Jastal oj bʼobʼ wajyuj lek ja snupanel jun kʼuʼuman Dyos

1. Ama ja nupanel jelni gusto jawa xkʼetʼani, ¿jasa wa xbʼobʼ smajlaye ja matik wa xnupani? (Kʼela ja poto bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo).

YAJNI ja makbʼenik wa xyila sbʼaje ja bʼa skʼakʼujil ja chʼak abʼali, mini ay stikʼanil ja gustoʼil wa xyabʼyeʼi. Yajni kʼe snaʼ sbʼajeʼi, takal takal och skʼan sbʼaje bʼa yalawe oj nupanuke sok skʼapa sbʼaje bʼa toj oj ajyuke. Yajni xnupaniye, tʼilani oj stukbʼes sbʼaje bʼa oj ajyuke lajan. Ja Jyoba yeʼn ya kujlajuk ja nupaneli, soka yeʼn wa skʼana spetsanil ja matik nupanelxa aʼajyuke gusto sok awajyujile lek. Ja yuj yaʼunej lekil rasonik ja bʼa Biblia (Proverbios 18:22). Pe ama jachuk, nake mulanume. Ja yuj, ja Biblia wa xyala ja matik wa xnupani «oj ni ajyuc jitzan suocolea» (1 Corintios 7:28). ¿Jastal mi jel oj ajyuk swokole ja nupanumik kʼuʼuman Dyos? ¿Sok jasa oj bʼobʼ skʼuluke bʼa lek oj wajyujile?

2. ¿Jastik tikʼe yajtanel oj ajyuk ja bʼa nupanel?

² Ja Biblia wa sjeʼa ja kʼanwanel ma ja yajtanel juni modoʼal jel tʼilan. Pe ay tuktukil tikʼe kʼanwanel bʼa tʼilan oj sjeʼ sbʼaje ja matik nupanelexa. Jun sjejel, tʼilan yajxta oj yil sbʼaje sok oj skʼan sbʼaje. Sok ta ay yuntikile, mastoni jel tʼilan oj sjeʼ sbʼaje kʼanwanel ja bʼa pamilya. Pe ja mas tʼilan bʼa oj wajyujile lek ja bʼa snupanele jani ja kʼanwanel tey bʼa rasonik bʼa Biblia. Ja jekabʼanum Pablo wa xcholo ja tikʼe kʼanwanel it: «Ja jastal yaj huaxa huabyex ja hua cuerpoex ja huenlex mismo, sbej ni jach yaj oja huabyex ja hua cheumexi. Jaxa huenlex ixuquex, sbej que oja cʼuuquex yabal ja hua tatamexi» (Efesios 5:33).

JA XCHOL JA TATAMAL SOK JA CHEʼUMAL

3. ¿Bʼa man tikʼan oj kʼotuk ja skʼanjel sbʼaje jun tatamal sok jun cheʼumal?

³ Ja Pablo stsʼijbʼan: «Jaxa huiniquei [ma tatamal], sbej ni yaj ni oj yab ja xcheumea porque jach ni ja Cristo. Jel yaj yabyotic juntiro, hasta yaa svida yuj ja quentiqui» (Efesios 5:25). Ja kʼuʼumanik Dyos ja bʼa jtyempotiki jani wa snochowe ja smodo ja Jesús bʼa syajtajel sbʼaje jastalni ja Jesús syajtay ja snebʼumaniki (kʼuman ja Juan 13:34, 35; 15:12, 13). ¿Bʼa man tikʼan oj kʼotuk ja skʼanjel sbʼaje jun tatamal sok jun cheʼumal? Jelni tʼilan oj skʼan sbʼaje bʼa pwestoni oj ya ja sakʼanil sbʼaje. Pe yajni ay tsatsal wokolik, jujuntik wa spensarane ja kʼanwanel yiʼoje mini jel tsatsuk. ¿Jasa oj bʼobʼ koltajuke? Jani ja kʼanwanel elel bʼa rasonik bʼa Biblia. ¿Jas yuj? Yujni ja tikʼe kʼanwanel it «jel ja yahuantar soc spetzanil ja cosa, chican jastal huax ecʼ yuj, como jel ni ja syajal ja scʼujoli, jayuj mi ni huas scʼuan ja chono abala. [...] Huan nix bob scʼul ahuantar spetzanila» sok «mi ni nunca oj chʼacuc» (1 Corintios 13:7, 8). Ja matik nupanelxa skʼapawe oj skʼan sbʼaje sok toj oj ajyuke. Ja it oj nikjuke bʼa oj sleʼe ja skoltanel ja Jyoba sok oj aʼtijuke lajan bʼa stojbʼesel chikan jas wokol.

