Ku Pfuna Lava Khomiweke Hi Aids

“MUFUNDHISI la khomiweke hi AIDS U Kuma Tinyangwa Ti Pfariwile” xexo a ku ri xihloko lexi nga eka The New York Times. Phepha-hungu ri hlamusele mhaka ya mufundhisi wa Baptist loyi nsati wakwe ni vana vambirhi va nga ni xitsongwatsongwana xa AIDS lexi a xi kumeke eka mpompelo wa ngati lowu endliweke hi 1982 (vana va tluleriwe va ri exivelekelweni xa yena). Hi ku famba ka nkarhi, yena ni ndyangu wa yena va arisiwe ku nghena etikerekeni to hambana-hambana ta Baptist hikwalaho ka vuvabyi lebyi. Hikwalaho ko hela matimba, u tshike ku ringetela ku ya ivi a tshika ku va mufundhisi wa Baptist.

Ku hela matimba ka wanuna loyi hikwalaho ko khomisiwa tingana hi kereke yakwe ku tlakusa swivutiso swo hlayanyana: Xana Xikwembu xa va khathalela vanhu lava vabyaka, ku katsa ni lava nga ni AIDS? Xana va nga pfunisiwa ku yini? I tindlela tihi ta ku tisirhelela leti faneleke ku tirhisiwa loko u kombisa ntwela-vusiwana wa Vukreste eka lava nga ni AIDS?

Rirhandzu Ra Xikwembu Eka Lava Vabyaka

Bibele yi komba leswaku Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi kombisa ntwela-vusiwana lowukulu eka lava xanisekaka. Loko Yesu a ha ri emisaveni u kombise ntwela-vusiwana lowu humaka embilwini eka lava vabyaka. Naswona Xikwembu xi n’wi nyike matimba ya ku hanyisa vanhu va mavabyi hinkwawo, hi laha Bibele yi hlamuselaka ha kona: “Mintshungu leyikulu yi ta ka yena, yi ri ni lavo khwita, ni swilema, ni lavo-fe-mahlo, ni timbheveve, ni van’wana lavo tala; yi va veka emilengeni ya Yesu, kutani a va hanyisa.”—Matewu 15:30.

I ntiyiso, namuntlha Xikwembu a xi nyikanga munhu emisaveni matimba ya ku hanyisa vanhu hi singita hi laha Yesu a endleke ha kona. Kambe vuprofeta bya Bibele byi komba leswaku ku nga ri khale, emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, “a ku nga v̌i na munhu l’a akeke Yerusalem l’a nga ta ku: nḍa v̌abya!” (Esaya 33:24) Bibele ya tshembisa: “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona.” (Nhlavutelo 21:4) Hi rirhandzu ra xona hi vanhu, Xikwembu xi lunghiselele murhi wa hi laha ku nga heriki wo tshungula mavabyi hinkwawo, ku katsa ni AIDS.

Pisalema 22:24 yi vulavula hi Xikwembu yi ku: “Hikuv̌a a nga solanga ni ku nyenya l’a nge nhlomulweni, a nga ṅwi fihlelangi mombo wa yena; kambe o ṅwi yingisile loko a huwelele ka yena.” Rirhandzu ra Xikwembu ri kumiwa hi lava va xi vitanaka va lava mpfuno.

I Vamani Lava Tluleriwaka Hi Xitsongwatsongwana Xa AIDS?

Hakanyingi vuvabyi bya AIDS byi vangiwa hi ndlela ya mahanyelo. Vanhu vo tala lava nga na byona loko va languta hanyelo ra vona ra khale va pfumelelana na Pisalema 107:17 leyi nge: “Ŝihunguki a ŝi hlomurisiwa hi tindlela ta ŝona le’to biha ni ku homboloka ka ŝona.”

Loko munhu a honisa mimpimanyeto ya Bibele ivi a endla rimbewu ehandle ka lunghiselelo ra Xikwembu ra vukati, ku va ni khombo ra ku khomiwa hi AIDS kumbe ku tluleta van’wana. Nakambe, loko vanhu va tirhisa tineleta swin’we leswaku va titlhavela swidzidzirisi emisiheni, va nga tluleriwa hi AIDS naswona va nga hundzisela xitsongwatsongwana xa yona eka van’wana. Ku engetela kwalaho, vo tala va kume AIDS hi mpompelo wa ngati leyi humaka eka lava nga na yona.

