“Saket Holi Bilong Trier”
TRIER, em i wanpela taun i stap inap 2,000 yia pinis, olsem na em i nambawan olpela taun bilong Jemani.a Inap planti handet yia Misin Katolik i gat strong long taun Trier. Long 1996 bikpela haus lotu long Trier i putim wanpela saket holi bambai ol man i ken lukim. Misin i tok em i olpela tru, wankain olsem taun Trier. Ol i kolim olsem Saket Holi Bilong Trier.
Longpela bilong saket em inap 1.57 mita na braitpela bilong en em inap 1.09 mita na i gat sotpela han. Ol i wokim long koten na olsem Hans-Joachim Kann i tok long buk Wallfahrtsführer Trier und Umgebung (Toksave Bilong Ol Man i Go Long Trier na Ol Ples Klostu), ating ol i bin putim kain saket olsem antap long sampela narapela klos. Sampela i ting saket em bilong yia 100 i go 200 C.E. samting o bilong taim bilong ol aposel. Kirap long bipo i kam inap nau ol i stretim pinis planti hap bilong dispela saket na ol i samapim sampela hap long en bilong strongim saket. Sapos i stret dispela saket i olpela olsem, em i narapela kain klos i no gat planti olsem, na i gutpela bilong putim long wanpela haus tumbuna.
Tasol sampela i tok dispela saket i no olpela tasol, ol i tok em i holi tu—olsem na ol i givim nem Saket Holi long en. Em i holi, long wanem, ol i bin wokim long wanpela laplap tasol na ol i no bin samapim, olsem siot Krais Jisas i bin putim. (Jon 19:23, 24) Sampela i tok dispela “Saket Holi” em bilong Mesaia.
Ol i no save olsem wanem dispela saket i kam long Trier. Wanpela buk i tok “Kwin Helena, mama bilong Bikpela King Konstantin i bin givim dispela saket long taun.” Kann i tok, namba wan ripot yumi ken bilip tru long en i tok, saket i stap pinis long Trier long yia 1196.
Saket i stap long bikpela haus lotu, na kirap long yia 1500 samting, sampela taim ol i save putim saket bilong ol man i ken lukim. Ol i bin mekim olsem long yia 1655, bihain liklik long Pait Bilong 30 Yia i pinis, em pait i bin pulim bikpela mani bilong ol Trier. Sampela taim ol i bin salim planti bilas holi i go long ol man i kam long Trier bilong lukim saket na ol i kisim bikpela mani long en.
Long 1933 na 1959 na 1996 planti man tru i kam lukim dispela “Saket Holi.” Long 1933 ol i toksave long ol man long kam long Trier bilong lukim saket long de stret em Hitler i kamap bikman bilong Gavman Jemani. Kann i tok, dispela tupela samting i bin kamap long wanpela de i kamapim ples klia ol samting i kamap long dispela taim. Ol lain soldia bilong ami bilong ol Natsi i sanap ausait long bikpela haus lotu, na i olsem ol i laik litimapim nem bilong ol man i kam. Inap 2.5 milion manmeri i kam lukim saket long dispela yia.
Herbert, wanpela man i sindaun long Trier inap planti yia, em i stori long ol samting i kamap long 1959 na 1996. “Long 1959 ol rot i pulap tru long ol man, na long planti hap tru i gat ol liklik stua bilong salim ol bilas holi samting. Nau long 1996 i no planti man olsem i kam.” Long 1996 inap 700,000 manmeri tasol i kam lukim dispela saket, tasol long 1959 inap 1,700,000 manmeri i kam.
Bilong Wanem Ol i Go Lukim Saket?
Misin i tok ol man i no ken tingim saket olsem samting bilong lotu long en. Ol i tingim dispela saket olsem mak bilong pasin wanbel insait long misin. Nius Frankfurter Allgemeine Zeitung i tok, taim Bisop Spital i toksave long ol man long kam lukim saket, em i tok: “Ol narapela kain samting i kamap long graun i kirapim yumi Kristen long mekim ol narapela kain pasin. Pasin bilong bel nogut long narapela, na pasin pait, na kros pait i go bikpela, tasol yumi mas wok long sakim ol dispela pasin.” Bisop i tok taim ol man i kam lukim saket, dispela bai helpim ol long tingim pasin wanbel.
Tasol bilong wanem ol man i mas i gat dispela “Saket Holi” bilong tingim pasin wanbel insait long misin? Olsem wanem sapos dispela saket i bagarap o pinis o ol man i kamapim olsem dispela saket em i giaman tasol? Long dispela taim pasin wanbel insait long misin bai lus? Olsem wanem long ol man ol i no inap go long Trier bilong lukim saket? Ol i no tingim tumas pasin wanbel insait long misin olsem ol man i save lukim saket?
Baibel i no tok ol Kristen bilong bipo i mas holim sampela samting bilong helpim ol long tingim pasin wanbel bilong ol Kristen. Aposel Pol i kirapim ol Kristen olsem: “Yumi bilip tasol long em na yumi wokabaut. Yumi no lukim em yet.” (2 Korin 5:7) Olsem na Pol i tok ol Kristen tru i wanbel, long wanem, ol i “bilip tru na dispela i mekim [ol] i stap wanbel tru.”—Efesus 4:11-13.
[Futnot]
a Lukim Kirap! (tok Inglis) bilong Epril 22, 1980, pes 21-23.