebuloni, Isakara, Dani, Gadi, Aseri, Nafutali, Josefa alimwi a Benjamini.a
ZEBULONI
2. Majwi nzi Jakobo ngaakaambila Zebuloni? Mbuti majwi aayo mbwaakazuzikizyigwa? (Matalikilo 49:13) (Amubone akabbokesi.)
2 Amubale Matalikilo 49:13. Jakobo wakaamba kuti baluzubo lwa Zebuloni bakali kuyookkala kunkomwe yalwizi, Nyika Yakasyomezyedwe nkoili kunyika. Nokwakainda myaka yiinda ku 200, bana Zebuloni bakapegwa nyika iyakali akati ka Lwizi lwa Galilaya alimwi alwa Mediterranean. Musa wakasinsima kuti: “Sekelela, O Zebuloni, munyendo zyako zyamakwebo.” (Dt. 33:18) Ambweni eeci cakali kwaamba kuti tiicakali kunoobakatazya baluzubo lwa Zebuloni kuunka ku Lwizi lwa Galilaya alwa Mediterranean kucita makwebo. Kufwumbwa mbocakabede, baluzubo lwa Zebuloni bakalijisi kaambo ikakeelede kubapa kukkomana.
3. Ncinzi cikonzya kutugwasya kukkutila azintu nzyotujisi?
3 Ncinzi ncotwiiya? Tulijisi twaambo itweelede kutupa kukkomana, tacikwe makani akubusena nkotukkala naa bukkale bwesu mbobubede. Aboobo kutegwa tuzumanane kukkomana, tweelede kuba bantu bakkutila azintu nzyotujisi. (Int. 16:6; 24:5) Ncuubauba kubikkila maano kuzintu nzyotutajisi muciindi cakubikkila maano kuzintu zibotu nzyotujisi. Aboobo tweelede kusolekesya kubikkila maano kuzintu zibotu nzyotujisi calo iciyootupa kukkomana mubuumi.—Gal. 6:4.
ISAKARA
4. Majwi nzi Jakobo ngaakaambila Isakara? Mbuti majwi aayo mbwaakazuzikizyigwa? (Matalikilo 49:14, 15) (Amubone akabbokesi.)
4 Amubale Matalikilo 49:14, 15. Jakobo wakamulumbaizya Isakara akaambo kakubeleka canguzu kwiinda mukumukozyanisya kumbongolo njumu kumilimo, yalo iikonzya kunyamuna zintu zilema kapati. Alimwi wakaamba kuti Isakara wakali kuyooba abusena bubotu kapati. Kweelana amajwi aa Jakobo, baluzubo lwa Isakara bakapegwa nyika mbotu iyakajisi mbolezi kumbali aa Mulonga wa Jordano. (Jos. 19:22) Tacidoonekwi buya kuti bakabeleka canguzu kulanganya nyika yabo alimwi akugwasya bamwi. (1Bam. 4:7, 17) Mucikozyanyo, ciindi Mubetesi Baraki alimwi amusinsimi mukaintu Debora nobakalomba bana Israyeli kuti babagwasyilizye kulwana Sisera, musyobo wa Isakara wakali akati kamisyobo iyakagwasyilizya. Alimwi wakalilisungwide kugwasyilizya aaziindi zimbi.—Bab. 5:15
5. Nkaambo nzi ncotweelede kuba bantu babeleka canguzu?
5 Ncinzi Ncotwiiya? Jehova ulalumba akaambo kakubeleka canguzu nkotucita mumulimo wakwe mbubonya mbocakabede kumusyobo wa Isakara. (Muk. 2:24) Amuyeeye buyo kujatikizya baalu ibabeleka canguzu kulanganya mbungano. (1Tim. 3:1) Bakwesu aaba tabayandiki kulwana nkondo zini pe, pele beelede kubeleka canguzu kukwabilila bantu ba Leza kumuuya. (1Kor. 5:1, 5; Jud. 17-23) Alimwi balabeleka canguzu kulibambila makani akwaapa kutegwa bayumye-yumye mbungano.—1Tim. 5:17.
DANI
6. Mulimo nzi ngowakapegwa musyobo wa Dani? (Matalikilo 49:17, 18) (Amubone akabbokesi.)
6 Amubale Matalikilo 49:17, 18. Jakobo wakakozyanisya Dani kunzoka iiluma munyama mupati kwiinda njiyo, mbuli bbiza libelesyegwa munkondo. Eeci caamba kuti musyobo wa Dani wakali kuyoocikonzya kulwana basinkondo babana Israyeli. Aboobo ciindi nobakali kuunka ku Nyika Yakasyomezyedwe, musyobo wa Dani wakacikwabilila cisi kwiinda mukweendela “kumamanino kucingilila” nkamu. (My. 10:25) Ooyu wakali mulimo uuyandika kapati, nokuba kuti taakwe wakali kubabona ciindi nobakali kuucita.
