Kakamaxkiw kakni kinatlatnikan tiku linkgoya kata

1. ¿Tuku kinkamaxkikgonitan kinatlatnikan chu tuku kilimakgkatsitkan chu tuku natlawayaw xpalakatakan?

CHATUM xaskgalala chixku xala makgasa wa: «Kakgalhakgaxpatti mintlat, tiku tlawalh pi nalakachitana chu ni kalakgmakganti mintse kaj xlakata tsikanita» (Proverbios 23:22). Max nawanaw, «¡Akit nikxni chuna xaktlawalh!». Kilhuwakan, ni kajwatiya ni kalakgmakganaw kintsekan chu kintlatkan, wata na lu kapaxkiyaw. Katsiyaw pi lhuwa tuku kinkamaxkikgonitan. Nachuna, kinatlatnikan kinkamaxkikgon latamat. Maski wa Jehová tiku Masta latamat, ni xlatamaw komo ni xkgalhiw kinatlatnikan. Ni anan tuku nalixokgoniyaw latamat nema kinkamaxkikgon. Alistalh, kalakpuwaw putum tuku tuwa titaxtukgo, lakaskinkgo pi tlan katawilakgolh xkamanan, tumin nema tamaklakaskin chu la nakuentajtlawakgo chatum kgawasa akxni skgataku asta akxni staka. Wa xlakata, lu tlan tastakyaw nema masta xTachuwin Dios: «Kamaxki nkakni mintlat, chu mintsi, [...], lakimpi tlan naʼaniyan, chu na makgas nalatapaya kxokgspun nkatiyatna» (Efesios 6:2, 3).

KILIKATSITKAN PI MAKLAKASKINKGO TLAN NAKAMAMAKGKATSINIYAW

2. ¿La tlan natlawakgo kamanan tiku laklankata xlakata «nakamakgtayakgoy xtlatkan»?

² Apóstol Pablo katsokgnanilh kstalaninanin Cristo: «Xlakgskgatan [o kamanan], su xnatanatna, xapulana kakatsinikgolh mpi wa nti akgstitum kaknina wamputunkgoy, anta nkakilhtsukulh kxchikkan, chu natamakgapuspitnikgoy [o nakaxokgonikgo], namakgtayakgoy xtlatkan, sampi wa yuma, luwa chuna xlilat, chu na chuna lakgatiy Dios» (1 Timoteo 5:4). Kamanan tiku laklankata «nakamakgtayakgoy xtlatkan» xlakata paxtikatsinikgo pi kapaxkikgolh, lhuwa skujkgolh chu kakuentajtlawakgolh xnatlatnikan chu xtatajkan. Pulaktum tuku tlan natlawayaw chuna la lakaskinkgo putum latamanin, tiku linkgoya kata maklakaskinkgo pi nakapaxkikan chu tlan nakamamakgkatsinikan chu makglhuwa tlakg talakaskin chuna natlawayaw. Chuna la kimputumkan, xlakan lakaskinkgo nakamamakgkatsiniyaw pi xlakaskinka kaʼakxilhaw. Xlimakgkatsitkan pi xlakaskinka litaxtukgo.

3. ¿La kamaxkiyaw kakni kinatlatnikan chu kintatajkan?

³ Wa xlakata, tlan nakamaxkiyaw kakni kinatlatnikan chu kintatajkan o kimpapakan komo nakawaniyaw pi kapaxkiyaw (1 Corintios 16:14). Komo ni akxtum katawilaw kinatlatnikan, kililakapastakatkan pi xlakan lu tlan limakgkatsikgo akxni kawaniyaw la wilaw. Lu nakamakgapaxuwa akxni nakamalakgachaniyaw maktum carta, nakatachuwinanaw kteléfono o nakalakgapaxialhnanaw. Miyo, tiku lama kJapón, tsokgnalh akxni xkgalhi 82 kata: «Kintsumat [tiku xchixku viajante] kiwani: “Tse, «kakilatapaxialhnaw»”. Kimalakgachani lista tukuya congregaciones nalakgapaxialhnankgo chu número xla teléfono niku natawilakgo akgatunu semana. Tlan kputsa kmapa chu kwan: “¡La uku anta unu wilakgolh!”. Putum kilhtamaku kpaxtikatsini Jehová xlakata kkgalhi chatum tsumat tiku lu tlan likatsi».

