Ndzi Kutsuriwile eNhlomulweni Wa Mina Hinkwawo

HI KU VULA KA JEAN-CLAUDE FRANÇOIS

HIKWALAHO KA RIPFUMELO RA MINA LERI LETERIWEKE HI BIBELE, NDZI HETE MALEMBE YA NKOMBO EMAKHOTSWENI YO HAMBANA-HAMBANA. HAMBILESWI NDZI XANISEKEKE, NDZI TIVONA NDZI KATEKILE. INGE NDZI KU CHUMBUTELA.

NDZI velekiwe eAlgiers le Algeria hi January 9, 1937. Hi nkarhi wolowo Algeria a ri fumiwa hi tiko ra Furwa naswona tata wa mina a a ri socha evuthwini ra le Furwa. Ntirho wa yena a wu n’wi yisa ematikweni yo fana na Egipta, Iraq, Lebanoni ni le Siriya naswona minkarhi yin’wana a a famba tin’hweti to tala a nga ri na nkarhi wo vona vana va yena va ntlhanu.

A ndzi rhandza xikolo naswona a ndzi pasa kahle. Kambe a ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi tivutisa swivutiso swo fana ni leswi nge, Ha yini hi fa?, naswona ha yini ku ri ni vubihi loko Xikwembu xi ri ni matimba hinkwawo naswona xi ri xinene? Tinhlamulo leti ndzi ti kumeke a ti ndzi enerisanga. A ndzi navela ni ku tiva leswaku vutomi byi huma kwihi. Dyondzo ya Darwin ya leswaku swilo swi lo tiendlekela a yi vonaka ku ri yona yi twalaka, xisweswo hi ku famba ka nkarhi ndzi sungule ku tshemba leswaku Xikwembu a xi kona.

Ndzi Kuma Tinhlamulo Leti Twalaka!

Hi 1954 munghana wa mina Georges, loyi a veke un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u ndzi nyike xibukwana lexi nge Evolution Versus the New World.a Ndzi vhele ndzi xi hlaya hi nkhinkhi. A xi lo paluxa swihoxo leswi nga kona eka dyondzo leyi ya ku tiendlekela ka swilo ntsena, kambe xibukwana lexi xi kombe leswaku masalela ya leswi feke ma pfumelelana ni leswi vuriwaka hi buku ya Genesa, leyi vulaka leswaku Xikwembu xi vumbe swilo hinkwaswo leswi hanyaka “hi ku ya hi mixaka ya swona.” (Genesa 1:12, 25) Kambe mhaka ya vubihi lebyi nga kona a ya ha ndzi tsona vurhongo.

Georges a a ri phayona kumbe mutirheli wa nkarhi hinkwawo, naswona a a heta nkarhi wo tala a dyondzisa vanhu Bibele, ku nga buku leyi a ndzi nga si tshama ndzi yi hlaya. Xana a a ta swi kota ku hlamula swivutiso swa mina? Ndzi ye exikamaranini lexi a a tshama eka xona ni maphayona man’wana, kutani ndzi kuma tinhlamulo leti humaka eMatsalweni ta swivutiso swo tala leswi a ndzi ri na swona. Ku sukela kwalaho ndzi sungule ku hlaya Bibele hi ndlela leyi hlelekeke ni leyi tsakisaka. Ku sukela hi nkarhi wolowo, a ndzi si tshama ndzi karhala ku kambisisa Rito ra Xikwembu, ndzi lava xuma lexi tiyisaka ripfumelo.—Swivuriso 2:1-5.

Ndzi sungule ni ku ya eminhlanganweni ya Vukreste, leyi a yi khomeriwa ekamareni ra le hansi ra khefi enkaveni wa doroba ra Algiers. Timbhoni ti ndzi amukele hi mandla mambirhi, naswona hi ku famba ka nkarhi, ndzi sungule ku va kona nkarhi ni nkarhi eminhlanganweni. Loko ku endliwa xitiviso xa leswaku ku ta ya hlanganiwa eka xitarata xin’wana, na mina ndzi kongome kwalaho. Loko ndzi fika, ndzi kume leswaku Timbhoni a ti hlangane hi xikongomelo xo endla ntirho wo chumayela hi yindlu ni yindlu. (Mintirho 20:20) Hambiswiritano a ndzi tlhelanga, hi ndlela yoleyo se a ndzi sungule ku chumayela.

