Nyungu Leyitsongo Leyi Vaka Murhi Lowukulu Wa Oak
● Nyungu leyitsongo leyi vuriwaka acorn—leyi fanaka ni tandza leritsongo swinene leri nga enkomichini—yi khatluka emurhini ivi yi wela ehansi. Maxindyana ya yi celela ivi yi rivala ha yona, kutani nyungu ya kona yi mila. Hi ku famba ka nkarhi ximilana xa kona xi va oak, ku nga murhi lowukulu ni lowu tiyeke swinene emakhwatini ya Britain.
Murhi lowu lowu dumeke ematin’wini ni le mintsheketweni, wu nga hanya malembe lama tlulaka gidi. Yin’wana yi nga leha timitara ta 40! Mirhi ya khale ya oak ya hlamarisa hileswi yi nga ni miri lowukulu ni marhavi lama leheke. Hambileswi tiko ra Britain ri nga ni mixaka yimbirhi ntsena ya murhi wa oak, kambe ku ni mixaka ya kwalomu ka 450 emisaveni hinkwayo. Nchumu lowu yi hambanisaka hinkwayo i nyungu ya yona, ku nga acorn leyitsongo swinene.
Emurhini lowu ku tshama swiharhi swa mixaka-xaka ku tlula mirhi leyin’wana hinkwayo ya le Britain. Swiharhi sweswo swi katsa ni switsotswana swo tala ngopfu. Swivungwana swo tala swi rhandza ku dya matluka yo olova ya murhi lowu lama hlukaka hi ximumu. Kambe murhi lowu wa tisirhelela. Matluka lama kuleke ma humesa khemikhali leyi endlaka leswaku ma nga nandzihi.
Ku ni swiharhi leswi tshamaka eka xiphemu xin’wana ni xin’wana xa murhi lowu. Switsotswana swa mixaka-xaka leswi nga eka wona swi koka tinyenyana ni mapuma yo tala. Swifufunhunhu swi tshama eka mavangwa lamakulu lama nga ehansi ka maphantsu. Swikhovha ni vamangadyana swi tshama endzeni ka mbhovo lowu nga emurhini lowu. Swihadyana leswitsongo swo fana ni makondlo, ti-vole, mimpfundla, swidzidzi ni tinhlati swi kuma vutshamo ehansi ka timitsu.
Murhi lowu wu ni tindlela to borisa matluka ni tinyungu ta wona leti weleke ehansi. Lembe ni lembe, murhi lowu kuleke kahle wu dzudza matluka ya kwalomu ka 250 000. Swimilana leswi vuriwaka ti-fungi ni tibaktheriya swi borisa nhulu ya matluka naswona swiaki swa kona swi tlhela swi tirhisiwa hi misava. Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, murhi lowu wu tlhela wu tswala tinyungu ta 50 000. To tala ta tona ta hlengeletiwa kumbe ti dyiwa hi tinyenyana ni swiharhi. Ti-mite ni swifufunhunhu swi cukumeta swihunyana leswi feke naswona ti fungi ti dya maphantsu.
Mapulanga ya murhi lowu ma tiye ngopfu naswona a ma hatli ma bola. I khale vanhu va rhandza ku aka ha wona tiyindlu ni ku endla fanichara ya xiyimo xa le henhla. Ma tirhisiwa ngopfu ku endla miphongolo leyi ku cheriwaka byala ni vhinyo leswaku yi tshama nkarhi wo leha. Naswona swikepe leswi tiyeke leswi akiweke hi mapulanga ya wona swi pfune Vuthu ra le Matini ra Britain ku hlula tinyimpi ta le matini ku ringana malembe yo tala.
Ninamuntlha mapulanga ya oak ma ha tekiwa ma ri ya nkoka. Naswona murhi lowu lowu nga wa nkoka swinene eka mirhi ya le Britain, wa rhandziwa swinene hikwalaho ka leswi wu tiyeke ngopfu. Hakunene nyungu leyitsongo leyi vaka murhi lowukulu wa oak i yin’wana ya swilo leswi hlamarisaka swa ntumbuluko!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Murhi wa oak wu nga hanya malembe lama tlulaka gidi, wu leha timitara ta 40 ni ku anama timitara leti tlulaka 12
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 18]
Tree: © John Martin/Alamy; acorn: © David Chapman/Alamy