Vantshwa Va Vutisa . . .

Ha Yini Tatana A File?

UN’WANA ni un’wana a a hlamarile loko tata wa Al, wanuna la tiviwaka tanihi munhu la tiyeke ni ku hanya kahle, a ya kamberiwa exibedlhele. Hambi swi ri tano, Al a a tshemba leswaku tata wa yena u ta vuya ekaya hi ku hatlisa. Kambe hi xitshuketa xiyimo xa yena xi nyanyile, ivi a fa. Al u vule hi mbilu yo vaviseka a ku: “A ndzi swi pfumelanga leswaku munhu wo tiya swonghasi a nga va a file.”

Tata wa Kim a a ri wanuna wa Mukreste, la rhandzekaka. A a tshame a ongoriwa exibedlhele hikwalaho ka vuvabyi lebyi nga tshungulekiki, kambe a vonaka a antswa. Kutani siku rin’wana a wa ekamareni ro hlambela eka rona. “Kan’we-kan’we loko ndzi n’wi vona ndzi swi tivile leswaku a a file,” ku tsundzuka Kim. “Handle ko humelela, manana ni makwerhu wa xinuna va ringete ku n’wi hanyisa hi endlelo ro n’wi huhutela moya leri vuriwaka CPR [cardiopulmonary resuscitation]. Ndzi tsutsumele ekamareni ra mina, kutani ndzi khongela ndzi ku: ‘Yehovha, u nga swi pfumeleli eka hina. Ni le ka yena! Ha n’wi rhandza! Hi kombela u n’wi hanyisa!’ Kambe a nga hanyanga.”

Rifu i nchumu wo vavisa swinene evuton’wini, emisaveni leyi. Bibele yi ri: “Šilo šiṅwana ni šinwana ši ni nkari wa šona . . . Nkari wu kona wa ku v̌elekiwa, wu kona nkari wa ku fa.” (Eklesiasta 3:1, 2) Loko u kurisiwe tanihi Mukreste, u ti tiva kahle tidyondzo ta Bibele ta leswaku ha yini vanhu va fa, xiyimo xa ntiyiso hi vafi, ni ntshembo wa ku pfuxiwa.a

Hambi swi ri tano, u nga ha hetiwa matimba hi ku feriwa hi mutswari wa wena. Lowu i wun’wana wa mintokoto leyi tikaka swinene evuton’wini. Swi nga ha ku endla u titwa u lahliwile ni ku titwa u nga sirhelelekanga. Wa ha kula emirini ni le mintlhavekweni, naswona hambi leswi kumbexana u nga ha vaka u kume ntshunxeko wo karhi, wa ha va lava swinene vatswari va wena.b

Kutani a swi hlamarisi leswi vukamberi byin’wana byi paluxeke leswaku xilo lexi vana va kondlo-a-ndzi-dyi va xi chavaka ngopfu, i ku feriwa hi vatswari. Muntshwa un’wana u pfumerile a ku: “Minkarhi yo tala vatswari va mina va ndzi siringa, kambe a ndzi nge tsaki loko va humeleriwa hi xa nchumu. Ndza ha khumbeka ha vona.”—The Private Life of the American Teenager.

Kutani a swi hlamarisi leswaku loko un’wana wa vatswari va wena a file, u nga tsemeka nhlana. Phela, eku sunguleni u nga ha titwa u tsemeke nhlana lerova u tsandzeka ni ku rila. Sweswo swi tolovelekile. Loko a ri ehansi ka ntshikilelo lowukulu, mupisalema u te: “Nḍi heleriwe hi matimba, nḍi ṭhov̌a-ṭhov̌iwile ngopfu.” (Pisalema 38:8) Buku leyi nge Death and Grief in the Family yi ri: “Munhu loko a kuma mbanga leyikulu kumbe a tshoveka rhambu wa tshuka swinene. Ku tshuka koloko ku tirha tanihi endlelo ro sirhelela, leri sivelaka xitlhavi leswaku xi nga fiki [hi nkarhi wolowo]. Gome ri tirha hi ndlela leyi fanaka.” Kambe ku nga humelela yini loko ku tshuka koloko ku sungula ku hela?

‘Swa Ndzi Hlundzukisa Swinene’

Eka Luka 8:52 hi hlaya leswaku endzhaku ka rifu ra xinhwanyetana xin’wana, “vanhu hinkwavo a va [xi] rila hi xiviti.” Ina, loko murhandziwa wa wena a fa, i swa ntumbuluko ku twa minsusumeto yo hambana-hambana, leyi katsaka nhlomulo, ku tivona nandzu, ku chava—hambi ku ri ku hlundzuka.

