Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g98 7/8 p. 28-29
  • Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
  • Kirap!—1998
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol i Laik Pasim Ol Man Long Mekim Lotu Long Yurop
  • Musik i Save Helpim Ol Pikinini
  • Samting Televisen i Save Mekim Long Ol Pikinini
  • Wokabaut Long Lek Em Inap Helpim Man Long Stap Longpela Taim
  • I Stap Bilong Nambis
  • Kaikai Ol Man i Save Kisim
  • Ol Maleo i Mekim Wok
  • Let Bilong Sia Insait Long Ka na Bagarap Long Rot
  • Smok i Kilim i Dai Ol Man
  • Ol Pasin Hait Bilong Maleo
    Kirap!—1994
  • Kosta Rika—Liklik Kantri, Kain Kain Samting i Pulap Long En
    Kirap!—1996
  • Smok i Kilim i Dai Planti Milion Man
    Kirap!—1996
  • Smok—Yu Save Sakim?
    Kirap!—1996
Lukim Moa
Kirap!—1998
g98 7/8 p. 28-29

Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap

Ol i Laik Pasim Ol Man Long Mekim Lotu Long Yurop

Long wanpela bung bilong ol niusman long Wosington, Yunaitet Stets, Massimo Introvigne, em wanpela saveman bilong lotu Katolik long Turin, Itali, em i tok, long sampela kantri ol i wok long mekim ol lista o ripot long ol lotu ol man i laik pinisim. Ol lotu ol i kolim olsem ‘ol lotu bilong bagarapim ol man,’ em lotu Baptis, Buda, lain karismatik bilong lotu Katolik, Hasidik bilong lain Juda, ol Witnes Bilong Jehova, Kweka, na lain YWCA (Young Women’s Christian Association). Wanpela ripot bilong Jemani i kolim nem bilong 800 lotu ol man i laik pinisim, wanpela ripot bilong Beljam i kolim 187 lotu, na wanpela ripot bilong Frans i kolim 172 lotu. Saveman Introvigne i tok, long Frans “ol i pinisim sampela tisa long ol skul bilong gavman maski ol i bin mekim gutpela wok inap planti yia. Ol dispela tisa ol i Witnes Bilong Jehova na long dispela as tasol ol i rausim ol long wok tisa.” Lain Compass Direct i tok, saveman Introvigne i tingting planti, long wanem, ol man nating i helpim ol dispela lain i laik pinisim ol lotu. Em i tok: “Yumi save tru olsem ol dispela lain i as bilong ol tingting kranki na ol stori giaman ol man i kisim long ol lotu i no gat nem, na ol i stiaim tingting bilong ol man bambai ol i no laikim ol dispela lotu.”

Musik i Save Helpim Ol Pikinini

Gordon Shaw, em wanpela profesa long Yunivesiti Bilong Kalifonia long Evin, na em i tok, sapos yumi lainim ol pikinini i gat 3-pela o 4-pela krismas long pilaim musik, dispela inap helpim ol long skelim ol samting na wokim tingting. Taim ol i yangpela olsem, ol rop wailis bilong kru i pas wantaim hariap, na ol saveman i soim pinis olsem, sapos long olgeta de inap 10-pela minit pikinini i mekim traim long pilaim musik, dispela bai helpim em na “inap longpela taim pasin bilong em long skelim ol samting na wokim tingting em i gutpela.” Inap 9-pela mun ol i skelim ol pikinini i bin lain long paitim piano wantaim ol pikinini i bin lain long mekim wok long kompyuta o ol i no bin lain long wanpela samting. Nius Sunday Times bilong Landon i tok, ol pikinini i bin lain long paitim piano, mak bilong tes bilong skelim save bilong ol i go antap inap 35 pesen. Tasol save bilong narapela tupela lain i no kamap gutpela o i kamap gutpela liklik tasol.

