Kisim Ol Manmeri Long Solwara Ijien
BIKPLES Grik i stap long hap not-wes, na ailan Krit long hap saut, na kantri Turki long hap is, olsem na solwara Ijien i karamapim bikpela hap bilong isten Mediterenian. Hap bilong solwara Ijien i as ples bilong sampela strongpela lain man bilong bipo na planti ol ailan i stap long dispela hap. Wanpela man i lukim nambis bilong ol dispela ailan em i ples ston na i gat ol liklik waitpela haus, lait bilong san i sutim na ol i lait, na em i tok ol ailan i kain olsem “ol hos ston, gras long nek bilong ol i flai nabaut.”
Olsem na yumi ken save bilong wanem ol turis bilong olgeta hap bilong graun i amamas long raun long dispela hap! Ol dispela ailan i gat gutpela bilas bilong ol yet, na gutpela pasin bilong ol manmeri i save sindaun na wok long dispela hap i mekim ol dispela ailan i naispela hap moa yet. Ol i lain bilong tokaut stret long tingting bilong ol, na ol i gat pasin bilong mekim gut long narapela man, tasol ol i no laik long narapela man i bosim o stiaim tingting bilong ol. Pasin bilong ol i mekim na dispela hap i narapela kain tru long ol narapela hap.
Planti man ol i wok mani long kisim pis long solwara Ijien. I gat narapela kain pasin bilong “kisim pis” i wok long karim planti kaikai long dispela hap. Ol man i save raun long ol ailan Ijien bilong kisim ol man, olsem autim gutnius bilong Kingdom bilong God na kamapim ol disaipel Kristen.—Matyu 4:18, 19; Luk 5:10.
Klostu 1,900 yia i go pinis ol Kristen i bin autim tok long ol ailan Ijien. Long yia 56 C.E. samting, taim aposel Pol i laik pinisim namba tri raun bilong em, em i stap liklik taim long ol ailan Lesvos, Kios, Samos, Kos na Rodes. Pol em i man bilong givim bel long autim tok, olsem na ating em i bin autim tok long sampela man bilong ol dispela ailan. (Aposel 20:14, 15, 24; 21:1, 2) Em i kalabus tupela yia long Rom na bihain em i go long ailan Krit na mekim wok Kristen. Klostu long yia 100 C.E. ol i bin kalabusim aposel Jon long ailan Patmos, long wanem, em i “bin autim tok bilong God, na . . . autim tok olsem [em i] bilip long Jisas.” (KTH 1:9) Ol man bilong autim gutnius long nau ol i save mekim wanem long ol dispela ailan?
Gutpela Pe Long Wok Autim Tok
Autim tok long ol dispela ailan i hatwok. Bilong mekim dispela wok yu mas lusim bikpela strong na yu mas i gat pasin bilong givim yu yet bilong helpim ol man. Sampela ailan i stap longwe long ol narapela. Long sampela ailan i no gat taim stret bilong ol bot na balus i kam, nogat, ol i kam wan wan taim tasol, na long sampela ailan ol i no save kam liklik, na long taim bilong kol i no gat tru. Si i save kirap long taim bilong meltemia, em i wanpela strongpela win i lusim hap not na kam na i gat taim bilong en. Na tu, long planti ailan i hatwok long i go long ol ples, long wanem, ol i stap longwe long narapela ples na rot i nogut. Sampela ples yu inap go long en long bot tasol, no gat narapela rot.
Olsem long ailan Ikaria. Liklik kongrigesen long dispela hap i gat 11-pela pablisa i save autim gutnius bilong Kingdom na ol i no inap autim tok long olgeta hap bilong dispela ailan na sampela liklik ailan i stap klostu long ol. Olsem na ol brata sista Kristen bilong Samos ol i save kam na autim tok long Ikaria na long Ferni na Patmos na Lipsas. I no longtaim i go pinis na ol i bin autim tok tupela de long dispela hap na ol i tilim 650 nius, na 99 buklet, na 25 buk i stori long Baibel! Ol i kirap nogut long bungim sampela manmeri ol i no save liklik long Jehova na ol i singaut long ol Witnes i mas i stap wantaim ol na lainim ol long sampela tok moa bilong Baibel. Wanpela meri i tokim wanpela Witnes: “Orait, yu bai lusim mi nau. Tasol mi gat planti askim yet long Baibel. Husat bai helpim mi?” Sista Kristen hia i tok promis long meri olsem em bai ringim em long telefon, na long dispela rot em i kirapim wanpela Baibel-stadi.
