Xana Mutirhi U Lulameriwe Hi Hakelo Ya Yena?

VA LANGUTE! va vonaka onge a va nge koti ku hanya, hakanyingi va tshama etindlwini ta thyaka, minkarhi yo tala vo va na swakudya ntsena, hambi leswi vo tala va vona va nga ni mindyangu naswona va tshamaka etikweni leri fuweke. I vatirhi lava ngo ta hi ku famba, le United States ntsena va kwalomu ka ntlhanu wa timiliyoni, lava tirhaka ku kha mihandzu ni matsavu va khela man’wana ya mavandla lamakulu ya bindzu etikweni.

Vona mimiri ya vona leyi nga ni swivati ni leyi pandzaka va ri karhi va tirha emun’wini lowu ngo sweka kunene. Va langute loko va ringeta ku olola minhlana ya vona endzhaku ko heta tiawara leto tala va korhamile, va ri karhi va tsuvula matsavu lawa ma nga ta bombisa vuhirhi ni vuhlayiselo bya thyaka eswitolo swa le kule. Ku sukela loko dyambu ri xa ku kondza ri pela, masiku ya tsevu kumbe ya nkombo hi vhiki va tshama va ri kwalaho. U ta vona vana va ri karhi va tirha ni vatswari va vona naswona minkarhi yin’wana na vakokwa wa vona. Vo tala va vantshwa lava va tshikisiwa xikolo va ha ri vatsongo hikwalaho ka leswi vatswari va vona va tshamelaka ku rhurha va ya tirha laha ku nga ni ntshovelo, nguva yin’wana ni yin’wana. Va tirha hi ndlela leyi ntsena leswaku va kuma swo yisa erhumbyini.

Xana pongo leri tshamaka ri ri kona ra swihaha-mpfhuka leswi hahelaka ehansi ra ku siringa loko u ri karhi u hlalele vatirhi lava va tirhaka ku vava emasin’wini? Xana swidlaya-switsotso leswi nga ni khombo leswi phuphuteriwaka hi tiphayiphi ta xihaha-mpfhuka swi ku hlohlonyisa mahlo kumbe swi ku n’wayisa miri, wu hlohlonya? Xana swa ku chavisa loko u ehleketa khombo leri swi nga ku vangelaka rona enkarhini wolowo kumbe endzhaku ka nkarhi wo leha? Vatirhi swa va chavisa. Minkarhi hinkwayo swiphuphuteriwa swi tshama swi ri eswiambalweni swa vona, etinhompfini ta vona ni le mahahwini ya vona. Va vone ndlela leyi tikhemikhali leti ti nga ni chefu ti vangeke khombo eka vana ni vatswari va vona lava dyuhaleke. Va vone swirho swa mindyangu ni vatirhi-kulobye va hundzuka swilema va ha ri vatsongo hikwalaho ka chefu leyi ya swidlaya-switsotso.

N’wana un’wana, loyi sweswi a nga emalembeni yakwe ya kondlo-a-ndzi-dyi, u velekiwe nyonga yakwe yi konyomukile, a ri hava nsiha wa le xifuveni eka tlhelo ra xinene, naswona tlhelo rin’we ra xikandza xakwe ri nga tirhi. Tata wakwe u vula leswaku ku lamala loku ka yena ku vangiwe hi swidlaya-switsotso leswi phuphuteriweke emasin’wini ya murubeyila wa muxaka wo karhi loko mana wa yena a ha tikile. Ku vikiwe leswaku swidlaya-switsotso swi vavisa vatirhi va 300 000 hi lembe ni leswaku vatirhi lava vo huma ematikweni mambe va lamala hi makhamba ya ntlhanu ku tlula vatirhi lava tirhaka eka tifeme tin’wana.

Loko mintlhaveko ya wena yi nga khumbiwi hi ku vona ku xaniseka ka vona ntsena le masin’wini kumbe hi ku vona tindhawu leta thyaka leti va tshamaka eka tona, kutani ke twana leswi va swi vulaka. “Ntirho lowu wu ku karharisa ngopfu,” ku rila manana un’wana la nga ni nkombo wa vana endzhaku ko heta siku hinkwaro ro nonon’hwa le masin’wini. “Entiyisweni ndzi to hlamba ivi ndzi ya etlela. Ndzi etlele endzhaku ka awara ya 4 hi matakuxa naswona a ndzi swi kotanga ku endla swakudya swa ni nhlikanhi, kutani a ndzi si dya. Kutani sweswi ndzi karhele a ndzi nge swi koti ni ku dya.” Mavoko ya yena ma hume timbhonya. Loko o tirhisa foroko kumbe lepula swi ta n’wi vavisa loko a dya.

