“Ön Soruşturma”—Mukaddes Kitaba Dayanan Bir Öğreti mi?

YİRMİ İKİ Ekim 1844, Amerika Birleşik Devletlerinin Doğu Kıyısında yaşayan yaklaşık 50.000 insanın büyük bir beklenti içinde oldukları bir gündü. Onların ruhani lideri William Miller, İsa Mesih’in tam o günde geri döneceğini söylemişti. ‘Millerciler’ olarak adlandırılan o insanlar karanlık çökene kadar toplantı yerlerinde beklediler. Ertesi gün doğdu, fakat Rab gelmemişti. Düş kırıklığı içinde evlerine döndüler ve o günü sonradan “Büyük Hayalkırıklığı” olarak anımsadılar.

Oysa, düş kırıklığının yerini çok geçmeden umut aldı. Ellen Harmon adlı genç bir kadın Millercilerden oluşan küçük bir topluluğu, Tanrı’nın kendisine rüyetlerde zaman hesaplamalarının doğru olduğunu açıkladığına ikna etti. O gün önemli bir olayın meydana geldiğine, yani Mesih’in “göksel makdisin en kutsal yerine” girdiğine inanıyordu.

On yılı aşkın bir süre sonra, Adventist vaizi James White (Ellen Harmon’la evli) Mesih’in Ekim 1844’ten beri sürdürdüğü işi tarif etmek için bir terim icat etti. Review and Herald dergisinin 29 Ocak 1857 sayısında White, İsa’nın “ön soruşturma” işine başladığını söyledi. Bu, kendilerini Yedinci Gün Adventistleri olarak adlandıran yedi milyon kadar insanın temel inançlarından biri olarak da süregelmiştir.

Bununla birlikte, Yedinci Gün Adventist (Seventh-Day Adventist, SDA) Kilisesindeki bazı tanınmış bilginler “ön soruşturmanın” Mukaddes Kitaba dayanan bir öğreti olup olmadığını merak etmişlerdir. Bu konuda neden tereddüt ediyorlar? Yedinci Gün Adventisti olsaydınız, bu soru sizi ilgilendirirdi. Ancak ilk önce “ön soruşturmanın” ne olduğunu görelim.

Nedir?

Bu öğretiyi desteklemek üzere kullanılan başlıca ayet, Daniel 8:14’tür; şöyle diyor: “Bana dedi: İki bin üç yüz akşamla sabah oluncıya kadar; makdis o zaman tahir olacak.” “Makdis o zaman tahir olacak” kısmından dolayı birçok Adventist bu ayeti Levililer 16. bapla bağdaştırıyor. Bu bap makdisin Kefaret Gününde Yahudi başkâhin tarafından temizlenişini anlatıyor. Daniel’in sözleriyle, İsa’yı gökteki Daha Büyük Başkâhin olarak belirten İbraniler 9. bap arasında da ilişki kuruyorlar. Bir SDA bilgini, bu muhakemenin “kanıt ayet” yöntemine dayandığını söylüyor. Bu yönteme göre, bir kişi “Dan. 8:14’te makdis gibi bir sözcük buluyorsa, Lev. 16’da aynı sözcük, İbr. 7, 8, 9’da da aynı sözcük varsa . . . . hepsinin aynı şeyden söz ettikleri” sonucunu çıkarır.

Adventistler şöyle mantık yürütürler: Eski İsrail’in kâhinlerinin her gün mabedin Mukaddes Yerinde hizmet etmeleri günahların bağışlanmasıyla sonuçlandı. Kefaret Gününde başkâhin En Mukaddes Yerde (mabedin en içerde olan odası), günahların silinmesiyle sonuçlanan yıllık bir hizmette bulunurdu. Böylece onlar Mesih’in gökteki kâhinlik hizmetinin iki evreden oluştuğu sonucunu çıkarıyorlar. İlkinin birinci yüzyılda göğe çıkmasıyla başlayıp 1844’te sona erdiğini ve günahların bağışlanmasıyla sonuçlandığını, ikincisi olan “soruşturma evresinin” de 22 Ekim 1844’te başlayıp hâlâ devam etmekte olduğunu ve günahların silinmesiyle sonuçlanacağını düşünüyorlar. Bu nasıl oluyor?

İsa’nın 1844’ten beri, sonsuz yaşama layık olup olmadıklarını saptamak üzere inanan olduklarını söyleyenlerin (önce ölülerin, sonra yaşayanların) yaşam kayıtlarını incelediği söyleniyor. Bu araştırma, “ön soruşturmadır.” İnsanlar bu şekilde soruşturulduktan sonra, bu sınavdan geçenlerin günahları kayıt kitaplarından silinir. Ancak, Ellen White’ın açıkladığına göre, sınavdan geçemeyenlerin ‘adları hayat kitabından silinecek.’ Böylece, “herkesin mukadderatı yaşam ya da ölüm olarak belirlenmiş olacak.” Bu aşamada göksel makdis temizlenir ve Daniel 8:14 gerçekleşir. Yedinci Gün Adventistlerinin öğrettikleri budur. Fakat Adventist Review adlı SDA yayını şu itirafta bulunuyor: “Ön soruşturma terimi Mukaddes Kitapta bulunmaz.”

Eksik Dilbilim Bağlantısı

Bu öğreti bazı Adventistleri rahatsız etmiştir. Bir gözlemci, “tarihin gösterdiği gibi, saflarımızdaki vefalı liderler geleneksel ön soruşturma öğretimizi düşünürken sıkıntıya girmişlerdir,” diyor. Gözlemcinin ayrıca söylediği gibi, son yıllarda bilginlerin “her zamanki makdis öğretimizin birçok dayanağı konusunda kuşku” duymalarıyla, sıkıntı şüpheye dönüştü. Şimdi, bu dayanaklardan ikisini irdeleyelim.

Birinci dayanak: Daniel 8. bap Levililer 16. bapla bağdaştırılıyor. Bu varsayım başlıca iki sorun yüzünden zayıf kalıyor—dil ve bağlam. Önce, dile bakalım. Adventistler Daniel 8. baptaki ‘temizlenmiş makdisin’ Levililer 16. baptaki ‘temizlenmiş makdisin’ karşılığı olduğuna inanırlar. Çevirmenler King James Version’daki “temizlenmiş” sözcüğünün, Daniel 8:14’te kullanılan İbranice (“adil olmak” anlamına gelen) tsadak fiilinin bir biçiminin yanlış tercümesi olduğunu fark edene dek bu benzerlik kabul edilir görünüyordu. İlahiyat profesörü Anthony A. Hoekema şöyle diyor: “Sözcüğün temizlenmiş olarak çevrilmesi aksi bir rastlantıdır, çünkü genelde temizlenmiş olarak aktarılan İbranice fiil [taherʹ] burada hiç geçmez.”a Bu sözcük Levililer 16. bapta kullanılmaktadır; orada King James Version, taherʹ’in biçimlerini “temizleme” ve “temiz olma” olarak aktarıyor. (Levililer 16:19, 30) Dolayısıyla, Dr. Hoekema şu doğru sonucu çıkarıyor: “Daniel Kefaret Gününde yapılana benzer bir temizlemeye değinmek isteseydi, tsadak yerine tahir [taherʹ] sözcüğünü kullanırdı.” Oysa, tsadak Levililer’de bulunmaz ve taherʹ Daniel’de bulunmaz. Dilbilimsel bağlantı eksiktir.

Bağlam Ne Gösteriyor?

Şimdi bağlama bakalım. Adventistler Daniel 8:14’ün “bağlamsız bir bölüm” olup daha önceki ayetlerle bağlantısı olmadığını savunurlar. Fakat Daniel 8:9-14’ü yan sayfada bulunan “Daniel 8:14’ün Bağlamı” başlıklı çerçevede okurken siz de bu izlenimi ediniyor musunuz? Ayet 9 muhalif olan küçük bir boynuzdan söz ediyor. Ayet 10-12 bu muhalifin makdise saldıracağını gösteriyor. Ayet 13, ‘bu muhalefet ne kadar sürecek?’ diye soruyor. Ayet 14 şöyle yanıtlıyor: “İki bin üç yüz akşamla sabah oluncıya kadar; makdis o zaman tahir olacak (haklı durumuna getirilecek).” Açıkça görüldüğü gibi, 13. ayet, yanıtı 14. ayette bulunan bir soru soruyor. İlahiyatçı Desmond Ford şöyle diyor: “Dan. 8:14’ü bu haykırıştan [“Ne vakte kadar?” ayet 13] koparmak dayanaksız tefsir yapmaktır.”b

Adventistler ayet 14’ü neden bağlamdan ayırıyorlar? Mahcubiyet yaratacak bir sonuçtan kaçınmak için. Bağlam, ayet 14’te sözü geçen makdisin kirlenmesini küçük boynuzun etkinliklerine atfediyor. Oysa, “ön soruşturma” öğretisi makdisin kirlenmesini Mesih’in etkinliklerine mal ediyor. Onun inananların günahlarını göksel makdise naklettiği söyleniyor. Bu durumda, Adventistler hem öğretiyi hem de bağlamı kabul ederlerse ne olur? Yedinci Gün Adventisti ve daha önce SDA Bible Commentary’nin editörlerinden olan Dr. Raymond F. Cottrell şöyle yazıyor: “Kendimizi, SDA yorumunun Daniel 8:14’ü bağlamıyla birlikte ele aldığı konusunda ikna etmemiz, küçük boynuzu Mesih olarak tanıtmak anlamına gelirdi.” Dr. Cottrell dürüstçe şu itirafta bulunuyor: “Bağlamı ve Adventist yorumunu bir arada tutmamız mümkün değil.” Dolayısıyla, Adventist Kilisesi “ön soruşturma” öğretisiyle ilgili karar vermek zorundaydı—ya öğretiyi ya da Daniel 8:14’ün bağlamını kabul etmeliydi. Ne yazık ki öğretiyi benimseyip bağlamı bir kenara attı. Dr. Cottrell’in dediği gibi, bilgili Mukaddes Kitap araştırmacılarının, Adventistleri ‘Kutsal Yazılarda olmayan şeyleri varmış gibi gösterdikleri’ için suçlamaları şaşırtıcı değildir!

