Ndzima 16
Yingisa Loko U Tshinyiwa, U Amukela Ndzayo
1. (a) Xana u kona exikarhi ka hina loyi a nga faneriwiki hi ku kuma ndzayo ni ku tshinyiwa? (b) Kambe hi swihi swivutiso leswi swi nga swinene ku swi kambisisa?
VO TALA va hina hi pfumelelana swinene ni tsalwa leri nge: “Hina hinkwerhu hi ni swihoxo leswo tala.” (Yak. 3:2) A swi nonon’hwi ku kuma swiyimo leswi eka swona hi tsandzekeke ku va munhu loyi Rito ra Xikwembu ri hi khutazaka leswaku hi va yena, ni loyi hi lavaka ku va yena. Kutani ha pfumela leswaku Bibele yi vurisile loko yi hi byela leswi: “Yingisela ku byeriwa, u amukela ku laya, u ta tlhariha munḍuku.” (Swiv. 19:20) Ha swi tiva leswaku mpfuno wolowo ha wu lava. A swi kanakanisi leswaku hi yi endlile mindzulamiso yo karhi evuton’wini bya hina leswaku byi fambisana ni leswi hi swi dyondzeke eBibeleni. Kambe xana hi angurisa ku yini loko Mukreste-kulorhi a hi laya emhakeni yo karhi leyi hi nga endlangiki kahle eka yona? Kumbe, xana ku vuriwa yini loko a hi nyika xiringanyeto xo antswisa ntirho wo karhi?
2. (a) Ha yini hi fanele hi tlangela ndzayo leyi hi nyikiwaka yona? (b) Hi yihi ndlela leyi hi nga fanelangiki hi angula ha yona?
2 Ku nga khathariseki ndlela leyi hi titwaka ha yona hikwalaho ka ku nga hetiseki ka hina, hi fanele hi amukela ndzayo hi mbilu yo basa naswona hi lwela ku yi tirhisa. Vuyelo bya sweswo byi nga hi pfuna. (Hev. 12:11) Hambi swi ri tano, kumbexana loko hi layiwa, hi ringete ku titsetselela, hi endla onge xiyimo a xi bihanga ngopfu kumbe hi sulela nandzu eka un’wana. Xana u tshame u swi endla sweswo? Loko hi kumbuka xiendlakalo xexo, xana hi venga munhu loyi a nga hi laya? Xana hi languta swihoxo swa munhu loyi a hi layeke kumbe mukhuva lowu a nga hi laya ha wona, onge hi loko swi antswisa xihoxo xa hina hi ndlela yo karhi? Xana Bibele yi nga n’wi pfuna munhu leswaku a hlula mimboyamelo yo tano?
SWIKOMBISO LESWI TSALERIWEKE KU HI TSUNDZUXA
3. (a) I yini leswi Bibele yi swi tameleke, leswi swi nga hi pfunaka ku languta ndzayo ni ku tshinyiwa hi ndlela leyinene? (b) Tirhisa swivutiso leswi tsariweke laha henhla leswaku u kambisisa ndlela leyi Sawulo na Uziya va languteke ndzayo ha yona.
3 Ku engetela eka switsundzuxo swo tala leswi kongomeke leswi ri hi nyikaka swona, Rito ra Xikwembu ri tamele ni mintokoto ya vutomi ya vanhu lava tshameke va layiwa. Hakanyingi ndzayo ya kona a yi ri ku tshinyiwa, hikuva loyi a yi amukelaka a a fanele a hundzula langutelo rakwe kumbe ku tikhoma kakwe. Loko u ri karhi u kambisisa swin’wana swa swikombiso leswi hi ku tirhisa swivutiso leswi nga laha hansi, u ta kuma leswaku swi tele leswi hinkwerhu hi nga pfunekaka eka swona:
SAWULO, N’WANA WA KIXI: U hlulekile ku yingisa Yehovha hi ku helela hikuva, loko a lwa ni Vaameleke, u tsetselele hosi ya vona ni swifuwo swa vona leswi noneke. (1 Sam. 15:1-11)
Enhlamulweni ya Sawulo eka ndzayo leyi nyikeriweke hi Samuwele, i yini lexi kombaka leswaku a a ringeta ku vevukisa nandzu lowu? (Ndz. 20) Xana u ringete ku wu sulela eka mani nandzu lowu? (Ndz. 21) Eku heteleleni loko a amukele nandzu, u titsetselele njhani? (Ndz. 24) I yini lexi a a tikomba a ha karhateka swinene ha xona ni sweswi? (Ndz. 25, 30)
UZIYA: U ye etempeleni ya Yehovha a ya hisa mirhi ya risuna, hambi leswi a ku ri vaprista ntsena lava a va fanele va endla sweswo. (2 Tikr. 26:16-20)
Loko muprista lonkulu a ringeta ku tshikisa Hosi Uziya, ha yini hosi yi hlundzukile? (Ringanisa ndzimana 16.) Vuyelo byi ve byihi? (Ndz. 19-21)
4. (a) Ha yini Sawulo na Uziya swi va tikerile ku amukela ndzayo? (b) Ha yini xexo xi ri xiphiqo lexikulu ni namuntlha?
