Vantshwa Va Vutisa . . .

Ha Yini Makwerhu A Yingisiwa Ngopfu?

“Lexi ndzi karhataka ngopfu hi leswi loko vamakwerhu va xinuna ni va xisati va endla miharihari, va nyikiwaka nyingiso lowukulu—loko va hanya hi ndlela leyinene ni leyo biha. Kambe leswi mina ndzi hanyaka hi ku yingisa, a ndzi tekeriwi enhlokweni.” —Kay wa malembe ya 18 hi vukhale.a

“Vamakwerhu va xinuna ni va xisati va yingisiwa ngopfu naswona va khomiwa kahle. Nkarhi hinkwawo loko ndzi fanele ndzi nyikiwa nyingiso, hakanyingi i ndzayo. Ndzi titwa ku antswa ntsena loko ndzi swi tiva leswaku na vona va tshinyiwa.” —Ruth wa malembe ya 15 hi vukhale.

“Swi tikomba onge vabuti na vasesi va kuma malunghelo yo tala naswona va yingisiwa ngopfu.”—Bill wa malembe ya 13 hi vukhale.

KU SUKELA siku leri hi tswariwaka ha rona, hinkwerhu ka hina hi lava nyingiso wa vatswari va hina. Kutani loko u vona onge a wu wu kumi hi mfanelo, swa twisiseka leswaku u nga ha karhateka ni ku hlundzuka. Leswi swi tano ngopfu-ngopfu loko vamakwenu—lavakulu ni lavatsongo, lava hanyaka hi ndlela leyinene kumbe hambi ku ri lava nga ni miharihari—va tshamela ku tlhomiwa tinsiva. U nga ha titwa hilaha Davhida a titweke hakona loko a tsala a ku: “Nḍi riv̌ariwile timbilwini kukota mufi, nḍi fana ni ŝirengelo.”—Pisalema 31:12.

Loko u vona makwenu a nyikiwa nyingiso lowu na wena a wu ta lava ku wu kuma, swi nga ku karhata. Kambe, xana swi vula leswaku a wu rhandziwi? Nikatsongo. Minkarhi yin’wana vantshwa va kuma nyingiso lowu engetelekeke hikwalaho ka vuswikoti byo hlawuleka lebyi va nga na byona kumbe hikwalaho ka vumunhu lebyi tsakisaka. Kenneth wa malembe ya 11 hi vukhale u ri: “Hambileswi ndzisana ya mina Arthur a nga entlaweni wa vunharhu exikolweni, u tlanga xichayachayana ni ntlawa wa vayimbeleri lowu nga entlaweni wa vuntlhanu. Nakambe u yi tiva kahle mintlangu ni dyondzo ya tinhlayo. Entiyisweni, u ba titlilasi hinkwato exikolweni hi ku pasela ehenhla. Minkarhi yin’wana ndzi anakanya leswaku vanhu vo fana na yena va antswa ku tlula mina, kambe a ndzi n’wi vondzoki. Kumbexana hileswi ndzi nga ntsongo.”

Kutani vantshwa van’wana va kuma nyingiso lowukulu lowu humaka eka vatswari va vona hikwalaho ko va va ri va mativula—kumbe hikwalaho ka leswi va nga swisivarhumbu. Bibele yi vula leswi hi jaha leri vuriwaka Yosefa: “Israel a a ranḍa Yosefa ku tlurisa v̌ana v̌a yena hikwav̌o, hikuv̌a a a ri ṅwana wa ku dyuhala ka yena.” (Genesa 37:3, 4) Hi hala tlhelo, Todd wa malembe ya 18 hi vukhale a a anakanya leswaku buti wakwe a a rhandziwa hikwalaho ka leswi a nga mativula. Wa tsundzuka: “Hi tshame hi komberiwa ku ta ni xifaniso xa n’wana la rhandzekaka leswaku xi ta tirhisiwa entirhweni wa xikolo. Ndzi kume swifaniso swi nga ri swingani swa mina naswona ndzi xiye leswaku swifaniso swo tala i swa buti wa mina. Swi endle leswaku ndzi tivutisa leswaku hikwalaho ka yini.”

Kambe, hakanyingi nyingiso wu yisiwa eka makwenu hikwalaho ko va a ri ni swiphiqo—ku nga ha va swiphiqo leswi wena u nga swi tiviki. “Loko ndzi ri ni malembe ya 16 hi vukhale, buti wa mina a a karhateka,” ku vula Cassandra loyi sweswi a nga ni malembe ya 22. “A a nga tiyiseki loko ku ri leswaku hakunene u lava ku tirhela Yehovha, kutani vatswari va mina a va yisa nyingiso hinkwawo eka yena. Enkarhini wolowo, a ndzi nga swi twisisi leswaku hikwalaho ka yini. A ndzi anakanya leswaku a va na mhaka na mina nikatsongo. A swi nga ndzi khomi kahle naswona a ndzi titwa ndzi honisiwa—swi tlhela swi ndzi hlundzukisa.”