7. Ncinzi ncotweelede kuyeeya kujatikizya mulimo uuli woonse ngotucita mumulimo wa Jehova?
7 Ncinzi ncotwiiya? Zimwi ziindi, mulakonzya kucita mulimo umwi akulimvwa kuti taakwe waubona. Mucikozyanyo, ambweni mulakonzya kugwasyilizya kusalazya Ŋanda ya Bwami, kulisungula kubeleka kumuswaangano wabbazu naa wacooko naa kucita mulimo uumbi buyo. Ikuti naa mboobo, mulalumbwa kapati. Lyoonse kamuyeeya kuti Jehova ulabona zyoonse nzyomucita alimwi ulalumba kapati. Alimwi buya, ulalumba kapati ciindi nomumubelekela akaambo kaluyando ndomujisi kulinguwe, ikutali akaambo kakuyanda kubonwa abamwi.—Mt. 6:1-4.
GADI
8. Nkaambo nzi ncocakali cuubauba kuli basinkondonyina bana Israyeli kulwana musyobo wa Gadi? (Matalikilo 49:19) (Amubone akabbokesi.)
8 Amubale Matalikilo 49:19. Jakobo wakasinsima kuti zigwebenga zisaala zyakali kuyoosaala musyobo wa Gadi. Nokwakainda myaka iibalilwa ku 200, musyobo wa Gadi wakapegwa nyika munsi-munsi a Mulonga wa Jordano walo iwakali afwaafwi abasinkondonyina. Eeci cakali kupa kuti cuubaube kuli basinkondonyina kubalwana. Nokuba boobo, bana Gadi bakayanda kukkala mubusena oobu akaambo kakuti bwakali busena bubotu bwakucezyela banyama babo. (My. 32:1, 5) Tacidoonekwi buya kuti bana Gadi bakali bantu basicamba. Kunze lyaboobo, bakali kusyoma Jehova kuti wakali kuyoobagwasya kukwabilila nyika yabo kuzigwebenga zisaala. Kwamyaka minji, bakali kutuma basikalumamba babo kuyoogwasyilizya misyobo iimbi kulwanina nyika iyakali kulubazu lumbi lwa Mulonga wa Jordano. (My. 32:16-19) Bakali kusyoma kuti Jehova wakali kuyoobakwabilila bamakaintu babo alimwi abana babo ciindi bamaalumi aaba nobatakaliko. Aboobo Jehova wakabalongezya akaambo kabusicamba bwabo alimwi amuuya wakulyaaba.—Jos. 22:1-4.
9. Ino kusyoma Jehova inga kwazijatikizya buti zintu nzyotusala mubuumi?
9 Ncinzi ncotwiiya? Kutegwa tuzumanane kubelekela Jehova muziindi zikatazya, tweelede kuzumanana kumusyoma cakumaninina. (Int. 37:3) Banji mazuba aano, balatondezya mbobamusyoma Jehova kwiinda mukulyaaba kubeleka mumulimo wamayake, kubelekela kubusena kubulide naa kugwasyilizya mumilimo iimbi. Balacita oobo akaambo kakuti balamusyoma Jehova kuti lyoonse unoobalanganya.—Int. 23:1.
ASERI
10. Ncinzi musyobo wa Aseri ncowakaalilwa kucita? (Matalikilo 49:20) (Amubone akabbokesi.)
10 Amubale Matalikilo 49:20. Jakobo wakasinsima kuti musyobo wa Aseri wakali kuyoovwuba. Amana buya, eeci ncencico cakacitika. Musyobo wa Aseri wakakona nyika iyakajisi mbolezi kapati mu Israyeli. (Dt. 33:24) Nyika yabo yakali munsi-munsi a Lwizi lwa Mediterranean alimwi yakali kubikkilizya acito icakavwubide ca Sidoni. Nokuba boobo, musyobo wa Aseri wakazumanana kukkala abana Kanana akaambo kakuti tiibakabatanda munyika. (Bab. 1:31, 32) Aboobo akaambo kabuvwubi bwabo akuyungwa abana Kanana, kulibonya kuti musyobo wa Aseri wakacileka kubikkila maano kucita kuyanda kwa Jehova. Mucikozyanyo, ciindi Mubetesi Baraki naakalomba bana Israyeli kuti bagwasyilizye kulwana basikalumamba bana Kanana, musyobo wa Aseri tiiwakalyaaba kugwasyilizya. Akaambo kaceeci, musyobo wa Aseri tiiwakaba acoolwe cakubona zintu zigambya Jehova nzyaakacita kugwasyilizya bana Israyeli “kumbali amaanzi aa Megido.” (Bab. 5:19-21) Kweelede kuti musyobo ooyu wakafwa nsoni ciindi nowakamvwa Baraki a Debora kabaimba nyimbo iyakali kubikkilizya majwi aakuti: “Aseri wakalikkede kaliibide kunkomwe.”—Bab. 5:17.