4 Eka yin’wana ni yin’wana ya timhaka leti, ha yini munhu wa kona a tikeriwile ku langutana ni xilaveko xa yena xo kuma ndzayo? Xiphiqo lexikulu a ku ri vutikukumuxi, ku tikurisa ngopfu. Vanhu vo tala namuntlha va tidyisa mbitsi lowukulu hikwalaho ka mboyamelo lowu. Loko va kume lexi va xi langutaka tanihi xikhundlha, ku nga ha va hikwalaho ka malembe kumbe lunghelo ro karhi, a va yi amukeli ndzayo leyi va nyikiwaka yona. Va tikomba va ehleketa leswaku swi va endla onge va tsanile kumbe swi onha vito ra vona. Kambe kahle-kahle vutikukumuxi hi byona lebyi kombisaka leswaku munhu a nga tlharihanga. Lowu a hi nchumu wa ku titsetselela ha wona, hi mhaka ya leswi xihoxo xa kona xi tolovelekeke. I ntlhamu lowu Sathana a wu tirhisaka ku pfala miehleketo ya munhu, leswaku a ala mpfuno wa rirhandzu lowu nyikeriwaka hi Yehovha hi Rito ra yena ni nhlengeletano yakwe leyi vonakaka. Yehovha wa tsundzuxa: “Ku tikurisa ku rangela ku lov̌a, ku tiḍunisa ku rangela ku wa.”—Swiv. 16:18; nakambe vona Varhoma 12:3; Swivuriso 16:5.
5. Tirhisa swivutiso leswi nga xiphemu xa ndzimana leyi, leswaku u vona tidyondzo leti ti nga kumiwaka etimhakeni leti khumbaka Muxe na Davhida.
5 Hi hala tlhelo, Matsalwa ma tamele swikombiso swo saseka swa lava amukeleke ndzayo. Tidyondzo letinene ti nga dyondziwa ni le ka vona. Languta:
MUXE: Mukon’wana wa yena u n’wi nyike xitsundzuxo lexi tirhaka malunghana ni ndlela yo tamela ntirho wa yena wo tika, handle ko vavisa rihanyo rakwe. Muxe u xi yingisile ivi a xi tirhisa hi ku hatlisa. (Eks. 18:13-24)
Hambi leswi Muxe a ri ni xikhundlha lexi tlakukeke, ha yini a yi amukerile ndzayo leyinene? (Ringanisa Tinhlayo 12:3.) Xana i ya nkoka ku fikela kwihi mfanelo yoleyo eka hina? (Sof. 2:3)
DAVHIDA: A ri ni nandzu wa vuoswi, kutani a endla rhengu ra ku dlaya nuna wa wansati yoloye leswaku yena Davhida a ta n’wi teka xisweswo a fihla vuoswi lebyi. Ku hundze tin’hwetinyana kutani Yehovha a rhuma Natani a ya tshinya Davhida. (2 Sam. 11:2–12:12)
Xana Davhida u hlundzukile loko a tshinyiwa, a vevukisa nandzu lowu kumbe a ringeta ku sulela nandzu eka un’wana? (2 Sam. 12:13; Ps. 51: rito ro rhanga ni ndz. 1-3) Xana leswi Xikwembu xi amukeleke ku hundzuka ka Davhida swi vula leswaku Davhida ni ndyangu wakwe a va tshunxekile eka vuyelo lebyi nga tsakisiki bya ku tikhoma kakwe loko biha? (2 Sam. 12:10, 11, 14; Eks. 34:6, 7)
6. (a) Xana Davhida u titwise ku yini hi lava va n’wi nyikeke ndzayo leyinene? (b) Xana hi nga pfuneka njhani loko hi amukela ndzayo yo tano hi mbilu hinkwayo? (c) I yini lexi hi nga fanelangiki hi xi rivala loko hi tshinyiwa hi matimba?