Manana un’wana u te: “Minkarhi yin’wana [vana va hina] va hi pfuna hi mahelo-vhiki, kutani va swi tiva leswaku swi njhani ku tirha emasin’wini. A va swi lavi ku hanya hi ndlela yoleyo. . . . Mavoko ya mina ma ha tsemelelekile hi ku kha malamula hi xixika xa n’wexemu.” Nuna wakwe u te: “Hi tirha ku sukela loko dyambu ri xa ku kondza ri pela, tsevu wa masiku hi vhiki. . . . Kambe swi tikomba onge hi ta hanyisa sweswi vutomi bya hina hinkwabyo. Hi nga endla yini handle ka swoleswi?” Mpatswa lowu wu hola swimalananyana leswi endlaka $10 000a hi lembe—mali leyi nga ehansi ka ya lava vuriwaka swisiwana hi ku ya hi mimpimanyeto ya le Amerika.

Vatirhi va chava ku humesa swivilelo hikuva va chava ku heleriwa hi mintirho ya vona. Un’wana u te: “Loko wo vilela, a va nge he ku tholi nakambe.” Vatirhi lava vo tala lava humaka ematikweni mambe i vavanuna va miti na vatatana lava va bohekeke ku siya mindyangu ya vona va ya laha ntshovelo wu nga kona, hikwalaho ka leswi hakanyingi ndhawu yo tshama ku nga miako leyi nga nyawuriki leyi tshamisaka vatirhi va 300, yi thyakile naswona i yitsongo ngopfu lerova swirho leswin’wana swa mindyangu swi nge ringaneli. Tatana un’wana u te: “A swi ta va swinene loko a ndzi tshama ni [ndyangu wa mina] lembe hinkwaro, kambe ndzi boheka ku hanyisa xisweswi.” Un’wana u te: “Xiyimo xa hina se xi le hansi ku tlula mpimo, lerova a xi nge he bihi ku tlula laha, kutani se xi fanele ku antswa.” Leswi nyanyisaka xiyimo, vo tala va vanhu lava va kuma mali leyi nga ehansi ku tlula mpimo. Eka van’wana, $10 000 hi lembe eka mindyangu ya vatirhi van’wana i nchumu lowu nga kumekiki, muholo lowu va nga anakanyiki leswaku va nga wu kuma. “Van’wamapurasi va holela vatirhi va vona muholo lowu ringanaka ni wa matiko lama ha hluvukaka naswona va hlongola mutirhi un’wana ni un’wana la nga endliki leswi va n’wi lerisaka swona,” ku tsale magazini wa People Weekly. Yesu u te: “La tirhaka ú lulameriwe hi hakelo ya yena.” (Luka 10:7) Vatirhi lava humaka ematikweni mambe va fanele va tivutisa leswaku xana nawu lowu wu ta kala wu tirha rini evuton’wini bya vona.

Lava Va Dyondzisaka Vana Va Hina

Kutani sweswi, xiya lava mintirho ya vona ku nga ku dyondzisa vana ni vanhu lavakulu ku hlaya, ku tsala, ku peleta, tinhlayo, sayense leyi ringaneleke, mahanyelo emintirhweni—ku nga swiaki swa dyondzo ya xisekelo. Eswivandleni swa dyondzo ya le henhla, vadyondzisi va dyondzisa nawu, swa vutshunguri, dyondzo ya vumaki bya sayense, vunjhiniyara, ni thekinoloji leyi rharhanganeke, tindlela leti yisaka eka mintirho leya vulovolovo eka nguva leyi ya thekinoloji leyi hluvukeke swinene. Hikwalaho ka leswi vandla ro dyondzisa ri nga ra nkoka swinene, xana vadyondzisi lava a va nga fanelanga va kuma muholo lowu tlakukeke tanihi lava lulameriweke hi hakelo ya vona tanihi leswi va endlaka ntirho lowu nga ringanisiwiki? Loko va ringanisiwa ni vanhu lava miholo ya vona yi vonakaka yi nga va lulamelanga loko yi ringanisiwa ni ntirho lowu va wu endlaka, swi ta tikomba onge vanhu va wu langutela ehansi nkoka wa ntirho wo dyondzisa.