11. Nkaambo nzi ncotweelede kuzilanga munzila yeelede zintu zyakumubili?
11 Ncinzi ncotwiiya? Tuyanda kupa Jehova zintu ziinda kubota. Kutegwa tucite oobo, tweelede kucenjela akutaba mbuli bantu bamunyika balo ibayeeya kuti zintu zyakumubili nzyezintu ziyandika kapati mubuumi. (Tus. 18:11) Aboobo tweelede kusolekesya kwaabona munzila yeelede mali. (Muk. 7:12; Heb. 13:5) Tatweelede kulekela zintu zyakumubili kuti zitulesye kubelekela Jehova. Muciindi caboobo, tweelede kucita kufwumbwa ncotukonzya kutegwa tumubelekele. Nkaambo tulizyi kuti, ikuti naa twazumanana kusyomeka kulinguwe, uyootulumbula kwiinda mukutupa buumi bubotu kumbele.—Int. 4:8.
NAFUTALI
12. Ino majwi Jakobo ngaakaambila Nafutali akazuzikizyigwa buti? (Matalikilo 49:21) (Amubone akabbokesi.)
12 Amubale Matalikilo 49:21. Jakobo wakaamba kuti Nafutali wakali kuyakwaamba “majwi aakkomanisya.” Kweelede kuti eeci cakali kwaamba nzila Jesu mbwaakali kwaambaula ciindi naakali kucita mulimo wakwe. Jesu wakakkala kwaciindi cili mbocibede mu Kapernauma, munzi iwakali mucilawo camusyobo wa Nafutali. Nkakaambo kaako munzi wa Kapernauma ncowaambwa kuti ‘munzi okwabo.’ (Mt. 4:13; 9:1; Joh. 7:46) Kujatikizya bantu bamucisi ca Zebuloni alimwi a Nafutali, Isaya wakasinsima kuti bakali kuyoobona “mumuni mupati.” (Is. 9:1, 2) Kwiinda muzintu nzyaakali kuyiisya, Jesu wakali ‘mumuni wini-wini uumunikila bantu bamisyobo yoonse.’—Joh. 1:9.
13. Mbuti mbotukonzya kwaamba zintu zimukkomanisya Jehova?
13 Ncinzi ncotwiiya? Jehova ulabikkila maano kujatikizya zintu nzyotwaamba alimwi ambotuzyaamba. Aboobo, mbuti mbotukonzya kwaamba “majwi aakkomanisya” alo aakonzya kupa kuti Jehova akkomane? Tulakonzya kucita oobo kwiinda mukwaamba nzyamasimpe. (Int. 15:1, 2) Nzila imwi, nkwiinda mukwaamba zintu zikulwaizya. Mucikozyanyo, tweelede kubalumbaizya bamwi ciindi nobacita cintu cimwi cibotu. Alimwi tweelede kusolekesya kutaamba kulubizya kwabamwi naa kutongooka. (Ef. 4:29) Kunze lyaboobo, tweelede kulibikkila mbaakani yakwiiya kutalisya mibandi abantu munzila iili kabotu, calo cikonzya kusololela kukubaambila makani mabotu.
JOSEFA
14. Ino businsimi ibwaamba kujatikizya Josefa bwakazuzikizyigwa buti? (Matalikilo 49:22, 26) (Amubone akabbokesi.)
14 Amubale Matalikilo 49:22, 26. Josefa ngowakali mutaanzi kuzyalwa kuli Rakele, imukaintu ngwaakali kuyanda kapati Jakobo. Kweelede kuti Jakobo wakali kumukkomanina kapati Josefa nkaambo ngonguwe Jehova ‘ngwaakasalide kuzwa akati kabanabokwabo’ alimwi wakamubelesya munzila yaalubazu. Mane buya Jakobo wakaamba mwanaakwe ooyu kuti “mutabi wacisamu cizyala micelo.” Walo ngowakali cisamu mpoonya Josefa wakali mbuli mutabi wacisamu eeco. Aboobo Jakobo wakasinsima kuti Josefa wakali kuyoopegwa lukono lwamwana mutaanzi kuzyalwa, muciindi cakulupa Rubeni walo iwakali mwana mutaanzi kuzyalwa wa Leya. (Matl. 48:5, 6; 1Mak. 5:1, 2) Businsimi oobu bwakazuzikizyigwa, ciindi bana bobilo ba Josefa nkokuti Efraimu a Manase nobakaba misyobo yobilo mu Israyeli akupegwa nyika yabo iibageme.—Matl. 49:25; Jos. 14:4.