6 Hosi Davhida a a wu tiva kahle mpfuno wa ku yingisa ndzayo leyinene, naswona siku rin’wana u nkhense Xikwembu hikwalaho ka loyi yi teke ha yena. (1 Sam. 25:32-35; nakambe vona Swivuriso 9:8.) Xana na hina hi tano? Loko swi ri tano hi ta tshika ku vulavula ni ku endla swilo leswi swi nga hi vavisaka timbilu. Kambe loko hi ri eka swiyimo leswi vangaka leswaku hi tshinyiwa hi matimba, hi laha Davhida a tshinyiweke ha kona malunghana na xidyoho xakwe na Batixeba, hi nga tshuki hi rivala leswaku ku layiwa i xikombiso xa leswaku Yehovha wa hi rhandza, u lava leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki.—Swiv. 3:11, 12; 4:13.
TIMFANELO TA RISIMA LETI FANELEKE TI HLAKULERIWA
7. Xana hi yihi mfanelo leyi Yesu a kombiseke leswaku vanhu va fanele va va na yona leswaku va ta kota ku nghena eMfun’weni?
7 Leswaku hi va ni vuxaka lebyinene na Yehovha ni vamakwerhu va Vukreste, hi fanele hi va ni timfanelo to karhi ta hina vini. Yesu u kandziyise yin’wana ya tona loko a veke n’wana lontsongo exikarhi ka vadyondzisiwa vakwe ivi a ku: “Loko mi nga hundzuki mi fana ni vana, a mi nga ngheni eMfun’weni wa matilo. Hikokwalaho ke, loyi a titsongahataka kukotisa n’wana loyi, hi yena la nga lonkulu eMfun’weni wa matilo.” (Mt. 18:3, 4) Vadyondzisiwa volavo a va fanele va endla mindzulamiso yo karhi. A va fanele va hambana ni vutikukumuxi bya vona kutani va hlakulela vutitsongahati.
8. (a) Xana hi fanele hi titsongahata eka vamani, naswona ha yini? (b) Loko hi titsongahata, xana hi ta yi amukela njhani ndzayo?
8 Muapostola Petro endzhaku ka nkarhi u tsalele Vakreste-kulobye a ku: “Hinkwenu ambalani ku titsongahata, mi tiveka ehansi, van’wana eka van’wana, hikuva va khale va te: ‘Xikwembu xi alela lava tikurisaka, kambe xi tsetselela lava titsongahataka.’” (1 Pet. 5:5) Ha swi tiva leswaku hi fanele hi titsongahata emahlweni ka Xikwembu, kambe tsalwa leri ri vula leswaku hi fanele hi titsongahata, ni le ku tirhisaneni ka hina ni vapfumeri-kulorhi. Loko hi titsongahata, a hi nge vi ni vuphukuphuku bya ku hlundzukisiwa hi swiringanyeto leswi va hi nyikaka swona. Hi ta tiyimisela ku dyondza eka van’wana. (Swiv. 12:15) Naswona loko vamakwerhu va swi vona swi fanela ku hi nyika ndzayo yo hi ololoxa, a hi nge yi ali, hi ku lemuka leswaku Yehovha hi rirhandzu ra yena u tirhisa vona leswaku a hi aka.—Ps. 141:5.
9. (a) Hi yihi mfanelo ya nkoka leyi yelanaka swinene ni vutitsongahati? (b) Ha yini hi fanele hi karhateka hi ndlela leyi mahanyelo ya hina ma nga khumbaka van’wana ha yona?
9 Mfanelo yin’wana, leyi yelanaka ngopfu ni vutitsongahati, i ku khathalela swinene ntsako wa van’wana. A hi nge yi balekeli mhaka ya leswaku leswi hi swi endlaka swa va khumba vanhu van’wana. Muapostola Pawulo u laye Vakreste vo sungula eKorinto ni le Rhoma leswaku va xixima ripfalo ra van’wana. A a nga vuli swona leswaku a va fanele va vekela swilo swa vona etlhelweni, kambe u va khutaze leswaku va nga endli nchumu lexi nga ta sindzisa munhu un’wana ku endla leswi ripfalo ra yena ri n’wi byelaka leswaku swi hoxile, xisweswo swi n’wi dlaya emoyeni. Loko a phofula nsinya lowu wa nawu hinkwawo, Pawulo u tsarile: “Munhu a nga tshuki a tilavela leswi nga swa yena ntsena, kambe a a ehlekete ni swa van’wana. . . . Hambi ma dya, hambi ma nwa, hambi mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu. Mi nga khunguvanyisi Vayuda, hambi Vagriki, hambi [vandlha ra] Xikwembu.”—1 Kor. 10:24-33; 8:4-13; Rhom. 14:13-23.