4, 5. a) ¿Jasa cholal yiʼoj ja tatamali? b) ¿Jastal oj yil ja cholal yiʼoj ja cheʼumal ja bʼa pamilya? c) ¿Jastik junuk tʼilan oj stukbʼese ja bʼa sakʼanile ja matik wa xnupaniye?

⁴ Ja Pablo xcholo ja cholal yiʼoje ja tatamal soka cheʼumal. Ja yeʼn yala: «Jachuc ja huenlex ixuquex, cʼuanic ja yabal ja hua tatamexi porque ta jach cʼa huaxa cʼulanex, huanex ni syajtajel ja Cajualtiqui. Porque ja hua tatamexi, yen olomal ay ja ba yoj naitzi como jach ni ja Cristo, yen olomal ay ja ba spetzanil ja janecʼ huan xax cʼuantiqui» (Efesios 5:22, 23). Ja tatamal kʼuʼuman Dyosi ayni yiʼoj ja cholal bʼa oj yajtanuk jastal ja Jesús, bʼa «yen olomal ay ja ba spetzanil ja janecʼ huan xax cʼuantiqui». Ja cheʼumali mi wa spensaraʼan mas chaʼan ja cholal yiʼoj ja tatamali. Ja Jyoba wa xyala sbʼaja tsamal cholal yiʼoj ja cheʼumali yajni yala: «Mini lekuk aʼajyuk stuchʼil ja winiki. Oj jkʼulyi jun smoj sok oj kʼot jun skoltuman» (Génesis 2:18). Ja cheʼumal tʼilani oj skoltay ja statami bʼa akʼot jun lekil olomal. Yajni ja yeʼn wa xyajtani, ja cheʼumal gusto wa x-ajyi, mas pasil wa skisa sok wa skoltay.

⁵ Jun jmoj-aljeltik sbʼiʼil Cati wa xyala: «Yajni mito la nupaniyon, jtuchʼil wala ajyiyon sok keʼnta wa xtalnay jbʼaj. Pe yajni nupaniyoni, tʼilani jnebʼa bʼa skoltajel jbʼaj bʼa jtatam. Mini tolabida pasiluk bʼa keʼna, pe masni lajan wala ajyitikon yajni wa xkʼulantikon ja jastik wa xyala ja Jyoba»^[1] (kʼela ja nota bʼa xchʼakulabʼil ja artikulo). Ja statami sbʼiʼil Fred. Ja yeʼn wa xyala: «Tolabida jel wokol bʼa keʼna stsajel ja jas oj jkʼuluki. Sok ja bʼa nupaneli mastoni wokol, yujni tʼilani oja wiʼ yabʼal jawa nupi. Pe kʼakʼu kʼakʼu masni pasil bʼa keʼna, yujni wa xkʼanayi ja skoltanel ja Jyoba sok wa xmaklay lek ja jas wa spensaraʼan ja jcheʼumi. Wa xkabʼ lajan lek wala aʼtijitikon».

6. ¿Jastal «wa stsomowotik» ja kʼanwanel yajni ay wokolik ja bʼa nupaneli?

⁶ ¿Jasa wa xmakuni bʼa tsats oj ajyuk jun nupanel? Ja Biblia wa xyala: «Sbej oj caa jbajtic pasensia. Ta ay cʼa maʼ ay jas huas scʼulan quitic, sbej oj cʼul perdonar jbajtic». Yuja mulanume, ja tatamal sok ja cheʼumal wani skʼojchin yoke. Yajni x-ekʼ ja it, wani snebʼawe ja bʼa jas mi lek wa skʼulane, wa snebʼawe yajel sbʼaje perdon sok wa sjeʼawe kʼanwanel bʼa ti elel bʼa rasonik bʼa Biblia. Ja kʼanwanel it wa xya «quil jbajtic [ma wa stsomowotik] jastal mero quermano jbajtic» (Colosenses 3:13, 14). Ja matik nupanelexa wani xbʼobʼ sjeʼ sbʼaje ja kʼanwanel it yajni ay spasensyaʼe sok lekil skʼujole, sok mi «[x]yochelan ja smul» wa staʼaweʼi (1 Corintios 13:4, 5). Jelni tʼilan slejel modo bʼa stojbʼesel wego ja kʼumali, bʼajtanto yuj oj och ja kʼakʼuji (Efesios 4:26, 27). Wani skʼana jun modoʼal bʼa chʼin sok mi oj xiwan yaljel: «Awon perdon yuja jyajbʼesa». Yajni wa xkʼanxi perdon wa xkoltani stojbʼesel ja kʼumaliki sok wa xya ajyuk mas tsoman ja nupaneli.