Lexi Endlaka Leswaku Va Hlawula Ndluwa Va Siya Hove

Hambiswiritano, minkarhi yin’wana vatswari va ni nandzu wo hlawula ndluwa va siya hove ri lo hosi. Manana un’wana u te: “Ndza swi tiva leswaku jaha ra mina Paul u swi vona kahle leswaku hi rhandza ngopfu n’wana wa hina lowa nhwanyana. U hi byele hi ku kongoma a ku, ‘Wena na Tatana nkarhi hinkwawo loko Liz a vula nchumu wo karhi mi copetana hi mahlo.’ Eku sunguleni a hi nga swi tivi leswaku a a vulavula ha yini. Kutani hi sungule ku swi xiya leswaku a hi hamba hi langutana ku ri ndlela yo kombisa leswaku hi ‘tsakisiwa’ hi leswi a swi vulaka. Tanihi leswi a hi lemukiseke, hi tikarhate swinene leswaku hi nga ha swi endli nikatsongo.”

Kambe, i yini lexi endlaka leswaku vatswari va hlawula ndluwa va siya hove? Swi nga ha vangiwa hi ndlela leyi va kurisiweke ha yona. Hi xikombiso, loko mana wa wena a ri xisivarhumbu, a nga ha rhandza ngopfu n’wana wakwe lowa xisivarhumbu. Handle ko swi xiya, a nga ha rhandza ku yimelela n’wana lowa xisivarhumbu. Kumbexana mutswari a nga ha rhandza n’wana un’wana hikwalaho ka leswi a nga ni mboyamelo wo fana ni wa yena kumbe ku rhandza swilo leswi fanaka ni swa yena. Xiya leswi Bibele yi swi vulaka hi Isaka na Rhaveka malunghana ni vana va vona va mahahla, ku nga Yakobo na Esawu: “V̌arisanyana lav̌o v̌a ṭhama v̌a kula. Esau a endla e muhloti lo’wo tlhariha, a ri munhu wa nhov̌a, kasi Yakob a a ri munhu wo rula, l’a ṭhamaka e miṭongeni. Isak a a ranḍa Esau, hikuv̌a a a ṅwi hlotela tinyama, kambe Rebeka a a ranḍa Yakob.”—Genesa 25:27, 28.

Xana u fanele u endla yini loko u kuma leswaku vatswari va wena va rhandza ngopfu un’wana wa vamakwenu?b U nga ha ringeta ku vulavula ni vatswari va wena hi ndlela yo rhula, handle ko va sola. (Swivuriso 15:22) Loko u va yingisela hi ndlela leyi kombisaka xichavo, u nga ha vona swilo hi ndlela leyi vona va swi vonaka ha yona. Leswi swi nga ha ku pfuna ku herisa ku karhateka loku u nga na kona. (Swivuriso 19:11) Muntshwa un’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “A swi ndzi karhata swinene hikuva Manana a rhandza makwerhu ku tlula mina. Loko ndzi n’wi vutisile hi mhaka leyi, u vule leswaku tanihi leswi a yelanaka swinene na Tatana, wa n’wi rhandza. Naswona leswi mina ndzi yelanaka swinene na yena, Tatana wa ndzi rhandza. Hilaha ku fanaka, hikwalaho ka leswi mina ndzi fanaka na yena, hi tshamela ku tlulana milenge. Naswona hikwalaho ka leswi tatana ni ndzisana ya mina va yelanaka swinene, va tshamela ku tlulana milenge. Endzhaku ka loko a vule sweswo—hambileswi swi nga ndzi tsakisangiki—ndzi swi amukerile.”

Ku Khoma Van’wana Hi Tindlela To Hambana—Xana Swi Bihile?

Kutani, hikwalaho ka yini vatswari va nga swi koti ku khoma un’wana ni un’wana hi ndlela leyi fanaka? Beth loyi sweswi a nga ni malembe ya 18, u ri: “Loko ndza ha ri ni malembe ya kwalomu ka 13, a ndzi vona onge mina na makwerhu a hi fanele hi khomiwa hi ndlela leyi ringanaka—hi ndlela leyi fanaka. Kambe mina a ndzi tshamela ku holoveriwa, kasi yena a a nga tshinyiwi nikatsongo. Naswona a a heta nkarhi wo tala a ri karhi a tirha na Tatana emovheni. A swi tikomba ku ri ku ya hi nghohe.”

