Ta Rivala
◼ Eka malembe ya tsevu lama hundzeke, “vanhu va kwalomu ka 100 000 . . . va dlayiwile le United States.”—THE NEW YORK TIMES, U.S.A.
◼ Internet yo endla vunghana yi sule timhaka ta 29 000 ta vanhu lava voniweke nandzu wo pfinya lava yi tirhiseke. Richard Blumenthal, loyi a nga Gqweta-nkulu ra ta Internet u te: “Ku andza hi ku hatlisa ka timhaka leti tsariweke hi vanhu lava nga ni nandzu wo pfinya eka Internet ti lava ku tekeriwa goza hi xihatla.”—REUTERS NEWS SERVICE, U.S.A.
◼ “Tiko ra Chayina ri kayivela mavito ya vanhu. . . . Nkambisiso lowu endliweke etikweni hinkwaro hi 2006 wu kombise [leswaku] kwalomu ka vanhu va 85 wa tiphesente . . . va le Chayina eka va 1,4 wa madzana ya timiliyoni va ni xivongo lexi fanaka eka leswa dzana swi nga kona etikweni hinkwaro.”—CHINA DAILY, CHINA.
◼ Eka khilomitara yin’wana ni yin’wana “vachayeri va swithuthuthu va le khombyeni lerikulu ro wa va fa” ku tlula vanhu lava fambaka hi timovha.—UC BERKELEY WELLNESS LETTER, U.S.A.
Timbhoni Ta Yehovha Ti Tsarisiwile Le Turkey
Hi July 31, 2007, Timbhoni ta Yehovha ta le Turkey ti kume xitiviso xa leswaku ti tsarisiwe tanihi vukhongeri lebyi nga enawini. Sweswo swi endla leswaku ti kota ku xava ni ku va ni ndhawu ya tona vini, ti hirha tindhawu to khomela minhlangano, ti amukela minyikelo ni ku lwela timfanelo ta tona ehubyeni loko swi fanerile.
Internet “Yi Sivela Vanhu Ku Vulavula Hi Ku Kongoma Ni Vanhu Van’wana”
Eka phepha-hungu rin’wana ku vuriwe leswaku, Website ya le Jarimani yi endleriwe ku pfuna vanhu va 310 000 lava va yi tirhisaka leswaku va kuma loyi va nga endlaka na yena vuoswi naswona ku tsarisa vanhu lavantshwa va 1 000 siku ni siku. Website leyi yi tibumile hikwalaho ko hlanganisa vanhu va endla rimbewu ni “vanhu va 1 000 wa tiphesente lava nga tivaniki.” Un’wana wa vakongomisi va kona u te: “Vanhu lava nga tivekiki va le ka Internet va sivela vanhu ku vulavula hi ku kongoma ni vanhu van’wana” naswona swi “olovisela vanhu ku kuma munghana loyi va nga vulavulaka na yena hi ku kongoma.” Mukongomisi un’wana u vulavule hi ku tiyiseka leswaku Internet yi ta endla leswaku vanhu vo tala va tolovela ku endla rimbewu ni vanhu lava nga tekanangiki na vona.
Masalela Ya Vanhu Lava Feke Ma Vanga Swiphiqo
Hakanyingi van’wasayense va tala ku vulavula hi “switeji” swo hetelela swa ku tiendlekela ka munhu swo tanihi ku hundzuka eka xiteji lexi vuriwaka Homo habilis ku ya eka xa Homo erectus ku fika eka “munhu wa manguva lawa” loyi a vitaniwaka Homo sapiens. Kambe masalela ya swilo swa khale lama kumiweke le Kenya ya munhu wa xiteji xa Homo habilis ni xa Homo erectus, lama ku vuriwaka leswaku i ya vanhu lava hanyeke khale swinene, ku vuriwa leswaku swi nga ha endleka leswaku vanhu volavo va hanye hi nkarhi wun’we. Meave Leakey, un’wana wa vatsari va xiviko xolexo u ri: “Mhaka ya leswaku swivumbeko leswi swa vanhu swi hanye hi nkarhi wun’we swi vula leswaku xiteji xa Homo erectus xi huma eka xa Homo habilis.”
Xana Ku Va Ni Maxelo Yo Biha Hi Mahelo-vhiki?
Majarimani yo tala ma anakanya leswaku mahelo-vhiki yo tala ma va ni maxelo yo biha ku tlula masiku ya le xikarhi ka vhiki lawa ku tirhiwaka ha wona. Phepha-hungu ra Der Spiegel ri vike leswaku nkambisiso wa malembe ya 15 wa ta maxelo wo huma etindhawini to hambana-hambana ta le Jarimani wu nga ha kombisa leswaku va tiyisile. Siku leri hisaka ngopfu i Ravunharhu, kasi siku ro titimela swinene i Mugqivela. Minkarhi yo tala hi Mugqivela, ku na mpfula leyi endlaka 15 wa tiphesente naswona yi na tiphesente to tlula khume minkarhi yo tala ku tlula leyi naka hi Musumbhunuku, ku nga siku ro oma swinene. Hi Ravumbirhi, dyambu ri hisa ku tlula hi Mugqivela. Valavisisi va ehleketa leswaku musi lowu vangiwaka hi vanhu exikarhi ka vhiki ku ya fika hi mahelo-vhiki, wu siva dyambu kutani wu pfuneta leswaku ku vumbeka mapapa lama endlaka leswaku mpfula yi na.