Eku heleni ka lembe xidzana leri ra vu-20, ku dyondzisa ku hundzuke ntirho lowu nga ni khombo swinene etindhawini tin’wana, ku nga ri eswikolweni swa le henhla ntsena, kambe ni le swikolweni swa le hansi. Eka tindhawu tin’wana vadyondzisi va leteriwa ku famba ni nhonga etitlasini ni le swivandleni swa mintlango leswaku va ta tisirhelela eka vana lava nga lawulekiki. Vana va xikolo ku nga khathariseki malembe ya vona hi vukhale va rhwala swibamu ni mikwana, kumbe va swi hoxa eka minkwama ya vona ya timbuva ta ni nhlikanhi.

Vadyondzisi, hinkwavo va xinuna ni va xisati, va vavisiwe swinene emirini hi vadyondzi. Eka swikolo swa le henhla emalembeni ya sweswinyana, ku tlula 47 000 wa vadyondzisi ni swichudeni swa 2,5 wa timiliyoni va gevengiwile. NEA Today, phepha-hungu ra vadyondzisi ri vikile: “Xiphiqo lexi xi kona hinkwako, kambe emadorobeni xo nyanya, laha lembe rin’wana ni rin’wana mudyondzisi a langutanaka ni ku pona nhlaselo wa le xikolweni hi mpimo wa khamba rin’we eka makhamba ya 50.” Ku hangalaka ka ku tirhisiwa ka swidzidzirisi ni swakunwa swa xihoko eswikolweni ku engetela ntshikilelo wa vadyondzisi.

Lexi engetelaka ndzhwalo wa vona, eka tindhawu tin’wana vadyondzisi va languteriwa ku yisa tidyondzo ta ntirho-vutomi wa vona wa ku dyondzisa emahlweni, va tirhisa nkarhi wa vona wa ku wisa va dyondza tidyondzo leti engetelekeke kumbe va ya emintsombanweni kumbe etiseminarini ta vadyondzisi va tidyondzo leti va ti dyondzisaka. Kambe, xana swi nga ku hlamarisa ku twa leswaku emadorobeni man’wana lamakulu ya le United States, muholo wa vabasisi va swikolo—lava va tirhaka ku basisa ni ku lunghisa leswi onhakeke eswikolweni—wu nga hundza muholo wa vadyondzisi hi $20 000?

Miholo ya vadyondzisi ya hambana hi ku ya hi matiko, hi madoroba ni hi swifundzha. Ematikweni man’wana miholo ya vadyondzisi hi yona leyi nga ehansi swinene etikweni. Hambi ku ri ematikweni lama fuweke, swiviko swi komba leswaku hi ku ya hi vutihlamuleri bya vadyondzisi, miholo ya vona a yi va lulamelanga.

Hi laha swi vikiweke ha kona eka The New York Times, muxopaxopi un’wana wa ta mpimo wa miholo ya vadyondzisi ni valeteri u te: “Mintirho leyi ku vuriwaka leswaku i ya ku tinyiketela le United States, yo tanihi vudyondzisi . . . , hakanyingi yi languteriwa ehansi swinene ni ku hakeriwa ehansi swinene. Hakanyingi vanhu va anakanya hi ndlela leyi, ‘hi leswi va nga [tihlawulela swona], hi swona leswi va tsakelaka ku swi endla.’ A ndzi tshembi leswaku sweswo i swinene, naswona a ndzi tshembi leswaku sweswo i vutlharhi hakunene.” Hi xikombiso, xiya, xiviko lexi kandziyisiweke eka The New York Times: “Miholo ya vatirhi va vandla ra vudyondzisi le Tikholichini ni le Tiyunivhesithi hi lembe ra ntirho ra 1991-92 yi tlakuke hi mpimo wutsongo endzhaku ka malembe ya 20,” hi nhlayo-xikarhi ya tiphesente ta 3,5. Mukambisisi u te: “Loko ku engeteleka loku ka 3,5 wa tiphesente ku langutiwa mayelana ni ku cinca ka nkoka wa mali, miholo yi tlakuke switsongo ngopfu hi tiphesente ta 0,4.” Lava khumbekaka va vula leswaku hikwalaho ka miholo ya le hansi leyi hakeriwaka vadyondzisi, vo tala va nga ha boheka ku tshika ntirho wa vudyondzisi va ya lava mintirho leyi holelaka ku antswa.

Kutani Hi Tlhelo Ku Na Mintlango

Xikombiso lexikulu xa miholo leyi nga lawulekiki xi le ka ta mintlango. Xana vatirhi lava humaka ematikweni mambe va swisiwana ni vadyondzisi lava holeriwaka mali leyi nga va lulamelangiki va titwisa ku yini loko va vona mali leyo tala swinene leyi nyikiwaka tinghwazi emintlangwini?