Loko ndzi ya ensin’wini ra vunharhu, ndzi vulavule ni n’wini wa muti hi ndzexe. Eka muti wun’wana ndzi tsandzeke ku kuma tsalwa ra Bibele leri a ndza ha ku ri vula hi nhloko. Hiloko n’wini wa muti a ku: “He mfana, u ta dyondzisa vanhu van’wana loko se u ri ni vuswikoti byo endla tano.” Hiloko a pfala rivanti. Leswi se a ndzi pfilunganyekile, ndzi tshame ehansi ebencini ndzi sungula ku lava tsalwa leri a ndzi nga ha tivi leswaku ri kumeka kwihi. Loko ndzi ri kumile endzhaku ka nkarhinyana, ndzi vuyerile ndzi ya n’wi komba rona.

Hi March 4, 1956 ndzi khuvuriwile ndzi kombisa ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, ndzi boheke ku endla xiboho xa nkoka. Xana ndzi fanele ku nghenela vuphayona bya nkarhi hinkwawo kumbe ndzi teka ntirho wo va mudyondzisi exikolweni lexi nga le handlenyana ka Algeria, lowu nga ta endla leswaku ndzi heta nkarhi wutsongo ensin’wini? Ndzi hlawule vuphayona.

Tatana u hlundzuke ngopfu hikwalaho ka xiboho xa mina hiloko a teka mukwana a wu veka enkolweni wa mina, a ndzi byela leswaku ndzi fanele ndzi vuya ekaya madyambu man’wana ni man’wana. U ndzi byele leswaku ndzi nga ha languteli ku kuma swakudya ekaya hambileswi ndzi vuleke leswaku ndzi ta hakelela hinkwaswo leswi ndzi swi lavaka. Xisweswo, a ndzi suka nimixo ekaya ni ndlala naswona ninhlikanhi a ndzi dya ni maphayona-kulorhi, kutani nimadyambu a ndzi dya sangweji ndzi nga si muka.

Ku Baleka Tibomo Ni Ku Vhika Tikulu

Hi nkarhi wolowo Algeria a ri ri eku lweni ni Mafurwa, ri lwela ku tifuma, naswona doroba ra Algiers a ri hlaseriwa hi tibomo naswona a ku ri ni mpfilumpfilu. Eka n’hweti yin’wana ku buluke tibomo to tlula 100. Tibomo leti a ti vekiwa emabazini, laha ku nwiwaka kona byala ni le timbaleni ta mintlangu. A swi tika ku chumayela. Vanhu a va chava ku pfula minyangwa ya vona, naswona vanhu a va nga pfumeleriwi ku famba eswitarateni hi minkarhi yo karhi, a va tshama va ri karhi va kamberiwa mapasi ni ku sechiwa.

Hi Sonto September 30, 1956, loko mina ni maphayona man’wana hi ri karhi hi basisa ndhawu leyi a hi hlangana eka yona, ku duvuke bomo ekhefini leyi a yi ri ehenhla ka hina naswona ku fe vanhu vo tala naswona van’wana va vaviseka swinene. Nkateko wa kona, a ku na munhu eka hina la vavisekeke. Hi December, loko mina ni makwerhu un’wana wa xisati hi ri karhi hi chumayela exitarateni lexi tshamaka xi tele vanhu, ku hundze movha wu ri karhi wu duvula vanhu hi le fasitereni leri pfulekeke. Hi tsutsumele eka nyangwa lowu pfulekeke, hiloko ndzi chovhela makwerhu loyi ehansi na mina ndzi pavalala ehansi. Tikulu a ti hundza hi le henhla ka hina. Endzhaku ka sweswo, hinkwerhu ka hina a hi ri ni vuxiya-xiya loko hi chumayela.

Ndzi Ala Ku Ya eNyimpini

Hi March 1, 1957, ndzi vitaniwile leswaku ndzi ya nghenela vusocha. Leswi ripfumelo ra mina ra Vukreste a ri nga ndzi pfumeleli leswaku ndzi ya enyimpini, ndzi khongerile leswaku ndzi va ni matimba yo langutana ni vafumi. Ndzi tlhele ndzi khongela leswaku ndzi nga lwi na tatana. A ndzi tsake ngopfu loko ndzi byeriwa ku ya edorobeni ra le Lille, eFurwa, leyi a yi ri ekule swinene ni le kaya.

