Ndzima Ya Khume-mune

Ku Dyuhala Swin’we

1, 2. (a) Hi kwihi ku cinca loku vaka kona loko vudyuharhi byi tshinela? (b) Xana vanhu lava chavaka Xikwembu va le minkarhini ya Bibele va ku kume njhani ku eneriseka eku dyuhaleni ka vona?

KU CINCA lokukulu ku va kona loko hi ya hi kula. Ku tsana ka miri ku heta ntamu wa hina. Loko u tilanguta exivonini u vona tinyama leti sungulaka ku debya ni ku ya u basa misisi—hambi ku ri ku va ni mpandlha. Hi nga ha sungula ku rivala swilo. Vuxaka lebyintshwa byi va kona loko vana va teka, ni loko vatukulu va velekiwa. Eka van’wana, ku tshika ntirho wo tihanyisa swi va endla va sungula endlelo rin’wana ra swilo evuton’wini.

² Kahle-kahle, malembe ya vudyuhari ma nga ha tika swinene. (Eklesiasta 12:1-8) Hambiswiritano, anakanya hi malandza ya Xikwembu ya le minkarhini ya Bibele. Hambileswi ma heteleleke ma file, ma kume vutlharhi ni ku twisisa, leswi ma tiseleke ku eneriseka lokukulu evudyuharini. (Genesa 25:8; 35:29; Yobo 12:12; 42:17) Xana ma swi kotise ku yini ku dyuhala ma ri lama tsakeke? Handle ko kanakana a ku ri hikwalaho ko hanya hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu leyi hina namuntlha hi yi kumaka yi tsariwile eBibeleni.—Pisalema 119:105; 2 Timotiya 3:16, 17.

3. Hi yihi ndzayo leyi Pawulo a yi nyikelaka eka vavanuna ni vavasati lava kuleke?

³ Eka papila rakwe ro ya eka Tito, muapostola Pawulo u nyikele nkongomiso lowu twalaka eka lava dyuhalaka. U tsale a ku: “Byela vavanuna lava kuleke leswaku va fanele ku dya va pima, va va ni ndzhuti, va kota ku tikhoma, va tiya swinene eku pfumeleni, ne rirhandzwini, ne ku chivirikeni. Byela ni vavasati lava kuleke leswaku va va ni mahanyelo lawa vanhu lavo hlawuleka va fanelaka ku va na wona; va nga vi na mahlevo, va nga vi mahlonga ya byalwa; a va dyondzise leswo lulama.” (Tito 2:2, 3) Ku yingisa marito lawa swi nga ku pfuna leswaku u langutana ni mintlhontlho ya ku dyuhala.

TOLOVELA KU TIYIMELA KA VANA VA WENA

4, 5. Xana vatswari vo tala va titwisa ku yini loko vana va vona va suka ekaya, naswona xana van’wana va tolovelana njhani ni xiyimo lexi lexintshwa?

⁴ Ku cinca ka swiyimo ku lava leswaku munhu a tolovelana ni xiyimo lexintshwa. Leswi swi tano hakunene loko n’wana la kuleke a suka ekaya, a nghenela vukati! Eka vatswari vo tala, lexi i xitsundzuxo xo sungula xa leswaku se va dyuhala. Hambileswi va tsakaka leswi vana va vona se va kuleke, vatswari hakanyingi a va tiyiseki leswaku va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va lunghiselela vana va vona ku tihanyela va ri voxe. Naswona va nga ha khomiwa hi xivundza leswi va nga ha tshamiki na vona ekaya.

⁵ Handle ko kanakana, vatswari va tshama va ri karhi va vilela hi vuhlayiseki bya vana va vona, hambiloko vana va nga ha tshami kona ekaya. Manana un’wana u te: “Loko vo hamba va ndzi tsalela, ndzi tiyiseka leswaku swilo swa ha va fambela kahle—sweswo a swi ta ndzi endla ndzi tsaka.” Tatana yena u ri: “Loko n’wana wa hina wa nhwanyana a suka ekaya, a swi tika swinene. Ku ve ni mukhandlu lowukulu endyangwini wa hina hikuva a hi hamba hi endla swilo hinkwaswo swin’we.” Xana vatswari lava va langutane njhani ni ku nga vi kona ka vana va vona? Minkarhi yo tala, a va khathalela ni ku pfuna vanhu van’wana.