Hambi swi ri tano, khombo ra kona vanhu vo tala swinene lava nga riki na nandzu lava xanisekaka va tluleriwa hi xitsongwatsongwana xa AIDS hi tindlela to hlayanyana. Hi xikombiso, vanghana vo tala lava tshembekeke va vukati, va weriwa hi khombo ra ku khomiwa hi AIDS hi vuxaka bya rimbewu ni munghana wa vukati la tluleriweke. Nakambe, ngopfu-ngopfu etindhawini tin’wana, tiphesente to tala ta vana ti kuma xitsongwatsongwana xa AIDS eka vamanana lava tluleriweke, leswi endlaka n’wana loyi a ha ku velekiwaka a ri na AIDS leswaku a va muhlaseriwa la twisaka mbilu ku vava swinene. Nakambe, va ta vutshunguri ni van’wana va kume vuvabyi lebyi hikwalaho ka makhombo loko va khome ngati leyi nga na byona.

Ku nga khathariseki leswaku munhu u yi kumisa ku yini AIDS, Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku Xikwembu a xi na vutihlamuleri bya ku tluletaniwa ka vuvabyi lebyi byi dlayaka. Hambi leswi namuntlha vo tala lava nga tluleriwa va nga lo tiokela AIDS hi voxe naswona va tluleteke van’wana hi ku tikhoma loku nga twananiki ni mimpimanyeto ya Bibele, tiphesente ta hundzuka, ku va ni vahlaseriwa vo tala lava nga riki na nandzu tanihi vana ni vanghana va vukati lava tshembekaka.

World Health Organization yi vula leswaku vavasati emisaveni hinkwayo sweswi va khomiwa swinene hi xitsongwatsongwana xa AIDS hi mpimo lowu ringanaka ni kwalomu ka mpimo wa vavanuna ni leswaku hi lembe ra 2000, vo tala lava nga ta va va tluleriwile ku ta va ku ri vavasati. Vatirheli va swa rihanyo eAfrika va vula leswaku 80 wa tiphesente ta lava nga ni AIDS kwalaho “va yi tluletiwe hi rimbewu ni vanhu va rimbewu leri hambaneke, naswona kwalomu ka hinkwavo lavan’wana i manana la tluletaka n’wana loko a ha tikile kumbe hi nkarhi wa ku veleka.”

Hambi swi ri tano, tanihi leswi Xikwembu xi lwisanaka ni ku tluriwa ka milawu ya xona, ku katsa ni ku nga yingisi loku vangaka ku xaniseka ko tano, xa hatlisa ku komba musa eka hinkwavo lava vabyaka. Hambi ku ri lava nga kuma AIDS hi swiendlo leswo homboloka va nga pfuneka eka musa wa Xikwembu hi ku va va hundzuka naswona va tshika ku endla leswo biha.—Esaya 1:18; 1 Vakorinto 6:9-11.

Leswi Tiviwaka Enkarhini Wa Sweswi

AIDS i xiphiqo xa rihanyo xa misava hinkwayo. Hambi leswi vativi va sayense va tiyisekisaka vanhu leswaku “HIV a hi xitsongwatsongwana lexi tlulelaka hi ku olova,” sweswo i nchavelelo lowu nga nyawuriki eka timiliyoni leti ana se ti nga na yona ni timiliyoni ta ntsandza-vahlayi leti nga ta va na yona emalembeni lama taka. Ntiyiso wa kona hi leswaku yi hangalaka emisaveni hinkwayo.

Buku yin’wana loko yi katsakanya tindlela leti tolovelekeke ta ku tluletana yi vula leswi: “Wonge hinkwako ku tluletana ka HIV ku vangiwa hi nhlangano wa rimbewu kumbe hi ngati leyi tluleriweke.” Xiviko lexi vulavulaka hi makumu yo tala lama fikeleriweke eka ntirho wa vutshunguri xi ri: “Leswaku munhu a tluleriwa, swi vangiwa hi ku nghena ka mati ya miri (ngopfu-ngopfu ngati kumbe mbewu ya vununa) ya munhu la tluleriweke eka miri wa munhu la nga tluleriwangiki.”