Samting Televisen i Save Mekim Long Ol Pikinini

Wanpela nius bilong Meksiko (El Universal) i tok: “Ol piksa komik na ol pilai bilong video i save stiaim pasin bilong ol pikinini i gat 6-pela i go inap 12-pela krismas, winim ol samting skul i save mekim long ol, long wanem, ol i save lukim televisen inap 38 aua long olgeta wik, tasol ol i stap long klas-rum inap 23 aua long olgeta wik.” Wanpela saveman, em Omar Torreblanca, em i tok, televisen i save lainim ol pikinini long tingting ol i mas kisim long sampela samting​—⁠tasol pikinini i no save, ol dispela kain tingting em i gutpela o nogat. Em i tok: “Sapos pikinini i lukim piksa komik o piksa wokabaut na wanpela man long piksa i pasim rop long han lek bilong narapela na gutpela samting i kamap long dispela, ating pikinini bai bihainim dispela pasin.” Save dispela man Torreblanca i kisim i kamapim klia olsem, “ol pikinini i kisim save long televisen long olgeta de ol i save bihainim olgeta samting ol i mekim, tasol ol samting ol i skul long en nogat, long wanem, ol i ting skul em i wanpela wok ol i mas mekim.”

Wokabaut Long Lek Em Inap Helpim Man Long Stap Longpela Taim

Nius Asiaweek i tok: Sapos man i wokabaut long olgeta de, em inap stap longpela taim. Inap 12-pela yia wanpela lain i skelim inap 707 man i no save smok na ol i gat 61 i go inap 81 krismas, na ol inap wokabaut. Ripot i tok: “Ol man i wokabaut inap 3.2 kilomita tasol long olgeta de​—⁠maski ol i wokabaut isi isi​—⁠dispela i mekim na inap 50 pesen bilong ol sik i save bagarapim ol man i no bagarapim ol.” Ol man i no save wokabaut ol inap kisim kain kain sik kensa, winim namba bilong ol man i save wokabaut inap 3.2 kilomita long olgeta de. Save dispela lain i kisim i kamap long wanpela nius (The New England Journal of Medicine) na i tok, sapos man i wokabaut inap wan kilomita samting long olgeta de, dispela tu inap helpim em long stap longpela taim. Bipo, sampela saveman bilong eksasais ol i ting, liklik eksasais olsem i no inap helpim man. Tasol nau ol i tok olsem: “Sapos yumi strongim ol lapun long wokabaut, ating dispela inap helpim skin bilong ol na ol i no ken sik tumas.”

I Stap Bilong Nambis

Olsem wanem? Ol man inap bagarapim nambis sapos ol i klinim tumas? Wanpela lain i bin skelim Swonsi Be, long Wels, ol i tok yes. Bikpela samting bilong helpim nambis long i stap gut, em dispela hap bilong nambis pipia i save bung long en tupela taim long olgeta de long taim bilong haiwara. Ol dispela pipia em ol diwai, hap plang, grinpela samting olsem mosong, gras, na ol animal i dai pinis tu​—⁠em olgeta dispela samting i save bung wantaim gras bilong solwara. Dispela kain pipia i olsem ples tru bilong ol liklik animal bilong solwara em ol i save wok long brukbrukim dispela pipia i wok long sting, na bihain win na si i tromoi nabaut, na em i kamap samting bilong helpim wesan long pas gut. Na tu, dispela hap bilong nambis pipia i save bung long en, em i givim kaikai long ol pisin, na ol animal olsem rat, rabit, na ol weldok tu. Taim namba bilong ol pisin i save kaikai ol samting long nambis i go daun, dispela i bin kirapim tingting bilong ol saveman bilong lukautim ol samting bilong graun. Ol i kisim save olsem, taim ol man i klinim na rausim ol pipia long nambis, dispela i save bagarapim ol gutpela wok bilong en. Planti man i save amamas long nambis, ol i laik nambis i mas i stap klin nogut tru. Wanpela nius bilong Landon (The Times) i tok, wanpela man i laikim nambis, em i tok ol i mas rausim ol liklik ston i stap long wesan.