6. I yini lexi pfunaka ku hlayisa vuxaka bya ndyangu byi ri exiyin’weni lexi faneleke?

⁶ Loko vana va nghenela vukati, xiyimo xa vatswari xa cinca. Genesa 2:24 yi ri: “Wanuna o ta siya tata wa kwe ni mana wa kwe, o ta namarela e nsati wa yena, v̌a ta endla nyama yi ri yiṅwe.” (Xiitaliki i xerhu.) Ku xiya misinya ya milawu ya Xikwembu ya vunhloko ni nhleleko lowunene swi ta pfuna vatswari leswaku va va ni langutelo lerinene.—1 Vakorinto 11:3; 14:33, 40.

7. Hi rihi langutelo lerinene leri tatana un’wana a ri hlakuleleke loko vana va yena va vanhwanyana va sukile ekaya va ya evukatini?

⁷ Endzhaku ka loko vana va vanhwanyana va mpatswa wun’wana va tekiwile ivi va suka ekaya, mpatswa wu titwe wu lahlekeriwile. Eku sunguleni, nuna u venge vakon’wana va yena. Kambe loko a kambisise nsinya wa nawu wa vunhloko, u swi vonile leswaku vanuna va vana va yena va vanhwanyana sweswi se a va ri ni vutihlamuleri bya mindyangu ya vona vini. Hikwalaho, loko vana va yena va vanhwanyana va kombela xitsundzuxo, u lave ku tiva leswi vanuna va vona va anakanyaka swona, ivi a tiyiseka leswaku wa va seketela hi laha swi kotekaka ha kona. Sweswi vakon’wana vakwe va n’wi teka tanihi munghana naswona va xi amukela xitsundzuxo xakwe.

8, 9. Xana vatswari van’wana va tolovelane njhani ni ku tiyimela ka vana va vona lava kuleke?

⁸ Xana ku vuriwa yini loko vanhu lava ha ku tekanaka, hambi loko leswi va swi endlaka swi nga lwisani ni matsalwa, va tsandzeka ku endla leswi vatswari va vona va vonaka swi antswa? “Minkarhi hinkwayo hi va pfuna leswaku va vona langutelo ra Yehovha, kambe hambiloko hi nga pfumalelani kahle ni xiboho xa vona, ha xi amukela ivi hi va seketela ni ku va khutaza,” ku hlamusela mpatswa wun’wana lowu nga ni vana lava ngheneleke vukati.

⁹ Ematikweni man’wana ya le Asia, vamanana van’wana va swi kuma swi tika swinene ku amukela ku tiyimela ka vana va vona va majaha. Hambiswiritano, loko va xixima nhleleko wa Vukreste swin’we ni vunhloko, va kuma leswaku swiphiqo swa hunguteka exikarhi ka vona ni vasati va vana va vona. Wansati un’wana wa Mukreste u kuma leswaku ku suka ka majaha yakwe endyangwini a “swi n’wi endla a tsaka swinene.” Wa tsaka ku vona vuswikoti bya vona byo khathalela mindyangu ya vona leyintshwa. Hi hala tlhelo, swi n’wi olovisela ndzhwalo enyameni ni le mianakanyweni, lowu yena ni nuna wakwe a va ta boheka ku langutana na wona loko va ri karhi va dyuhala.

KU TIYISA XIBOHO XA N’WINA XA VUKATI NAKAMBE

10, 11. Hi yihi ndzayo ya Matsalwa leyi nga ta pfuna vanhu leswaku va papalata yin’wana ya mintlhamu ya le malembeni ya le xikarhi?

¹⁰ Vanhu loko va fikelela malembe ya le xikarhi va titwa hi tindlela to hambana-hambana. Vavanuna van’wana va ambala hi ndlela leyi hambaneke leswaku va ta languteka va ha ri vantshwa. Vavasati vo tala va karhateka hi ku cinca loku tisiwaka hi nkhawuko wa switlhandla. Khombo ra kona, vanhu van’wana va malembe ya le xikarhi va endla vanghana va vona va va ni vukwele ni mavondzo hi ku tolovelana ni vanhu lavantshwa va rimbewu leri hambaneke. Kambe, vavanuna lava kuleke lava chavaka Xikwembu, va “hlutekile emianakanyweni,” va bakanya ku navela loku nga fanelangiki. (1 Petro 4:7, NW) Hi laha ku fanaka, vavasati lava wupfeke va lwela ku hlayisa vukati bya vona byi tiyile, hi ku rhandza vanuna va vona ni ku navela ku tsakisa Yehovha.