Ha yini hi hlundzuka? Hikuva vatswari va hina va endla leswaku hi titwa hi sirhelelekile. Loko un’wana wa vona a fa, i swa ntumbuluko ku titwa hi chava ni ku titwa hi siyiwile. Mutswari wa wena a nga ku siyanga hi vomu. Kambe rifu hi rona nala wa hina. (1 Vakorinto 15:26) Loko ri dlaya un’wana loyi hi n’wi rhandzaka, ku lahlekeriwa koloko i ka xiviri, ku tlhela ku vavisa ngopfu. Xiya hi laha Wendy wa malembe ya 18 hi vukhale a swi vekeke ha kona: “Ndzi titwe ndzi cukumetiwile emisaveni ndzi tlhela ndzi chava endzhaku ka rifu ra tatana. Kutani minkarhi yo tala a ndzi navela onge tatana a nga va na mina naswona a ndzi pfuna.” Loko u ehleketa hi leswi u nga lahlekeriwa hi swona—rirhandzu, nseketelo ni ndzetelo—swi nga ha ku endla u hlundzuka.

Hi xikombiso, Debbie lontsongo a a tolovelane ni malume wa yena. Endzhaku ka rifu ra malume wakwe u tsarile a ku: “A swi vonaka swi nga ri swinene leswaku munhu wo lulama ku fana na yena, loyi a rhandzekaka swonghasi, ni loyi a a rhandza Yehovha hi ndlela liya, a xaniseka ivi a fa hi ndlela leyi vavisaka swongasi. Hambi leswi ndzi kurisiweke tanihi Mukreste, naswona ndzi swi tiva leswaku ha yini vanhu va dyuhala va tlhela va fa, ni leswaku ha yini vanhu vo lulama va xaniseka, a ndzi nga tilulamiselanga ku hlangavetana ni mintlhaveko yo hlundzuka leyi ndzi yi tokoteke.”

Van’wana va tlhela va hlundzukela mutswari la feke. Victoria lontsongo wa pfumela: “Kokwana wa mina u love lembe leri nga hundza. A ndzi n’wi hlundzukerile swinene hikwalaho ka ku fa ka yena, kutani loko ku hlundzuka ku herile a ndzi ri ni gome lerikulu.” Phela, van’wana va ringiwe hi ndlela yo va va hlundzukela Xikwembu. Terri wa malembe ya 14 hi vukhale, loyi a feriweke hi tata wa yena hikwalaho ka vuvabyi bya mbilu bya xitshuketa u tiphofurile a ku: “Ndzi hlundzukele Xikwembu. Ha yini Tatana a boheke ku fa, kasi a ndzi n’wi rhandza ni ku n’wi lava swonghasi?”

‘Se Ndzi Tivona Nandzu Swinene’

Ku tivona nandzu i vuyelo byin’wana lebyi tolovelekeke eka rifu ra vatswari. Bibele yi ri: “Hinkwavo va dyohile, hikokwalaho ku kwetsima loku a va nyikiwile hi Xikwembu, va ku pfumala.” (Varhoma 3:23) Hikwalaho, vana vo tala va kondlo-a-ndzi-dyi va holova ni vatswari va vona nkarhi na nkarhi. Kambe loko mutswari a fa, ku tsundzuka timholovo toleto ta khale ni ku phikizana swi nga ha hundzuka xihlovo xa gome lerikulu.

Swi nga ha ku pfuna ku tsundzuka leswaku hambi vanhu lava rhandzanaka va holova minkarhi yin’wana. Elisa lontsongo wa pfumela: “A ndzi n’wi rhandza mana wa mina, naswona ndza swi tiva leswaku na yena a a ndzi rhandza, kambe tin’hwetinyana ti nga ri tingani emahlweni ko va a vabya, a hi ri ni swiphiqo. A ndzi n’wi hlundzukela—hi swilo leswi nga vuriki nchumu sweswi—kambe a swi ri swa nkoka eka mina enkarhini wolowo. Ndzi tsundzuka nkarhi wun’wana loko ndzi n’wi hlundzukerile, ndzi tsutsumela ekamareni ra mina ra le henhla, kutani embilwini yanga ndzi navela onge a ngo fa. Loko Manana a sungule ku vabya, kutani a fa, timholovo hikwato leti hi veke na tona a hi nga si ti lulamisa. Ndzi tivona nandzu lowukulu sweswi.” Ku nga khathariseki leswi u nga ha vaka u swi vurile kumbe u titwiseke xiswona, a hi wena u vangeke rifu ra vatswari va wena. A hi nandzu wa wena.

Mpimo Wa Nhlomulo

Hambi swi ri tano, u nga ha titwa u ri ni nhlomulo ni maxangu lamakulu. Tichavelele hi ku tiva leswaku vavanuna ni vavasati va ripfumelo va le minkarhini ya Bibele na vona va tokote mintlhaveko yoleyo. Loko Yosefa a feriwe hi tata wa yena loyi a a n’wi rhandza, u “tiwisele henhla ka mombo wa tata wa yena, a rila henhla ka yena, a ṅwi ntŝontŝa.” (Genesa 50:1) Hambi a ri Yesu Kreste u ‘ririle’ loko munghana wa yena Lazaro a file.—Yohane 11:35.