Hambi swi ri tano, swiga “wonge hinkwako” na “ngopfu-ngopfu” swi kombisa leswaku minkarhi yin’wana a swi tano. Kutani hambi leswi tindlela leti AIDS yi tlulelaka ha tona ti tiviwaka hi lava ndzawulo ya ta mirhi, hi mpimo wa tiphesente tintsongo ta lava tluleriwaka, ndlela ya leswaku va xi kumise ku yini xitsongwatsongwana yi nga ha va yi nga tiviwi. Hikwalaho, ku nga ha laveka ku xalamuka ko karhi.

Xana U Ta Endla Yini?

Kwalomu ka 12 ku ya ka 14 wa timiliyoni ta vanhu emisaveni ana se va khomiwe hi xitsongwatsongwana xa AIDS. Naswona ku pimanyetiwa leswaku ku ta va ni timiliyoni to tala leti engetelekeke leti nga ta tluleriwa loko ku nghena lembe xidzana leri landzelaka. Xisweswo, kumbexana na wena, u tshama u hlangana ni lava nga ni vuvabyi lebyi, kumbe u ta hlangana na vona ku nga ri khale. Hi xikombiso, emadorobeni lamakulu hinkwawo, ku hlangana-hlangana ni vanhu vo tano swa endleka siku na siku emintirhweni, eswitolo swa swakudya, etiholweni, etiholweni ta mintlangu, emabazini, etindleleni ta le hansi ka misava, eswihaha-mpfhukeni, ni le switimeleni xikan’we ni le ka tindhawu tin’wana ta mani na mani laha hi hlanganaka kona.

Kutani ke, hi mpimo lowu engetelekeke, Vakreste va nga ha hlangana ni lava xanisiwaka hi AIDS, naswona va susumeteleka ku pfuna lava lavaka ku dyondza Bibele, va ya eminhlanganweni ya Vukreste, naswona va endla nhluvuko ku fikela laha va tinyiketelaka eka Xikwembu. Xana Vakreste va fanele va angula hi ndlela yihi eka swilaveko swa vahlaseriwa lava va AIDS? Xana ku na tindlela to ti sirhelela leti nga ta pfuna lava hlaseriweke ni lava nga evandlheni ra Vukreste?

Mayelana ni minkambisiso ya sweswinyana, ku hlangana-hlangana ni vanhu a swi tluleti AIDS. Kutani swi vonaka swi nga bohi leswaku munhu a chava hi ndlela yo hundzeleta ku va exikarhi ka vanhu lava nga ni AIDS. Naswona tanihi leswi lava vabyaka hi AIDS va nga ni fambiselo ra miri leri hohlokeke, hi fanele hi xalamukela leswaku vona va nga tluleriwi hi vuvabyi bya switsongwatsongwana lebyi hina hi nga ha va ka hi ri na byona. Khombo leri nga va ka kona emirini wa vona hikwalaho ka mavabyi yo tano lama tolovelekeke ri nga va lerikulu.

Tanihi leswi AIDS yi xungetaka vutomi swinene, i swinene leswaku hi tshama hi tsundzuka tindlela to ti sirhelela loko hi pfumelela muvabyi wa AIDS a ta ka hina vini kumbe evandlheni ra Vukreste. Xo sungula, hambi leswi ku nga taka ku nga endliwi xitiviso xa mani na mani, hi nga ha lava ku byela un’wana wa vakulu evandlheni hi xiyimo xolexo leswaku a ta lunghekela ku angula hi ndlela ya tintswalo eka un’wana ni un’wana la nga vutisaka hi mhaka yoleyo.

Tanihi leswi xitsongwatsongwana lexi xi nga tluletiwaka hi ngati ya munhu la tluleriweke, swi nga va swinene leswaku mavandlha ma tirhisa leswi vitaniwaka tindlela ta misava hinkwayo ta vusirheleri loko va basisa swihambukelo ni minchumu leyi halakeke, ngopfu-ngopfu loko ku ri ngati leyi nga halaka. “Tindlela ta vusirheleri ta misava hinkwayo” i xiga lexi tirhisiwaka hi vativi va ta mirhi ku hlamusela xikatsa xa milawu laha ngati ya munhu un’wana ni un’wana yi langutiwaka yi ri na vuvabyi naswona yi ri ni khombo leri tumbeleke kutani hikwalaho ka sweswo yi khomiwa hi ndlela yo karhi. Tanihi leswi Holo ya Mfumo ku nga muako wa mani na mani, swi nga va vutlharhi ku tshama ku ri ni swilo swo basisa ku katsa ni madlilavhu ya muxaka wa rhabara kumbe pulasitiki lama nga tirhisiwaka hi ndlela leyi faneleke loko hi xitshuketa ku tshika ku laveka ku basisa ko karhi. Mati lama cheriweke 10 wa tiphesente ta bulichi (Jiki) ma bumabumeriwa hinkwako loko u basisa ngati leyi halakeke.