¹¹ Hi ku susumetiwa hi moya, Hosi Lemuwele u tsale a dzunisa “wansati la nga ni vuswikoti” loyi a hakelaka nuna wakwe “hi leswinene ku nga ri hi leswo biha, masiku hinkwawo ya ku hanya ka yena.” (Xiitaliki i xerhu.) Nuna la nga Mukreste a nge tsandzeki ku tlangela ndlela leyi nsati wakwe a lwaka ha yona leswaku a langutana ni ku cinca kwihi na kwihi ka mintlhaveko yakwe emalembeni yakwe ya le xikarhi. Rirhandzu rakwe ri ta n’wi endla leswaku a ‘n’wi dzunisa.’—Swivuriso 31:10, 12, 28, NW.

12. Xana mimpatswa yi nga byi hlakulela njhani vuxaka bya le kusuhi loko malembe ma ri karhi ma famba?

¹² Emalembeni yo tika ya ku kurisa vana, havambirhi ka n’wina swi nga ha endleka mi vekele swilaveko swa n’wina etlhelo hi ku swi rhandza, leswaku mi enerisa swilaveko swa vana va n’wina. Loko se va fambile, i nkarhi wo tlhela mi nyikela nyingiso eka vutomi bya n’wina tanihi vatekani. Nuna un’wana u ri: “Loko vana va mina va vanhwanyana va ye evukatini, ndzi sungule ku rhandzana ni nsati wa mina nakambe.” Nuna un’wana yena u ri: “Ha khathala hi rihanyo ra un’wana ni un’wana naswona ha tsundzuxana hi xilaveko xo tiolola.” Leswaku va nga khomiwi hi xivundza, yena ni nsati wakwe va khoma swirho leswin’wana swa vandlha hi malwandla. Ina, ku tsakela van’wana swi tisa mikateko. Ku tlula kwalaho, swi tsakisa Yehovha.—Vafilipiya 2:4; Vaheveru 13:2, 16.

13. Hi xihi xiphemu lexi ku ntshunxeka ni ku tshembeka ku xi hetisisaka loko mpatswa wu ri karhi wu kula swinene?

¹³ U nga tshuki u pfumelela leswaku ku va ni ku nga vulavurisani exikarhi ka wena ni munghana wa wena wa vukati. Vulavurisanani hi ku ntshunxeka. (Swivuriso 17:27) “Hi kurisa ku twisisana hi ku khathalelana ni ku anakanyelana,” ku vula nuna un’wana. Nsati wakwe wa pfumela, a ku: “Leswi se hi dyuhaleke, hi tsakela ku nwa tiya swin’we, hi vulavula ni ku tirhisana.” Ku ntshunxeka ka n’wina ni ku tshembeka swi nga endla xiboho xa n’wina xa vukati xi tiya, ku endla leswaku xi tiya xi kota ku hlula minhlaselo ya Sathana, mudlayi wa vukati.

TSAKELA VATUKULU VA WENA

14. Hi xihi xiphemu lexi kokwa wa Timotiya a veke na xona eku kuleni ka yena tanihi Mukreste?

¹⁴ Vatukulu i “šidlodlo” xa lava dyuhaleke. (Swivuriso 17:6) Vunghana bya vatukulu byi nga ha tsakisa swinene—byi nyanyula ni ku phyuphyisa. Bibele yi vulavula kahle hi Luwisa, mukhegula loyi yena ni n’wana wa yena wa xisati Yunika, a dyondziseke ntukulu wakwe wa ricece Timotiya leswi a swi pfumelaka. Xijahatana lexi xi kule xi ri karhi xi tiva leswaku mana wa xona swin’we ni kokwa wa xona a va wu rhandza ntiyiso wa Bibele.—2 Timotiya 1:5; 3:14, 15.

15. Malunghana ni vatukulu, hi wihi nseketelo wa nkoka lowu vakokwana va nga wu nyikelaka, kambe i yini lexi va faneleke va xi papalata?

¹⁵ Laha, hi kona laha vakokwana va nga nyikelaka mpfuno wa nkoka swinene. Vakokwana, ana se mi va dyondzisile vana va n’wina, vutivi lebyi mi nga na byona hi swikongomelo swa Yehovha. Mi nga ha tlhela mi endla tano eka xitukulwana xin’wana! Vana vo tala va swi rhandza ku yingisela vakokwa wa vona loko va va byela timhaka ta Bibele. Kavula, a mi teki vutihlamuleri bya tatana byo dyondzisa vana vakwe mintiyiso ya Bibele. (Deteronoma 6:7) Ematshan’weni ya sweswo, mi hoxa xandla eka byona. Onge xikhongelo xa n’wina xi nga fana ni lexiya xa mupisalema: “U nga nḍi ṭhiki, oho Šikwembu! ni le ku dyuhaleni ka mina, nḍi ta kota ku v̌ula matimba ya wena e ka v̌anhu v̌a ŝeŝi, ni mitiro ya ntamu wa wena e ka hikwav̌o la’v̌a nga ta ta!”—Pisalema 71:18; 78:5, 6.

16. Xana vakokwana va nga ku papalata njhani ku va vavangi va swiphiqo endyangwini wa vona?

¹⁶ Lexi vavisaka, vakokwana van’wana va nyenyerisa vana lava lerova ku sungula ku va ni timholovo exikarhi ka vakokwana ni vana va vona lava kuleke. Hambiswiritano, musa wa wena lowunene wu nga ha endla leswaku swi va olovela vatukulu va wena ku phofula timhaka ta vona eka wena loko va chava ku phofula timhaka to tano eka vatswari va vona. Minkarhi yin’wana vantshwa lava va vona onge kokwa wa vona la olovaka u ta va yimelela eka vatswari va vona. Ku vuriwa yini hi xiyimo xo tano? Tirhisa vutlharhi ivi u khutaza vatukulu va wena leswaku va ntshunxeka ku vulavula ni vatswari va vona. U nga ha va byela leswaku sweswo swi tsakisa Yehovha. (Vaefesa 6:1-3) Loko swi fanela, u nga ha va byela leswaku u ta sungula u va vulavulela ni vatswari va vona hi xiphiqo xa kona. Byela vatukulu va wena hi ku kongoma malunghana ni leswi u swi dyondzeke eka malembe yo tala lama hundzeke. Ku tshembeka ka wena ni ku kongoma ka wena swi nga va pfuna.

ENDLANI NDZULAMISO LOKO MI RI KARHI MI KULA

17. Hi kwihi ku tiyimisela ka mupisalema loku Vakreste lava kulaka va faneleke va ku tekelela?

¹⁷ Loko mi ri karhi mi kula, mi ta kuma leswaku a ma ha swi koti ku endla hinkwaswo leswi a mi kota ku swi endla kumbe leswi mi lavaka ku swi endla. Xana munhu u langutana njhani ni ku dyuhala? Emianakanyweni ya wena u nga ha titwa u ri ni malembe ya 30 hi vukhale, kambe loko u languta exivonini u vona swo hambana ni sweswo. U nga heli matimba. Mupisalema u kombele Yehovha: “U nga nḍi tšukumeti nkarini wa ku dyuhala ka mina, u nga nḍi ṭhiki loko matimba ya mina ma ta hela!” Tiyimisele ku tekelela xiboho xa mupisalema. U te: “Loko nḍi ri mina, nḍi ta ṭhemba hi masiku, nḍi v̌a nḍi engetela ku ku ḍunisa.”—Pisalema 71:9, 14.