Endzhaku ka masiku ya tsevu ndzi fikile eGovelweni ra le Lille, leri ku nga khale ri ri kona ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-17 loko ka ha fuma Hosi Louis wa Vu-14. Hi ku tirhisa Bibele, ndzi hlamusele xiyimo xa mina eka tindhuna ta vuthu, hiloko va ndzi hoxa ekhotsweni. Siku rin’wana nimixo varindzi va ndzi humese laha a ndzi pfaleriwe kona kutani va ndzi secha, hiloko va kuma Bibele leyitsongo. Va ndzi pavalarise egwitsini, va hoxa Bibele ya mina ekusuhi na mina, hiloko va ndzi jeketela nhloko hi le ndzhaku ka xibamu, va ndzi endle sweswo ku ringana 30 wa timinete. Lexi ndzi tsakiseke, endzhaku ka sweswo va tlhele va ndzi nyika Bibele ya mina, naswona ya ha ri kona ku ta fikela namuntlha evuhirini bya mina bya tibuku. Hambiswiritano, ku vava loku ndzi ku tweke siku rero ku endle leswaku ndzi heta malembe yo tala ndzi twa ku vava ekhwirini.

Endzhaku ka masikunyana, mukongomisi wa vuthu u ndzi hlayele papila leri a ri huma eka tatana. A ri ku: “N’wi endleni a tinyikela. Endlani hambi ku ri yini leswaku a tinyikela.” Leswi ndzi aleke ku landzula ripfumelo ra mina, phorisa rero ri ndzi hoxe exitokisini xo kala rivoni, laha a ndzi etlela ehenhla ka bodo ndzi funengele xinkumbana. Leswi a ku nga ri na xihambukelo, a ndzi tipfunela ekhon’weni ya xitokisi. A ndzi nga hlambi, a ndzi nga hlambi meno kumbe ku hlantswa xibya lexi a ndzi dyela eka xona. Endzhaku ka mavhiki mambirhi, ndzi rhumeriwe ekhotsweni ra le Fresnes eParis.

Eka malembe ya tsevu lama landzeleke, ndzi gweviwe ka mune naswona ndzi pfaleriwe emakhotsweni ya 14. Lembe rin’wana hi xixika a ndzi pfaleriwe eFontevrault leyi a ku ri kereke ya lembe-xidzana ra vu-12 leyi sweswi a yi tirhisiwa tanihi khotso eNkoveni wa Loire. Loko ndzi fika kwalaho ndzi tekeriwe hinkwaswo leswi a ndzi ri na swona. Hikwalaho ka leswi a ndzi tshamela ku kombela Bibele ya mina, varindzi va ndzi hoxe exitokisini laha ndzi tshameke ndzi ri ndzexe n’hweti hinkwayo. Loko ndzi ri kwalaho, ndzi biwe hi xirhami lerova ndzi sungula ku hlanta ngati.

Hiloko ndzi rhumeriwa eka khotso leri vakhotsiwa va kona a va khomiwa kahle—eChâteau de Turquant, ekusuhi ni le Saumur, laha vabohiwa a va endlela vamajistarata lava humeke mudende mintirho ya le kaya. Eka vabohiwa lava a ku ri na Ahmed Ben Bella, loyi hi ku famba ka nkarhi a veke presidente yo sungula ya tiko ra Algeria. Ndzi hete tin’hweti ndzi n’wi chumayela. U tshame a ndzi byela a ku: “U velekiwe eAlgiers naswona u khomiwile hi ku ala ku dlaya varikwenu.” A a ndzi xixima hikwalaho ka sweswo.

Ndzi Tiyisiwa Hi Maxangu Man’wana

Rihanyo ra mina ri sungule ku tsana swinene, naswona ndzi kumeke ndzi ri ni vuvabyi bya rifuva, hiloko ndzi rhumeriwa exibedlhele xa le dzongeni wa tiko ra Furwa, laha ndzi tshameke kona tin’hweti to tala. Madokodela ma vule leswaku ku endliwa vuhandzuri leswaku ku ta susiwa hahu leri vavisekeke naswona ndzi pfumerile leswaku va endla vuhandzuri ntsena loko va ta ‘papalata ngati.’ (Mintirho 15:29) Sweswo swi hlundzukise dokodela, lerova u ale ku endla vuhandzuri bya kona. Se a ndzi ri ni malembe ya tsevu ndzi khomiwile.

