¿Tuku xlitlawat chatum tlat xlakata tlakg tlan nakatalalin xkamanan?

«TLAT, ¿tuku xlakata lhuwa tuku katsiya?» ¿Minit kilhtamaku tlawaninitan uma takgalhskinin minkgawasa? Ama kilhtamaku lu tlan limakgkatsi xlakata xatlat litaxtuya. Pero komo minkgawasa tlakg lhuwa tuku tlawalh, stalanilh mintastakyaw chu litamakgtayalh xlakata uma, xlikana pi wix tlakg paxuwa (Proverbios 23:15, 24).a

Pero ¿chuntiya akxilhan minkgawasa la xʼakxilhan akxni aktsujku xwanit? ¿O lakpuwana pi talakgpalinit chuna la titaxtutilhanit kilhtamaku? ¿Tuku tlan natlawaya xlakata chuna la talalipina minkgawasa ni natalakgpali maski nastaka? Pulana, ka’akxilhwi makgapitsi taʼakglhuwit nema chatum tlat tatalakastuka.

Akgtutu taʼakglhuwit nema kgalhikgo natlatni

1. NI KAʼAKCHANI KILHTAMAKU. Klhuwa kachikinin wa xatlat tiku liminkgo liwat kchiki. Taskujut tlawa pi ni lu natawila kchiki, wa xlakata ni lhuwa kilhtamaku kgalhi xlakata makxtum nakatatawila xkamanan. Akgtum liʼakxilhtit, akxni kakgalhskinka lhuwa natlatni xalak Francia, akxilhka pi kaj akgkutiy minuto o ni chan akxtum katatawilakgo xkamanankan akgatunu kilhtamaku.

KALILAKPUWANTI UMA: ¿La xlilhuwa kilhtamaku limaxtuniya minkgawasa? ¿Tuku xlakata ni tsokgwiliya kilhtamaku nema limaxtuniya minkgawasa akgatunu kilhtamaku, akgtum o akgtiy semana? Max tuku naʼakxilha kaks namalakawaniyan.

2. NI KGALHIKANIT TLAN LIʼAKXILHTIT. Makgapitsi lakchixkuwin ni lu katalalinkgonit xtlatkan. Jean-Marie, tiku lama kFrancia, wan: «Ni lu ktalalilh kintlat». ¿La kitaxtunilh xlakata uma? Xla kgalhtinan: «Kkgalhinit taʼakglhuwit nema nikxni xaklakpuwanit. Akgtum liʼakxilhtit, lu tuwa kmakgkatsi nakkatachuwinan kinkamanan». Atanu lakchixkuwin tlakg tlan talalinkgolh xtlatkan, pero la uku ni lu talalinkgo. Philippe, tiku kgalhi 43 kata, wan: «Kintlat tuwa xmakgkatsi nakilimasiyani pi xkimpaxki. Uma tlawanit pi akit lu nakliskuja xlakata naklimasiyani kinkgawasa pi lu kpaxki».

KALILAKPUWANTI UMA: ¿Lakpuwana pi la talalipina mintlat litasiya chuna la likatsiniya minkgawasa? ¿Kgalhiya wix laktlan o ni xalaktlan talismanin xla mintlat? ¿Tuku litasiya?

3. NI XATLAN TAPUWAN NEMA ANAN. Makgapitsi kachikinin lakpuwankan pi xatlat ni wa lakgchan nakakuentajtlawa xkamanan. Luca, tiku stakli kʼakgtum país xla Europa occidental, wan: «Latamanin xlakpuwankgo pi nakamakgtakgalhkan kamanan kaj lakgchan lakpuskatin». Kʼatanu kachikin xatlat kaj lakgchan palha nakastakyawa xkamanan. George, tiku stakli kpaís africano, wan: «Kkinkachikin, natlatni ni katakgamanankgo xkamanankan xlakata lakpuwankgo pi nialh katikgalhikgolh limapakgsin. Wa xlakata lu tuwa kmakgkatsi naklimaxtu kilhtamaku xlakata akxtum naktatawila kinkgawasa».

KALILAKPUWANTI UMA: ¿Tuku xlitlawat xatlat kminkachikin? ¿Masiyanikana pi kakuentajtlawakan kamanan kajwatiya kalakgchan lakpuskatin? ¿Masiyanikana pi talakaskin nakalimasiyaniya minkamanan pi kapaxkiya o nitlan akxilhkan?

Komo wix tlat chu kgalhiya pulaktum o liwaka umakgolh taʼakglhuwit, ¿tuku namakgtayayan xlakata tlan nakitaxtuniyan? Kuenta katlawa umakgolh tastakyaw.

Katsuku akxni minkgawasa aktsujku

Lata akxni lakachinkgo kamanan na tlawaputunkgo tuku tlawakgo xnatlatnikan. Wa xlakata kalitamakgtaya uma lata akxni minkgawasa aktsujku. ¿La tlan natlawaya? ¿Chu niku nalimaxtuya kilhtamaku xlakata akxtum natatawilaya?

Chuna la natamatlani, katlawa namakgtayayan ktaskujut nema anan kchiki chali chali. Akgtum liʼakxilhtit, kamaxki akgtum aktsu lipalhni o akgtum aktsu rastrillo chu kaskini kamakgtayan. Xlikana pi xla lu nalipaxuwa nataskujan chu na natlawa tuku wix tlawaya. Max tlakg namakgapalaya natlawaya uma taskujut, pero tlakg tlan natalalipina minkgawasa chu masiyaninita nawan pi talakaskin skulujwa nawan. Makgasa, Biblia kamakgpuwantinilh natlatni akxtum nakataskujkgo xkamanankan chali chali chu nalimaklakaskinkgo uma kilhtamaku xlakata akxtum natawilakgo chu wi tuku nakamasiyanikgo (Deuteronomio 6:6-9). Uma tastakyaw chuntiya limakwan la uku.

Ni kajwatiya akxtum kataskujti minkgawasa na katakgamananti. Komo natakgamanana ni kajwatiya napaxuwayatit, tlakg lhuwa tuku tlakg tlan nakitaxtu. Chuna la wankgo tiku lu kgalhtawakgakgonit, natlatni tiku katakgamanankgo xkamanan kamakgtayakgo xlakata xkamanan wi tuku xʼakstukan natlawaputunkgo chu ni napekuankgo.

Pero nala tuku tlakg xlakaskinka. Investigador Michel Fize wan pi «kamanan tlakg tlan tachuwinankgo xnatlatnikan akxni katakgamanankgo». Ama kilhtamaku, xatlat limasiyani pi paxki xlakata tuku wani chu tuku tlawa, chu masiyani pi nachuna xlitlawat. Andre, tiku xlama kʼAlemania wan: «Akxni kinkgawasa aktsujku xwanit, lu xakkgamananaw. Akit xaʼakgpixti, chu xla nakatsinilh nakilimasiyani tapaxkit».

Atanu kilhtamaku nema na tlan nalimaklakaskina xlakata tlakg tlan natalalipina minkgawasa wa akxni amaja lhtata. Kalikgalhtawakgani akgtum historia akgatunu tsisni chu kakgaxpatni akxni nawaniyan tuku tapaxuwan kgalhilh o tuku lilakgaputsalh ama kilhtamaku. Chuna, uma namakgtaya xlakata ni lu tuwa namakgkatsi natachuwinanan akxni nastaka.

Kaputsatit tuku tlan akxtum tlawayatit

Makgapitsi lakgkgawasan ni lu xlakaskinka akxilhkgo tuku tlawakgo xnatlatnikan xlakata tlan nakatachuwinankgo. Komo wix akxilha pi minkgawasa ni kgalhtinamputun akxni tlawaniya akgtum takgalhskinin, ni kalakpuwanti pi nitu litachuwinamputunan. Max natachuwinanan komo wix tanu tanu tuku natlawaya xlakata natachuwinana.

Jacques, xalak Francia, lakgachunin tuwa xmakgkatsi natachuwinan xkgawasa, Jérôme. Pero ni xmafuerzajli xlakata natachuwinan, wata lakgpalilh tuku xtlawa chu tsukulh takgamanan fútbol. Jacques lakapastaka, «akxni xakkgamanankgoyaw, xaktawilayaw ksakgat, chu makglhuwa xkilitachuwinan tuku xlilakgaputsa. Klakpuwan pi xlakata akxtum xwilaw chu pi kajwatiya xla xaktawi makgtayalh xlakata tlakg tlan xaklatalaliw».

¿Chu komo minkgawasa ni lakgati kgamanan fútbol? André lakapastaka pi lhuwa kilhtamaku akxtum xtaʼakxilha staku xkgawasa: «Xakmaxtuyaw laktawilh chu xaktamayaw katutsu. Liwana xaklhakgananaw xlakata ni xaklonkgwi xakwayaw té chu xakakxilhaw akgapun kkatsisni. Xaklichuwinanaw xMalakatsukina staku, tuku xaklilakgaputsayaw… katuwa tuku xaklichuwinanaw» (Isaías 40:25, 26).

Pero ¿komo wix ni watiya lakgatiya tuku lakgati minkgawasa? Max namakgxtakga tuku wix lakgatiya (Filipenses 2:4). Ian, tiku lama kSudáfrica, kinkawaniyan: «Akit tlakg xaklakgati deportes nixawa kinkgawasa Vaughan. Xla lu xlakgati aviones chu computadoras, wa xlakata kliskujli xlakata na xaklakgatilh uma. Xaklin niku xmasiyakan la tatlawanit aviones chu xakkgamananaw kcomputadora akgtum takgaman nema xlitasiya pi xkgosmaw k’avión. Klakpuwan pi xlakata akxtum xakpaxuwayaw, Vaughan ni xpekuan nakintachuwinan».

Kamasiyani minkgawasa pi wi tuku tlan tlawa

«¡Kaʼakxilhti, tlat, kaʼakxilhti!» ¿Makgtum chuna wanin minkgawasa xlakata xʼakxilhti la xtlawa tuku aku xkatsininit? Chu komo kgawasata, max nialh chuna naputsayan, pero chuntiya maklakaskin mintamakgtay xlakata xatlan chixku nalitaxtu.

Kaʼakxilhti tuku Jehová tlawalh xpalakata chatum xkgawasa. Akxni Jesús xmatsukima tuku lu xlakaskinka kxlatamat unu kKatiyatni, Dios limasiyanilh pi xpaxki akxni wa uma tachuwin: «Uma kinKgawasa, tiku lu kpaxki, chu lu tlan kimamakgkatsini» (Mateo 3:17; 5:48). Xlikana pi talakaskin pi wix nastakyawaya minkgawasa chu namasiyaniya (Efesios 6:4). Pero, ¿putsaya kilhtamaku xlakata nawaniya pi lu tlan tuku wanit chu tlawanit?

Makgapitsi natlatni lu tuwa makgkatsikgo nakawanikgo xkamankan pi lu tlan akxilhkgo tuku tlawamakgo chu nakalimasiyanikgo tapaxkit, wata tlakg akxilhkgo tuku nitlan tlawakgo. Komo wix chuna tlawaya, tlakg miliskujat xlakata namasiyaniya minkgawasa pi wi tuku tlan tlawama. ¿La natlawaya? Luca, tiku pulana lichuwinaw, akxtum xtamakaki chiki xkgawasa Manuel, tiku kgalhi 15 kata. Luca wan: «Lakgachuwin kwani Manuel wi tuku katlawalh chu kakintachuwinalh komo maklakaskin tamakgtay. Maklhuwa xʼakstu tlawa tuku klakgayawa. Chu akxni tlan kitaxtuni kwani pi lu tlan tuku tlawanit. Uma tuku tlawa makgapaxuwa chu tlan mamakgkatsini. Kwani pi lu tlan tuku tlawanit, tlan kmamakgkatsini. Chu komo ni taxtuniyacha la xla xlakaskin, kwani pi lu lanka xtapalh kakxilha xtaskujut».

Na tlan namamakgkatsiniya minkgawasa komo namakgtayaya nalakgataya tuku tlakg xlakaskinka. Pero ¿tuku nala komo tlakg namakgapala nalakgataya tuku lakaskina nixawa la wix xlakaskinti? ¿Chu komo tuku lakgchamputun ni wa tuku wix lakgatiya? Komo chuna nala, max wix miliʼakxilhat tuku militlawat. Jacques, tiku lichuwinanitawa, wan: «Kmakgtaya kinkgawasa nalakgchan tuku namatlani. Pero na kliskuja xlakata nalakgchan tuku xla lakgati chu ni wa tuku akit klakaskin. Akit klakapastaka pi xla nalakgchan tuku tlawaputun la xla namatlani». Wix namakgtayaya minkgawasa nalakgchan tuku tlawaputun komo nakgaxpata tuku lakpuwan, nawaniya pi lu tlan tuku liskujma chu namakgpuwantiniya ni nataxlajwani komo wi tuku ni tlan nakitaxtuni.

Tuku xaxlikana, wa pi natitaxtuya tuku tuwa akxni liskujpat nawan tlakg tlan natalalipina minkgawasa. Pero chuna la natitaxtutilha kilhtamaku xla tlakg lakatsu natawilaniputunan. ¿Tiku ni akxtum tatawilaputun tiku namakgtaya xlakata nalakgchan tuku tlawaputun?

[Nota]