Xana phorisa leri nga eku rindzeni ni mutimeri wa ndzilo la tshamaka a rindzele ku rila ka pempe—vanhu lava siku na siku va nghenisaka vutomi bya vona ekhombyeni emintirhweni ya vona—va tsakisiwa hi miholo leyo tala leyi tinghwazi ta mintlango ti hakeriwaka yona hikwalaho ka leswi ti nga tingwenya? Le United States, ku tlula maphorisa ya 700 ma dlayiwile ma ri entirhweni eka malembe ya khume lama hundzeke. Makhombo ya vatimeri va mindzilo na wona ma tele. Kambe, vanhu lava va leteriweke swinene va xiyiwe hi misava hinkwayo tanihi lava nga hakeriwiki nchumu hi ndlela leyi hundzeletiweke. Xana va nga ka va nga karhateki hi nkoka lowu vanhu va tekaka ntirho ni vutomi bya vona ha wona?

Hi xikombiso, xiya besibolo—ku ni vanhu vo tala lava nga vaseketeri va mintlango le United States, eCanada ni le Japani. Ku tlula vatlangi va 200 va swipano leswikulu le United States va hola miliyoni ya tidolara hi lembe. Eku heleni ka nguva ya besibolo ya 1992, vatlangi va 100 va endle ntwanano wa leswaku va hakeriwa 516 wa timiliyoni ta tidolara. Eka lava, 23 wa vona va endle ntwanano lowu nga va holelaka ku tlula timiliyoni tinharhu ta tidolara hi lembe. Miholo leyi tlakukeke ku tlula ya vatlangi lava va nga tiviwiki ngopfu, i ya vatlangi lava tiviwaka ngopfu hi vanhu, lava va endleke ntwanano wa 43 wa timiliyoni ta tidolara hi ntlango wun’we eka malembe ya tsevu na 36 wa timiliyoni ta tidolara hi ntlango wun’we eka ntlhanu wa malembe. Lembe na lembe miholo yi ya yi engeteleka, naswona ku va ni tirhekhodo letintshwa ta muholo wa le henhla swinene lowu hakeriwaka ematin’wini ya besibolo. Ni le ka muxaka wo karhi wa rugby miholo ya vatlangi yi tlakuke hi mpimo lowu ringanaka $500 000.

Miholo leyi yi tlakusa xivutiso, Xana munhu ntsena la kotaka ku hlaya a nga swi anakanya ku kuma cheke ya $62 500 vhiki rin’wana ni rin’wana? “Kambe sweswo hi leswi kahle-kahle vanhu lavaya va kumaka timiliyoni ta tidolara lava tlangaka xiphemu xo karhi eka National Football League va swi endlaka vhiki rin’wana ni rin’wana hi nkarhi wa nguva ya bolo ya mavhiki ya 16,” ku vike The New York Times. “Kumbexana anakanya hi mutlangi wa besibolo la hakeriwaka 2 wa timiliyoni ta tidolara loyi a kumaka $75 000 hi cheke endzhaku ka mavhiki man’wana ni man’wana mambirhi? Endzhaku ko holeriwa hi ndlela yoleyo, u nyikiwa $50 000 leswaku a yi tirhisa ku kondza ku fika siku ra vu-15 ra n’hweti yoleyo.” Leswi a swi katsi mali leyi hakeriwaka tinghwazi ta mintlango loko ti pfumela leswaku mavito ya tona ma tsariwa eka swilo leswi xavisiwaka, mali ya tibolo hi toxe loko tinghwazi ti tsale swo karhi eka yona, loko a tsalela vaseketeri, ni mali ya loko a tlanga emahlweni ka vanhu, leyi loko yi hlanganisiwile yi nga endlaka timiliyoni. Nakambe, xana mudyondzisi la nga holeriwiki mali yo nyawula u titwisa ku yini loko hi lembe a nga koti ku kuma mali leyi mutlangi a yi kumaka hi ntlango wun’we ntsena?

Hikwalaho ka matimba ya thelevhixini, vatlangi va golofo, thenisi, basketebolo, ni khororo na vona vo olela kunene mali ya kona. Tinghwazi emintlangwini ti kuma mali leyi hlayiwaka hi timiliyoni. Mutlangi-nkulu wa khororo u endle ntwanano wa 42 wa timiliyoni ta tidolara wa malembe ya tsevu. Mutlangi un’wana wa khororo u kuma 22 wa timiliyoni ta tidolara hi malembe ya ntlhanu, ku nga nhlayo-xikarhi ya 4,4 wa timiliyoni ta tidolara hambi loko o ka a nga ri veki ni kan’we erivaleni ra mintlhango hikwalaho ka ku vaviseka kumbe vuvabyi.

