Referencias xlakata Tuku natalikgalhtawakga Xlatamat chu xtaskujut kstalanina Cristo
2-8 XLA JULIO
TUKU LHUWA XTAPALH XALAK BIBLIA | LUCAS 6, 7
«Lhuwa kamastaw»
(Lucas 6:37) «Nachuna, nialh kalakputsanantit chu na ni katikalakputsananikantit; chu nialhtu kaliyawatit amakgapitsin, chu na nitu katikaliyawakantit. Chuntiya katapatinantit, chu na nakatapatikanatit.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 6:37
Chuntiya katapatinantit, chu na nakatapatikanatit: O «chuntiya kamakgxtakgnantit chu na nakamakgxtakgkanatit». Tachuwin xagriego nema matitaxtikan «katapatinantit» na wamputun «makgxtakgnankan», «makaʼankan» o «xkutkan», la chatum tachin. Unu ni tatalakxtumi tachuwin lakputsanankan chu wi tuku liyawanankan, uma wamputun pi maski wi tiku lakgchan namalakgaxokgekan tlan naxapakan chu natapatikan tuku tlawanit.
(Lucas 6:38) Kalismanitit namastayatit, chu na nakamaxkikanatit. Xlakan lhuwa nakamujunikgoyan kminbolsajkan. Xlakan naʼaklhitjukgo chu nalakchikijukgo asta natakgalhmakgan. Xlakata chuna la kalikatsiniyatit amakgapitsin, nachuna nakalikatsinikanatit».
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 6:38
Kalismanitit namastayatit: O «chuntiya kamastatit». Verbo xagriego nema tamaklakaskin unu tlan namatitaxtikan «kamastatit» chu wamputun pi ankgalhin chuna xlitatlawat.
(Lucas 6:38) Kalismanitit namastayatit, chu na nakamaxkikanatit. Xlakan lhuwa nakamujunikgoyan kminbolsajkan. Xlakan naʼaklhitjukgo chu nalakchikijukgo asta natakgalhmakgan. Xlakata chuna la kalikatsiniyatit amakgapitsin, nachuna nakalikatsinikanatit».
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 6:38
kminbolsajkan: Xagriego wamputun «minkuxmun». Kʼuma tatsokgni max kilhchanima la akgtum bolsa nema xlilakkaxtlawa klhakgat tiku xtamawanan akxni xlichi kcinturón. Tachuwin «lhuwa nakamujunikgoyan kminbolsajkan» max kilhchanima talismanin nema xkgalhikgo makgapitsi tiku kstanankgo akxni xkalimatsamanikgo xbolsajkan tuku tamawakgolh tiku xtamawanankgo.
Kaputsaw kBiblia tuku lhuwa xtapalh
(Lucas 7:35) Pero tuku xaʼakgstitum tlawa chatum lataman, limasiya pi skgalala».
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 7:35
tuku [...] tlawa chatum lataman: Xtatlaw liskgalala, uma wamputun pi tuku tlawakgolh Juan tiku xMununan chu Jesús, liwana xlimasiya pi tuku xkalimawakakanit ni xlikana. Tlan nawanaw pi wa uma tuku xwamputun Jesús: «Tayat chu tuku xaʼakgstitum tlawakan limasiya pi ni xaxlikana tuku limawakanamaka».
9-15 XLA JULIO
TUKU LHUWA XTAPALH XALAK BIBLIA | LUCAS 8, 9
«¿Tuku kilitlawatkan xlakata nastalaniyaw Jesús?»
(Lucas 9:59, 60) Alistalh wanilh achatum: «Kistalanina kawanti». Chixku kgalhtinalh: «Malana, kimaxki talakaskin pulana nakkan maknu kintlat». 60 Pero Jesús wanilh: «Kamasta talakaskin pi tiku nikgonita kamaknukgolh xninkan, pero wix kapit chu kaniwa kalichuwinanti xTamapakgsin Dios».