Dr. Cottrell 1967’de, Daniel hakkında bir sebt okulu ders konusu hazırladı. Bu ders konusu dünya çapındaki SDA kiliselerine gönderildi. Bu çalışma, Daniel 8:14’ün bağlamıyla bağlantılı olduğunu ve ‘temizlemenin’ inananlara atfetmediğini öğretiyordu. Çalışmanın “ön soruşturma” diye bir şeyden hiç söz etmemesi ilginçtir.

Bazı Dikkate Değer Yanıtlar

Adventistler bu dayanağın “ön soruşturma” öğretisini destekleyemeyecek kadar zayıf olduğunun ne ölçüde bilincindeler? Dr. Cottrell önde gelen 27 Adventist ilahiyatçısına, ‘Daniel 8. bap ve Levililer 16. bap arasındaki bağlantı için hangi dilbilimsel veya bağlamsal nedenleri sayabilirsiniz?’ sorusunu yöneltti. Yanıtları neydi?

“Yirmi yedi kişi bir bütün olarak, Dan. 8:14’ü kefaret gününün karşılığına ve ön soruşturmaya uygulamak için dilbilimsel veya bağlamsal nedenler olmadığını doğruladı.” Sonra onlara, ‘bu bağlantıyı kurmak için başka nedenleriniz var mı?’ diye sordu. Adventist bilginlerinin çoğu başka nedenleri olmadığını söyledi; beşi Ellen White bunu yaptığı için bağlantı kurduğunu söyledi ve ikisi öğretiyi tercümede meydana gelen “talihli bir rastlantıya” dayandırdığını söyledi. İlahiyatçı Ford şöyle diyor: “En üst düzeyde bilginlerimizin sunduğu bu sonuçlar aslında Dan. 8:14’le ilgili geleneksel öğretimizin temelsiz olduğunu gösteriyor.”

İbraniler Kitabı Destek Sağlıyor mu?

İkinci dayanak: Daniel 8:14 İbraniler bap 9’la bağdaştırılıyor. İlahiyatçı Ford şöyle diyor: “Tüm eski eserlerimiz Dan. 8:14’ü açıklarken İbr. 9’u çok kullanıyor.” Bu bağlantı 1844’teki “Büyük Hayalkırıklığı”ndan sonra kuruldu. Rehberlik arayışında olan Millerci Hiram Edson Mukaddes Kitabı açılacak şekilde bir masaya düşürdü. Sonuç neydi? İbraniler 8 ve 9. bap açıldı. Ford şöyle diyor: “Adventistlerin, bu bapların 1844 ve Dan. 8:14’ün anlamının anahtarını sunduğu iddiasını daha uygun simgeleyen, bir şey olamazdı!”

Dr. Ford’un Daniel 8:14, the Day of Atonement, and the Investigative Judgment adlı kitabında söylediği gibi, “bu iddia Yedinci Gün Adventistleri için kritik bir noktadır. Sadece İbr. 9’da . . . . bizim için hayati önem taşıyan makdis öğretisinin . . . . öneminin ayrıntılı bir açıklaması bulunabilir.” Evet, İbraniler 9. bap, “Yeni Ahitte” Levililer 16. babın peygamberane anlamını açıklayan babın ta kendisidir. Fakat Adventistler ayrıca Daniel 8:14’ün “Eski Ahitte” bu açıklamayı yapan ayet olduğunu söylerler. Her iki ifade de doğruysa, İbraniler 9. bap ve Daniel 8. bap arasında da bir bağlantı olmalı.

Desmond Ford şu gözlemde bulunuyor: “İbr. 9’u okurken bazı şeyler hemen göze çarpıyor. Daniel kitabına yönelik açık bir ima bulunmadığı gibi, Dan. 8:14’e yönelik kesinlikle hiçbir ima yok. . . . . Bap bir bütün olarak Lev. 16’nın bir uygulamasıdır.” Şöyle diyor: “Makdis öğretimiz Yeni Ahitte makdis hizmetlerinin önemini ele alan tek kitapta bulunamaz. Bu, dünya çapında tanınmış Adventist yazarları tarafından kabul edilmiştir.” Öyleyse, ikinci dayanak da sorunlu öğretiyi destekleyemeyecek kadar zayıftır.

