Gizli Arşivler Açıldı

“Engizisyon mahkemelerinin arşivleri açıldı.” Vatikan’ın, İnanç Öğretisi Kutsal Kurulunun—1965’e dek Kutsal Makam olarak tanınıyordu—arşivlerine girmek üzere bilginlere verdiği izni medya böyle bildirdi.

BU ADIMIN, “II. Jean Paul’un 2000 yılından önce tamamlamak istediği uzun ve iyi hazırlanmış tarihsel revizyon süreci bağlamında” ele alınması gerektiği belirtildi.a Bu arşivlere neden böylesine çok ilgi gösteriliyor? Hangi sırları içerdiği düşünülüyor?

Kutsal Makam, Papa III. Paulus tarafından 1542’de “sapkınlığı” bastırmak amacıyla kuruldu. Bu papalık kurumu, 1478’de ortaya çıkan İspanyol Engizisyonundan ayırt edilmesi için, Roma Engizisyonu olarak da adlandırılıyordu.b Bu konuda uzman olan Adriano Prosperi, 1542’de kurulan Kardinaller Kutsal Kurulunun görevini “tüm Hıristiyan âlemindeki sapkınlık sorunuyla ilgilenmek” şeklinde açıklıyor. 16. yüzyılda Engizisyonlardan, ismi ve görevleri değişmekle birlikte, hâlâ faaliyetini sürdüren sadece Roma Engizisyonudur.

Engizisyon mahkemelerinin kayıtları toplanarak zamanla Kutsal Makam’ın gizli arşivleri oluşturuldu. 1559’da bu arşivler, Roma Engizisyonunun başsavunucusu kabul edilen Papa IV. Paulus’un ölümünü “kutlamak” üzere ayaklanan Roma halkı tarafından yağmalandı. Roma’yı fethettikten sonra 1810’da, Napoléon Bonaparte arşivleri Paris’e götürdü. Hem bu dönemde, hem de arşivin daha sonra papaya geri verilmesi sırasında, çok sayıda malzeme kayboldu veya yok edildi.

İçlerinde Ne Var?

Arşivi oluşturan 4.300’den fazla iki oda dolusu belge, San Pietro Bazilikası’na yakın bir yerde saklanmaktadır. Bu Vatikan kurumunun başı olan kardinal Joseph Ratzinger’a göre, arşivde tarihsel meselelerle doğrudan ilgisi olmayan, “temelde ilahiyat konusunda” belgeler bulunmaktadır.

Tarihçiler arasında, arşivden çok şey çıkmayacağına ilişkin bir görüş birliği var. Profesör Prosperi, Roma Engizisyonunun toplantılarıyla ilgili tutanakların arşivde bulunduğunu, fakat “dava dosyalarının, evrakların ve hemen hemen tüm mahkeme kayıtlarının kayıp olduğunu” söylüyor. “Napoléon’un götürdüklerini geri alması amacıyla Roma’dan gönderilen Monsenyör Marino Marini’nin emriyle belgelerin çoğu, 1815 ile 1817 arasında Paris’te yok edildi.”

Vatikan, Papa XIII. Leo’nun ölüm tarihi olan Temmuz 1903’ten öncesine ait belgeleri bilginlerin incelemesine açtı. Araştırmacılar, arşive girebilmek için dinsel ya da akademik yetkililerden alınmış bir belge sunmalıdırlar.

Eleştiriler

Arşivin açıldığı haberi genelde övgüyle karşılandıysa da, eleştirel sesler de işitildi. Sadece 1903’ten önceye ait belgelerin incelemeye sunulmasının nedenleri üzerinde düşünen Katolik ilahiyatçı Hans Küng şunu soruyor: “Bunun nedeni tam da kayıtların 1903 yılında, daha ilginç olmaya başlaması olabilir mi? Çünkü bu yılda papalık koltuğuna oturan Papa X. Pius, Modernizm karşıtı bir kampanya başlatarak bir dizi ilahiyatçıyı kurban olarak seçecek, İtalyan, Fransız ve Alman piskoposlar için sıkıntılar yaratacak ve sayısız insanı kiliseden soğutacaktı.”

Hukuk tarihçisi Italo Mereu’ya göre, ismini değiştirmelerine ve arşivi açmalarına rağmen, “[İnanç Öğretisi Kutsal Kurulunun] yaptığı iş, eski Engizisyonun eski yöntemleriyle yaptığı işin aynısıdır.” Bu yöntemlerden biri de, soruşturma altında olanların kendileriyle ilgili belgeleri görmelerine izin vermemektir.

“Bilinmiyecek Gizli Şey Yoktur”

Genellikle, tarihçiler “Engizisyon arşivlerinde” müthiş bir keşif yapacaklarına inanmıyorlar. Ancak Katolik Kilisesinin, kamuoyunun yargısına uyma zorunluluğu hissetmesi yine de anlamlıdır.

Bununla birlikte, çok daha önemli olan Tanrı’nın fikridir. Tanrı, Hıristiyan olduğunu iddia eden fakat yüzyıllarca Kendisinin emirlerini çiğneyen ve acımasız Engizisyon mahkemeleriyle İsa’nın öğretiminin ruhunu kirleten bir din hakkındaki hükmünü belirlediği vakitte infaz edecektir. Engizisyon mahkemelerinde, sırf kilisenin öğretilerini veya uygulamalarını kabul etmedikleri için, sayısız masum insan tüyler ürpertici işkencelere maruz kaldı ve öldürüldü.—Matta 26:52; Yuhanna 14:15; Romalılar 14:12.

Bilginlerin arşivde yaptıkları araştırmalar ne kadar derin olursa olsun, daima eksik kalacaktır. Öte yandan, “onun [Tanrı’nın] nazarında belli olmıyan bir mahlûk yoktur; fakat işimiz kendisile olan zatın gözlerine her şey çıplaktır ve açılmıştır.” (İbraniler 4:13) Bu nedenle İsa, kendisine muhalefet eden dinsel liderlerden söz ederken öğrencilerine şunları söyleyebildi: “Onlardan korkmayın; çünkü açılmıyacak örtülü, ve bilinmiyecek gizli şey yoktur.”—Matta 10:26.

[Dipnotlar]

[Sayfa 12’deki resim tanıtım notları]

Kutsal Makam Sarayı (Roma, İtalya)

Resimler: Bildersaal deutscher Geschichte adlı kitaptan