JELNI TʼILAN YAJXTA OJ YIL SBʼAJE

7, 8. a) ¿Jasa rason wa xyaʼa ja Biblia sbʼaja stajel sbʼaje ja tatamal sok ja cheʼumal? b) ¿Jas yuj tʼilan yajxta oj yil sbʼaje ja matik nupanelxa?

⁷ Ja Biblia wa xyaʼa lekil rasonik bʼa skoltajel ja matik nupanelxa ja bʼa jastal mero sbʼej stajel sbʼaj soka snupi (kʼuman ja 1 Corintios 7:3-5). Jelni tʼilan oj ya tʼabʼan skʼujole ja jastal wa xyabʼ aye sok ja snesesida yiʼoje jujune. Ta ja tatamal mi yaj xyila ja xcheʼumi, ja cheʼumali mini oj yabʼ stsamalil ja yajni wa staʼa sbʼajeʼi. Ja Biblia wa xyala yabʼ ja tatamal ‹a-snaʼ tʼunuk› jastal oj yil ja xcheʼumi (1 Pedro 3:7). Ja tatamal mini oj stʼen ja xcheʼumi bʼa tarega oj staʼ sbʼaje. Ja it oj skʼuluke yajni ay sganaʼe xchawanile. Ja smeranili, ja winiki masni wego wa xjak sgana yuja ixuki. Pe jelni tʼilan oj staʼ sbʼaje yajni wa skʼanawe xchawanile.

⁸ Ja Biblia mi xyala jasa oj bʼobʼ skʼuluke sok jasa miyuk ja yajni wa sjeʼa sbʼaje kʼanwanel ja tatamal soka cheʼumal. Pe wani sjeʼa jelni tʼilan oj sjeʼ sbʼaje kʼanwanel (El Cantar de los Cantares 1:2; 2:6). Jastalni wa xkilatik, ja kʼuʼumanik Dyos matik nupanelexa tʼilani yajxta oj yil sbʼaje.

9. ¿Jas yuj mini lekuk ochel skʼanjel pilan bʼa mi jaʼuk jawa nupi?

⁹ Jujuntik syopesneje ma sjomuneje ja snupanele yujni jel skʼelawe ixuk winik bʼasane ma ochel skʼane pilan ixuk winik. Ja jastik it mini lekuk, sok tʼilani mok ya koʼan luʼum ja it. Ta tsats ay lek ja yajtanel kiʼojtik soka Jyoba sok ja jmojtiki, mini oj katikan bʼa ay jas oj ekʼ sbʼaj ja jnupaneltiki. Mokni jas jkʼuluktik bʼa oj jetik ay maʼ wantik stsakjel pilan, pes ja jaw wa sjeʼa mi xkʼanatik ja jnuptiki. La juljkʼujoltik ja Dyos wa snaʼa spetsanil ja jas wa xpensarantik sok ja jas wa xkʼulantik. Ja it oj skoltayotik ja kʼankʼunel bʼa yajel gustoʼaxuk ja Dyosi sok toj ajyel soka wa tatami ma ja wa cheʼumi (kʼuman ja Mateo 5:27, 28 sok Hebreos 4:13).

YAJNI AY WOKOLIK JA BʼA NUPANELI

10, 11. a) ¿Jas yuj ayni wa skʼutsuwe ja snupanele jujuntik? b) ¿Jasa wa xyala ja Biblia sbʼaja yajelkan sbʼaje? c) ¿Jasa oj koltajuke ja matik nupanelxa bʼa mi wegoxta oj yakan sbʼaje?

¹⁰ Jujuntik wa xyaʼakan sbʼaje ma wa skʼutsuwe ja snupanele yajni mi xtojbʼiyujile ja tsatsal wokolik. Bʼa jujuntik país, mas ja snalan ja nupanumiki wa skʼutsuwe ja snupanele. Meran, ja wokol it mi jel x-ekʼ ja bʼa taʼumantiʼik bʼa Jyoba. Pe kʼakʼu kʼakʼu ay mas nupanumik Taʼumantiʼik bʼa ayiʼoje tsatsal wokol ja bʼa snupanele.

¹¹ Ja Biblia wa xyala: «Pero ja maʼ nupanel xa, huax cala huabyex, mi sbejuc oja huaex can ja hua tatamexi. Jach huax cala huabyex, como jach ni yaunej mandar ja Cajualtiqui. Mi quenuc huax cala iti. Pero ta huan cʼax yaa can ja statami, mi sbejuc oj cho nupanuc soc otro huinic. Mas lec ta huas scʼulan contentar sbaj soc ja statami. Jach ni ja huiniqui, mi sbejuc oj scʼul divorciar sbaj soc ja xcheumi» (1 Corintios 7:10, 11). Jujuntik nupanum bʼobʼta wa spensarane jelni tsats ja swokole sok tʼilani oj yakan sbʼaje. Pe ja Jesús sjeʼa ja yajelkan sbʼaje mini tajnel loʼiluk. Ja yeʼn cha yala ja jas yalunej ja Dyos sbʼaja nupanel sok cha yala: «Ja jas ya staa sbaj ja Diosi, mi lecuc ay maʼ oj jac spile» (Mateo 19:3-6; Génesis 2:24). Chikani lek ja Jyoba wa skʼana ja matik nupanelxa lajan aʼajyuke (1 Corintios 7:39). Jpetsaniltik la ka juljkʼujoltik ja Jyoba ojni skʼankitik kwenta soka jas wa xkʼulantiki. Ja it wa skoltayotik bʼa stojbʼesel mas wego jun wokol, bʼajtanto oj ipaxuk.

12. ¿Jas yuj wa xkʼot spensaraʼuk jun nupanum bʼa yajelkan sbʼaje?

¹² ¿Jas yuj jujuntik nupanum ayiʼoje tsatsal wokolik? Jujuntik tristeʼaye ma tajkel aye yujni mi jach wa smajlaye ajyi ja snupanele. Tikʼanxta wa x-ajyi wokolik yujni tuktukil ja jastal kʼiyeʼi ma tuktukil ja jastal wa xtaxyeʼi. Ayni ekʼele ayiʼoje wokolik soka spamilyaʼe, soka takʼin ma ja yajel kʼiʼuk ja yuntikile. Pe jelni lek yiljel jitsan nupanumik kʼuʼuman Dyos wa xtojbʼiyujile ja wokolik yujni wa xyaʼawekan atojuke yuja Dyosi.

13. ¿Jas rasonik ay bʼa sbʼej oj yakan sbʼaje jun nupanum?

¹³ Ayni rasonik bʼa sbʼej oj yakan sbʼaje jun nupanum. Jujuntik spensaraʼuneje yajelkan sbʼaje yuj wokolik jelxelxa jastal mi skʼana smakʼlajel ja spamilya, jelxelxa ja makʼwanel sok ja xiwela sbʼaj oj jomuk ja jastal wa xtax soka Dyosi. Yajni ayiʼoje tsatsal wokol, ja matik nupanelxa a-skʼaneyi skoltajel ja ansyanoʼik. Ja yeʼnleʼi ayxa yiʼoje snajel sok ojni bʼobʼ koltanuke bʼa snochjel ja srasonik ja Dyos. Ta ja nupanumik wa skʼanaweyi ja Jyoba ja yipi, ojni bʼobʼ yawe makunuk ja rasonik bʼa Biblia sok sjejel lekil modoʼalik (Gálatas 5:22, 23)^[2] (kʼela ja nota bʼa xchʼakulabʼil ja artikulo).

14. ¿Jasa wa x-aljiyabʼye yuja Biblia ja matik nupanele sok june mi Taʼumantiʼuk?

¹⁴ Ja Biblia wa sjeʼa ayni rasonik bʼa mi oj yakan sbʼaje ja matik nupanelxa sok cha mini ja yajni june bʼa yeʼnle mi xyaʼteltay ja Jyoba (kʼuman ja 1 Corintios 7:12-14). Ja maʼ mi Taʼumantiʼuki «cuenta xa ni ay ja ba sti sat ja Dios» yujni nupanel sok june maʼ wa xyaʼteltay ja Jyoba. Sok jaxa yal yuntikile cha «cuenta xa ni ay ja ba sti sat ja Dios» sok wani xtalnajiye yuja Dyosi. Ja Pablo yala yabʼ ja nochumanik bʼa Jesús: «Jawe‘n ixuk. jawe‘ni mi xana‘a ta oj akolta ja watatami. jawe‘n winik. mi xana‘a ta oj akolta ja wache‘umi» (1 Corintios 7:16, Ja yajkʼachil sju‘unil ja dyosi). Ay jitsan sjejelik bʼa jmoj-aljeltik bʼa skoltuneje ja statame ma ja xcheʼume bʼa ochel taʼumantiʼ bʼa Jyoba.

15, 16. a) ¿Jasa rason wa x-ajiyi ja cheʼumal yuja Biblia yajni ja statam mi xyaʼteltay ja Jyoba? b) ¿Jasa oj skʼuluk jun Taʼumantiʼ ta «ja maʼ mi creyenteuc» xyala oj spil sbʼaj?

¹⁵ Ja jekabʼanum Pedro yayi rason ja cheʼumalik kʼuʼuman Dyosi bʼa a-skis-e ja statameʼi yajni yala: «Ay ni atatamex mi ni tʼusan huas scʼuane ja yabal ja Diosi pero ta toj cʼa ayex ja huenlexi, mi tʼilanuc tanto cʼumal oj ochanic soc. Ay modo oj scʼuuque Porque huane yiljel que toj ni hua pensarex ja huenlexi». Ja cheʼumal kʼuʼuman Dyosi tʼilani oj sjeʼ jun «[smodo] ba jel tzamali, mi ni nunca oj chʼacuc [sok bʼa] jel gusto huax yila juntiro ja Dios» (1 Pedro 3:1-4). Jachuk masni oj bʼobʼ skoltay ja statam bʼa oj kʼot Taʼumantiʼ yuja tolabida oj xcholyabʼ sbʼaja skʼuʼajel yiʼoji.

¹⁶ Pe ¿jaxa ta jun tatamal mi Taʼumantiʼuk yala oj yakan sbʼaje? Ja Biblia wa xyala: «Pero ja maʼ mi creyenteuc ahuujilexi, ma jaʼ hua tatamexi, ma hua cheumexi, jel cʼa fuerza huas scʼana oja pila bajex, pues lec. Mi tʼilan oja cʼuluquex fuerza oj canuc porque ta yen cʼa huax yala oj huajuc, ja huenlexi, libre ni oj cananica. Ja Diosi mi huas scʼana que puro pleito oj ajyucotic ja ba yoj jnajtiqui» (1 Corintios 7:15). Jastalni wa xkilatik, ja maʼ Taʼumantiʼi mokni sleʼ modo bʼa smonjel bʼa mok wajuk. Sok ama ja yajelkan sbʼaje wani slama tʼusan ja bʼa yoj naʼitsi, jastalni wa xyala ja Biblia ja Taʼumantiʼi mini libreʼayuk bʼa oj cha nupanuk sok pilan. Soka tyempo, bʼobʼta ja maʼ mi Taʼumantiʼuki oj spensaraʼuk oj kumxuk bʼa stojbʼesel ja snupaneli. Sok tsaʼan bʼobʼta oj och taʼumantiʼ bʼa Jyoba.

¿JASA MAS TʼILAN JA BʼA NUPANEL?

17. ¿Jasa mas tʼilan bʼa jun nupanum kʼuʼuman Dyos?

¹⁷ Yuja tixa aytik ja bʼa stsaʼanilxta kʼakʼu, ayotik sakʼan bʼa jun tyempo «jel oj ajyuc ja huocoli» (2 Timoteo 3:1-5). Ja yuj jel tʼilan stalnajel jbʼajtik bʼa oj kamigoʼuktik ja Jyoba. Ja Pablo yala: «Jel[xa] tʼusan ja tiempo». Sok cha yala «jaxa maʼ ay xcheum ahuujilexi, naahuic que ecʼum bej ni oj ajyanic» sok jaxa maʼ wa xya makunuk ja luʼumkʼinal it mokni ya makunuk tsʼikan «porque ja mundo it ja bayotiqui, oj ni chʼacuca» (1 Corintios 7:29-31). Ja Pablo mi kʼan yal ja kʼuʼuman Dyos maʼ nupanelxa mok stalnay ja snupaneli. Pe yuja teyotik bʼa tsaʼanxta kʼakʼuji, ja mas tʼilan bʼa keʼntik jani ja yajelyi stoyjel ja Jyoba (Mateo 6:33).

18. ¿Jastal oj bʼobʼ ajyuke gusto ja matik nupanelxa sok wajelyujile lek?

¹⁸ Ja bʼa tyempo it jel wokoli, jitsan nupanum wa xjomi. ¿Jastal oj bʼobʼ ajyuke gusto ja matik nupanelxa sok wajelyujile lek? Jani ajyel kʼubʼan soka Jyoba sok ja xchonabʼi, skʼuʼajel ja rasonik bʼa Biblia sok skisjel ja stojelal ja yip ja Dyosi. Ta jach wa skʼulane, wane stoyjel ja jas yaʼunej «staa sbaj ja Diosi» (Marcos 10:9).