nwtsty notas xla takgalhtawakga xlakata Lu 9:59, 60
nakkan maknu kintlat: Kxamakgan Oriente Medio, tunkun xmaknukan tiku xniy, lakgachunin watiya kilhtamaku akxni nilh. Wa xlakata, uma chixku max ni aku xninit xtlat chu kaj kskima kilhtamaku xlakata naʼan maknu. Komo chuna xwa ni xtachuwinalh Jesús uma kilhtamaku. Wa xlakata, max xtlat uma chixku xkgalhi tajatat o xlina kata. Chu komo chuna, Jesús ni kskinilh pi xmakgxtakgli xtlat komo ni xʼanan atanu xalak xfamilia tiku xkuentajtlawakgolh (Mr 7:9-13). Wa tuku chixku xwamputun wa uma: «Tlan, nakstalaniyan, pero ni la uku xlakata lamajku kintlat. Kakgalhkgalhi asta akxni ninita nawan kintlat chu kmaknunita nawan». Pero kxlakatin Jesús, uma chixku xlakgmakgama kilhtamaku xlakata pulana xwililh xTamapakgsin Dios (Lu 9:60, 62).
Kamasta talakaskin pi tiku nikgonita kamaknukgolh xninkan: Chuna la masiya nota xla takgalhtawakga xlakata Lucas 9:59, max xtlat chixku tiku xtachuwinama Jesús xkgalhi tajatat o xlina kata. Wa xlakata, tuku Jesús xwaniputun wa uma: «Kamasta talakaskin pi tiku ninit xtakanajlakan kamaknukgolh xninkan». Uma wamputun pi uma chixku xmastalh talakaskin pi xtalilakgapasni xkuentajtlawakgolh xtlat asta akxni xnilh chu xmaknuka. Komo kstalanilh Jesús, uma chixku xtlawalh ktiji nema linan klatamat nema nikxni sputa chu nialh akxtum xkatatawi tiku xanin xtakanajlakan kxlakatin Dios. Tuku Jesús kgalhtinalh, limasiya pi xlakata ni xanin natawila kintakanajlakan, talakaskin pulana nawiliyaw kkilatamatkan xTamapakgsin Dios chu kaxanikawa nalichuwinanaw.
(Lucas 9:61, 62) Chu achatum wampa: «Nakstalaniyan Malana, pero pulana kimaxki talakaskin nakkan kawani tiku xalak kinchik pi kkama». 62 Jesús wanilh: «Nipara chatum chixku tiku lakgwaxnama kpukuxtu chu lakgtalakgaspita tuku makgxtakga kxchakgen minini natanu kxTamapakgsin Dios».
nwtsty multimedia
Lakgwaxnanankan
Tiyat xlakgwaxwilikan k’otoño, akxni sen xmatsatati tiyat nema xmaskawawinit lhkakna (kaʼakxilhti sgd, pulaktu 19). Makgapitsi tuku xlilakgwaxnankan xlitatlawanit kgantum kiwi nema kinkaslajaja xwanit, lakgachunin xkinkan xlitlawakan likan, nema xchipanit atanu kiwi nema xlimatlawanikan chu klhtanktiya tantum o lhuwa animales. Akxni xlakgwaxnankanita, xchankan talhtsi. Anta kTatsokgni xaHebreo, akxni lichuwinankan uma taskujut nema lu lakgapaskan, lakgwaxnanankan, kaj wi tuku kilhchanima (Jue 14:18; Is 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Jesús makglhuwa lichuwinalh taskujut nema tlawakan kpukuxtu xlakata namasiya xaxlikana nema lu xlakaskinka. Akgtum li’akxilhtit, lichuwinalh la lakgwaxkan tiyat xlakata namasiya pi tiku stalaniputunkgo, xliputum xnakujkan chuna xlitlawatkan (Lu 9:62). Komo tiku lakgwaxnanama natalakgaspita, ni titum katilakgwaxnanalh. Xtachuna, kstalanina Jesús tiku nialh kuenta tlawa o nialh makgantaxti tuku lakgayawakanit, nialh minini natanu kxTamapakgsin Dios.
