Kullanışlı Furoshiki

Furoshiki, Japonların bohça kumaşıdır—fakat farklı bir bohça kumaşı. Görünüşü güzeldir. Ona dokunmak hoştur. Güzel bir biçimde bağlanır. Bir Furoshiki seçmek ve onu bağlamak, bin yıldan daha fazla bir süredir nesilden nesle aktarılan bir sanat olmuştur.

HERHANGİ bir kumaşla yapılamaz. Renk, desen, ve malzeme; bunların tümü dikkate alınmalıdır. Aynı zamanda hangi furoshiki’nin kullanılacağı konusunda durum da belirleyici rol oynar. Örneğin, bir hediye, üzerine vişne ya da erik çiçekleri gibi geleneksel motiflerin basılmış olduğu bir ipek furoshiki’ye sarılarak verilebilir. Bazen de hediyeyi veren, alıcının, hediyeyle birlikte bohçasını da kabul etmesi için ısrar edebilir.

Elbette, değişik boyutlarda ve değişik amaçlara uygun bohça kumaşları bulunmaktadır. Bunların içine yuvarlak kavunlar, hatta uzun pirinç şarabı şişeleri sarılabilir. Bazı furoshiki’ler o kadar büyüktürler ki, içlerine üç ya da dört yatak sarılabilir. Toza karşı koruyucu görev yapan bu tür furoshiki’ler genellikle pamuklu kumaştan olup, onları giysi gibi kullanarak oynamayı seven küçük çocuklar için özellikle çekicidirler. Öte yandan, bazı çocuklar çok küçük kumaşlar kullanır. Aslında, çocukların beslenme çantalarına bir göz atıldığında el bezlerinin ve mendillerin mini furoshiki’ler olarak iki yönlü kullanıldığı anlaşılır. Çocuklar, öğle yemeklerini yemek üzere bu mini furoshiki’lerini çözdüklerinde, bu temiz kumaş, peçete olarak da kullanılabilir. Bununla birlikte, furoshiki’lerin çoğu, kare şeklindeki bir başörtüsü büyüklüğündedir.

Japonya’da furoshiki’nin normal kullanımında, sarılacak şey kumaşın ortasına çaprazlama konulur. Eğer paket dikdörtgense, kenarlardaki fazla malzeme paketin etrafına düzgünce sarılır; bu, her biri farklı yönde olacak şekilde, önce bir taraf sonra da öbür taraf sarılarak yapılır. Bu işlemin sonunda malzemenin iki köşesi uçlarda birer çıkıntı oluşturur. İşin zor kısmı şimdidir. Bu iki köşe düzgünce paketin ortasına getirilip, üst üste iki düğüm atılır. İdealinde, bu zarif bir kelebek gibi görünen küçük bir düğüm olur. Ancak, paketin büyüklüğüne göre, kelebeğin “kanatları” bir çift düşük tavşan kulağı gibi gözükebilir. Fakat bu her şeyin sonu demek değildir. Bir kaç saniye uğraşırsanız, bunlar hoş bir fiyonga dönüştürülebilir.

Kare bir paket için furoshiki’nin çapraz köşeleri sadece bir düğüm görünecek şekilde iki düğüm üst üste atılarak paketin ortasında bağlanır. Japonlar tüm malzemeyi sıkıca toplayarak üst tarafta çekici bir biçimde düzenlemeyi iyi becerirler. Derli toplu görüntüsü güzeldir. Bohça düğümünden tutarak taşınabilirse de, hediye olduğunda, şeklini korumak amacıyla genellikle altından tutarak taşınır.

Furoshiki kelimesi, 17. yüzyılda yaygın olarak kullanılmaya başlanmış olup, harfi olarak “hamam örtüsü” anlamına gelir. O zamanlar içlerini saran yangın korkusuyla, insanlar yıkanma suyu ısıtmak amacıyla evlerinde ateş yakmamaya çalışırlardı. Bu da onlara umumi hamamlara gitmenin dışında fazla bir seçenek bırakmazdı. Hamamda kare kumaşlarını yere yayarlar, soyunurlar ve kendileri banyo yaparken de elbiselerini bu kumaşlara sararlardı. Umumi hamamlar hemen hemen yok olmuştur, fakat furoshiki yani “hamam örtüsü” adı günümüze kadar yaşamıştır.

Geleneklerin süratle ortadan kalkmakta olduğu bir çağda, furoshiki hâlâ hayattadır. Birçok aile yaklaşık sekiz furoshiki’leri olduğunu söylemekte ve Japonya’nın hızlı trenlerinin bagaj rafları, onların bu iddialarını doğrular görünmektedir. Batılı giysiler içindeki yolcular, eski ile yeniyi, geleneksel ile çağdaşı çok uygun bir biçimde birleştirebiliyorlar.

Mağazalar müşterilerine naylon ve büyük karton torbalar vermeye başladıklarında furoshiki satışları bir süre azalmıştı. Ancak durum şimdi tersine dönmüştür. Tanınmış markalar ve çağdaş tasarımlar, furoshiki’leri Japonya’nın modayı takip eden genç kadınları için karşı konulamaz hale getirmiştir. Bir furoshiki bir kimono’ya, bir deri çantanın hiçbir zaman yapamayacağı biçimde uyar. Bu yüzden özel durumlarda kimono kullanıldığında büyük paketler için furoshiki de kullanılır.

Gerçekten de bohça kumaşları için söylenecek çok söz var. Doğal ipliklerden yapılan furoshiki çevreye zarar vermez. Üst üste birçok defa kullanılabilirler. Küçüktürler. Hafiftirler. Taşınmaları kolaydır. Anında herhangi bir şekil ve boyuttaki bir bohça haline gelirler. Furoshiki’nin ne olduğunu bilmeyen hayran yabancı turistlerin ellerinde, hoş eşarplara ve masa ortaları için küçük örtülere dönüşürler. Son zamanlarda Japonlar da yabancıları taklit etmeye ve furoshiki’leri aynı şekilde ve hatta paspas, kumaş parçalarından yapılan yorganlar, örtüler, önlükler, duvar süsleri ve akla gelebilecek daha başka şeyler olarak kullanmaya başlamışlardır. Aslında, insanlar furoshiki’nin ne kadar kullanışlı olduğunu keşfetmekteler.