LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • yb16 p. 102-p. 107 munc. 2
  • Ku West Java Kwazyalwa Micelo

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Ku West Java Kwazyalwa Micelo
  • Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 2016
  • Tutwe Twamakani
  • Cisoti ca Paapa
  • Kusimba Mabbuku Mubukkale Bukatazya
Bbuku Lyaamwaka lya Bakamboni ba Jehova Lyamu 2016
yb16 p. 102-p. 107 munc. 2

INDONESIA

Ku West Java Kwazyalwa Micelo

Ba Theodorus Ratu

Ba Theodorus Ratu

Mu 1933, mukwesu Frank Rice wakatamba ba Theodorus (Theo) Ratu ibazwa ku North Sulawesi, kuti bamugwasye kulanganya busena bwakuyobweda mabbuku bwaku Jakarta. Ba Theo balayeeya ategwa: “Ndakaba aluyandisisyo kapati mumulimo wa Bwami uuyandika akutalika kukambauka antoomwe a Mukwesu Rice. Kumbele, ndakasangana mukwesu Bill Hunter naakali kukambauka mu Java alimwi abasibwato bwa Lightbearer mulweendo lwakuya ku Sumatra.” Ba Theo mbaasicisi ca Indonesia ibakasaanguna kutambula kasimpe, alimwi bakacita bupainiya kwamyaka minji mu Java, North Sulawesi, alimwi amu Sumatra.

Mwaka wakatobela, ba Bill Hunter bakamwaya kabbuku kakuti Where Are the Dead? (Ino Bafwide Bali Kuli?) kuli Felix Tan, sicikolo iwakali kukkala mu Jakarta. Felix wakapiluka kumukwasyi wakwe ku Bandung, West Java, akuyootondezya musyoonto wakwe Dodo kabbuku aako. Nobakakabala kabbuku aaka, boonse bobilo bakagambwa kuzyiba kuti Adamu, muntu wakusaanguna, tanaakajisi muuya uutafwi. (Matl. 2:7) Kabajisi luyandisisyo kapati lwazintu zyakumuuya, ba Felix a Dodo bakayandaula cabusungu muzintoolo zyoonse zisambala mabbuku aakaindi mu Bandung kuti bajane mabbuku aambi aaba Watch Tower. Alimwi bakaambila banamukwasyi zintu nzyobakali kwiiya. Nobakamana kwaabala mabbuku oonse atubbuku ntobakajanide, bakalembela ofesi yakali kuyobola mabbuku aa Bakamboni ba Jehova ku Jakarta. Bakagambwa nobakaswaigwa amukwesu Frank Rice iwakabakulwaizya akubaletela mabbuku aambi mapya.

Mukwasyi waba Tan

Mukwasyi waba Tan

Mukwesu Rice mbwaakapilukila buyo ku Jakarta, ba Clem aba Jean Deschamp ibakazwide aakukwatana bakaswaya dolopo lya Bandung kwamazuba aali 15. Mukwesu Felix uluula kuti: “Mukwesu Deschamp wakabuzya mukwasyi wesu ikuti naa twakali kuyanda kubbapatizyigwa. Banamukwasyi wesu bone—Dodo, mucizyi wangu muniini Josephine (Pin Nio), bamaama (Kang Nio), alimwi andime—twakatondezya kuti tulilyaabide kuli Jehova kwiinda mukubbapatizyigwa.”a Nobakamana kubbapatizyigwa, mukwasyi waba Tan wakasangana ba Clem aba Jean mumulimo waalubazu wakukambauka kwamazuba aali fwuka. Ba Clem bakabayiisya mbokukambaukwa kwiinda mukubelesya kkaadi yabumboni iyakajisi mulumbe (testimony card) wamu Bbaibbele mumyaambo yotatwe walo iwatakali kukatazya kupandulula. Tiilyakalampa pe, kabunga aako kasyoonto kaku Bandung kakaba mbungano, imbungano yabili mucisi ca Indonesia.