Eka xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka ni vanhu van’wana, ku katsa ni lava hlaseriweke hi AIDS, Vakreste va lerisiwa ku landzela xikombiso xa Yesu. Ntwela-vusiwana wa yena eka lava vabyaka, kambe lava hi ku tshembeka a va lava ku tsakisa Xikwembu, wu fanele ku landzeleriwa swinene. (Ringanisa Matewu 9:35-38; Marka 1:40, 41.) Hambi swi ri tano, tanihi leswi enkarhini wa sweswi ku nga riki na ndlela yo tshungula AIDS, i swinene leswaku Mukreste a tirhisa tindlela leti twisisekaka ta vutisirheleri loko a nyikela mpfuno wa ntwela-vusiwana eka lava vabyaka hi yona.—Swivuriso 14:15.

Lava Nga Ni AIDS Na Vona Va Nga Pfuna

Munhu wo tlhariha la nga ni AIDS wa swi xiya leswaku van’wana va n’wi chava hikwalaho ka vuvabyi lebyi. Hikwalaho, hi ku xixima mintlhaveko ya van’wana lava lavaka ku n’wi pfuna, swi nga va swinene eka la vabyaka hi AIDS leswaku a nga endli swikombiso swa rirhandzu swa le rivaleni tanihi ku angarha ni ku ntswontswa. Hambi loko ku ri na vumbhoni byitsongo kumbe byi nga ri kona hi laha ku heleleke leswaku swiendlo swo tano swi nga tluleta vuvabyi, ku papalata leswi swi ta kombisa leswaku muvabyi wa va anakanyela van’wana, kutani sweswo swi ta endla leswaku na yena a anakanyeriwa hi ndlela leyi fanaka.a

Hi ku xiya leswaku vo tala va chava ni swilo leswi nga riki kona, munhu la nga ni AIDS a nga fanelanga a hatlisela ku hlundzuka loko a nga hatlisi a rhambiwa emakaya ya vanhu kumbe loko swi vonaka onge mutswari u arisa n’wana wa yena leswaku a va ekusuhi na yena. Naswona loko yin’wana ya Tidyondzo ta Buku ya Vandlha yi khomeriwa eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha, swi nga va swinene leswaku loyi a nga ni AIDS a hlawula ku ya kona, ku ri ni ku ya emakaya ya vanhu, handle ka loko yena ni n’wini wa muti va vulavurisane hi xiyimo lexi.

Lava nga ni AIDS va fanele va va ni nkhathalelo wa vutlharhi eka van’wana, hi xikombiso, loko va ri ni mukhuhlwana lowu humesaka marhimila kumbexana ku tiviwa leswaku va ni rifuva. Va ta tirhisa swiletelo swa rihanyo swa mani na mani eka xiyimo lexi malunghana ni tindlela ta ku tihambanisa ni van’wana.

Ndlela yin’wana leyi munhu la nga riki na nandzu a nga tluleriwaka ha yona hi loko a tekana ni un’wana loyi handle ko swi tiva a nga ni xitsongwatsongwana xa AIDS. Ku laveka vuxiyaxiya eka swiyimo swo tano ngopfu-ngopfu loko un’we kumbe havambirhi lava lavaka ku tekana va tshame va hanya hi vuoswi, kumbe ku tirhisa tineleta, va tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha loko va nga si kuma vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu. Tanihi leswi ku nga ni vanhu vo tala lava nga ni vuvabyi bya HIV handle ka swikombiso (hi leswaku, ku nga ri na swikombiso leswi vonakaka enkarhini wa sweswi), a ku nge vi xidyoho loko munhu kumbe vatswari lava khathalelaka va kombela vukamberi bya ngati byo kambela AIDS ya munghana wa nkarhi lowu taka emahlweni ko tshembisana kumbe ku tekana. Hikwalaho ka leswi vuvabyi lebyi byi biheke naswona byi dlayaka, munghana la kumbeteriwaka a nga fanelanga a vilerisiwa hi xikombelo lexi.

Loko minkambisiso yi komba leswaku u na byona, swi ta va swi hoxile eka munghana la nga ni vuvabyi ku sindzisa loyi a a ta va munghana wa vukati leswaku a ya emahlweni ni ku gangisana kumbe ku tshembisana loko loyi a a ta va munghana wa vukati a lava ku herisa vuxaka. Naswona swi nga va swinene eka un’wana ni un’wana loyi a a hanya vutomi lebyi nga tshembisiki, loyi a hanya hi vuoswi kumbe ku tirhisa swidzidzirisi leswi tlhaveriwaka emisiheni leswaku a tiyela hi yexe ku ya kamberiwa a nga si sungula ku gangisana. Hi ndlela leyi, ku ta papalatiwa mintlhaveko leyi vavisaka.

Xisweswo, tanihi Vakreste hi lava ku va ni ntwela-vusiwana naswona a hi lavi ku swi endla mukhuva ku papalata vanhu lava nga ni AIDS, hambi swi ri tano, hi fanele ku tsundzuka leswaku matitwelo ya vanhu ma nga ha hambana emhakeni leyi yo chavisa. (Vagalatiya 6:5) A ku tiviwi xin’wana ni xin’wana hi vuvabyi byo fana ni AIDS, kutani vo tala va nga ha kanakana loko va tirhisana ni lava nga na yona. Langutelo leri ringaniseriweke emhakeni leyi ku nga ha va ku hambeta hi amukela lava nga ni AIDS evandlheni ra Vukreste naswona hi va komba rirhandzu ni nkufumelo, loko hi nkarhi lowu fanaka hi tirhisa tindlela ta vutlharhi ku tisirhelela hina vini ni mindyangu ya hina eka vuvabyi lebyi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 13]

Ndzi N’wi Twele Vusiwana

Siku rin’wana loko ndzi ri evutirhelini bya le xitarateni, ndzi hlangane ni wansati lontsongo la nga ni malembe ya kwalomu ka 20 hi vukhale. Mahlo yakwe lamakulu ya ribungu a ma vonaka ma tsanile. Loko ndzi ringete ku sungula bulo na yena hi ta Mfumo wa Xikwembu, ndzi n’wi nyike xin’we xa swiphephana leswi a ndzi swi khomile. Hi ku hatlisa u hlawule lexi nge Nchavelelo Eka Lava Nga Ni Gome. U langute xiphephana lexiya ivi a ndzi languta ivi hi rito ro kongoma a ku: “Sesi wa mina wa ha ku fa hi AIDS.” Loko ndzi nga si heta ku n’wi chavelela, u te: “Na mina ndza fa hi yona AIDS, naswona ndzi na swivanana swimbirhi leswitsongo.”

Ndzi n’wi twele vusiwana, ivi ndzi n’wi hlayela Bibele hi ta vumundzuku lebyi Xikwembu xi byi tshembiseke vanhu. Xikan’we-kan’we u huwelele a ku: “Xana Xikwembu xi nga va na mhaka na mina sweswi kasi mina a ndzi nga ri na mhaka na xona?” Ndzi n’wi byele leswaku loko o dyondza Bibele, u ta twisisa leswaku Xikwembu xi amukela un’wana ni un’wana loyi a hundzukaka hi xiviri ivi a tshemba xona ni gandzelo ra nkutsulo ra N’wana wa xona. U hlamule a ku: “Ndza swi tiva leswaku u mani. U huma le Holweni ya Mfumo leyi nga le makumu exitarateni lexi—kambe xana munhu la fanaka na mina a nga amukeriwa eHolweni ya n’wina ya Mfumo?” Ndzi n’wi tiyisekisile leswaku hakunene u ta amukeriwa.

Loko eku heteleleni a sungule ku famba a khome ndlela yakwe, a manye buku leyi nge Bibele—I Rito Ra Xikwembu Kumbe I Ra Munhu? ni xiphephana xakwe, hi mbilu ndzi te, ‘Onge a nga kuma nchavelelo lowu nga humaka eka Xikwembu ntsena.’