Bununla birlikte, bu sonuç yeni değildir. Dr. Cottrell’in söylediği gibi, yıllardan beri “kilisenin Mukaddes Kitap bilginleri, Daniel 8:14 ve İbraniler 9’a ilişkin geleneksel yorumumuzun karşılaştığı tefsir sorunlarını gayet iyi biliyorlar.” Yaklaşık 80 yıl önce, nüfuzlu bir Yedinci Gün Adventisti olan E. J. Waggoner şöyle yazdı: “Adventistlerin makdisle ilgili öğretileri ve ‘Ön Soruşturma’ . . . . , kefareti adeta inkâr ediyor.” (Confession of Faith) Otuzu aşkın yıl önce, bu tür sorunlar SDA Kilisesinin yönetim organı olan Genel Kurula sunuldu.

Sorunlar ve Bir Kördüğüm

Genel Kurul bu iş için “Daniel Kitabındaki Sorunlar Komitesi”ni tayin etti. Komite Daniel 8:14 üzerinde odaklanan zorlukların nasıl çözülebileceği konusunda bir rapor hazırlayacaktı. On dört komite üyesi soruyu beş yıl boyunca araştırdı fakat oybirliğiyle bir çözüm öneremediler. 1980’de komite üyesi Cottrell çoğu komite üyesinin, Daniel 8:14’ün Adventist yorumunun birtakım “varsayımlarla tatmin edici ölçüde kabul” edilebileceği ve sorunların “unutulması gerektiği” görüşünde olduğunu söyledi. Ayrıca şöyle söyledi: “Unutmayın, komitenin adı, Daniel Kitabındaki Sorunlar Komitesiydi ve çoğunluk sorunları unutup onlar hakkında hiçbir şey söylemememizi öneriyordu.” Bu, “yanıt bulamadığımızı kabul” etmekle eşanlamlıydı. Bu yüzden azınlık çoğunluğun görüşünü desteklemeyi reddetti ve resmi bir rapor hazırlanmadı. Öğretiye ilişkin sorunlar hâlâ çözülmemiş durumdadır.

Dr. Cottrell bu kördüğümü şöyle yorumluyor: “Daniel 8:14 meselesi hâlâ günceldir, çünkü tam anlamıyla gerçek bir tefsir sorununun var olduğu gerçeğiyle yüzleşmeye henüz razı olmadık. Bir sorun yokmuş gibi davranmaya devam ettikçe, kafamızı bireysel ve toplumsal olarak önyargılı görüşlerimizin kumuna gömülü bırakmakta ısrar ettikçe, bu mesele bitmez.”—Spectrum, Adventist Forumları Birliği tarafından yayımlanan bir dergi.

Dr. Cottrell, Adventistleri “temel varsayımları ve Kutsal Yazılardaki bu—Adventizm için—vazgeçilemez ayete ilişkin yorumumuzu dayandırdığımız tefsir ilkelerini yeniden dikkatli bir incelemeye” tabi tutmaya çağırıyor. Adventistleri, “ön soruşturma” öğretisini inceleyip dayanaklarının sağlam bir şekilde Mukaddes Kitabın mı, yoksa geleneğin değişken kumu üzerinde mi durduğunu araştırmaya teşvik ediyoruz.c Resul Pavlus şu hikmetli tembihi verdi: “Her şeyi temyiz edin; iyi olanı sıkı tutun.”—I. Selânikliler 5:21.

[Dipnotlar]

[Sayfa 27’deki çerçeve]

Daniel 8:14’ün Bağlamı

DANİEL 8:9 “Ve onların birinden küçük bir boynuz çıktı, ve cenuba doğru, ve şarka doğru, ve güzel diyara doğru çok büyüdü. 10 Göklerin ordusuna kadar da büyüdü; ve bu ordudan ve yıldızlardan bazılarını yere düşürdü, ve onları çiğnedi. 11 Ve o ordunun başbuğuna kadar kendisini büyüttü; ve daimî yakılan takdimeyi ondan çekip aldı, ve makdisinin yeri yıkıldı. 12 Ve ordu ile daimî yakılan takdime, günah yüzünden onun eline verildi; ve hakikati yere çaldı, ve istediğini yaptı, ve işi iyi gitti.

13 Ve söylemekte olan bir mukaddesi işittim; ve o söz söyliyene başka bir mukaddes dedi: Makdisi de orduyu da ayak altında çiğnemeğe vermek üzere, daimî yakılan takdime ve harap edici günah için olan bu rüyet ne vakte kadar? 14 Ve bana dedi: İki bin üç yüz akşamla sabah oluncıya kadar; makdis o zaman tahir olacak (haklı durumuna getirilecek).”