Taim wanpela wasman bilong raun i go long Ikaria em i stretim rot bilong autim tok long ailan olgeta insait long wanpela Sarere na Sande. Em i kisim helpim long 30 pablisa bilong Kingdom long Samos. Ol dispela brata i mas baim haus pasindia na ol ka na fo-wil inap tupela de. Tupela de paslain, bikpela ren i bin pundaun na ol i ting Sarere Sande bai wankain. Tasol ol brata i no larim dispela i pasim ol, nogat, ol i tingim tok bilong Saveman 11:4: “Sapos yu wetim gutpela taim bilong win na ren samting, orait bai yu no inap wokim gaden na yu no inap kisim kaikai i mau.” Ren i slek liklik na ol brata sista i autim tok long ailan olgeta, em bikpela tok ol man i mas harim. Orait taim ol i go bek long ples bilong ol yet ol i amamas na bel gut long wok ol i bin mekim.
Long ailan Andros, 16 pablisa i save wok strong long autim tok long ailan olgeta. Taim tupela brata i kamap pinis long wanpela ples i longwe tru, ol i pasim tok long autim tok long olgeta manmeri i stap long dispela ples. Ol i autim tok long ol man i stap long haus, na long rot, na long gaden. Na tu, ol i go long polis-stesin na lusim sampela buk samting long ol. Ol i pilim olsem ol i autim tok pinis long olgeta manmeri long dispela ples na ol i redi long lusim dispela ples. Taim ol i laik lusim taun ol i lukim pris bilong lotu Grik Otodoks i wokabaut i kam. Ol i luksave olsem ol i no bin autim tok long em, olsem na ol i soim em long wanpela Kingdom Nius na em i amamas long kisim. Nau ol i save tru ol i bin autim tok long olgeta man!
Liklik ailan Kauda i stap daunbilo long Krit, long hap bilong saut tru long Yurop, na i gat 38 manmeri tasol i sindaun long en. (Aposel 27:16) Wanpela wasman bilong raun wantaim meri bilong em na narapela tupela marit ol i autim tok inap tripela de long dispela hap. Ol i no laik tromoi bikpela mani, olsem na ol i slip long wanpela haus sel. Ol i autim gutnius long olgeta manmeri long dispela hap na ol brata i amamas, long wanem, ol man long dispela hap i no tingting nogut long ol Witnes. Ol i no bin harim wanpela gutpela stori o stori nogut long ol Witnes Bilong Jehova. Ol man wantaim pris long dispela ples ol i bin kisim 19 buk na 13 buklet. Taim ol Witnes i kalap long liklik bot na i laik i go bek long Krit, biksi i kirap na ol i pret, nogut ol bai kisim bagarap. Ol i tok: “Mipela tenkyu long Jehova long mipela kamap gut long ples. Na tu, mipela litimapim nem bilong em, long wanem, em i bin larim mipela i givim biknem long em long dispela hap bilong saut tru long Yurop.”
Long ailan Patmos yet aposel Jon i bin raitim laspela buk bilong Baibel, em Kamapim Tok Hait. I no longtaim i go pinis na i no gat wanpela Witnes Bilong Jehova i stap long Patmos. Ol brata bilong Samos i stretim gut rot bilong autim tok long dispela hap. Lotu Grik Otodoks i strong tru long Patmos, olsem na ol brata i save bai i gat strongpela pasin birua i stap. Tupela sista i autim gutnius long wanpela meri na meri i singautim tupela long kam insait long haus. Man bilong dispela haus i askim tupela sista planti taim olsem husat i bin salim tupela i kam long haus bilong ol. Tupela i tok ol i go long olgeta wan wan haus. Na man i askim gen: “Tru i no gat wanpela man klostu long mipela i bin salim yupela i kam long haus bilong mipela?” Meri bilong haus i bin kisim save long ol Witnes Bilong Jehova taim em i stap long kantri Saier, na bihain em i stori long tupela sista long wanem samting i bin kamap long dispela moning taim ol i no kamap yet. Em i tok: “Mi wok long beten long Jehova, wankain olsem mi bin beten long ol narapela de, na mi askim em long salim sampela Witnes long dispela ailan. Man bilong mi i lap long mi. Taim mi lukim yupela i sanap long dua, mi wantaim man bilong mi i kirap nogut. Long dispela as em i wok long askim yupela husat i bin salim yupela i kam long haus bilong mipela.” Wantu ol i kirapim wanpela Baibel-stadi wantaim meri. Inap 10-pela mun ol i stadi long rot bilong telefon, maski meri na sista i mas lusim bikpela mani bilong baim telefon. Em i kisim baptais pinis na em wanpela tasol em i Witnes long dispela ailan aposel Jon i bin kalabus i stap long en inap 1,900 yia i go pinis.
Kisim Ol Man Long Ol Pasis
Long olgeta yia long taim bilong san, ol sip i save kam raun long ol pasis bilong ol ailan Ijien na karim planti pasindia ol i raun long holide bilong ol. Olsem na rot i op bambai ol Witnes Bilong Jehova inap autim tok long ol man bilong planti narapela kantri na tok ples. Long ol kongrigesen i gat ol buk na nius bilong Baibel long kain kain tok ples na ol pablisa i save tilim planti tausen nius long ol turis. Sampela sip i save raun long wankain pasis long olgeta wik, olsem na rot i op bambai ol brata inap mekim ol gobek na Baibel-stadi wantaim sampela boskru bilong ol sip.
Long taim bilong san long 1996, wanpela sista i save wok oltaim long autim tok long ailan Rodes i bin autim tok long wanpela yangpela man bilong Jameka, em i wok long wanpela sip i save sua long dispela pasis long olgeta Fraide. Long Fraide bihain ol i singautim em i kam long wanpela kibung distrik ol bai mekim long dispela ailan. Dispela sista painia i holim Baibel long tok Inglis na em i helpim dispela man long kisim save long sampela tok i tru i kamap long program. Man i pilim tru pasin sori ol Witnes i kamapim long kibung. Narapela Fraide bihain em i singautim tupela brata painia i kam long sip. Tupela painia i karim ol buk samting long tok ples Inglis na Spen. Insait long wanpela aua tasol ol i tilim olgeta buk samting i stap long paus bilong ol! Yangpela man Jameka i stadi long Baibel long olgeta Fraide i go inap long taim bilong san i pinis. Long yia bihain long taim bilong san em i redi pinis long kirapim gen stadi bilong em. Tasol long dispela taim em i tingting pinis long senisim wok bilong em bambai em inap kamap strong long ol samting bilong spirit. Taim bilong san i pinis na em i lusim ol gen. Ol brata long Rodes ol i amamas tru taim ol i kisim save olsem dispela yangpela man i bin kisim baptais long kirap bilong yia 1998!
Kisim Ol Man i Save Go i Kam
Solwara Ijien i gat nem tru long ol pis i save lusim ol narapela hap na i kam pulap long en, olsem ol talai na tangir na ol man i save kisim long ol umben. Long wankain pasin ol man bilong autim tok bilong Kingdom ol i painim planti man i gat gutpela bel namel long ol man i lusim Isten Yurop na i kam long kantri Grik bilong painim wok skin.