Kaputsaw kBiblia tuku lhuwa xtapalh
(Lucas 8:3) Juana xpuskat Cuza, xapuxku kskujni Herodes; Susana; chu lhuwa amakgapitsi lakpuskatin tiku xlimaklakaskinkgo tuku xkgalhikgo xlakata xkamakgtayakgolh.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 8:3
xlakata xkamakgtayakgolh: O «xkamaxkikgo tuku xmaklakaskinkgo». Tachuwin xagriego diakonéo max kilhchanima nakamaxkikan tuku maklakaskinkgo amakgapitsin, akgtum liʼakxilhtit, naputsakan taway, nalakkaxtlawakan chu namujukan. Tatalakxtumi tuku wan Lucas 10:40 («naktlawa taskujut»), Lucas 12:37 («nakamaxki taway»), Lucas 17:8 («kakimaxki tuku kmaklakaskin»), chu Hechos 6:2 («nakmaʼakgpitsiyaw liwat»), pero na kilhchanima putum tuku tlawayaw xpalakata amakgapitsin. Unu lichuwinamaka tuku tlawakgolh lakpuskatin nema kalichuwinankan kversículo 2 chu 3, akxni kamakgtayakgolh Jesús chu xtamakgalhtawakgen xlakata tlan xmakgantaxtikgolh tuku Dios xkalakgayawanit. Tuku tlawakgolh umakgolh lakpuskatin limalankikgolh Dios, chu Dios kalixokgonilh akxni matsokgninalh kxTachuwin xtalakgalhamankan chu xtamakgtaykan xlakata xkalakapastakka (Pr 19:17; Heb 6:10). Anta kMateo 27:55 chu Marcos 15:41, na maklakaskinkan watiya tachuwin xagriego xlakata nalichuwinankan tuku xtlawakgo makgapitsi lakpuskatin.
16-22 XLA JULIO
TUKU LHUWA XTAPALH XALAK BIBLIA | LUCAS 10, 11
«Parábola xla samaritano tiku tlan xlikatsi»
(Lucas 10:29-32) Pero xlakata xlimasiyaputun pi xaʼakgstitum xwanit, chixku wanilh Jesús: «¿Tiku kilipaxkit?». 30 Jesús kgalhtilh: «Chatum chixku xtaktamachi, mincha kJerusalén chu xʼama kJericó, chu chipakgolh kgalhananin, xlakan mapuxtukgolh klhakgat, kgaxikgolh chu atsinu ni xmakgnikgo akxni ankgolh. 31 Chu na antiya kʼama tiji, xtaktamachi chatum sacerdote, pero akxni akxilhli, sacerdote akglhkgamakgalh. 32 Nachuna, chatum levita, akxni chalh anta chu akxilhli, akglhkgamakgalh.
nwtsty multimedia
Xtiji Jerusalén asta kJericó
Tiji (1) nema tasiya kʼuma aktsu video max xtachuna xamakgan tiji nema xminacha kJerusalén asta kJericó. Lu xtalhkgotinit uma tiji nema liwaka 20 kilómetros xlilhman xwanit chu wi niku 1,000 metros xlitalhman xwanit. Xtitaxtukan lakatum niku kalipekua chu lu xkgalhanankan. Xlakata xkakuentajtlawaka tiku xtlawankgo anta, kawilika makgapitsi soldados. Jericó xalak Roma (2) xwi anta niku xtaxtuyacha xtiji desierto xla Judea. Jericó xamakgan (3) xwi max 2 kilómetros xlimakgat lata niku xwi kachikin xalak Roma.
(Lucas 10:33-35) Wampi wa nchatum samaritano nti xtiji tlawama anta, akxni ntichalh lakatsu ntani xma, lantla ukxilhli, kgayaj tikatsanilh. 34 Cha nchu lakgchalh, tichinilh xtasipanin, na tilitlawalh aceite, chu vino. Anta nchu kxmula ntikgawalilh; tiliyalh kmesón; na kuintaj titlawalh. 35 Akxni lichali, timakutulh kxpuxtokgo mpakgtuy denario ntumin; wa nchu ntimaxkilh nchixku nti skuja kmesón; tiwanilh: “Kuintaj kakintlawani; wa ntu nchu aliwaka nalimakgatsankganana, akxni naktaspita, nakpuxokgoniyan”.