10. I yini lexi nga kombisaka loko hi titoloveta ku tirhisa ndzayo yoleyo ya Matsalwa?
10 Xana wena u munhu loyi a titolovetaka ku rhangisa swilo swa van’wana eka swa wena? Ku ni tindlela to tala leti leswi swi nga endliwaka ha tona, kambe languta xikombiso lexi: Entiyisweni, swiambalo ni ku tilunghisa i swilo leswi munhu hi yexe a tihlawulelaka swona, kambe swi fanele swi hi endla hi faneleka, hi languteka, ni ku va lava baseke. Kambe loko wo vona leswaku, hikwalaho ka mahanyelo ya vanhu va ndhawu ya ka n’wina, maambalelo ya wena ma endla van’wana va nga swi tsakeli ku yingisela rungula ra Mfumo, xana u nga wu endla ndzulamiso? Xana vutomi bya munhu un’wana i bya nkoka eka wena ku tlula ku titsakisa?
11. I yini lexi kombisaka leswaku i swa nkoka ku hlakulela timfanelo leti loko hakunene hi lava ku va Vakreste?
11 Loko timfanelo leti hlamuseriweke laha henhla ti va xiphemu xa vumunhu bya hina, leswi swi kombisa leswaku hi sungula ku va ni miehleketo ya Kreste. Yesu u veke xikombiso lexi hetisekeke, emhakeni ya ku titsongahata. (Yoh. 13:12-15; Flp. 2:5-8) Emhakeni ya ku ehleketelela van’wana, ematshan’weni ya ku titsakisa, u hi boxele ntila lowu hi faneleke hi wu landzela.—Rhom. 15:2, 3.
U NGA FULARHELI KU LAYA KA YEHOVHA
12. (a) Hi yihi mindzulamiso leyi hinkwerhu hi faneleke hi yi endla leswaku hi va ni vumunhu lebyi tsakisaka Xikwembu? (b) I yini lexi nga ta hi pfuna?
12 Hikwalaho ka leswi hinkwerhu hi nga vadyohi, hi fanele hi hundzula langutelo ra hina, mavulavulelo ya hina ni mahanyelo ya hina leswaku hi va ni vumunhu bya Xikwembu xa hina. Hi fanele hi ambala ‘vumunhu lebyintshwa.’ (Kol. 3:5-14; Tito 2:11-14) Ndzayo ni ku tshinyiwa swi hi pfuna leswaku hi vona tindhawu leti hi faneleke hi lulamisa eka tona, kutani hi vona leswaku hi yi endlisa ku yini mindzulamiso ya kona.
13. (a) Xana Yehovha u tirhise ndlela yihi leswaku a hi laya ni ku hi tshinya? (b) Hi fanele hi endla yini ha yona?
13 Xihlovo lexikulu xa ndzetelo wolowo i Bibele hi yoxe. (2 Tim. 3:16, 17) Kutani hi ku tirhisa tibuku ta Bibele ni minhlangano, leswi lunghiseleriwaka hi nhlengeletano ya Yehovha leyi vonakaka, u hi endla hi vona leswaku hi nga wu tirhisisa ku yini. Xana hi ta xi xiya hi ku titsongahata xilaveko lexi hi nga na xona xo tirhisa ndzetelo wolowo—hambi loko hi tshame hi nyikiwa wona—kutani hi ya emahlweni hi lava ku antswisa?
14. Hi wihi mpfuno wun’wana lowu Yehovha a hi nyikaka wona hi munhu ha un’we?
14 Yehovha a nga hi tshiki hi lwa hi ri hexe ni swilo leswi swi nga xiphiqo lexikulu eka hina. Hi nkhathalelo wa rirhandzu, u endla lunghiselelo ra mpfuno wa munhu hi xiyexe. Timiliyoni ta vanhu ti vuyeriwile hi mpfuno wolowo hikwalaho ka tidyondzo ta le kaya ta Bibele. Vatswari va ni vutihlamuleri lebyikulu bya ku laya vana va vona leswaku va va sirhelela eka mahanyelo lawa ma nga va vangelaka swiphiqo leswikulu endzhaku ka nkarhi. (Swiv. 6:20-35; 15:5) Endzeni ka vandlha, na kona, lava va nga ni timfanelo ta moya va ni vutihlamuleri bya ku tirhisa Matsalwa leswaku va ololoxa van’wana loko va vona xilaveko xa sweswo, kambe va swi endla hi moya wa musa. (Gal. 6:1, 2) Hi tindlela leti Yehovha wa hi laya ni ku hi tshinya leswaku hi n’wi gandzela tanihi vanhu lava nga ni vun’we.
BULO RO PFUXETA
● Xana Yehovha u hi pfunisa ku yini hi rirhandzu leswaku hi vona lomu hina vini hi faneleke hi lulamisa kona?
● Ha yini vanhu van’wana swi va tikela ku amukela ndzayo? Xana leswi swi ni khombo rihi?
● Hi tihi timfanelo ta risima leti ti nga hi pfunaka ku amukela ndzayo? Xana Yesu u xi veke njhani xikombiso eka leswi?