Exikarhi ka vuxika ndzi boheke ku suka exibedlhele lexi, naswona swiambalo swa mina a ku ri leswi a ndzi swi ambarile ntsena. Ku fana ni leswi Yehovha a rhumeleke Onesiforo ku ya pfuna muapostola Pawulo, Yehovha u ndzi rhumele mupfuni—ku nga Makwerhu Adolphe Garatoni, loyi a ndzi rhurheleke naswona a veke “mpfuno lowu tiyisaka” eka mina. (Vakolosa 4:11; 2 Timotiya 1:16-18) Hi mpfuno wa yena ni wa dokodela loyi a a huma edzongeni wa tiko ra Furwa, rihanyo ra mina ri antswile swinene.

Hi nkarhi lowu, a ndzi ri ni swikweleti leswikulu naswona a ndzi lava mali yo swi hakela. A ndzi nga swi tivi leswaku ndzi ta sungula kwihi. Hiloko siku rin’wana ku humelela munhu un’wana. U fike a ku: “Ndzi gqweta. Ndzi rhumeriwe hi Nkul. Ben Bella presidente ya tiko ra Algeria, leswaku ndzi ta ku nyika leswi.” U ndzi nyike mvhilopho leyi a yi ri ni mali yo tala leyi a yi ta hakela swikweleti swa mina hinkwaswo. Ndzi nkhense Yehovha, “Mutwi wa xikhongelo,” hi mbilu ya mina hinkwayo.—Pisalema 65:2.

Malunghelo Lamanene Ni Munghana Lonene

Leswi se a ndzi humile ekhotsweni, ndzi tlhele ndzi nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Evandlheni ra le Melun, ekusuhi na Paris, ndzi hlangane ni noni ya malembe ya 35, ku nga Andrée Morel. Nuna wa yena wo sungula loyi na yena a a ri Mbhoni, u love emhangwini ya movha. Hi September 26, 1964, hi tekanile. Hi August 1, 1965, hi kume xiavelo xo va maphayona yo hlawuleka. Hambileswi Andrée a nga hanyanga kahle emirini, u tshame entirhweni wa nkarhi hinkwawo malembe ya 28!

Hi 1967, ndzi averiwe ku va mulanguteri wa xifundzha, ku nga mutirheli la fambaka a khutaza mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Hi tirhe edzongeni wa Furwa ku sukela eBordeaux ku ya eMonaco, naswona hi tirhe eParis lembe rin’we. Hikwalaho ka rihanyo ra hina, ntirho lowu a wu nga olovi, kambe hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi tirhele vamakwerhu ku ringana 20 wa malembe ku fikela hi 1986, loko hi tlhela hi va maphayona yo hlawuleka.

Vutomi Bya Mina Namuntlha

Sweswi ndzi ni malembe ya 70 hi vukhale, naswona se ndzi swi vone ko tala leswaku Yehovha u tshama a ri karhi a nyika vanhu va yena matimba yo tiyisela maxangu. I ntiyiso leswaku matimba man’wana hi ma kuma loko hi hlaya Rito ra yena leri huhuteriweke, leri ndzi ringetaka ku ri hlaya hinkwaro lembe ni lembe.—Esaya 40:28-31; Varhoma 15:4; 2 Timotiya 3:16.

Mina na Andrée ha khutazeka loko hi vona vanhu va amukela mahungu lamanene ni ku tinyiketela eka Yehovha. Emalembeni yo tala lama hundzeke, hi ve ni nkateko wo vona 70 wa swichudeni swa hina swa Bibele swi tinyiketela eka Yehovha, leswi swi hi tsakiseke swinene. Loko hi languta vutomi bya hina hi twa onge mupisalema a a vulavula hi un’wana ni un’wana wa hina loko a ku: “Loyi a xanisekaka u vitanile, Yehovha a n’wi twa. Kutani U n’wi ponisile emaxangwini yakwe hinkwawo.”—Pisalema 34:6.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Ndzi ri ekhotsweni le Château de Turquant ekusuhi ni le Saumur

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Ndzi ri ni nsati wa mina hi 1967, ni namuntlha