Loko un’wana a rila rifu ra un’wana loyi a n’wi toloveleke, tanihi mutswari, i swa ntumbuluko ku titwa a hluriwa hi gome minkarhi yin’wana. Loko a ringeta ku hlamusela ntshikilelo wa yena lowukulu, mupisalema u tifanise ni ‘un’wana loyi a rilelaka mana wa yena. Ndzi korhamile hi gome.’ (Pisalema 35:14) Ina, loko u hluriwa hi nhlomulo, u nga ha ‘pfumala vurhongo hikwalaho ka wona.’ (Pisalema 119:28) U nga ha tshika ku dya kumbe u tshuka u tsandzeka ku nyikela nyingiso loko u ri exikolweni. U nga tlhela u tshikileleka.

Ku tlula kwalaho, mutswari ni vamakwenu lava ha hanyaka va nga ha hluriwa hi gome lerova va tsandzeka ku ku pfuna ni ku ku chavelela. Kim wa tsundzuka a ku: “Endzhaku ka loko hi lahlile tatana, hi ringetile ku tlhelela eka ndlela leyi a hi hanya ha yona. Manana se u hundzuke nhloko ya ndyangu. Kambe a ku ri ni minkarhi leyi a tsandzeka ku lawula mintlhaveko ya yena lerova a rila exikarhi ka dyondzo ya Bibele ya ndyangu. A ndzi n’wi twa a rila ni vusiku, a vitana vito ra tatana.”

Ku Kuma Nchavelelo

Nkarhi wun’wana muprofeta Yeremiya u te: “Gome leri ri ndzi khomeke a ri heli, mbilu ya mina yi vava ngopfu.” (Yeremiya 8:18, BML) U nga ha titwa onge ku vaviseka koloko a ku nge heli. Kambe xiya marito ya muapostola Pawulo lama nge: “A ku vongiwe . . . Xikwembu lexi ku chavelela hinkwako ku humaka eka xona; xa hi chavelela emaxangwini hinkwawo ya hina.” (2 Vakorinto 1:3, 4) Ngopfu-ngopfu Xikwembu xi nyikela nchavelelo lowu hi Rito ra xona leri tsariweke, ku nga Bibele. Ku tlula kwalaho, moya wa xona wu nga susumeta vanghana ni swirho swa ndyangu ku ku nyika mpfuno lowu lavekaka ni ku ku seketela.

U nga pfumeleli ku hlundzuka loku hoxeke ku ku tshikisa ku lava nchavelelo lowu wa Xikwembu. Yobo wo lulama u endle xihoxo hi ku sola Xikwembu hikwalaho ka ku lahlekeriwa ka yena loku vavisaka. Hikwalaho ko twa ku vaviseka u te: “A nḍi hanya ŝinene, kambe ši nḍi hlakahlile, ši nḍi khoma hi nhamu, ši nḍi pulukanya šikari.” (Yobo 16:12, 13) Kambe Yobo a a hoxisile. Muvangi wa makhombo ya Yobo a ku ri Sathana, ku nga ri Xikwembu. Elihu lontsongo u boheke ku tsundzuxa Yobo leswaku “Šikwembu a ši endli le’ŝi nga lulamangiki; Lo’wa matimba-hikwawo a nga ka a nga hombološi ku lulama.” Endzhakunyana Yobo u tisorile eka marito ya yena lama a ma vuleke a nga rhanganga hi ku ehleketa.—Yobo 34:12; 42:6.

Hi ndlela leyi fanaka, u nga ha lava un’wana leswaku a ku pfuna ku languta timhaka leti hi mavonelo lama faneleke. Kim wa tsundzuka: “Nkulu wa Mukreste la kuleke u hi tsundzuxe hi ntshembo wo pfuxiwa, a hlaya na hina matsalwa yo fana na Yohane 5:28, 29 na 1 Vakorinto 15:20. Hi ku tiyiseka u te: ‘Tata wa n’wina u ta vuya, kambe n’wina mi fanele mi tshama mi tshembekile leswaku mi ta kota ku n’wi vona eParadeyisini.’ A ndzi nge swi rivali sweswo! U tlhele a vula leswaku rifu a ku nga ri xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu. Ndzi swi xiyile leswaku a hi Xikwembu lexi nga endla leswaku tatana a fa.”

Ku anakanyisisa hi Matsalwa a swi hatlisanga swi hlula ku vaviseka ka Kim, kambe a ku ri masungulo. Na wena u nga sungula ku hlangavetana ni ku vaviseka ni maxangu ya wena. Leswaku kahle-kahle u nga swi endlisa ku yini sweswo, yoleyo ku ta va nhloko-mhaka ya xihloko xa hina lexi landzelaka enxaxamelweni lowu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ku feriwa hi mutswari ku nga va wun’wana wa mintokoto yo nonon’hwa swinene evuton’wini