Tiyingwe Ta Le Siberia—Xana Ti Ta Pona? — Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE

Tiyingwe Ta Le Siberia—Xana Ti Ta Pona?

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE RHAXIYA

Siku rin’wana hi vuxika le vuxa mpfungwe bya le Rhaxiya, yingwe yin’wana leyikulu a yi ri karhi yi tsutsuma egambokweni yi hlongorisiwa hi xihaha-mpfhuka-phatsa. Loko loyi a lavaka ku yi balesela a humesa nhloko eka xihaha-mpfhuka-phatsa a khome xibalesa hi voko, yingwe yoleyo yi tlulele emurhini kutani yi bonga. Hiloko wanuna yoloye a yi balesela. Xihaha-mpfhuka-phatsa xi phatsamile kutani lava a va ri endzeni ka xona va yi tshinelele hi vuxiyaxiya yingwe leyi baleseriweke.

XANA vavanuna lava i vahloti lava nga riki enawini? Doo, i vakambisisi lava tirhisaka murhi lowu titivataka swiharhi. Va tele ku ta dyondza hi xin’wana xa swiharhi leswi nga ekhombyeni lerikulu ro herisiwa emisaveni, ku nga tiyingwe leti kalaka ta le Siberia.a

Swivumbiwa Leswikulu Swinene

Tiyingwe ta le Siberia ti tshame ti kumeka le Korea, en’walungwini wa Chayina, eMongolia ni ku ya fika le vupela-dyambu mpfungwe bya Tiva ra Baikal, le Rhaxiya. Kambe eka lembe-xidzana leri hundzeke, nhlayo ya tona yi hungutekile swinene. Laha ti kumekaka kona ntsena sweswi hi le tintshaveni ta le n’walungwini wa Vladivostok, le Rhaxiya, ekusuhi ni Lwandle ra le Japani.

Tiyingwe ti kota ku tolovelana hi risema ra tona, naswona sweswo swi endla leswaku tiyingwe ta xinuna ti kota ku lava ta xisati loko ku ri nkarhi wa ku mithisana. Yingwe yi tswala vana vambirhi kumbe vanharhu hi nkarhi wun’we. Vana va kona va va va nga voni kambe va kota ku tshukatshuka. Hambiswiritano, ku hambana ni swimanga, tiyingwe ta le Siberia a ti dyondzi ku bonga. Ti mama tin’hweti ta ntlhanu kumbe tsevu ti ri karhi ti bongela ehansi ivi endzhaku ka sweswo ku nga kona ti sungulaka ku dya nyama. Eku sunguleni ti famba ni vamana wa tona eku hloteni kambe ti va ti nga si lunghekela ku hlota ti ri toxe ku kondza ti va ni tin’hweti ta 18 hi vukhale. Tiyingwe letitsongo ti nga ha tshama ni vamana wa tona ku ringana malembe mambirhi. Endzhaku ka sweswo ti huma miti.

Tin’wana ta tiyingwe leti ta kula swinene. Ta xinuna ti nga ha tika 270 wa tikhilogiramu kutani ti leha ku tlula timitara tinharhu, ku katsa na ncila. Tiyingwe ti vumbiwe hi ndlela ya leswaku ti kota ku tiyisela xirhami ni gamboko. Mimiri ya tona yi ni voya, naswona milenge leyikulu ya tiyingwe yi ni voya lebyi endlaka leswaku ti kota ku famba egambokweni.

Tiyingwe ta le Siberia ti ni mikhwalalati yo dzwihala leyi nga le henhla ka voya bya xilamula. Mikhwalalati ya yona leyi hambaneke ni ya yingwe yin’wana ni yin’wana, yi endla leswaku swi koteka ku ti hambanisa tanihi leswi tilayini leti nga le vokweni ra munhu ti nga faniki ni ta munhu un’wana. Hakanyingi mikhwalalati ni muvala wa yingwe leyi nga lo tiyimela swi endla leswaku yi nga vonaki loko yi ri ekhwatini. Kambe loko yingwe yo ya yima laha ku nga riki na mirhi naswona ku nga ni gamboko hi vuxika, yi vonaka hi ku olova. Leswi tiyingwe ti vonakaka hi ku olova hi vuxika swi endla leswaku vanhu lava lavaka ku ti dlaya va ti vona hi ku olova.