NAKAMAXKIKAN TUKU MAKLAKASKINKGO

4. ¿Tuku xwankgo xpulalinanin xtakanajlakan judíos nema xtlawa pi nitlan xkalikatsinika natlatni tiku xlinkgoya kata?

⁴ Akxni kamaxkiyaw kakni kinatlatnikan, ¿na wamputun pi nakamaxkiyaw tuku maklakaskinkgo? Chuna. Kxkilhtamaku Jesús, tiku xpulalinkgo xtakanajlakan judíos xwankgo pi komo wi tiku xwan pi xtumin o tuku xkgalhi “xmaxkima Dios”, nila xkalimakgtayalh xnatlatni (Mateo 15:3-6). ¡Lu ni xlakgalhamanankgo! Umakgolh pulalinanin xla takanajla, ni xkamasiyanikgo latamanin pi xkamaxkikgolh kakni xnatlatnikan, wata kaj xkamasiyanikgo pi xkalakgmakgankgolh akxni ni xkamaxkikgolh tuku xmaklakaskinkgo. Akinin nikxni chuna tlawaputunaw (Deuteronomio 27:16).

5. Maski kmakgapitsi países mapakgsinanin lakkaxwilikgo programas, ¿tuku xlakata akxni kamaxkiyaw tuku maklakaskinkgo kinatlatnikan limasiyamaw pi kamaxkiyaw kakni?

⁵ Klhuwa países mapakgsinanin wilikgo programas nema kamaxki tuku maklakaskinkgo tiku linkgoya kata, la liwat, lhakgat chu chiki. Nachuna, max lakgkgolotsin mastokgkgonit tuku namaklakaskinkgo. Pero komo namakgasputkgo o ni nakaʼakchani, kamanan kamaxkikgo kakni akxni kamaxkikgo tuku maklakaskinkgo. Nachuna, akxni kakuentajtlawakan tiku linkgoya kata limasiyamaw pi kakninaniyaw Jehová, tiku makilhtsukilh familia.

TAPAXKIT CHU WI TUKU LIMAKGXTAKGKAN

6. ¿Tuku tlawakgonit makgapitsi xlakata nakamaxkikgo xnatlatnikan tuku maklakaskinkgo?

⁶ Lhuwa kamanan tiku laklankata limasiyakgo tapaxkit chu wi tuku limakgxtakgkgo akxni kakuentajtlawakgo xnatlatnikan tiku tatatlakgo. Makgapitsi kalinkgo kxchikkan o ankgo tawilakgo lakatsu kxchikkan xnatlatnikan. Amakgapitsi ankgonit katatawilakgo. Uma tuku tlawakgo, kamakgtayanit natlatni chu nachuna kamanan.

7. ¿Tuku xlakata ni lakapala tuku natlawayaw xpalakata natlatni tiku linkgoya kata?

⁷ Pero, akxni chuna tlawakgo min kilhtamaku nichuna kitaxtu la xlakpuwankgonit. ¿Tuku xlakata? Max xlakata kaj lakapala tuku tlawakgolh o xlakata kalakgalhamankgolh xnatlatnikan. Biblia makatsininan: «Tiku skgalala kuenta tlawa tuku tlawa» (Proverbios 14:15). Akgtum liʼakxilhtit, kalakpuwaw pi kintsekan tiku lina kata tuwa makgkatsi xakstu natawila chu max nalakpuwanaw pi tlakg namakgtaya komo nalinaw kkinchikkan. “Kuenta kilitlawatkan tuku natlawayaw” wamputun pi pulana kilitlawatkan umakgolh takgalhskinin: ¿Tuku xlikana maklakaskin? ¿Wilakgolh tuku lakkaxwilikgonit mapakgsinanin nema tlan nakinkamakgtayakgoyan? ¿Kintsekan amputun kkinchikkan? Komo nalinaw, ¿la natalakgpali xlatamat? ¿Nakamakgxtakga xʼamigos? ¿La nalimakgkatsi akxni natalakgpali xlatamat? ¿Kgalhskiw la lakpuwan xlakata tuku tlawaputunaw? ¿La nalimakgkatsi tiku tamakgaxtokgaw, kinkamanankan chu akinin xlakata nalinaw kkinchikkan? Komo natalakaskin nakuentajtlawakan kintsekan, ¿tiku nakuentajtlawa? ¿Tlan nakinkamakgtayakgoyan amakgapitsin? ¿Kalitachuwinanitaw amakgapitsi xalak familia xlakata uma?