Rezi i gat 10-pela krismas taim em i kirap kaunim ol Wastaua na Kirap! i stori long Jehova na laik bilong em. Long dispela taim em i bin stap long Albenia. Tripela yia bihain, em wantaim famili bilong em ol i go sindaun long ailan Rodes. Wanpela taim Rezi i beten askim Jehova long helpim em long painim ol lain bilong Em long hap nau em i stap long en. Long de bihain papa bilong em i kisim Wastaua na Kirap! i kam long haus na Rezi i amamas tru. Rezi i bungim sista i bin tilim nius long papa na bihain liklik em i kirap stadi long buk Save i Bringim Man Long Laip Oltaim. Sampela taim em i laik mekim stadi bilong em tripela taim long wanpela de! Tupela mun bihain em i kamap wanpela pablisa i no baptais yet, na long mun Mas bilong 1998 em i kisim baptais taim em i gat 14 krismas. Long dispela de stret em i kirap mekim wok painia haptaim na sikspela mun bihain em i kirap mekim wok painia oltaim, olsem autim tok long olgeta taim.
Wanpela brata long ailan Kos i stadi wantaim sampela manmeri bilong Rasia. Taim em i askim ol olsem ol i gat sampela pren i gat laik long stadi long Baibel, ol i kisim em i go long tupela marit bilong Amenia, em Leonidas na meri bilong em, Ophelia. Ol i sindaun long wanpela ples i stap longwe olsem 30 kilomita. Samting bilong kirap nogut long en i wetim ol brata taim ol i kamap long dispela hap. Tupela marit bilong Amenia i kamautim wanpela bek i gat planti ol buk na nius bilong Baibel long tok ples Rasia na Amenia, em Sosaiti Wastaua i bin wokim! Tupela i stori olsem ol i bin stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova na ol i winim mak pinis bilong kamap pablisa i no baptais yet. Ol i bin lusim as ples bilong ol, long wanem, i gat ol bikpela hevi long wok politik na wok bisnis. Taim tupela i kamap pinis long Kos, wantu ol i kirap stadi wantaim mama na susa bilong Leonidas, em ol i sindaun pinis long dispela hap. Kwiktaim tumas brata i gat tripela nupela Baibel-stadi bilong mekim—Ophelia, Leonidas, na mama na susa bilong Leonidas. Ol i stap longwe inap 30 kilomita, olsem na bilong mekim ol dispela stadi brata i kisim motabaik na i go lukim ol tripela taim long olgeta wik. Leonidas na meri bilong em ol i kisim baptais sampela mun bihain. Pasin bilong ol brata long dispela hap long givim ol yet long mekim wok autim tok i bin kamapim gutpela blesing!
Jehova i Mekim i Kamap
Yumi lukim olsem blesing bilong Jehova i stap long ol dispela 2,000 manmeri i save wok strong long autim tok bilong Kingdom long ol ailan Ijien. Long nau i gat 44 kongrigesen na 25 grup bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela hap. Yumi save, laik bilong Jehova em i olsem: “Em i laik kisim bek olgeta manmeri, bai ol i ken save long as bilong tok tru.” Olsem na 17 bilong ol dispela grup ol i bilong ol narapela tok ples. (1 Timoti 2:4) Na tu, 13 painia salim ol i wok strong long autim tok long ol manmeri i stap long ol longwe ples long ol dispela ailan.
Inap planti handet yia hap bilong solwara Ijien i stap olsem ples bilong ol man i save wok long mekim sindaun bilong ol man i kamap gutpela na bilong mekim wok bisnis. Inap planti yia liklik, planti handet tausen turis ol i laik raun long dispela hap. Tasol bikpela samting moa i olsem: Ol man bilong kisim ol man, em ol man bilong autim tok bilong Kingdom, ol i painim planti manmeri long ol dispela ailan i gat gutpela bel na ol i laik litimapim nem bilong Jehova. Olgeta wantaim ol i bihainim tok profet i singautim ol man olsem: “Yupela ol manmeri i stap klostu na yupela ol manmeri i stap [“long ol ailan,” NW ], yupela olgeta i mas litimapim nem bilong Bikpela na givim biknem long em.”—Aisaia 42:12.
[Mep long pes 22]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Solwara Ijien
GRIK
Lesvos
Kios
Samos
Ikaria
Ferni
Patmos
Kos
Rodes
Krit
TURKI
[Piksa long pes 23]
Ailan Lesvos
[Piksa long pes 24]
Ailan Patmos
[Piksa long pes 24]
Ailan Krit