nwtsty notas xla takgalhtawakga xlakata Lu 10:33, 34
nchatum samaritano: Judíos xkalakgmakgankgo samaritanos chu ni xkatalalinkgo (Jn 4:9). Asta makgapitsi judíos xmaklakaskinkgo tachuwin «samaritano» xlakata xlimasiyakgolh pi xkalakgmakgankgo chu ni xkaʼakxilhputunkgo (Jn 8:48). Chuna la tatsokgnit kMisná, chatum makgalhtawakgena xwan pi «tiku wa xkaxtalanchu samaritano xtachuna tiku wa xaliwa paxni» (Shebiit 8:10). Lhuwa judíos ni xkanajlakgo tuku xwankgo samaritanos chu ni xmastakgo talakaskin pi xkaskujnikgolh. Xlakata Jesús xkatsi pi judíos xkalakgmakgankgo samaritanos, maklakaskilh parábola xla samaritano tiku tlan xlikatsi, xlakata xkamasiyanilh tuku lu xlakaskinka.
tichinilh xtasipanin, na tilitlawalh aceite, chu vino: Putum tuku lichuwinan makuchina Lucas unu, tatalakxtumi tuku xlikuchinankan amacha kilhtamaku. Aceite chu vino wa tuku xlakkaxtlawakan kchiki chu xmaklakaskinkan xlakata nakuchikan niku xtakgawikan. Xmin kilhtamaku xmaklakaskinkan aceite xlakata namatsatatikan (katamalakxtumi Is 1:6), chu vino xmaklakaskinkan la likuchun xlakata ni xmasta talakaskin napucha niku xtakgawinit. Lucas na lichuwinan pi samaritano limakgchilh laktitsu lhakgat anta niku xtakgawinit xlakata ni ksnunalh.
kmesón: Tachuwin xagriego nema unu matitaxtikan mesón kilhchanima «niku putum kamakgamakglhtinankan o katamaknukan», uma wamputun, niku kamakgamakglhtinankan tiku xala alakatunu chu xʼanimaleskan. Tiku kskuja kmesón xkamaxki tuku xmaklakaskinkgo tiku xtamakgxtakgkgo anta, chu lakgachunin xmaxkikan tumin xlakata wi tiku xkuentajtlawalh.
Kaputsaw kBiblia tuku lhuwa xtapalh
(Lucas 10:18) Akxni kgaxmatli uma, xla kawanilh: «Kakxilha pi Satanás tamokgosnita xtachuna la makglipni takta kʼakgapun.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 10:18
Kakxilha pi Satanás tamokgosnita xtachuna la makglipni takta kʼakgapun: Jesús maklakaskilh uma tachuwin nema aku xʼama kgantaxtu, xlakata nalichuwinan la Satanás xʼamaka tamakxtukan kʼakgapun xtachuna la xkgantaxtunita. Apocalipsis [Revelación] 12:7-9 lichuwinan la xʼama wan tatalachipat nema xʼama lay kʼakgapun chu wan pi akxni xmamokgosika Satanás xʼama tsuku xTamapakgsin Mesías. Unu, Jesús liwana wan pi kʼuma tatalachipat, Satanás chu xdemonios xʼamaka kamakgatlajakan, chuna la limasiyalh akxni Dios kamaxkilh litliwakga 70 kstalaninanin Jesús xlakata xtamakxtukgolh demonios, maski kaj latamanin xwankgonit (Lu 10:17).
(Lucas 11:5-9) Alistalh kawanilh: «Kalilakpuwantit pi wixin kgalhiyatit chatum amigo chu lakgpinatit itat tsisni chu waniyatit: “Amigo, kakimasakwani maktutu kaxtalanchu, 6 xlakata chatum kiʼamigo lata makgat kilakgminitancha chu ni kkgalhi tuku naktawa”. 7 Pero xla kgalhtinan kxpulakni xchik: “Ni kakimakglhuwi. Malakcha liwana lakchuwaya, chu akxtum kkatamakgolha laktsu kinkamanan kputama. Nila ktaki chu nila tuku kmaxkiyan”. 8 Kkawaniyan, pi maski mi’amigojkan, xla ni katitakilh itat tsisni chu nitu katikamaxkin, pero xlakata lhuwa limaʼakgatsankgepatit, nataki chu nakamaxkiyan tuku lakaskinatit. 9 Wa xlakata kkawaniyan, chuntiya kaskintit, chu nakamaxkikanatit; chuntiya kaputsatit chu natekgsatit; chuntiya kalakgatlakgtit malakcha chu nakamalakkinikanatit.