8. ¿Tiku tlan nakakgalhskinaw akxni nalaksakaw la nakamakgtayayaw kinatlatnikan tiku linkgoya kata?

⁸ Xlakata putum kamanan kalakgchan nakuentajtlawakgo xnatlatnikan tiku linkgoya kata, max tlan nawan nakamamakxtumikan putum familia xlakata na nawankgo tuku tlan natatlawa. Na tlan nawan komo nakakgalhskinkan lakgkgolotsin xalak congregación o amakgapitsi natalan tiku nachuna titaxtukgonit. Biblia makatsininan: «Nitlan kitaxtu tuku tlawaputunkan komo ni pulana liwana chuwinankan, pero niku anan lhuwa stakyawananin tlan kitaxtu» (Proverbios 15:22).

TLAN KAKALIKATSINIW CHU KAKAʼAKGATEKGSNIW

9, 10. 1) Maski linkgoya kata, ¿la nakalikatsiniyaw? 2) ¿La nakalikatsinikgo xnatlatnikan kamanan tiku laklankata maski lhuwa tuku natlawakgo xpalakatakan?

⁹ Akxni kamaxkiyaw kakni kinatlatnikan tiku linkgoya kata wamputun pi tlan nakalikatsiniyaw chu nakaʼakgatekgsniyaw. Lixlajwanankgo xlakata kgolonkgo, chu max nialhla katitlawankgolh, nialhla katiwayankgolh chu wi tuku nialh katilakapastakkgolh. Max natalakaskin nakamakgtayakan. Kamanan kakuentajtlawaputunkgo xnatlatnikan xlakata nitu nakaʼakgspula chu kastakyawakgo, pero xlilakapastakatkan pi linkgoya kata, lhuwa liskgalala kgalhikgo, lhuwa tuku katsinikgonit kxlatamatkan, niti xkamakgtaya chu xakstukan laksakkgonit tuku natlawakgo. Max xlakata nalakpuwankgo pi xlakan xalak tlat chu linkgoya kata kalakgchan nakamaxkikan kakni. Natlatni tiku lakpuwankgo pi wa xkamanan napulalinkgo xlatamatkan lu nakamakgalipuwan chu nitlan nakamamakgkatsini. Makgapitsi lisitsikgo chu ni mastakgo talakaskin xlakata lakpuwankgo pi nitu katikamaxkika talakaskin natlawakgo.

¹⁰ Umakgolh taʼakglhuwit tuwa lakkaxtlawakan, pero limasiyayaw tapaxkit akxni mastayaw talakaskin pi xakstukan nakakuentajtlawakan chu xakstukan nalaksakkgo tuku natlawakgo. Tlakg tlan nawan komo pulana nakakgalhskinaw xlakata tuku natlawaputunaw nema nakamakgtaya. Max lhuwa tuku nialhla tlawakgo xlakata linkgoya kata. Kilimastatkan talakaskin natlawakgo tuku tlanku tlawakgo. Max naʼakxilhaw pi akxni ni napulalimputunaw xlatamatkan kinatlatnikan tlakg tlan nakatalalinaw. Kinatlatnikan tlakg napaxuwakgo chu nachuna akinin. Maski wi tuku xafuerza nakawaniyaw pi nakamakgtaya, akxni kamaxkiyaw kakni wamputun pi putum kilhtamaku tlan nakalikatsiniyaw. Wa xTachuwin Dios stakyawanan: «Kataya akxni wi tiku aktsasawa, chu kamaxki kakni tiku lina kata» (Levítico 19:32).

KILIKGALHITKAN TLAN TALAKAPASTAKNI

11-13. Komo kamanan nitlan la talalinkgonit xnatlatni, ¿tuku xliʼakxilhatkan xlakata tlan nakakuentajtlawakgo xnatlatnikan akxni nakgolonkgo?

¹¹ Min kilhtamaku, tuwa tamakgkatsi nakamaxkikan kakni natlatni komo xapulana nitlan xkatalalinkan. Max kintlatkan ni xkinkalimasiyaniyan pi xkinkapaxkiyan chu max kintsekan kajwatiya xmapakgsinan chu palha xkinkastakyawayan. Max chuntiyaku nitlan limakgkatsiyaw, lisitsiyaw o lilipuwanaw xlakata kinatlatnikan nichuna likatsikgolh la xlakaskinaw. ¿Tlan nialh chuna namakgkatsiyaw?a

¹² Basse, tiku stakli kFinlandia wan: «Kintutlat, soldado xwanit xla SS xalak Alemania nazi. Lu lakapala ksitsi chu lu xaluku xwanit. Makglhuwa nikli kintse kkilakatin. Makgtum, lu sitsilh, maxtulh kcinturón chu kililakgasnokgli xʼhebilla. Lu tliwakga kisnokgli asta kimamicha kputama».

