Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Bikpela Hevi Long Wara
Wanpela nius bilong Frans (L’Express) i tok: “Sapos ol i no mekim wanpela samting, bikpela lain manmeri (olsem 66 pesen) bai ol i sot tru long wara paslain long yia 2025.” Nius Le Figaro i tok: “Long nau, planti bilong olgeta manmeri (inap 25 pesen), ol i no gat wara klostu long ol.” Bilong toktok long dispela hevi long wara, wanpela lain bilong Yunaitet Nesen (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization), ol i kamapim wanpela kibung intenesenel long Paris, long Mas 1998. Winim 200 man i bung na ol i kam long 84 kantri; presiden bilong Frans tu i bung wantaim ol. Ol i bin toktok long ol rot bilong lukautim gut wara long olgeta hap. Wanpela bikpela hevi ol i toktok long en, em pasin bilong mekim nabaut long wara, long wanem, rot bilong putim wara long ol bikpela gaden kaikai samting i no wok gut na ol paip wara i gat hul samting, olsem na planti taim dispela i as na bikpela hap wara i lus nating. Presiden bilong Frans (Jacques Chirac) em i tok, wara em i wanpela samting bilong olgeta man, olsem na olgeta lain i mas lukautim gut dispela samting.
Was Gut Long Kap Long Ofis
Nius The Toronto Star i tok: ‘Ol liklik jem bilong kamapim sik, na wanpela jem nogut tru ol i kolim E. coli, ol i wok long kamap planti moa, long wanem, long planti ofis ol manmeri i no save wasim gut kap bilong ol, na ol i no mekim wok long snowait bilong klinim dis ol i wasim kap long en o tebol ol i redim kaikai long en.’ Tupela saveman, em Charles Gerba na Ralph Meer, ol i go long 12-pela ofis bilong glasim ol kap na masin bilong wokim kopi. Long ol dispela ofis, planti kap (olsem 40 pesen) na sampela laplap bilong klinim dis (olsem 20 pesen), ol i gat jem nogut kolifom i pas long ol, na long sampela ofis ol i painim dispela jem nogut tru ol i kolim E. coli, em sampela taim em i save bagarapim man. Gerba i tok, “dispela i makim olsem ol lain bilong ofis ol i no klinim gut ol samting.” Nius i tok moa olsem: “Sapos ofis i no gat masin bilong wasim ol kap plet samting, orait, ol i mas wasim ol kap long wara i hat na i gat sop, na bihain ol i mas wasim long snowait ol i bin tanim wantaim wara, o wasim long narapela kain marasin bilong klinim gut ol dispela samting. Long olgeta taim ol i mas wasim laplap ol i mekim wok long en bilong klinim dis na tebol samting.”
Ol i Amamas Long Ol Liklik Samting
Olsem wanem yu inap stap olsem gutpela mama long ai bilong pikinini bilong yu? Wanpela lain (Whirlpool Foundation) i skelim 1,000 pikinini long Yunaitet Stets, em ol i gat 6-pela krismas i go inap 17 krismas, na klostu olgeta pikinini i tok ol i laik mekim ol liklik samting tasol wantaim mama bilong ol, olsem ol samting bilong olgeta de. Ol i gat bikpela laik long “stap wantaim mama.” Namba wan samting ol pikinini i gat bikpela laik long mekim wantaim mama, em long “kaikai wantaim.” Namba 2 samting ol i gat laik long mekim wantaim mama, em long “go long haus kaikai na kaikai wantaim” na long “go wantaim long stua.” Na namba 3 samting, em long “sindaun na toktok wantaim.” Namba wan rot ol pikinini i laik mekim wok long en bilong tok tenkyu long mama bilong ol, em tu i liklik samting tasol. Planti bilong ol dispela pikinini (olsem 70 pesen) ol i tok, planti taim ol i save “holim mama na givim kis” long em. Ol narapela samting ol i laik mekim, em ol i laik tok, “Mi laikim yu tru” na “Tenkyu.”
Smok Inap Bagarapim Ol Draiva
Nius The Times bilong Landon i tok: “Sapos planti ka i pas pas long rot na ol i sanap, tasol ensin i ran, man i sindaun long ka bilong em bai pulim bikpela hap smok nogut long ol narapela ka, winim man i raun long wilwil o wokabaut long rot, inap 3-pela taim, na winim man i raun long bas, inap tupela taim. Ripot bilong wanpela lain (Institute for European Environmental Policy) i bin skelim dispela samting i tok, sapos man i draivim ka bilong em namel long bikpela rot na ol ka long rot i ran isi isi tasol, em bai pulim “smok nogut na planti ol samting nogut smok i save kamapim.” Andrew Davis, bikman bilong wanpela lain (Environmental Transport Association) em i tok, planti ol i ting, ol man i raun long wilwil arere long rot bai kisim nogut long smok nogut i kamap long ol ka na ol i mas pasim laplap samting long nus na maus, tasol nogat; ating ol man bilong draivim ka ol i mas mekim olsem.
Gutpela Samting Bilong Ol Bulmakau
Wanpela nius (The Globe and Mail) bilong Kanada i tok, long sampela haus bulmakau, em ol bulmakau ol man i save kisim susu long en, ol i bin putim matres ol i bin wokim long ol olpela taia ol i bin katkatim liklik. Matres i no bun nating, em i bikpela olsem 5-pela sentimita, na ol i ting ol dispela matres bai helpim ol bulmakau long kamapim planti susu moa inap longpela taim moa. Ripot bilong nius i tok, “long olgeta de ol bulmakau i save sanap longpela taim long simen,” na dispela i mekim na “lek bilong ol i pen na i save bagarap.” Ol matres i save helpim lek bilong ol bulmakau na i gutpela tu taim bulmakau i brukim skru i go daun long graun bilong malolo. Kampani bilong wokim dispela kain matres i tok, ol i laik ol bulmakau i pilim olsem ol i stap long gras.
Ol Pikinini Long Spen na Televisen
Nius Europa Press i kamapim tok bilong Carlos María Bru bilong wanpela lain bilong Yunaitet Nesen long Spen (Spanish Committee of the United Nations Children’s Fund). Dispela man i tok, taim wanpela pikinini man o pikinini meri long Spen i gat 10-pela krismas, em i bin lukim pinis 10,000 pasin bilong kilim man i dai na em i lukim 100,000 pait na bagarapim man. Na tu, Profesa Luis Miguel Martínez em i tok, planti planti pikinini long Spen (winim 75 pesen), em ol i gat 4-pela krismas i go inap 12-pela krismas, ol i save lukim televisen inap 2 na hap aua long olgeta de, na planti bilong ol (inap olsem 25 pesen), ol i save lukim televisen inap 4-pela aua samting long olgeta de. Nius i tok, “long olgeta yia, ol pikinini i save lusim 937 aua long lukim televisen na dispela i winim 900 aua ol i save lusim long skul long olgeta yia.” Ricardo Pérez-Aznar bilong Department of Information Sciences of Complutensian University, em i tok ol pasin bilong pait na bagarapim man i save kamap long televisen, em i wanpela samting i insait long sampela samting long sindaun bilong ol man na dispela inap kirapim ol man long pait na bagarapim man.
Ol Narapela Kain Smel
Inap longpela taim, ol man bilong wokim wain ol i save, smel bilong wain em i bikpela samting bilong save wanpela wain i narapela kain long narapela wain. Long nau, ol i laik wokim ol wain i gutpela moa, olsem na ol saientis i wok long skelim ol 500 samting marasin em ol inap helpim wain long kisim narapela kain smel. Nius New Scientist i tok, ol saientis i bin askim sampela man i save smelim gut ol samting, long helpim dispela wok bilong ol. Sampela lain i gat wok long smelim sampela samting i stap insait long wain, ol i tok smel bilong ol wan wan samting bilong wain i olsem smel bilong anian, hani, tabak, sokolat, na pikinini bilong diwai fik. Na sampela narapela kain smel i olsem ‘soken em man i bin putim na i smel nogut, na smel bilong ol kiau i sting pinis, na gumi em paia i kukim.’ Wanpela kain yis bilong wain i save kamapim wanpela kain smel ol man i gat narapela narapela tingting long en. Wanpela savemeri long wain, em Jane Robichaud, em i tok: ‘Em samting bilong ol man—ol inap smelim wain na tok wain i gutpela o ol inap tok smel bilong wain i olsem smel bilong blanket em tuhat bilong hos i holim pinis na em i smel nogut.’
San i Holim Skin
Wanpela lain long Ostrelia (Queensland Institute of Medical Research) i skelim ol lait nogut bilong san ol i tok, maski yumi sanap long ples kol aninit long diwai o bikpela ambrela, dispela i no inap pasim olgeta lait nogut bilong san long holim skin bilong yumi. Olsem nius The Canberra Times i tok, maski man i stap ausait aninit long diwai o ambrela samting, ol lait nogut bilong san i stap nabaut nabaut i holim yet skin bilong em. Saveman Peter Parsons i givim tok lukaut olsem: ‘Sapos ol i tok, long taim bilong san, ol manmeri i sindaun long ol biktaun bilong Ostrelia ol i no ken winim 10-pela i go inap 12-pela minit long i stap long san long belo, orait yumi ken save, lait nogut bilong san olsem altravaiolet B rediesen, em bai holim skin bilong ol manmeri i sanap o slip long ples kol aninit long diwai samting, na san bai kukim skin bilong ol insait long wanpela aua samting.’ Na maski em taim bilong kol na planti klaut i karamapim skai, bikpela hap lait nogut bilong san i stap yet. Saveman Parsons i tok: “Sapos skai i klin, san inap nogutim moa yet skin bilong yu.”
Ol i Toktok Long Blut Long Balgeria
Long wanpela bung long Sofia, Balgeria, long dispela yia, ol i bin toktok long pasin bilong katim man na bikpela hap blut bilong em i no ken lus, na ol i toktok tu long pasin bilong mekim wok long ol narapela samting olsem senis bilong blut. Dispela bung i opim rot na ol dokta bilong olgeta hap bilong Balgeria ol inap toktok wantaim wanpela lain saveman long blut, em ol i kam long 8-pela kantri. Profesa Ivan Mladenov bilong Sofia em i tok, bipo aninit long olpela gavman ‘ol i no gat save olsem sampela blut i nogut na ol sik i save kamap long en,’ na sapos ‘sikman i gat askim long wanpela samting, ol dokta i bin tingting nogut long em na dispela inap mekim na ol i no givim marasin long em.’ Ol tok i bin kamap long dispela bung i kamapim klia olsem, nau ol dokta long Balgeria ol i save gut olsem i stret sikman i ken pasim ol dokta long mekim sampela samting long skin bilong em sapos em i no laik ol i mekim, na taim dokta i mas mekim sampela samting bilong stretim sik, em i mas toksave long sikman long olgeta samting em bai mekim, na em i mas kisim tok orait long sikman; na dispela i stret long lo bilong Yuropian Kot ov Human Raits.