15. Ino Josefa wakacita buti ciindi naakeendelezyegwa cakutalulama?
15 Jakobo alimwi wakaamba basimata ‘ibakamufwusa mivwi Josefa akumusulaika kapati.’ (Matl. 49:23) Eeci cakali kwaamba banabokwabo Josefa balo ibakamufwida munyono, kumweendelezya cakutalulama alimwi akupa kuti apenge citaambiki. Nokuba boobo, Josefa kunyina naakabasulaika banabokwabo naa kupa Jehova mulandu akaambo kazintu zyakamucitikila. Muciindi caboobo, mbubwenya mbwakaamba Jakobo: “Buta bwa [Josefa] bwakaliimvwi nji, amaanza aakwe akajisi nguzu alimwi akalaangulukide.” (Matl. 49:24) Josefa wakasyoma Jehova mumapenzi aakwe alimwi tanaakagolela buyo akubalekelela banabokwabo, pele alimwi wakabeendelezya caluzyalo. (Matl. 47:11, 12) Josefa wakazumizya mapenzi ngaakajana kumupa kuba muntu uuli kabotu. (Int. 105:17-19) Akaambo kaceeci, Jehova wakamubelesya kucita zintu zipati.
16. Mbuti mbotukonzya kwiiya cikozyanyo ca Josefa ciindi notujisi mapenzi?
16 Ncinzi ncotwiiya? Tatweelede kulekela mapenzi kunyonganya cilongwe ncotujisi a Jehova alimwi abakwesu abacizyi. Kamuyeeya kuti Jehova ulakonzya kuzumizya zintu zimwi zikonzya kusunka lusyomo lwesu kuba nzila yakutuyiisya. (Heb. 12:7, bupanduluzi buyungizyidwe.) Kuyiisyigwa ooku kulakonzya kupa kuti tube abube bubotu bwa Bunakristo, mbuli luse alimwi akulekelela. (Heb. 12:11) Ikuti twacita oobo, tulakonzya kuba masimpe kuti Jehova uyootulumbula mbubonya mbwaakacita kuli Josefa.
BENJAMINI
17. Ino businsimi bujatikizya Benjamini bwakazuzikizyigwa buti? (Matalikilo 49:27) (Amubone akabbokesi.)
17 Amubale Matalikilo 49:27. Jakobo wakasinsima kuti bana Benjamini bakali kuyooba basikulwana bacibwene mbuli umpe. (Bab. 20:15, 16; 1Mak. 12:2) Saulo ngowakali mwami wakusaanguna mu Israyeli. Wakali kuzwa mumusyobo wa Benjamini alimwi cabusicamba wakabalwana ba Filisiti. (1Sam. 9:15-17, 21) Nokwakainda myaka minji, Namalelo Esita alimwi a Moodekai balo ibakali kuzwa mumusyobo wa Benjamini, bakabavwuna bana Israyeli kuti batajaigwi.—Es. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Mbuti mbotukonzya kwiiya kusyomeka kwabana Benjamini?
18 Ncinzi ncotwiiya? Kweelede kuti bana Benjamini bakakkomana kapati ciindi Saulo umwi wamusyobo wabo naakaba mwami, ikuzuzikizya businsimi. Nokuba boobo, ciindi Jehova naakapa bwami kuli Davida walo iwakali wamusyobo wa Juda, bana Benjamini bakakugwasyilizya kucinca ooku. (2Sam. 3:17-19) Kumbele ciindi misyobo iimbi noyakazanga, bana Benjamini cakusyomeka bakakakatila kumusyobo wa Juda alimwi akumwami Jehova ngwaakasalide. (1Bam. 11:31, 32; 12:19, 21) Mbubwenya mbuli bana Benjamini, tulakonzya kuzumanana kusyomeka kuli Jehova kwiinda mukuzumanana kubagwasyilizya aabo mbabelesya kusololela bantu bakwe mazuba aano.—1Tes. 5:12.
19. Ino inga twagwasyigwa buti abusinsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa?
19 Businsimi Jakobo mbwaakasinsima katanafwa bulakonzya kutugwasya. Kulanga-langa mbobwakazuzikizyigwa businsimi oobu kutupa kusinizya kuti businsimi bumbi buli mu Jwi lya Leza abwalo buyoozuzikizyigwa. Alimwi kulakonzya kutugwasya kubona mbotukonzya kumukkomanisya Jehova.
LWIIMBO 128 Kuliyumya Kusikila Kumamanino
a Ciindi Jakobo naakali kwaambila bana bakwe bone zintu izyakali kuyoobacitikila, wakali kubaambila kweelana ambobakali kutobelana kuzyalwa. Nokuba boobo ciindi naakali kwaambila bana bakwe bambi bali 8, tanaakacita oobo kweelana ambobakali kutobelana kuzyalwa.