Kaikai Ol Man i Save Kisim

Olsem wanem? Yu laik save hamas kaikai ol man bilong olgeta hap ol i save kaikai long olgeta de? Wanpela nius bilong Grik (To Vima) i kamapim ripot long dispela samting. Long olgeta hap bilong graun, ol man i kamapim na kaikai 2 bilion kiau na sapos ol i paitim ol dispela kiau wantaim na praim, em bai bikpela tru, wankain olsem mak bilong ailan Saiprus olgeta! Na ol manmeri i save kaikai inap 1.6 milion ton kon. Ol man i save laikim ol poteto tu​—⁠inap 727,000 ton poteto! Rais em i nambawan kaikai bilong planti manmeri, na long olgeta de ol i save kamapim inap 1.5 milion ton rais. Inap 365,000 ton bilong dispela rais ol Saina i save kaikai. Ol i wokim ti long 7,000 ton lip ti na 3 bilion kap inap pulap long dispela lip ti. Ol man i no sot long mani, ol i save kaikai inap 2.7 ton kiau bilong pis. Long olgeta de planti manmeri long hap bilong Wes ol i save kisim kaikai i gat 4,000 kalori long en​—⁠tasol ol saveman i tok i gutpela long kisim 2,500 kalori​—⁠tasol long olgeta de long Afrika, planti manmeri i save kisim kaikai i gat 1,800 kalori tasol long en.

Ol Maleo i Mekim Wok

Wanpela nius (The Daily Yomiuri) i tok, long Japan ol man i givim wok long ol maleo inap long ol i ken kisim save long wara​—⁠wara i gutpela o nogat. Inap 5-pela yia i go pinis, Profesa Kenji Namba bilong Yunivesiti Bilong Hirosima, em i kisim save olsem, samting long skin bilong maleo i save senis taim wara i senis liklik. Sampela marasin nogut olsem kadmiam o sainait inap mekim klok bilong maleo i no wok hariap, tasol wanpela marasin (trichloroethylene) i save kamapim sik kensa i mekim na klok bilong maleo i wok hariap tumas. Nau ol saveman i wok long salim wanpela masin em inap mekim wok long dispela save bilong maleo. Maleo i save slip insait long wanpela paip i stap insait long masin. Orait, taim wara i ran insait long paip, wanpela samting i stap long paip na i wok long paua i skelim klok bilong maleo​—⁠klok i wok hariap o nogat. Sapos sampela senis i kamap, masin bai krai bilong toksave long man i lukautim masin. Ol i kisim ol maleo long ol wara i klin tru bilong mekim dispela wok, na long olgeta mun ol i senisim ol na kisim ol nupela maleo bambai ol man i ken kisim stretpela save long wara.

Let Bilong Sia Insait Long Ka na Bagarap Long Rot

Wanpela nius (The Tico Times) bilong San Hose, Kosta Rika i tok, i no longtaim i go pinis na wanpela lain (Constitutional Chamber) bilong Nambawan Kot Bilong Kosta Rika i rausim lo olsem ol man i mas pasim let bilong sia insait long ka. Ol i tok, dispela lo i bin mekim na ol man i no inap i stap fri long bihainim laik bilong ol yet. Kirap long taim ol i rausim dispela lo, namba bilong ol man i draivim ka na ol i pasim let, em i go daun. Bipo inap 87 pesen i bin pasim let, tasol nau inap 44 pesen tasol i save mekim olsem, na namba bilong ol man i kisim bagarap long rot em i go antap. Ripot i tok, wanpela lain (The Highway Safety Council) long Kosta Rika i wok strong na planti man i no ken kisim bagarap, tasol wok bilong ol i lus nating sapos ol pasindia i no pasim let. Mausman bilong dispela lain, em Manfred Cervantes, em i tok: “Mipela i wok long helpim ol man long save, ol inap lukautim ol yet na abrusim bagarap sapos ol i pasim let bilong sia insait long ka.”

Smok i Kilim i Dai Ol Man

Profesa Judith Mackay bilong wanpela lain (Asian Consultancy on Tobacco Control), em i tok, inap 1.1 bilion manmeri long olgeta hap ol i save smok. Wanpela nius (British Medical Journal) i tok, long namba 10 bikpela bung bilong skelim ol samting bilong smok na skin bilong man, ol i tok inap 3 milion manmeri i bin dai long 1990, long wanem, smok i as bilong sik bilong ol. Ol man i ting, namel long yia 2025 na 2030 dispela namba bai go antap long 10 milion. Nius Journal i tok, insait long 30 yia planti man moa bai dai long ol sik smok i as bilong en long ol kantri i stap rabis, winim ol kantri i gat planti wok bisnis. Profesa Richard Peto bilong Yunivesiti Bilong Oksfot, em i tok: “Long Saina, smok i as na planti man i dai, winim ol narapela kantri.”

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim