Langutelo Ra Bibele
Xana Swi Hoxile Ku Tinyungubyisa?
KU NI xivuriso lexi tolovelekeke lexi vulaka leswaku ku tinyungubyisa hi kona ko sungula eka swidyoho swa nkombo leswi dlayaka. Kambe, namuntlha vo tala va vona onge vonelo ro tano i ra xikhale swinene. Eku heleni ka lembe-xidzana ra vu-21, ku tinyungubyisa ku langutiwa ku ri mpfuno, hayi xidyoho.
Hambiswiritano, loko Bibele yi vulavula hi ku tinyungubyisa, hakanyingi ya ku sola. Buku ya Bibele ya Swivuriso yi ri yoxe yi ni swivulwa swo hlayanyana leswi solaka ku tikukumuxa. Hi xikombiso, Swivuriso 8:13 yi ri: “Nḍi v̌enga manyunyu, ni ku tiḍunisa, ni ku famba lo’ko biha, ni nomu wo homboloka.” Swivuriso 16:5 yi ri: “Munhu uṅwana ni uṅwana l’a tikurisaka hi mbilu, i manyala e ka Yehova.” Naswona Swiv 16 ndzimana 18 ya tsundzuxa: “Ku tikurisa ku rangela ku lov̌a, ku tiḍunisa ku rangela ku wa.”
Ku Tinyungubyisa Loku Onhaka
Ku tinyungubyisa loku soriwaka eBibeleni ku nga hlamuseriwa tanihi ku tixixima loku nga fanelangiki, ku titwa u tlakukile swinene hi tinyiko leti u nga na tona, ku saseka, rifuwo, dyondzo xikhundla ni swin’wana. Swi nga ha vonaka hi ku tibuma, ku tikurisa, ku tidya kumbe ku tiveka ehenhla. Vutianakanyi byi nga endla leswaku u tsandzeka ku amukela ndzulamiso lowu lavekaka; u ala ku amukela swihoxo kumbe ku kombela ndzivalelo, u ala ku pfumela ku endla ntwanano ni van’wana, u nga lavi ku lahlekeriwa hi ndhuma; kumbe u khunguvanyeka swi nga fanelanga hi leswi van’wana va swi endleke kumbe va swi vuleke.
Lava tinyungubyisaka va nga endla leswaku minkarhi hinkwayo swilo swi endliwa hi ndlela leyi vona va lavaka hakona loko swi nga ri tano, swi tshikiwa. A swi tiki ku xiya leswaku langutelo ro tano hakanyingi ri ku lwisa ni vanhu vo hambana-hambana. Ku tinyungubyisa hi rixaka kumbe tiko ku vange tinyimpi ta ntsandza vahlayi ni ku halatiwa ka ngati. Hi ku ya hi Bibele, ku tinyungubyisa hi kona ku vangeke leswaku n’wana wa Xikwembu wa moya a xandzuka, a tiendla Sathana Diyavulosi. Malunghana ni timfanelo ta vakulu lava nga Vakreste, Pawulo u tsundzuxile: “Ku nga vi munhu la ha ku hundzukaka, hi ku chava leswaku a nga tikukumuxa hi ku tinyungubyisa kutani a wela eku avanyisiweni loku Diyavulosi a avanyisiweke ha kona.” (1 Timotiya 3:6; ringanisa Ezekiyele 28:13-17.) Loko leswi swi vangiwa hi ku tikukumuxa, a swi kanakanisi leswi Xikwembu xi ku solaka. Hambiswiritano, u nga ha vutisa, ‘Xana ku hava nkarhi lowu munhu a faneleke a tinyungubyisa?’
Xana Ku Kona Ku Tinyungubyisa Loku Faneleke?
Ematsalweni ya Xigriki ya Vukreste, riendli kau·khaʹo·mai, leri hundzuluxeriweke va ku “tinyungubyisa, khana, tibuma,” ri tirhisiwa hi ndlela leyinene ni leyo biha. Hi xikombiso, Pawulo u vula leswaku a “hi khaneni, hi ri ni ntshembo wa ku kuma ku vangama ka Xikwembu.” U tlhela a bumabumela: “Loyi a tibumaka, a a tibume eka Yehovha.” (Varhoma 5:2; 2 Vakorinto 10:17) Leswi swi vula ku tinyungubyisa hi Yehovha tanihi Xikwembu xa hina, leswi swi nga endlaka leswaku hi khana hikwalaho ka vito rakwe lerinene ni ndhuma yakwe.