nwtsty notas xla takgalhtawakga xlakata Lu 11:5-9
Amigo, kakimasakwani maktutu kaxtalanchu: Kachikinin xalak Oriente Medio, lu xlakaskinka akxilhkgo lamakgamakglhtinankan, chu lu liskujkgo xlakata nalimasiyakgo uma tayat, chuna la limasiya uma li’akxilhtit. Asta akxni wi tiku itat tsisni xchin chu ni xmakatsininan, tiku xalak chiki xmakgkatsi pi xlakgchan namawi, uma masiya pi ni xkatsikan tuku kilhtamaku wi tiku x’ama chin. Wa xlakata, chixku nema lichuwinankan unu, alh maʼakglhuwi xtalakatsu xlakata naskini taway maski xtsiswanita.
Ni kakimakglhuwi: Xtalakatsu uma chixku ni lu xmakgtayaputun, ni wa xlakata kaj nitlan xkamakgamakglhtinan amakgapitsin, wata kaj xjaxmaja. Ama kilhtamaku, chiki ni xtapitsikgonit, liwaka xchikkan tiku ni xkgalhikgo lhuwa tumin. Wa xlakata, komo chixku xtakilh, max xkamalakgawanilh putum xfamilia, asta xkamanan nema klhtatamakgolha.
lhuwa limaʼakgatsankgepatit: Tachuwin xagriego nema maklakaskinkan unu tlan matitaxtikan la tiku «ni litaya pi nila putum tlawa» o tiku «ni maxanan». Pero unu kilhchanima tiku ni tlakgwan chu ni lakapuwan. Chixku tiku talichuwinan unu ni xmaxanan makglhuwa naskin tuku xmaklakaskin. Jesús kawanilh kstalaninanin pi nachuna xlitlawatkan xwanit xʼoracioneskan (Lu 11:9, 10).
23-29 XLA JULIO
TUKU LHUWA XTAPALH XALAK BIBLIA | LUCAS 12, 13
«Wixin tlakg xtapalh litaxtuyatit nixawa lhuwa laktsu tsiktsi»
(Lucas 12:6) Okgxtiy tumin nema ni lhuwa xtapalh kalistakan tankitsis laktsu tsiktsi, ¿ni xlikana? Pero Dios nipara tantum kapatsankga.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 12:6
laktsu tsiktsi: Tachuwin xagriego strouthíon maklakaskinkan akxni lichuwinankan kaxatukawa laktsu tsiktsi, pero tlakg xmaklakaskinkan akxni xlichuwinankan gorriones, wa uma xaʼaktsu tsiktsi nema xwakan chu tlakg ni tapalaxla xwanit kmercado.
(Lucas 12:7) Pero asta minchixitkan xalak miʼakgxakgakan katsi la xlikganlhuwa. Ni kapekuantit; wixin tlakg xtapalh litaxtuyatit nixawa lhuwa laktsu tsiktsi.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 12:7
asta minchixitkan xalak miʼakgxakgakan katsi la xlikganlhuwa: Takatsi pi xʼakgxakga chatum lataman, kgalhi max liwaka akgtum ciento mil chixit. Xlakata Jehová liwana katsi uma, limasiya pi xlikana kalilakgaputsa chatunu kstalaninanin Jesús.
Kaputsaw kBiblia tuku lhuwa xtapalh
(Lucas 13:24) «Lu kaliskujtit natanuyatit kxatitsu malakcha, xlakata kkawaniyan pi lhuwa tiku natanuputunkgo, pero nila katitanukgolh.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 13:24
Lu kaliskujtit: O «chuntiya katalachipanantit». Xlimapakgsin Jesús masiya pi lu xlakaskinka xliputum kilatamatkan naliskujaw xlakata natanuyaw kxatitsu malakcha. Xlakata tuku wan xapulana chu alistalh, lhuwa tatsokgni matitaxtikgo uma tachuwin la «lu fuerza katlawanitit» o «katlawatit putum tuku matlaniyatit». Verbo xagriego agonízomai tatalakxtumi sustantivo agón, nema xmaklakaskinkan akxni xlichuwinankan takgaman niku xlatlajakan. Anta kHebreos 12:1, uma sustantivo maklakaskinkan xlakata nalichuwinankan «takgosni» o tatsalanat xlakata nalakgchankan latamat. Lakgachunin na kilhchani «tatalatlawat» (Flp 1:30; Col 2:1; 1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Watiya uma verbo xagriego tlan matitaxtikan la «tiku makgtanu niku latlajakan» (1Co 9:25), «liskujkan» (Col 1:29; 1Ti 4:10), chu «litalatlawanankan» (1Ti 6:12). Xlakata uma tachuwin maklakaskinkan akxni lichuwinankan lalitlaja ktakgaman, lhuwa tiku katsinikgo xlakata uma, wankgo pi tuku wa Jesús tatalakxtumi la liskuja chatum kgamana xlakata natlajanan.
(Lucas 13:33) Pero, chuntiya naktlawa kintaskujut la uku, chali chu tuxama, xlakata chatum palakachuwina ni xlilat namakgnikan komo ni anta kJerusalén.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 13:33
ni xlilat: O «ni lakgchan», «ni xlitalakpuwanat». Nipara akgtum tuku xwankanit pi xʼama lay lakatanks wan pi Mesías xʼama niy kJerusalén, pero tlan chuna wankan xlakata tuku wan Daniel 9:24-26. Nachuna, 71 tiku xtapakgsikgo kSanedrín, nema xlakkaxtlawakgo xtaʼakglhuwitkan judíos, xtamakxtumikgo kJerusalén, niku xkaputsananikan tiku xkalimawakakan pi ni xaxlikana palakachuwinanin xwankgonit. Wa xlakata, komo judíos xʼamakgo makgnikgo chatum palakachuwina, liwaka komo Mesías xwanit, anta xʼamakgo makgnikgo kʼuma kachikin. Jesús max na xlakapastaka pi anta kJerusalén xtlawakan tamakamastan nema ni xmakgasna xlitatlawat xwanit chu na anta xmakgnikan borrego xla Pascua. Tuku lanit makgasa limasiya pi xtachuwin Jesús kgantaxtulh. Linka kxlakatin Sanedrín chu wanka pi namakgnikan. Chu anta kxkilhtin Jerusalén makamastaka la tantum borrego xla Pascua (1Co 5:7).
30 XLA JULIO ASTA 5 XLA AGOSTO
TUKU LHUWA XTAPALH XALAK BIBLIA | LUCAS 14-16
«Parábola xla kgawasa tiku laktlawamilh tuku xkgalhi»
(Lucas 15:11-16) Alistalh wa: «Chatum chixku xkgalhi chatiy xlakgkgawasan. 12 Chu tiku xaʼaktsujku wanilh xtlat: “Tlat, xliputum tuku kgalhiya kakimaxki tuku akit kilakgchan”. Wa xlakata xlichatiykan kamapapitsinilh tuku xkgalhi. 13 Titaxtulh kilhtamaku, tiku xaʼaktsujku kgawasa tiyalh tuku xkgalhi chu alh kʼatanu país chu anta laktlawamilh tuku makglhtinalh, akglakgwa lilh xlatamat. 14 Akxni putum xlaktlawamikgonita, klakgatum ama país analh tatsinkstat, chu xla tsukulh tsinksni. 15 Asta lakgalh chatum tiku xalak ama país, chu xla malakgachalh kxkapukuxtun xlakata nakakuentajtlawa paxni. 16 Chu na lu xwaputun tuku xkamawikan paxni, pero nitu xtawakan.
nwtsty notas xla takgalhtawakga xlakata Lu 15:11-16
Chatum chixku xkgalhi chatiy xlakgkgawasan: Parábola xla kgawasa tiku laktlawamilh tuku xkgalhi, o kgawasa nema xtsankganit, pulaklhuwa tuku xlakata lu xlakaskinka. Wa pulaktum parábola nema tlakg lhman nema lichuwinalh Jesús chu masiya la latalalin akgtum familia. Kʼatanu parábolas, Jesús lichuwinalh tuku ni staknan, la tipalhuwa talhtsi o pukuxtu, o la latalalin chatum malana chu xlakskujnin (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Pero kʼuma liʼakxilhtit, Jesús lichuwinan la lu tlan latalalin chatum tlat chu xkamanan. Max lhuwa tiku kgaxmatkgolh uma liʼakxilhtit, ni kgalhikgolh chatum tlat tiku lu xapaxkina. Uma parábola lichuwinan lanka tapaxkit chu talakgalhaman nema kinTlatkan xalak akgapun kakgalhini xkamanan xalak katiyatni, lata tiku ni makgxtakgkgo chu tiku tamakgatlinikgonit chu lakgtaspitkgo.
xaʼaktsujku kgawasa: Chuna la xwan xLimapakgsin Moisés, tiku pulana xlakachin wa tiku makgtiy xlakata xmakglhtinan herencia (Dt 21:17). Wa xlakata, komo xapuxku wa tiku pulana xlakachinit, xaʼaktsujku kaj itat makglhtinalh nixawa tuku makglhtinalh xtala.
laktlawamilh: Tachuwin xagriego nema maklakaskinkan unu wamputun «malakgatumikan [kaxanikawa]» (Lu 1:51; Hch 5:37). Anta kMateo 25:24, 26, matitaxtikan «maʼakgawanikan». Tuku lichuwinamaw kilhchanima akxni akglakgwa tuku laktlawamikan.
akglakgwa lilh xlatamat: O na tlan wankan «ni malakgachokgolh tuku xtlawaputun», laktlawamilh, malakatsalilh. Anta kʼEfesios 5:18, Tito 1:6 chu 1 Pedro 4:4, maklakaskinkan tachuwin nema na xtachuna tuku wamputun. Xlakata tachuwin xagriego maʼakgatekgsninan pi kilhchanima laktlawamikan, makgapitsi Biblia matitaxtikgo uma tachuwin la «laktlawamilh tuku xkgalhi kxlatamat».
nakakuentajtlawa paxni: Chuna la xwan Limapakgsin, umakgolh animales, xataxkajwani xlitaxtukgo, wa xlakata, chatum judío lu ni xlakgati uma taskujut chu xmaktuju (Le 11:7, 8).
tuku xkamawikan paxni: Xlakata kgawasa xwaputun tuku xkamawikan paxni limasiya pi lu lilakgaputsa tuku xtitaxtuma (kaʼakxilhti nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 15:15).
(Lucas 15:17-24) «Akxni liwana lakapastaknalh, wa: “¡Chalhuwa xlakskujnin kintlat kaʼakchani tuku nawakgo, chu akit unu ktsinksnima! 18 Naktakaxa chu naklakgan kintlat, chu nakwani: «Tlat, klakgalhinalh kxlakatin Dios xalak akgapun chu kmilakatin. 19 Nialh xlilat minkgawasa naklitaxtu. Miskujni kakilimaxtu»”. 20 Wa xlakata takaxli chu lakgalh xtlat. Akxni lakgamakgatku xminacha, xtlat akxilhli chu lakgalhamalh, tokgosun lakgalh chu akgpixtilh chu lakatsukli. 21 Wa xlakata xkgawasa wanilh: “Tlat, klakgalhinalh kxlakatin Dios xalak akgapun chu kmilakatin. Nialh xlilat minkgawasa naklitaxtu”. 22 Pero xatlat kawanilh kskujnin: “¡Lakapala!, kamaxtutit xalhman lhakgat nema tlakg xatlan chu kalimalhakgetit, chu kamakawilitit anillo kxmakan chu kamatunutit tatunu. 23 Na kalitantit xaskgata toro nema makgonokanit, chu kamakgnitit, chu kawayaw chu katlawaw paskua, 24 xlakata uma kinkgawasa xninit pero amakgtum lamapa; xtsankganit chu tekgskanit”. Chu tsukukgolh paxuwakgo.
nwtsty notas xla takgalhtawakga xlakata Lu 15:17-24
Miskujni: Akxni taspitli kxchik, xaʼaktsujku kgawasa xlakpuwanit naskini xtlat pi xmakilh talakaskin xtamakgxtakgli, pero nialh xkgawasa xʼama litaxtu, wata la chatum kskujni. Uma skujni ni xtachuna xwanit la tiku xatachin skujni, xlakata xlakan ni skujni xalak chiki xwankgonit, wata kaj akgatunu kilhtamaku xkasakuakan (Mt 20:1, 2, 8).
lakatsukli: O «xatapaxuwan lakatsukli». Chuna la wankan, tachuwin xagriego nema matitaxtikan unu «xatapaxkin lakatsuknankan» akgtum tachuwin tlakg tliwakga nema matitaxtikan verbo philéo, uma verbo lakgachunin matitaxtikan la «tsuknankan» (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47), pero tlakg makglhuwa kilhchanima wi tiku o wi tuku «paxkikan» (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Akxni xatapaxuwan makgamakglhtinalh xkgawasa chu limasiyanilh tapaxkit, tlat nema lichuwinankan unu limasiya pi lu xlakaskin pi xkgawasa nitlan xlimakgkatsilh tuku xtlawama chu xtaspitli kxchik.
minkgawasa naklitaxtu: Wilakgo tatsokgni nema wilikgo tachuwin «miskujni kakilimaxtu», pero amakgapitsi tatsokgni tlakg xalamakgasa chu tlakg kamaxkikan kakni ni wilikgo uma tachuwin. Makgapitsi tiku lhuwa putsanankgo wankgo pi uma tachuwin wilika xlakata uma versículo natatalakxtumi tuku wan Lucas 15:19. Wa xlakata krevisión 2013 xla Traducción del Nuevo Mundo xaʼinglés ni min uma tachuwin.
xalhman lhakgat [...] anillo [...] tatunu: Uma xalhman lhakgat ni kaj katuwa lhakgat xwanit, wa tuku tlakg xatlan, max lu tlan xtatsapanit, xtachuna nema xmaxkikan tiku lu xlakaskinka nema xwanikanit pi xmilh. Akxni makawililh akgtum anilllo xkgawasa nema nitlan xlimakgkatsi tuku xtlawanit, xatlat xlimasiyama pi xtapatinit, pi lu xpaxki chu pi lu xlakaskinka xakxilha, xmaxki kakni chu xmalanki. Chatum skujni ni xwili anillos chu nipara xtatunut. Wa xlakata xatlat liwana xlimasiyama, pi lata uma kilhtamaku, xkgawasa amakgtum xʼamapa makgtapakgsi kfamilia.
Kaputsaw kBiblia tuku lhuwa xtapalh
(Lucas 14:26) «Lapi wi nti nkit nkilakgmin, na mpala ni xlakgmakgalh xtlat, chu xtsi, chu xpuskat, chu xlakgskgatan, chu xnatalan, chu asta xawa xlatamat, ni lama nkilimakgalhtawakgat katiwaj.
nwtsty nota xla takgalhtawakga xlakata Lu 14:26
xlakgmakgalh: Anta kBiblia, verbo «lakgmakganankan» pulaklhuwa tuku kilhchanima. Tlan maklakaskinkan xlakata nalimasiyakan tuku makgkatsi tiku ni akxilhnamputun xlakata nitlan likatsi chu tlawani tuku nitlan achatum. Na kilhchani akxni chatum lataman wi tuku o wi tiku xkajni chu nipara tsinu akxilhputun. Pero na tlan kilhchani «ni tlakg paxkikan». Akgtum liʼakxilhtit, akxni Biblia wan pi Jacob xlakgmakgan Lea chu xpaxki Raquel, tuku wamputun wa pi Jacob tlakg xpaxki Raquel nixawa Lea (Gé 29:31; Dt 21:15). Uma tachuwin watiya wamputun akxni maklakaskinkan kʼatanu tatsokgni judío xala makgasa. Wa xlakata, Jesús ni xwamputun pi kstalaninanin ni xkaʼakxilhputunkgolh o kxkajnikgolh xfamiliajkan o pi akstu ni xkaʼakilhputunka, xlakata uma xtalalakatawakalh tuku wan Tatsokgni (katamalakxtumi Mr 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33). Kʼuma tatsokgni, tachuwin «lakgmakganankan» tlan matitaxtikan «ni tlakg paxkikan».