Kambe ku khomiwa hi ndlela leyi nga ringaniki a swi bihanga. Tsundzuka ndlela leyi Yesu Kreste a va khoma ha yona vaapostola va yena. Swi le rivaleni leswaku a va rhandza hinkwavo ka vona va ri 12, kambe u lo rhamba vanharhu ntsena leswaku va ta vona swiendlakalo swin’wana swa nkoka, leswi katsaka ku pfuxiwa ka n’wana wa Yayiro eku feni ni ku hundzuka ka yena. (Matewu 17:1; Marka 5:37) Ku tlula kwalaho, Yesu a a ri munghana lonkulu wa muapostola Yohane. (Yohane 13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20) Xana leswi a ku ri ku va khoma hi ndlela leyi nga ringaniki? Ina. Xana a ku ri ku hlawula ndluwa a siya hove? Nikatsongo. Hikuva hambileswi kumbexana Yesu a a tshinelelane swinene ni van’wana, a nga swi honisanga swilaveko swa vaapostola vakwe lavan’wana.—Marka 6:31-34.

Hilaha ku fanaka, swi nga ha endleka un’wana wa vamakwenu a yingisiwa ngopfu hikwalaho ka vuswikoti bya yena, vumunhu bya yena kumbe hikwalaho ka swilaveko swa yena. Hi ntolovelo, leswi swi nga ku karhata loko u ri karhi u swi vona. Kambe xivutiso hi lexi, Xana swilaveko swa wena swa honisiwa hakunene? Loko u lava xitsundzuxo xa vatswari va wena, mpfuno kumbe nseketelo wo karhi, va va va lunghekele ku ku pfuna? Loko swi ri tano, xana u nga vula u tiyisile leswaku a wu kombiwi vululami? Bibele yi hi khutaza ku khoma van’wana ‘hi kuya hi swilaveko swa vona.’ (Varhoma 12:13) Tanihi leswi wena ni vamakwenu mi nga ni swilaveko leswi hambaneke, a swi nge koteki leswaku vatswari va n’wina va mi khoma hi ndlela leyi fanaka nkarhi hinkwawo.

Beth, loyi a tshahiweke eku sunguleni, u swi lemukile leswaku a swi koteki leswaku mi khomiwa hi ndlela leyi fanaka nkarhi hinkwawo ni leswaku ku khomiwa hi ndlela leyinene a hi minkarhi hinkwayo swi kotekaka. U ri: “Ndzi sungule ku swi twisisa leswaku mina na makwerhu hi vanhu vambirhi lava hambaneke lava faneleke ku khomiwa hi ndlela leyi hambaneke. Loko ndzi languta endzhaku, a ndzi nga swi voni leswaku a ndzi ri ntsongo. Ndzi anakanya leswaku ko va ndlela leyi u langutaka swilo ha yona loko u ri emalembeni wolawo.”

Ku Dyondza Ku Va Munhu La Twisisaka

Ina, “ndlela leyi u langutaka swilo ha yona” yi hoxa xandla swinene eka ndlela leyi u angulaka ha yona exiyin’weni lexi u tikumaka u ri eka xona. Ku fana ni manghilasi lama khavisiweke, mintlhaveko ya wena yi nga nyika muvala wo karhi eka ndlela leyi u langutaka swilo ha yona. Naswona ndlela leyi mintlhaveko ya wena yi lavaka nkhathalelo wa vatswari ni ku lava ku amukeriwa yi nga tinyika matimba. Vakambisisi van’wana ku nga Stephen Bank na Michael Kahn va ri: “Hambiloko vatswari va nga tikarhata ku fikela laha va kotaka ku khoma vana va vona lava hambaneke hi ndlela leyi fanaka, n’wana un’wana ni un’wana a a ta teka vatswari va ri lava rhandzaka n’wana un’wana ku tlula yena.”

Hi xikombiso, tsundzuka leswi vuriweke hi vantshwa vanharhu lava tshahiweke eku sunguleni. Xiyimo xa vona xi vonaka xi va siya ni mhaka yin’we: Hileswaku i vamakwavo! Ina, un’wana ni un’wana u anakanya leswaku lavan’wana va yingisiwa ngopfu ni leswaku yena wa honisiwa! Phela, hi tala ku languta swilo hi ndlela leyi hoxekenyana. Swivuriso 17:27 yi ri: “L’a tisiv̌elaka nomu o ni ku twisisa.” Ku twisisa swi vula ku vona swilo hi ndlela leyi nga yona, ku nga ri hi ku tirhisa mintlhaveko. Ku twisisa swi nga ha ku pfuna ku xiya leswaku hambileswi vatswari va n’wina va nga mi khomiki hi ndlela leyi fanaka, hinkwenu ka n’wina va mi navelela leswinene! Loko u swi xiya, leswi swi nga ku pfuna leswaku u papalata ku hlundzuka ni ku kariha.

Kambe, ku vuriwa yini loko swi va erivaleni leswaku a wu kumi nyingiso lowu faneleke? I yini leswi u faneleke u swi endla? Leswi swi ta hlamuseriwa enkandziyisweni lowu landzelaka wa Xalamuka!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ku khomiwa hi ndlela leyi nga ringaniki swi nga ha vonaka swi kombisa ku ya hi nghohe