Ol Man Long Olgeta Hap i Pret
LONG Februeri 26, 1993, traipela bom long ka i pairap long Nu Yok na bagarapim longpela haus (Wol Tret Senta) i gat 110 plua. Planti tausen i wok insait na ol i kalabus long ol lift i no wok, o ol i mas ranawe i go daun long ol lata na smok i pulap. Ol i pret, olsem planti man nau long dispela taim bilong pait na bagarapim man.
Planti taim ol paitman i pairapim bom long planti kantri, olsem Aialan na Lebanon, na ol man i pret. Long Bombe, India, 13 bom i pairap long wanpela de tasol—em Mas 12, 1993—na kilim 200 manmeri! Wanpela man i lukim dispela na em i tok: “Ol man long olgeta hap bilong Bombe i pret.” Wanpela nius (Newsweek) i tok, planti taim i gat bom long ka na dispela i mekim na ol man “i pret moa yet long en.”
Ol i Pret Long Nuklia
Ol man i pret, nogut ol man i pairapim bom long ples bilong wokim paua long nuklia, long wanem, dispela inap kamapim bikpela bagarap tru na givim bikpela pen na hevi long planti man. I gat as na ol i pret olsem—wanpela man i laik bagarapim kain ples olsem long Tri Mail Ailan, long Amerika, na em i draivim ka i go bilong brukim strongpela get na go insait.
Planti man i pret, nogut ol paitman o ol hetman nogut i kisim sampela roket o bom nuklia. Sampela i pret, long wanem, ol i save i gat planti tausen saveman bilong nuklia long Rasia, em ol i no gat wok, na nogut ol i baim save bilong ol i go long sampela lain. Ol i wokim kontrak (START) na pasim tok long pinisim olgeta bom nuklia, tasol ating ol bai i no inap pinisim dispela wok inap long pinis bilong yia 1999 o bihain long en. Olsem na ol dispela bom nogut i stap yet, na ol man i pret, nogut wanpela bikhetman i kirap na mekim wok long en.
Pasin Pait i Kamapim Pret
Long nau ol raskol i save mekim pasin nogut na bagarapim man tu, olsem na planti man i pret long taim ol i stap long haus o wokabaut long rot. Ol man i tok, long yia 1990, long Amerika, inap 23,200 manmeri i dai long han bilong ol kilman. Long biktaun Sikago, planti man moa i kirap kisim drak koken na ol i bin kilim i dai 700 manmeri insait long wanpela yia. Sampela hap bilong sampela biktaun i kamap olsem ples pait, na taim ol lain i pait, ol i kilim nating man o pikinini i wokabaut long rot. Wanpela nius i tok: “Kwiktaim tumas pasin pait i kamap moa yet long ol taun i bikpela liklik. . . . No gat wanpela man inap abrusim, long wanem, ol drak na pasin raskol i pulap long olgeta hap [bilong Amerika]. Long olgeta yia inap 25 pesen bilong ol famili long Amerika i kisim nogut long han bilong ol raskol i bagarapim ol o stilim samting bilong ol.”—U.S.News & World Report, Oktoba 7, 1991.
Planti meri i pret, nogut man i reipim ol. Long Frans, namel long yia 1985 na 1990, dispela pasin i go bikpela inap 62 pesen (em ol i tokaut long polis long en). Long Kanada, em i go bikpela inap dabol insait long 6-pela yia na ol i reipim 27,000 meri. Long Jemani ol i tok, dispela pasin i kamap long olgeta 7-pela minit.
Ol pikinini tu i pret long bagarap. Wanpela nius (Newsweek) i tok, long Amerika ol pikinini long gret 4 na 5 i holim gan samting bilong lukautim ol, na ol tisa na bikman long skul i pret. Dispela i nogut tru na sampela skul long ol biktaun i gat masin bilong skelim ol pikinini, ol i gat gan o naip o nogat. Tasol ol yangpela i abrusim masin—ol i givim gan long windo long sampela pikinini i stap insait.
Pret Long Sik AIDS
Planti manmeri i pret long kisim sik AIDS. Long Amerika winim 230,000 i kisim, na i wankain long ol narapela kantri tu. Sik AIDS em i namba 6 bikpela samting i kilim ol yangpela i gat 15 inap 24 krismas. Nius (Newsweek) i tok: “Yumi pret, long wanem yumi save, bihain bai dispela sik i kamap bikpela moa.”
Sik AIDS i kilim i dai planti manmeri i wok mani long danis, na singsing, na piksa wokabaut, na klos, na televisen, na musik samting. Wanpela ripot i tok, sik AIDS i kilim planti (60 pesen) bilong ol man i stap long Paris, em ol i niusman o man bilong wokim musik o piksa wokabaut samting na ol i gat 25 inap 44 krismas. Wol Helt Oganaisesen i tok, long olgeta hap bilong graun ol binatang i kamapim sik AIDS i stap long skin bilong 8 inap 10 milion manmeri. Bos bilong dispela oganaisesen (Dokta Michael Merson) i tok: “Nau yumi save, ol binatang bilong sik AIDS i stap long skin bilong planti man moa yet long olgeta hap. Dispela hevi i kamap nogut hariap, na i nogut moa yet long ol kantri i stap rabis.”
Ol man i pret tu long graun na win na wara i laik bagarap, na long planti samting moa. Ol dispela samting i kamapim klia olsem ol man long olgeta hap bilong graun i pret. Em bikpela samting yumi mas tingim o olsem wanem? Bihain bai yumi no pret moa?
[Piksa Kredit Lain long pes 2]
Cover photos: Left: Tom Haley/Sipa Press; Bottom: Malanca/Sipa Press
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
Bob Strong/Sipa Press