Hi xikombiso: Xana swi hoxile ku lwela vito lerinene loko hi lumbetiwa? A swi hoxanga. Loko vanhu va vulavula hi ndlela leyi nga riki yinene hi swirho swa ndyangu wa ka n’wina kumbe van’wana lava u va rhandzaka ni ku va xixima, xana a wu nge hlundzuki kutani u susumeteleka ku va lwela? “V̌ito le’rinene ri tlula rifuwo le’rikulu,” ku vula Bibele. (Swivuriso 22:1) Nkarhi wun’wana, Xikwembu xa-Matimba-Hinkwawo xi byele Faro la tikurisaka wa le Egipta xi ku: “Nḍi ku ṭhikile hikwalaho leŝaku u v̌ona e matimba ya mina, ni leŝaku v̌ito ra mina ri twakala e miŝav̌eni hikwayo.” (Eksoda 9:16) Kutani Xikwembu xa tsaka hikwalaho ka vito ra xona lerinene ni ndhuma ya xona naswona xa ri hisekela. Na hina hi nga ha tsakela ku lwela vito ra hina lerinene ni ndhuma ya hina kambe hi nga susumetiwi hi vuhava ni ku tinyungubyisa ka vutianakanyi.—Swivuriso 16:18.
Xichavo i xa nkoka eka vuxaka hinkwabyo lebyinene. Vutomi bya hina bya siku ni siku ni mintirho ya hina, a swi fambi kahle loko vanghana va hina va nga ha hi tshembi. Hilaha ku fanaka, ntirho lowu vanhu va wu hlanganyelaka kumbe va wu endlaka swin’we wu nga onhaka loko un’wana wa vaseketeri va wona a endla nchumu lowu n’wi nyumisaka kumbe lowu nyumisaka vatirhi-kulobye emahlweni ka vanhu. Leswaku va fikelela pakani ya vona, eka xin’wana ni xin’wana lexi va xi endlaka, va fanele va va ni ndhuma leyinene. Lexi hi xin’wana xa swivangelo leswi endlaka leswaku valanguteri va vandlha ra Vukreste va fanela ku va ni “vumbhoni lebyinene” lebyi humaka eka vanhu va le handle. (1 Timotiya 3:7) Ku navela ka vona ndhuma a ku vangiwi hi ku tikambisisa ka ku tinyungubyisa, kambe ku vangiwa hi ku va munhu a yimelela Xikwembu hi ndlela leyinene ni leyi nga ni xichavo. Xana mutirheli loyi vanhu va le handle va n’wi vulavulaka ku biha u ta va ni xindzhuti xa njhani?
Ku vuriwa yini hi ku tinyungubyisa hi leswi vanhu va koteke ku swi fikelela? Hi xikombiso, ehleketa hi ndlela leyi vatswari va nga tsakaka ha yona loko n’wana wa vona a pasa kahle exikolweni. Sweswo i xihlovo xa ku eneriseka loku faneleke. Loko a tsalela Vakreste-kulobye va le Tesalonika, Pawulo u boxe leswaku na yena u tsakele leswi fikeleriweke: “Ha boheka ku nkhensa Xikwembu minkarhi hinkwayo hikwalaho ka n’wina, vamakwerhu, hilaha swi fanelaka hakona, hikuva ripfumelo ra n’wina ri kula ngopfu ni rirhandzu ra n’wina hinkwenu ra kula exikarhi ka n’wina. Hikwalaho hina ha tinyungubyisa ha n’wina exikarhi ka mavandlha ya Xikwembu hikwalaho ka ku tiyisela ka n’wina ni ripfumelo ra n’wina leri mi xanisekaka hikwalaho ka rona ni mahlomulo lawa mi ma tiyiselaka.” (2 Vatesalonika 1:3, 4) Ina, mboyamelo lowu tolovelekeke i ku tsakela leswi fikeleriweke hi vanhu lava u va rhandzaka. Kutani, i yini lexi hambanisaka ku tinyungubyisa loku nga fanelangiki ni loku faneleke?
Swi fanerile leswaku hi hlayisa ndhuma leyinene, ku humelela ni ku tsaka hi leswi hi swi endlaka. Hambiswiritano, ku titlakusa, ku tidya ni ku tibuma hi wexe kumbe hi van’wana, i nchumu lowu Xikwembu xi wu solaka. Kunene swi ta vava loko munhu a sungula ku “tinyungubyisa” hi ku tikukumuxa kumbe “ku tiehleketelela ku tlula mpimo.” Vakreste a va na xona xivangelo xa ku tibuma kumbe xa ku tikukumuxa hi van’wana kumbe hi swokarhi handle ko tibuma hi Yehovha Xikwembu ni hi leswi a va endleleke swona. (1 Vakorinto 4:6, 7; Varhoma 12:3) Muprofeta Yeremiya u hi nyika nawu lowunene ngopfu lowu hi nga wu landzelaka: “L’a tiḍunisaka a a tiḍunisele mhakeni leyi: hi leŝaku o ni ku twisisa ni v̌utlhari bya ku nḍi tiv̌a, hikuv̌a hi mina Yehova nḍi endlaka hi musa, ni fanelo, ni le’ši lulameke e misav̌eni.”—Yeremiya 9:24.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
“Mupapa Innocent X,” hi Don Diego Rodríguez de Silva Velázquez
[Xihlovo Xa Kona]
Scala/Art Resource, NY