Ti Le Khombyeni

Tiyingwe ta le Siberia ti hanya hi ku dlaya swiharhi leswikulu, leswi katsaka timhofu ni tinguluve ta nhova. Kambe swiharhi swoleswo a swa ha talanga emakhwatini ya le vuxeni bya Siberia. Ndhawu ya makhwati leyi kuleke swikwere khilomitara swa 1 000 yi nga va ni nyama leyi eneleke tiyingwe ta mune kumbe ta ntlhanu. Hikwalaho, leswaku tiyingwe ta le Siberia ti kota ku hanya ekhwatini ti fanele ti va ni ndhawu leyikulu yo hlota eka yona.

Ku ringana malembe yo tala makhwati ya le Siberia lama nga makulu ma tlhela ma tlhuma a ma ri ni swiharhi leswi eneleke leswi tiyingwe leti letikulu a ti hanya ha swona. Vanhu a va nga tali ku ya emakhwatini wolawo, tanihi leswi ku nga vona ntsena va endlaka leswaku swiharhi leswi swi va ekhombyeni lerikulu. Hambiswiritano, emalembeni ya sweswinyana tikhampani leti tsemaka timhandzi leti humaka ematikweni man’wana ti tsemelele mirhi yo tala ya le makhwatini.

Loko mirhi yi ri karhi yi hela, timhofu ni tinguluve ta nhova ku katsa ni tiyingwe ta le Siberia na swona a swi ya swi hela. Leswaku ku herisiwa ku hlaseriwa ka swiharhi leswi, mfumo wa le Rhaxiya wu ni tindhawu letikulu to hlayisa swiharhi, to tanihi Ntanga wa Swiharhi wa Sikhote Alin. Kambe loko tiyingwe ti huma etindhawini leti, ti va nyama ya vahloti lava nga riki enawini lava xavisaka swilo leswi kalaka leswi nga xitsundzuxo. Meno ya yingwe, minwala ya yona, marhambu ya yona ni dzovo ra yona ku katsa ni swa tiyingwe letitsongo swa durhisiwa swinene.

Ku Sirhelela Tiyingwe

Ku endliwa matshalatshala lamakulu leswaku ku sirheleriwa tiyingwe ta le Siberia, naswona vaaki va le tindhawini toleto hi vona va rhangeke emahlweni eka matsima lawa. Hikwalaho ka matsima wolawo, tiyingwe ta le Siberia ti andzile katsongo. Loko ku hlayeriwa hi 2005, ku kumeke leswaku tiyingwe ta 430 ku ya eka 540 ti tshama eSiberia.

Hi hala tlhelo, tiyingwe ta le Siberia leti pfaleriweke endhawini yo karhi ti tswala hi ku hatlisa naswona ti hanye kahle. Ku ni tiyingwe ta le Siberia to tlula 500 etindhawini leti ku voniwaka swiharhi eka tona emisaveni hinkwayo. Kutani ha yini ti nga pfuleriwi ti ya ekhwatini leswaku nhlayo ya tiyingwe leti nga le khwatini yi ta andza? Vativi va sayense va kanakana ku endla sweswo. Muendli un’wana wa ndzavisiso u te: “A swi pfuni nchumu ku ntshunxa xiharhi xi ya ekhwatini handle ka loko ku tiyisekiwa leswaku xi ta hlayiseka.”

Swilo hinkwaswo leswi hanyaka, ku katsa ni tiyingwe letikulu i vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi ni vutlhari ni matimba, naswona xi ti teka ti faneriwa hi nyingiso wa xona ni nkhathalelo wa xona. (Pisalema 104:10, 11, 21, 22) Vanhu vo tala lava yi tlangelaka swinene mintirho ya Muvumbi va tiyiseka leswaku wu ta fika nkarhi lowu tiyingwe ta le Siberia ti nga taka ti nga ha vi ekhombyeni ro herisiwa.

[Nhlamuselo ya le hansi]

a Minkarhi yin’wana tiyingwe ta le Siberia ti vuriwa tiyingwe ta le Amur, tanihi leswi swiharhi leswi sweswi swi kumekaka ngopfu le Nambyeni wa Amur le vuxa mpfungwe bya Rhaxiya.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]

YINGWE

Yingwe ya le Siberia i yitsongo loko yi ringanisiwa ni liger, ku nga n’wana wa nghala ni yingwe ya xisati. Ti-liger ti nga ha kula ti tlula timitara tinharhu hi ku leha naswona ti nga ha tika ku tlula 500 wa tikhilogiramu. Ti-liger ti kumeka etindhawini leti ku voniwaka swiharhi eka tona naswona ta kala swinene ekhwatini.

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 16]