Cisoti ca Paapa

Mulimo wakukambauka mbowakali kuyaabukomena, basololi bazikombelo bakatalika kucibona ncobakali kucita Bakamboni. Balo alimwi abantu ibakali kubagwasyilizya bakalemba zibalo mumiteende zyakukazya njiisyo nzyobasyoma Bakamboni alimwi amulimo wabo. Zibalo eezyo zyakapa kuti balupati-pati baku Dipatimenti yamfwulumende iilanganya zyabukombi iitegwa Ministry of Religious Affairs ziite mukwesu Frank Rice kutegwa zimubuzye mibuzyo. Balupati-pati aaba nobakakkutila abwiinguzi bwamukwesu ooyu, bakazumizya kuti mulimo uzumanane kakunyina uubanyonganya.b

Kumatalikilo kwama 1930, balupati-pati banji bamumfwulumende tiibakali kulipenzya amulimo wabukambausi naa kuukazya. Pele mfwulumende ya Nazi Germany noyakatalika kulela mu Europe, balupati-pati bamumfwulumende, ikapati aabo ibakali bakombi basungu mucikombelo ca Katolika, bakatalika kukazya Bakamboni. Ba Clem Deschamp balayeeya ategwa: “Cimwi ciindi walupati-pati mucibeela cilanganya zintu zinjila mucisi wacikombelo ca Katolika wakajata mabbuku eesu kaamba kuti akajisi makani aatali kabotu aakusampaula mfwulumende ya Nazi. Nindakaunka kuofesi eeyi kuyoobatongaukila, ndakajana kuti mwaalumi ooyo mubi moyo wakali aaliivi. Ooyo iwakali kubeleka aabusena bwakwe wakali mwaalumi uulomene uutali wacikombelo ca Katolika, eelyo cakufwambaana wakazumizya kuti ndaabweze mabbuku, ulaamba: “Kobweza kufwumbwa ngokonzya natanajoka ooyu uubelekela waano lyoonse!”

Ba Jean Deschamp bakati: “Aciindi cimwi, balupati-pati bakaimvwi aakuti tuzigusye zifwanikiso zyobilo mubbuku lyakuti Enemies. Tiibakazikkomanina zifwanikiso izyakali kutondezya nzoka (nkokuti Saatani) alimwi amuvwuule uukoledwe (nkokuti bukombi bwakubeja). Nzoka alimwi amuvwuule izyakali muzifwanikiso zyakasamikidwe cisoti capaapa.c Twakalikanzide kulimwaya bbuku. Aboobo swebo totatwe twakakkala kucito muzuba akumwaya zifwanikiso zyakajisi cisoti capaapa mumabbuku oonse!”

Zifwanikiso zyamuzoka alimwi amuvwuule, zyoonse zyobilo zisamide cisoti capaapa

Zifwanikiso zyobilo zyamubbuku lyakuti Enemies izyakakasyigwa amfwulumende

Masi aamu Europe naakatalika kutola lubazu munkondo, mabbuku eesu akazumanana kwaamba cakutainda mumbali kuti zikombelo zya Bunakristo Bwanyika zyakali kuupaupa buyo ameso alimwi akulinjizya mutwaambo twacisi. Akaambo kaceeci, basololi bazikombelo bakayaambele kusungilizya mfwulumende kuti ikasye mulimo wesu, aboobo mabbuku eesu manji akakasyigwa.

Nokuba boobo, bakwesu bakalikanzide kuyaambele amulimo, alimwi bakaubelesya kabotu muncini wakusimba mabbuku ngobakapegwa kuzwa ku Australia. (Mil. 4:20) Kabapandulula nzila imwi yakali kubelesyegwa, ba Jean Deschamp bakaamba kuti: “Ciindi coonse notwakali kusimba kabbuku kapya naa magazini mpya, twakali kuyandika kupa bamumfwulumende kkopi yomwe kutegwa bailange-lange kabatanazumizya. Twakali kusimba akumwaya mabbuku kumbungano kumatalikilo aamvwiki. Mpoonya, kumamanino aamvwiki, twakali kutola kkopi yomwe kuofesi yaloya wamfwulumende. Ikuti bbuku eelyo lyakakwa, twakali kuusa kapati, kumane twakali kupiluka cakufwambaana kumuncini wakusimbila akuyoosimba bbuku limbi.”

Bakwesu abacizyi ibakali kumwaya mabbuku aakakasyidwe kanji-kanji bakali kuyuba nobabona bamapulisa kutegwa batajatwi. Mucikozyanyo, ba Charles Harris nobakali kukambauka mudolopo lya Kediri, ku East Java, cakutazyiba bakakambaukila mupati wamapulisa kubusena ooko.

Mupati wamapulisa ooyu wakaamba kuti: “Walileta alimwi buya ndali kukuyandaula buzuba boonse. Lindila aawa ndibweze pepa lilembedwe mulongo wamabbuku aanu aakasyidwe.”

Ba Harris baamba kuti: “Ciindi mupati wamapulisa naakanjila muŋanda, ndakasisa mabbuku aakasyidwe munkomo zyajansi lyangu. Naakapiluka, ndakamupa tubbuku tuli 15 itwatakakasyidwe. Katakkomene wakasanga mali, mpoonya mabbuku aakasyidwe ndakaamwaya kubantu mbondakajana kumbele mumugwagwa ngoonya ooyo.”

Kusimba Mabbuku Mubukkale Bukatazya

Nkondo Yanyika Yabili noyakajatikizya zisi zyoonse zyamu Europe, baku Netherlands bakaleka kutuma mabbauku ku Indonesia. Nokuba boobo, bakwesu bakaabonena alamfwu mapenzi aakali kulangilwa, aboobo cabusongo bakabikka bubambe bwakuti mamagazini kaasimbwa akkampani yamakwebo mudolopo lya Jakarta. Magazini yakusaanguna ya Sinsimuka! (eeco ciindi iyakali kwiitwa kuti Consolation) muci Indonesian yakazwa mu January 1939, mpoonya Ngazi Yamulindizi muci Indonesian yakatalika kumwaigwa mbokwakaindila buyo ciindi cisyoonto kuzwa waawo. Mpoonya bakwesu bakaula muncini musyoonto wakusimbya mabbuku akutalika kulisimbila mamagazini beni. Mu  1940, bakatambula muncini wakusimbya mabbuku mupati kuzwa ku Australia, ooyo ngobakali kubelesya kusimba tubbuku alimwi amamagazini muci Indonesian amuci Dutch, kababelesya mali aabo beni.

Balongolola zibelesyo zyakusimbya kuzwa mumootokala ku Jakarta, Indonesia

Muncini wakusimbya wakusaanguna wasika kubusena bwakuyobweda mabbuku ku Jakarta

Mpoonya mu July 28, 1941, mfwulumende yakaakasya mabbuku oonse aa Watch Tower Society. Ba Jean Deschamp balayeeya ategwa: “Bumwi buzuba mafwumofwumo ndakali kutaipa muofesi, mpoonya cakutayeeyelwa bamapulisa botatwe bakanjila antoomwe awalupati-pati umwi waci Dutch kabasamide mayunifoomu—mamendulo, magulovu aatuba, azisoti alimwi kabalisakilide mapanga mucibuno. Tiitwakagambwa pe. Mazuba otatwe musyule twakamvwide makani aakuti mabbuku eesu akali afwaafwi kukasyigwa. Walupati-pati wamfwulumende ooyu iwakali kulimvwa kapati wakabala lugwalo lulamfwu lwakulesya mulimo wesu akutwaambila kuti tumutole kuŋanda ikwakali kusimbilwa mabbuku kutegwa aijale. Pele balumi bangu bakamwaambila kuti wakalimukide. Muncini wakusimbya wakalisambalidwe kale mubuzuba bwakaindide!”

Nokuba boobo, Bbaibbele tiilyakakasyigwa pe. Aboobo bakwesu bakazumanana kukambauka kuŋanda aŋanda kababelesya buyo Bbaibbele. Alimwi bakali kusololela aziiyo zya Bbaibbele. Pele akaambo kakuti nkondo yakali kulangilwa kutalika akwalo ku Asia, bapainiya ibakazwa ku Australia bakalaililwa kuti bapiluke kwabo.

a Kumbele, bausyi Felix alimwi abasyoonto bakwe basankwa botatwe abalo bakaba Bakamboni. Mucizyi wakwe Josephine, wakakwatwa kuli ba André Elias alimwi bakanjila cikolo cakwiiya Bbaibbele ca Gileadi. Makani aabuumi bwaba Josephine akamwaigwa mu Sinsimuka! yamu September 2009.

b Noyakamana Nkondo Yabili Yanyika, ba Frank Rice bakapiluka ku Australia ooko nkobakaakuba amukwasyi. Mukwesu Rice wakamanizya buumi bwakwe bwaanyika mu 1986.

c Zifwanikiso eezyi zyakayeeme aalugwalo lwa Ciyubunuzyo 12:9 alimwi a 17:3-6.

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi