Capítulo 9
Xlakata naʼanan talakastakwanat kinkamatliwakglhan
1. Komo ni xʼanalh talakastakwanat, ¿xʼanalh akgtum takgalhkgalhin xlakata tiku nikgonita?
¿NINIT chatum tiku lu xpaxkiyaw? Komo ni xʼanalh talakastakwanat, ni xlakpuwaw nakaʼakxilhparayaw, xlakata chuntiya xtamakgxtakgkgolh chuna la wan Biblia: «Wantiku ay nikgonita, xlakan nialhtuku katsikgoy, [...] xlakata ni anan taskujut chu nituku lay lakkaxwilikan talakapastakni chu nipara takatsin nipara liskgalala kSeol [kkalinin], anta niku pinpat» (Eclesiastés 9:5, 10).
2. ¿Tuku lu tlan nalimin xlakata naʼanan talakastakwanat?
2 Xlakata naʼanan talakastakwanat chu xlakata kinkalakgalhamanan Jehová, kamaxki talakaskin lhuwa latamanin xlakata tlan nalatamaparakgoy chu xliputum kilhtamaku nalipaxuwakgoy latamat. Uma wamputun pi namin kilhtamaku akxni tlan nakatatawilaparayaw wantiku xkapaxkiyaw tiku nikgonita anta kxasasti xkakilhtamaku Dios (Marcos 5:35, 41, 42; Hechos 9:36-41).
3. 1) ¿Tuku xlakata talakaskin talakastakwanat xlakata Jehová namakgantaxtiy tuku lakapastaknit natlawa? 2) ¿Tukuya talakgaputsit titaxtuyaw, chu la kinkamatliwakglhan xlakata katsiyaw pi anan talakastakwanat?
3 Xlakata katsiyaw pi naʼanan talakastakwanat tlaway pi ni lu napekuaniyaw linin. Jehová masta talakaskin pi Satanás nakatlawani asta tuku lu nitlan xlakskujni tiku ni makgatsankgananikgoy, xlakata Satanás limasiyaputun pi xlikana uma tuku wa, «putum tuku kgalhi chatum chixku namastay kaj xlakata nalilakgmaxtuy xlatamat», pero Jehová tlan nalakkaxtlaway (Job 2:4). Xlakata Jesús ni makgatsankgananilh Jehová asta akxni nilh, Dios malakastakwanilh xlakata tlan xlatamacha kʼakgapun. Chuna, xKgawasa Dios tlan makamaxkilh xTlat xtapalh xtamakamastan nema makamastalh xmakni xatiyatliwa nema ni xkgalhi talakgalhin, uma kinkamaxkiyan talakaskin nakgalhiyaw latamat. Talakastakwanat na tlaway pi «nixalhuwa borregos», xlakata natamapakgsinankgoy Cristo, xlakan tlan namakgtapakgsikgoy kTamapakgsin xalak akgapun (Lucas 12:32). Chu amakgapitsi latamanin, tlan nalakastakwanankgo xlakata nalatamakgoy xliputum kilhtamaku anta kxakalipaxaw katiyatni (Salmo 37:11, 29). Putum kstalaninanin Cristo tiku kgalhikgoy talakgaputsit chu uma nakaliminiputun linin, xlakata katsikgoy pi naʼan talakastakwanat kamaxki «tlanka litliwakga» (2 Corintios 4:7).
Tuku xlakata talakastakwanat xlakaskinka kxtakanajla chatum kstalanina Cristo
4. 1) ¿Tuku kilhchanima akxni wankan pi talakastakwanat na wa «xapulana tamasiyun»? 2) ¿Tuku lakpuwankgoy lhuwa latamanin xlakata talakastakwanat?
4 Chuna la wan Hebreos 6:1, 2, talakastakwanat na wa «xapulana tamasiyun», xlakata anta litsukuy xlakata tlan nakgalhiyaw takanajla chu komo nixkanajlaniw talakastakwanat nila tliwakga xtawi kintakanajlakan (1 Corintios 15:16-19). Pero chuna la masiyay Biblia xlakata talakastakwanat, lhuwa latamanin nichuna kanajlakgoy. Tlakg lhuwa latamanin ni kanajlakgoy pi anan talakastakwanat, lakpuwankgoy pi xlatamatkan nema kgalhikgoy kajwatiya latamat nema anan, chu wa xlakata putsastalakgo wantuku nalipaxuwakgoy. Nachuna, takanajla tiku makgtapakgsikgoy knixaxlikana kstalaninanin Cristo chu tiku ni anta makgtapakgsikgoy, lakpuwankgoy pi wi tuku kgalhiyaw nema ni niy. Pero uma tamasiy nixtachuna tuku masiyay Biblia xlakata talakastakwanat, chu nixtalakaskilh talakastakwanat komo wi tuku kgalhiyaw nema ni niy. Komo nakanajlaputunaw uma pulaktiy tamasiy kaj kinkamakgtsankgayan chu ni kinkamakgtayayan. ¿La tlan nakamakgtayayaw latamanin wantiku katsiputunkgoy tuku xaxlikana?
5. 1) Xlakata tlan naʼakgatekgsaw xlakata talakastakwanat, ¿tuku pulana liwana naʼakgatekgsaw? 2) ¿Tukuya textos xalak Biblia xlimaklakaskiw xlakata xlimasiyaw la wilakgolh wantiku nikgonita? 3) ¿Tuku tlan natlawayaw komo wi tiku nalimaklakaskin maktum Biblia nema ni liwana masiyay tuku xaxlikana?
5 Xlakata tlan liwana naʼakgatekgsa xlakata talakastakwanat, pulana talakaskin liwana naʼakgatekgsa la wilakgolh wantiku ay nikgonit. Ni lhuwa textos xalak Biblia namakgtayay naʼakgatekgsa wantiku katsiputun tuku xaxlikana (Eclesiastes 9:5, 10; Salmo 146:3, 4; Hechos 7:60). Pero, xlakata makgapitsi Biblias chu makgapitsi nema kaj tsinu lichuwinankgoy tuku wan Biblia tlawakgoy pi nila naʼakgatekgskan xlakata la wilakgolh tiku nikgonita, max natalakaskin naʼakxilhaw makgapitsi tachuwin xahebreo chu xagriego nema maklakaskinka akxni tsokgka Biblia, nema nakinkamakgtayayan naʼakgatekgsaw xlakata uma.
6. ¿Masiyay Biblia pi kgalhiyaw akgtum espíritu nema ni niy?
6 Lhuwa latamanin kanajlakgoy pi tachuwin “espíritu” kilhchaniy tuku taxtuniy chatum lataman akxni niy chu uma tuku taxtuniy ni niy. Tachuwin xahebreo rúaj chu tachuwin xagriego pnéuma limatitaxtikan kBiblia “espíritu”, tachuwin xahebreo chu xagriego kilhchanima jaxanat o un. Akxni wi tiku liwana lakputsanananiy xlakata la limaklakaskinkan tachuwin espíritu anta kBiblia, tiku xlikana katsiputun namakgtayay naʼakgatekgsa pi espíritu wa litliwakga nema mastay latamat (Mateo 27:50, Santiago 2:26). Uma espíritu o litliwakga na wa tuku kamaxki latamat animales (Eclesiastés 3:19). Pero kBiblia uma tachuwin nikxni wamputun pi wi tuku taxtuy kkimaknikan akxni niyaw nema nila akxilhaw chu wi niku alakatanu an latamay.
7. ¿La xlimakgatekgsninanti Biblia xlakata la wilakgolh wantiku wilakgolh kSeol, kHades, chu kGehena?
7 Biblia Hua xasasti talaccaxlan (primera edición), matitaxtiy tachuwin xahebreo scheʼóhl (Seol) chu tachuwin xagriego hái·des (Hades) la «linin», «kalinin» chu «tawaxni», alakatanu la «nikan». Tachuwin xagriego gué·en·na (Gehena) matitaxtikan kxatotonaco «pupatin». Pero nitlan chuna la matitaxtikan uma tachuwin. Tachuwin Seol na watiya kilhchanima tachuwin Hades (Salmo 16:10; Hechos 2:27). Biblia liwana masiyay pi Seol chu Hades wa kilhchanima anta niku wilakgolh putum tiku nikgoy, chu ni anan latamat (Salmo 89:48; Apocalipsis 20:13). Wa xlakata, Biblia kinkawaniyan pi tiku wilakgolh kSeol chu kHades nalakastakwananparakgoy (Job 14:13; Hechos 2:31). Gehena ni wa kilhchanima anta niku kamaknukan tiku nikgoy chu na nipara wa pupatin. Wa kilhchanima lisputni xliputum kilhtamaku. Wa xlakata wantiku wilakgolh kGehena nialh katilatamakgolh chu kBiblia nikxni tawan pi lakapastaknankgoy tiku wilakgolh anta (Mateo 10:28, NM).
8. ¿La namakgtaya chatum lataman xlakata la nalikatsiy chu wantuku natlawa komo naʼakgatekgsa tuku wamputun talakastakwanat?
8 Xlakata akinin ay akgatekgswi tuku kilhchanima umakgolh tachuwin, tlakg nituwa nakamakgtayayaw latamanin xlakata tlan naʼakgatekgskgoy la nakamakgtaya talakastakwanat, chuna tlan lanka xtapalh naʼakxilhkgoy tapaxkit nema limasiyay Jehová xlakata kinkawaniyan pi naʼan talakastakwanat. Lu lipaxuwakgoy latamanin xlakata katsikgoy pi tlan nakatatawilaparakgoy wantiku lu xpaxkikgoy anta kxasasti xkakilhtamaku Dios chu uma tlaway pi ni lu nalilipuwankgoy. Naʼakgatekgsaw xlakata talakastakwanat, kinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku xlakata xlakaskinka nilh Jesús. Kxapulana siglo kstalaninanin Cristo akxilhkgolh pi lu xlakaskinka xlikanajlatkan pi Jesús lakastakwanalh, xlakata uma tlaway pi tlan nalakastakwanankgo amakgapitsi latamanin. Wa xlakata, kstalaninanin Jesús lichuwinankgolh xlakata talakastakwanat chu takgalhkgalhin nema kinkamaxkiyan. Nachuna, la uku wantiku akgatekgskgoy chu paxtikatsinikgoy xlakata naʼanan talakastakwanat, kamalakpuwani nalichuwinankgoy uma tuku lu xlakaskinka nema xaxlikana (Hechos 5:30-32; 10:42, 43).
Limaklakaskin “limalakkin xla kalinin”
9. ¿Tuku pulana litlawa Jesús «limalakkin ntu nalimalakkiy linin, chu nkalinin»?
9 Putum tiku natamapakgsinankgo Cristo anta kxTamapakgsin xalak akgapun pulana xlinitkan. Pero xlakan katsikgoy pi nakgantaxtuy tuku kawanilh Jesús akxni wa: «Xakninit; wampi xaliankgalhin klama nchu nkaxani liwayaj xtiwaj, [...]. Na kit kkgalhiy limalakkin ntu naklimalakkiy linin, chu nkalinin» (Apocalipsis 1:18). ¿Tuku wamputun umakgolh tachuwin? Wa xlichuwinama wantuku xla xtitaxtunit. Xla na nilh, pero Dios ni antiya makgxtakgli kkalinin, wata xliʼakgtutu kilhtamaku, malakastakwanilh chu maxkilh xmakni xaʼespíritu chu latamat nema nikxni katilakgsputli (Hechos 2:32, 33; 10:40). Nachuna, Dios na maxkilh «limalakkin ntu nalimalakkiy linin, chu nkalinin», xlakata tlan nakinkalakgmaxtuyan kkalinin chu ktalakgalhin nema kinkamakgxtakgnin Adán. Xlakata kgalhi uma limalakkin, Jesús tlan nakamalakastakwani kstalaninanin tiku ni makgatsankgananikgoy. Pulana kamalakastakwani tiku makgtapakgsikgo kxcongregación nema kalilaksakkanit espíritu, chu na kamaxki uma lu xatlan talakgalhaman nema maxkilh xTlat: latamat nema nikxni katilakgsputli anta kʼakgapun (Romanos 6:5; Filipenses 3:20, 21).
10. ¿Tukuya kilhtamaku nakamalakastakwanikan tiku amakgolh kʼakgapun tiku ni makgatsankgananikgo Dios?
10 ¿Tukuya kilhtamaku xʼamaka kamalakastakwanikan tiku kalaksakkanit xlakata naʼankgoy kʼakgapun tiku ni makgatsankgananikgo Dios? Biblia wan pi ay tsukunit. Apóstol Pablo lichuwinalh pi xʼamaka kamalakastakwanikan “akxni kinkatawilan nawan Cristo”, nema tsukulh kata 1914 (1 Corintios 15:23, NM). Wantiku amakgolh kʼakgapun nema ni makgxtakgkgoy Dios chu nikgoy uma kilhtamaku akxni kinkatawilan Cristo, nialh anta kkalinin kgalhkgalhikgo xlakata nakamalakastakwanikan. Akxni nikgoy, tunkun kamalakastakwanikan chu espíritus wankgoy, «[kalakgpalikan, NM] kaj akgtum lakapala wantu nalay, xtachuna la makgtum kalakkampixti mi lakgastapu». Lu paxuwakgoy, xlakata wantuku xlakwan tuku tlawakgolh «makxtum taʼan xtatlawkan» (1 Corintios 15:51, 52, TXS [1999]; Apocalipsis 14:13).
11. ¿Niku nalatamakgoy amakgapitsi lhuwa latamanin akxni nalakastakwanankgoy, chu tukuya kilhtamaku natsukukan kamalakastakwanikan?
11 Pero nikajwatiya nakamalakastakwanikan tiku amakgolh kʼakgapun, tiku makgtapakgsikgo kxTamapakgsin Dios. Xlakata anta kʼApocalipsis 20:6 kawanikan «xakgasiyaj talakastakwan» uma limasiyay pi wilakgolh atanu tiku na nakamalakastakwanikan. Uma xlipulaktiy tiku nakamalakastakwanikan, lipaxuw nalatamakgoy anta kxakalipaxaw Katiyatni. ¿Tukuya kilhtamaku nakamalakastakwanikan? Chuna la wan libro xla Apocalipsis, akxni ay kamasputukanit nawan «katiyatna chu akgapun», uma kilhchanima, xalixkajni kakilhtamaku chu xmapakgsinanin. Akxni nasputa uma xamakgan kakilhtamaku nema ay talakatsuwinit xlisputni, natsukukan kamalakastakwanikan latamanin chuna la laklhkawilinit Dios (Apocalipsis 20:11, 12).
12. ¿Tiku na nakamalakastakwanikan xlakata nalatamakgoy kKatiyatni, chu tuku xlakata uma lu lipaxuw takgalhkgalhin?
12 ¿Tiku na nakamalakastakwanikan unu kkatiyatni? Xlakskujni Jehová xala makgan tiku ni makgatsankgananikgolh, lakchixkuwin chu lakpuskatin xlakata xkanajlanikgo pi anan talakastakwanat «ni pikuankgolh maski na[ka]makgnikgokan», uma wamputun, ni lakgmakgankgolh Dios kaj xlakata ni nakamakgnikan o wi tuku nitlan nakatlawanikan. ¡Lu lipaxuw nawan nakaʼaxilhaw chu tlan nakgaxmataw akxni tlakg nakinkawanikgoyan tuku Biblia kaj tsinu lichuwinan! Na nalakastakwanankgo latamanin xlakata nalatamakgoy kKatiyatni la Abel, xapulana xtatayana Jehová tiku ni makgatsankgananilh, Enoc chu Noé, tiku ni xpekuankgoy xlichuwinankgo xtamakatsin Dios akxni nina xʼamin Munkaklat; Abrahán chu Sara, tiku makgamakglhtinankgolh ángeles; Moisés, wantiku limaklakaskinka akxni mastaka Limapakgsin anta ksipi wanikan Sinaí; palakachuwinanin tiku ni xpekuankgoy la Jeremías, tiku akxilhli la masputuka Jerusalén kata 607 akxni nina xʼamin Cristo, chu Juan Mununa, tiku kgaxmatli akxni Dios wa pi Jesús wa xKgawasa. Na nalatamaparakgoy lakchixkuwin chu lakpuskatin nema ni makgatsankgananikgolh Dios tiku nikgonit uma xaʼawatiya kilhtamaku xla uma xalixkajni kakilhtamaku (Hebreos 11:4-38; Mateo 11:11).
13, 14. 1) ¿Tuku naʼakgspula kalinin chu tiku anta wilakgolh? 2) ¿Tiku na nakamalakastakwanikan, chu tuku xlakata?
13 Nikajwatiya nakamalakastakwanikan xlakskujni wantiku nimakgatsankgananikgo Dios, natitaxtuy kilhtamaku nakamalakastakwanikan amakgapitsi latamanin asta akxni nialhti natawila kkalinin. Chuna la Jesús nalimaklakaskin “limalakkin xla kkalinin” akxni nakamaxtukgoy putum tiku wilakgolh kkalinin, wa likatsiyaw xlakata tuku maʼakxilhnika apóstol Juan, anta niku akxilhli pi kalinin “mujuka ktakgayawana ntu mpaks lhkuyat” (Apocalipsis 20:14). ¿Tuku wamputun uma tuku akxilhli? Wamputun pi Jesús liwana namasputu kalinin, anta niku wilakgolh putum tiku nikgoy. Namasputu xlakata anta nialhti katitawi, xlakata nikajwatiya katilakastakwanankgolh wantiku kakninanikgolh Jehová nema ni makgatsankgananikgolh, wata xlakata Jesús lakgalhamanan, asta wantiku nitlan xlikatsikgoy nakamalakastakwani. Xtachuwin Dios kinkawaniyan: «Nalakastakwanankgoy ninin wa nti xalakwan, chu nti ni xalakwan» (Hechos 24:15).
14 Putum tiku nitlan xlikatsikgoy nakamalakastakwanikan pero ni kaj xlakata nakatatlawakan kuenta chu tunkun naniparakgoy. Xlakata natawila tuku xaʼakgstitum xlikalanka Katiyatni xlakata wa xTamapakgsin Dios namapakgsinan, nakamakgtayakan wantiku nitlan xlikatsikgoy xlakata nalinkgoy xlatamatkan chuna la masiyay Jehová. Uma tuku makxilhnika Juan wan pi natalakki «libro xla latamat», wa xlakata nakamaxkikan talakaskin pi xtukuwanikan natatsokgtawila anta ktama libro. «Tiliputsananikgoka nchatunu wa lantlata mininiy xpalakata xtatlaw», uma wamputun, wantuku natlawakgoy akxni kamalakastakwanikanita nawan (Apocalipsis 20:12, 13). Komo naʼakxilhaw la nakitaxtuy alistalh, tlan «nalakastakwanankgo xlakata nalatamakgo» chu ni lu wa wamputun pi «nakamalakastakwanikan xlakata nakatalakaxlakan» (Juan 5:28, 29, NM).
15. 1) ¿Tiku ni katikamalakastakwanika? 2) ¿Tuku kilitlawatkan xlakata katsiyaw tuku xaxlikana xlakata talakastakwanat?
15 Pero, ni putum wantiku ay nikgonit nakamalakastakwanikan. Makgapitsi tlawakgonit laklanka talakgalhin nema nila katapatikan, chu wa xlakata ni anta wilakgolh kkalinin wata anta kGehena, nema wamputun lisputni xliputum kilhtamaku. Na anta naʼankgoy wantiku nakamasputukan «ktlanka takatsanajwat nema talakatsuwima» (Mateo 12:31, 32; 23:33, NM; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Tesalonicenses 1:6-9). Maski Jehová lu limasiyay pi xalakgalhamana akxni nakamalakastakwani wantiku wilakgolh kkalinin, uma ni wamputun pi akinin nalatamayaw latiya nalatamaputunaw, xlakata ni katimalakastakwanika wantiku luj chuna tlawakgoy ni tapakgsinikgoy Jehová. Xlakata katsiyaw uma, nalatamayaw chuna la lakaskin Dios, komo chuna natlawayaw nalimasiyayaw pi lu paxtikatsiniyaw xtapaxkit Dios nema ni kinkamininiyan.
Takgalhkgalhin xlakata talakastakwanat kinkamatliwakglhan
16. ¿Tuku xlakata kinkamatliwakglhan talakastakwanat?
16 Xlakata katsiyaw chu kanajlayaw pi naʼanan talakastakwanat lu kinkamatliwakglhan. Akinin liwana katsiyaw, pi maski lhuwa tuku nalikuchunaw, akinin nila mamakgasliyaw kilatamatkan akxni ay kgolonitaw chu chan kilhtamaku kilinitkan (Eclesiastés 8:8). Komo akinin ni makgatsankganinitaw Jehová chu xkachikin, ni katipekuaw xlakata wantuku aku namin, xlakata katsiyaw pi xlakata anan talakastakwanat tlan nalatamaparayaw akxni Dios nawan pi nalakastakwananaw. Chu uma, ¡lu tlan latamat nawan! chuna la wa apóstol Pablo «xlipan latamat» (1 Timoteo 6:19; Hebreos 6:10-12).
17. ¿Tuku tlan nakinkamakgtayayan xlakata ni namakgatsankgananiyaw Jehová?
17 Xlakata katsiyaw pi anan talakastakwanat chu lakgapasaw Wantiku namakgantaxtiy, uma tlaway pi natatliwakglha kintakanajlakan. Kinkamatliwakglhan xlakata akinin ni namakgatsankgananiyaw Dios asta maski akxni kintalatlawanakan nakinkawanikgoyan pi nakinkamakgnikgoyan. Xamakgan asta la uku, Satanás kalimakgapekuan latamanin pi kaj lakapala nanikgoy. Pero Jesús ni pekualh; xla ni makgatsankgananilh Jehová asta nilh, chu xlakata makamastalh xlatamat, latamanin nialh katikgalhikgolh tama tapekua (Hebreos 2:14, 15).
18. ¿Tuku kamakgtayanit xlakskujni Jehová xlakata xliputum kilhtamaku ni makgatsankgananikgoy Jehová?
18 Xlakata kanajlanikgoy xtamakamastan Cristo chu talakastakwanat, xlakskujni Jehová xliputum kilhtamaku litalakgapaskgoy pi ni makgatsankgananikgoy Jehová. Akxni kaputsastalanikan, “ni lakgkatsankgo xlatamatkan” wata tlakg paxkikgoy Jehová (Apocalipsis 12:11). Xlakata lu tlan tuku tlawakgoy, ni lakatsalakgoy xlimapakgsin Dios kaj xlakata nalilakgmaxtukgo xlatamatkan (Lucas 9:24, 25). Xlakan katsikgoy pi maski nanikgoy xlakata ni makgxtakgkgoy xtamapakgsin Jehová, xla nakamalakastakwani. ¿Nachuna kgalhiya mintakanajla? Nachuna nakgalhiya mintakanajla komo xlikana paxkiya Jehová chu lu xlakaskinka naʼakxilha wantuku wamputun uma takgalhkgalhin xlakata talakastakwanat.
Wantuku talichuwinalh
• ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka latamanin pulana naʼakgatekgskgoy la wilakgolh tiku ay nikgonit, chu alistalh tlan naʼakgatekgskgoy xlakata talakastakwanat?
• ¿Tiku nalakastakwanankgoy, chu tuku talakaskin natlawayaw xlakata katsiyaw uma?
• ¿Tuku xlakata kinkamatliwakglhan takgalhkgalhin xlakata talakastakwanat?
[Dibujo xla página 85]
Jehová kinkawaniyan pi nalakastakwanankgo tiku tlan likatsikgoy chu tiku nitlan likatsikgoy