Eka ntlango wun’wana wa thenisi exikarhi ka vatlangi-nkulu vambirhi, un’wana wa xinuna lon’wana wa xisati—lowu thyiweke “Nyimpi Exikarhi Ka Rimbewu”—havambirhi va phikizane hi matimba swinene erivaleni ra thenisi va lava ku kuma mali leyi u ngo olela $500 000 hinkwato. Hambi leswi wa xinuna a nga wina sagwadi, ku vuriwa leswaku havambirhi va kume “mali ya ku va va tlangile ntsena, leyi yi nga boxiwangiki kambe leyi ku anakanyeriwaka leswaku yi sungula kun’wana kwalomu ka $200 000 ku ya ka $500 000 ha un’we.”

Ematikweni yo kota Britain, Italy, Japani na Spain loko hi hlaya ma nga ri mangani ntsena, miholo ya vatlangi yi tlakuke hi ndlela leyi hlamarisaka—timiliyoni leti tsuvulaka ni misisi ta tirhandi. Leswi swi kale swi vangela mutlangi-nkulu un’wana wa thenisi ku thya miholo ya va-1990 a ku i “nhlamba.”

Hambi swi ri tano, leswi a swi vuli leswaku vatlangi lava va ni nandzu hikwalaho ka miholo leyi ya le henhla. I vini va swipano lava va nyikaka vatlangi lava nga ni nyiko miholo ya le henhla. Vatlangi vo titekela leswi va nyikiwaka swona ntsena. Vatlangi va bumabumeriwa hi leswi va kokaka vaseketeri leswaku va seketela swipano. Hi xikombiso eka tinguva ta 1992 ta besibolo ni bolo ya milenge, ku ve ni vanhu vo tala eswitediyamu swo tala. Ku tala loku ni leswi lava tithelevhixini va nga kuma mpfumelelo wo haxa swi vangele vini va kuma mali yo tala swinene. Hikwalaho, van’wana va anakanya leswaku vatlangi va kuma mali leyi va lulameleke.

Mali leyo tala ku tlula mpimo leyi hakeriwaka hikwalaho ko hima bolo u yi tlurisa nete, u yi nghenisa egojini, kumbe u yi humesa erivaleni ra ntlango, loko yi ringanisiwa ni miholo ya vusiwana swinene ya vatirhi lava humaka ematikweni mambe lava tirhaka hi matimba tiawara to tala edyambyini lero hisa va hi tshovelela swakudya, i nchumu lowu twisaka mbilu ku vava loko yi pimanisiwa ni mali ya matiko lama fuweke.

Nakambe, xiya xikombiso xin’wana lexi hambaneke, ndzungulo wa mutivi la dumeke swinene. U tirhise mali leyi nga ehansi ka timiliyoni timbirhi ta tidolara a kambisisa murhi wo tlhavela leswaku a sivela pholiyo, mutivi wa sayense wa le Amerika, Jonas Salk ni vakambisisi-kulobye va tikarhate tiawara to tala evukambisiselweni va endla mirhi yo tala yo tlhavela va tlhela va yi kambela ko tala. Hi 1953, Salk u tivise murhi wo tlhavela wa ku ringetela. Eka lava va nga va vo sungula ku tlhaveriwa a ku ri Salk, nsati wakwe, ni vana vakwe va vafana vanharhu. Murhi lowo tlhavela wu kumiwe wu nga ri na khombo, naswona wu tirha. Namuntlha, pholiyo yi hetiwile hi laha ku heleleke.

Salk u ndhundhuzeriwe swinene hikwalaho ka mpfuno wakwe lowukulu swonghasi wa ku sivela vuvabyi lebyi dlayaka ni lebyi lamataka. Kambe u arile ku amukela masagwadi ya mali. U tlhelele evukambisiselweni byakwe leswaku a ya antswisa murhi wakwe wo tlhavela. Swi le rivaleni, hakelo ya yena ya xiviri a ku nga ri mali kambe a ku ri ku eneriseka hi ku vona vana ni vatswari va nga ha chavi khombo leri ro biha swonghasi.

Xo hetelela, anakanya hi ku dyondzisiwa hi ku langutela ku hanya hi laha ku nga heriki emisaveni ya paradeyisi, laha vuvabyi, swifo ni mahlomulo swi nga ta va swi heriseriwe makumu. Anakanya miholo yo tala leyi vadyondzisi va mahungu yo tano lamanene a va ta yi kuma. Kambe, ku ni valeteri vo tano, lava va dyondzisaka mahala! A va kumi hakelo ya mali! Loko Yesu a vula leswaku ‘la tirhaka ú lulameriwe hi hakelo ya yena,’ a a nga vulavuli hi miholo ya vadyondzisi lava va mahungu lamanene. (Luka 10:7) U vule leswaku va ta kuma leswi va swi pfumalaka. Eka vona u tlhele a ku: “Mi nyikiwile ntsena; na n’wina, nyikani ntsena.” (Matewu 10:8) Hakelo ya vona yi ta va yini? Phela, ku ta va swona leswi Yesu nghwazi leyi tshameke yi hanya yi swi tshembiseke—vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi basisiweke, ya paradeyisi. Miholo ya timiliyoni ta timiliyoni a yi nge ringani na byona ni katsongo!

[Bokisi leri nga eka tluka 9]

Mali, Ndhuma Kumbe Swidzidzirisi—Kahle-kahle I Yini?

Ku yengiwa hi ndhuma ni ku kuma timiliyoni ta tirhandi ta ku va nghwazi emintlangwini swi susumetele vantshwa vo tala ku tirhisa swidzidzirisi swo kurisa misiha leswaku va va ni tinyama ni misiha leyi humeleleke hi xinkarhananyana. Dok. William N. Taylor, xirho xa Vandla ro Lawula Ku Tirhisiwa ka Swidzidzirisi eka Tiolimpiki le U.S., u tsundzuxe leswaku ku tirhisiwa ka swidzidzirisi leswi ku “andze ngopfu.” Ku ringanyetiwa leswaku le United States ntsena, vana va kondlo-a-ndzi-dyi va kwalomu ka 250 000 va tirhisa swidzidzirisi leswi nge nawini.

Mutlangi-nkulu wa bolo ya milenge u te: “Ntshikilelo wo tirhisa swidzidzirisi leswi ekholichini i wukulu hi ndlela yo chavisa. Vatlangi a va anakanyi hi swiphiqo leswi nga vaka kona emalembeni ya 20 lama taka loko va tirhisa swidzidzirisi. A va anakanyi hi leswi nga ta humelela emasikwini ya 20 lama taka ngopfu-ngopfu eka swichudeni leswi nga ekholichini. Mianakanyo ya mutlangi ngopfu-ngopfu loko a ha ri ntsongo, hi leyi: Ndzi ta endla xin’wana ni xin’wana lexi nga ta endla leswaku ndzi va nghwazi.”

Un’wana la tiyimiseleke swinene ku va mutlangi-nkulu wa bolo u te: “Loko ndzi lava ku va mutlangi, ndzi boheka ku swi tirhisa. . . . Ku phikizaniwa swinene le kamareni ra ku tlakula tinsimbhi. U lava ku kulanyana naswona u tiyelela ku antswa lembe na lembe, naswona u vona majaha laman’wana ma ri karhi ma akeka, na wena u lava ku akeka ku fana na wona. Mianakanyo yoleyo ya ku lawula.” Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki leswaku u anakanyisa xisweswo, handle ko pfuniwa hi swidzidzirisi, mutlangi loyi u ve lexi a a lava ku va xona—ku nga mutlangi-nkulu wa bolo ya milenge. U tshemba leswaku swidzidzirisi leswi nge nawini swi “ni khombo swinene ku tlula leswi nga riki enawini.”

Vadokodela ni lava va xanisiweke hi vuyelo lebyo biha bya swidzidzirisi swa le nawini ni swidzidzirisi swin’wana swo kurisa miri va tsale timhaka ta ntsandza-vahlayi. Vuyelo byin’wana lebyi a byi tikile swinene byi vange ni rifu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Vatirhi vo huma ematikweni mambe va ri karhi va tshovela swinyalana le Gilroy, eCalifornia

[Xihlovo Xa Kona]

Camerique/​H. Armstrong Roberts

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Xana vadyondzisi a hi vona ngopfu lava va faneriwaka hi hakelo ya vona?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ku tlula 200 wa swipano leswikulu swa vatlangi va besibolo le United States va kuma ku tlula miliyoni ya tidolara hi lembe

[Xihlovo Xa Kona]

Focus On Sports