¹³ Pero, wi tuku atanu xlitakatsit. Basse wampara: «Nachuna, lu lhuwa kskuja chu xmasta tuku xtamaklakaskin kfamilia. Nikxni kilimasiyanilh pi xkimpaxki, pero akit xakkatsi pi lu tuwa kstaknit. Xtse tlakgaxtulh kxchik akxni aktsinajku xwanit. Lhuwa tuku nitlan titaxtulh akxni stakli chu alh kʼguerra akxni kgawasaku xwanit. Xakʼakgatekgsni tuku xlakata chuna xlikatsi chu ni xaklakpuwan pi lu chuna xtayat xwanit. Akxni kstakli chu xla tatatlalh, kkuentajtlawalh asta akxni nilh. Lu tuwa xwanit pero ktlawalh tuku talakaskilh. Ktlawalh tuku xlitlawat chatum tlan kgawasa chu klakpuwan pi xla xkgawasa kiliʼakxilhli».

14. ¿Tukuya texto kinkamakgtayayan kputum kilatamatkan chu nachuna xlakata nakuentajtlawayaw kinatlatnikan tiku linkgoya kata?

¹⁴ Kfamilia chu xliputum latamat makgtayanan uma tastakyaw xalak Biblia: «Wa xpalakata nkalikgalhitit wa ntu nkgayaj nalikatsanatit, luwa xalakgalhamananin, luwa tsatsata mintalakapastaknakan nakgalhiyatit, chu xasmalhwan nawanatit, chu nakgalhiyatit ntapaxuwanaliyan. Kalapaxuwanalipinitit, chu na nalamatsankgananiyatit, [o nalatapatiyatit] nchatunu amakgapitsin lapi wi nti lamakgasitsiyatit; xtachuna lantla nkamatsankgananin [...] [Jehová], na chuna wixin nkatlawatit» (Colosenses 3:12, 13).

TIKU KUENTAJTLAWANANKGO NA LAKASKINKGO NAKAMAKGTAYAKAN

15. ¿Tuku xlakata min kilhtamaku lu lipuwankan akxni kakuentajtlawakan natlatni?

¹⁵ Tuwa kuentajtlawakan chatum tlat tiku tatatla, xlakata lhuwa tuku xlitatlawat, lhuwa tuku lakgatayakan chu talakaskin lhuwa kilhtamaku. Pero tuku tlakg tuwa wa xlakata la makgkatsiyaw. Lu nitlan tamakgkatsi akxni kaʼakxilhaw kinatlatnikan la tlakg tatatlakgo, wi tuku nialh lakapastakkgo chu talakaskin putum kilhtamaku nakamakgtayakan. Sandy, tiku xalak Puerto Rico, wan: «Kintse wa xmatliwakglha familia. Lu klilipuwaw akxni xakkuentajtlawayaw. Pulana nialh lu la tsukulh tlawan, alistalh xmaklakaskin xlixtokgo, alistalh tuku xlitlawan chu xaʼwatiya akgtum silla de ruedas. Tlakg tsukulh snunan asta akxni nilh. Chipalh cáncer kxlukut chu xtalakaskin chali chali xkuentajtlawaka: tantaku tantaskaka. Xakpaxiyaw, xakmawiyaw chu wi tuku xaklikgalhtawakganiyaw. Lu tuwa kmakgkatsiw, tlakg tuwa kmakgkatsiw kkintalakapastaknikan. Akxni kakxilhli pi xnimaja, ktasalh xlakata lu xakpaxki».

16, 17. ¿Tukuya tastakyaw makgtayanan xlakata tuku kilitlawatkan akxni wi tiku kuentajtlawamaw?

¹⁶ Komo nachuna wi kinatlatnikan, ¿tuku tlan natlawayaw? Lu nakinkamakgtayayan nakgaxmatniyaw Jehová akxni nalikgalhtawakgayaw Biblia chu natachuwinanaw akxni natlawayaw oración (Filipenses 4:6, 7). Na lu makgtayanan akxni liwana wayankan chu liwana jaxkan. Chuna tlakg tlan namakgkatsiyaw xlakata nakuentajtlawayaw kinatlatnikan. Max namin kilhtamaku tanu tuku natlawayaw. Komo nila natiyayaw vacaciones, tlan nalakkaxwiliyaw tukuya kilhtamaku najaxaw. Xlakata nakgalhiyaw kilhtamaku, wi tiku tlan naskiniyaw xlakata nakuentajtlawa kintlatkan tiku tatatla.

¹⁷ Lhuwa tiku kuentajtlawakgo xnatlatnikan lakpuwankgo pi ni liwana kuentajtlawamakgolh. Pero ni xlilat nitlan nalimakgkatsiyaw xlakata tuku nila tlawayaw. Komo kuentajtlawamaw chatum tlat tiku tatatla, kilikatsitkan tuku nila tlawayaw. Talakaskin na nakuentajtlawayaw tiku tamakgaxtokgaw chu kinkamanankan akxni nakuentajtlawayaw kinatlatnikan.

TLAKG TALAKASKIN LITLIWAKGA

18, 19. ¿La wanit Jehová pi nakamakgtaya xlakskujnin, chu tuku liʼakxilhtit limasiya pi makgantaxti tuku kinkawaniyan?

¹⁸ Anta kxTachuwin, kBiblia, Jehová masta tastakyaw nema lu kamakgtaya tiku kuentajtlawamakgo xnatlatnikan tiku linkgoya kata, maski ni kajwatiya uma tamakgtay kinkamaxkiyan. Salmista tsokgnalh: «Jehová lakatsu katawi putum tiku putsakgo [...] chu nakgaxmata akxni naskinikgo xtamakgtay, chu nakalakgmaxtu». Jehová nakalakgmaxtu, wamputun, nakamakgtaya tiku ni makgatsankgananikgo maski tuwa tuku natitaxtukgo (Salmo 145:18, 19, TNM).

¹⁹ Myrna, xalak Filipinas chuna titaxtulh akxni kuentajtlawalh xtse, tiku nialhla tatsuwilh. Myrna tsokgnalh: «Ni anan tuku tlakg makgalipuwanan akxni naʼakxilha pi tiku paxkiya lu patinama chu nila waniyan niku katsani. Xtachuna naʼakxilha pi jikswama chu nila tuku natlawaya. Makglhuwa xaktatsokgosta chu xakwani Jehová pi lu xaktlakgwanit o xakakgxuninit. Xaktasa la David, akxni tasaskinilh Jehová pi xmakilh xlakgpixtajat chu xlakapastakli (Salmo 56:8). Chu Jehová kimaxkilh litliwakga nema xakmaklakaskin chuna la kinkawaniyan pi nakinkamaxkiyan. “Kintikukan Dios kimakgtayalh”» (Salmo 18:18).

20. ¿Tuku wan Biblia nema kamatliwakglha tiku kuentajtlawamakgo xnatlatnikan tiku linkgoya kata maski nanikgo?

²⁰ Wankan pi akxni kuentajtlawakan natlatni tiku linkgoya kata «ni xatapaxuwan lisputa». Maski lhuwa tuku natlawakgo, natlatni nikgo, chuna la akgspulalh xtse Myrna. Pero tiku lipawankgo Jehová katsikgo pi maski nanikgo xnatlatnikan ni antiya sputa xlatamatkan. Apóstol Pablo wa: «Kit na wa kkanajlay [...] nalakastakwanankgoy ninin wanti xalakwan chu wanti ni xalakwan» (Hechos 24:15). Wantiku nikgonit xnatlatnikan lu tlan limakgkatsikgo xlakata naʼanan talakastakwanat chu xlakata Jehová wan pi naʼanan xasasti kakilhtamaku niku «nialh katiʼanalh linin» (Apocalipsis 21:4).

21. ¿Tuku lu tlan kitaxtu akxni kamaxkikan kakni natlatni tiku linkgoya kata?

²¹ Xlakskujnin Dios lu kapaxkikgo xnatlatnikan maski linkgoya kata chu kamaxkikgo kakni (Proverbios 23:22-24). Wa xlakata akxilhkgo pi xlikana tuku wan Proverbios: «Mintlat chu mintse napaxuwakgo, chu tiku malakachinin napaxuwa» (Proverbios 23:25). Chu tuku tlakg xlakaskinka, tiku maxkikgo kakni xnatlatnikan tiku linkgoya kata na makgapaxuwakgo chu maxkikgo kakni Jehová Dios.