18. Xana Mukreste la wupfeke a nga wu tirhisa njhani nkarhi wa le ndzhaku ka ku tshika ntirho hi ndlela leyinene?

¹⁸ Vo tala va lunghiselela ka ha ri emahlweni ku engetela ku dzunisa ka vona Yehovha loko se va tshike ntirho wo tihanyisa. “Ndzi kunguhate ka ha ri emahlweni leswi ndzi nga ta swi endla loko n’wana wa hina wa xisati se a hetile xikolo,” ku hlamusela tatana un’wana loyi sweswi se a tshikeke ku tirha. “Ndzi endle xiboho xa leswaku ndzi ta sungula vutirheli byo chumayela bya nkarhi hinkwawo, kutani ndzi xavise bindzu ra mina leswaku ndzi ta tirhela Yehovha hi xitalo, hi ku ntshunxeka. Ndzi khongelele nkongomiso wa Xikwembu.” Loko u ri karhi u tshinelela malembe yo tshika ku tirha, kuma nchavelelo eka marito ya Muvumbi wa hina Lonkulu: “Nḍi ta v̌a tano e ku fika e ku dyuhaleni ka ṅwina; nḍi ta mi rwala e ku fika e timpfini ta ṅwina.”—Esaya 46:4.

19. Hi yihi ndzayo leyi nyikiwaka lava dyuhalaka?

¹⁹ Ku tolovela vutomi bya le ndzhaku ka ku tshika ntirho swi nga ha nonon’hwa. Muapostola Pawulo u tsundzuxe vavanuna lava kuleke leswaku “va fanele ku dya va pima.” Leswi swi lava ku tikhoma eka swilo hinkwaswo, hayi ku hlongorisa vutomi byo olova. Endzhaku ka ku tshika ntirho, ku nga laveka leswaku u landzelela endlelo ro karhi ro endla swilo ni ku tikhoma swinene eku sunguleni. Kutani ke, tshama u khomekile “[u] tirhela Hosi masiku hinkwawo [u] ri karhi [u] swi tiva leswaku eHosini mintirho ya [wena] a yi nga weli ehansi.” (1 Vakorinto 15:58) Ndlandlamuxa mintirho ya wena leswaku u pfuna van’wana. (2 Vakorinto 6:13) Vakreste vo tala va endla leswi hi ku chivirika eku chumayeleni ka mahungu lamanene hi mpimo lowu ringaniseriweke. Loko u ri karhi u kula, “tiya swinene eku pfumeleni, ne rirhandzwini, ne ku chivirikeni.”—Tito 2:2.

KU LANGUTANA NI KU LAHLEKERIWA HI MUNGHANA WA WENA WA VUKATI

20, 21. (a) Eka mafambiselo lawa ya swilo, i yini lexi eku heteleleni xi faneleke xi hambanisa mpatswa lowu tekaneke? (b) Xana Ana u nyikela xikombiso lexinene eka vanghana va vukati lava feriweke hi ndlela yihi?

²⁰ I nchumu lowu vavisaka kambe lowu nga kona, leswaku eka mafambiselo ya sweswi ya swilo, mimpatswa leyi tekaneke yi hetelela yi hambanisiwe hi rifu. Vakreste lava feriweke hi vanghana va vona va vukati, va swi tiva leswaku varhandziwa va vona va etlele sweswi, naswona va tiyiseka leswaku va ta tlhela va va vona. (Yohane 11:11, 25) Kambe ku lahlekeriwa loku, ka vavisa. Xana loyi a ha hanyaka a nga langutana njhani na kona?a

²¹ Ku tsundzuka leswi munhu un’wana wa le Bibeleni a swi endleke swi nga pfuna. Ana u ve noni endzhaku ko heta malembe ya nkombo ntsena a tekiwile, naswona loko hi hlaya ha yena, a a ri ni malembe ya 84 hi vukhale. Hi nga tiyiseka leswaku u ririle loko a lahlekeriwe hi nuna wakwe. Xana u langutane njhani na kona? U endlele Yehovha Xikwembu ntirho wo kwetsima etempeleni vusiku ni nhlikanhi. (Luka 2:36-38) Ku tshama ka Ana a khomekile hi ntirho wo kwetsima handle ko kanakana hi swona swi hunguteke swinene gome ni xivundza lexi a a ri na xona tanihi noni.

22. Xana vanhu lava lahlekeriweke hi vanghana va vona va vukati va langutane njhani ni xivundza?

²² “Ntlhontlho lowukulu eka mina a ku ri ku pfumala munghana wo vulavula na yena,” ku hlamusela wansati wa malembe ya 72 hi vukhale, loyi a veke noni malembe ya khume lama hundzeke. “Nuna wa mina a a tinyika nkarhi wo yingisa. A hi vulavula hi vandlha ni xiphemu xa hina evutirhelini bya Vukreste.” Noni yin’wana yi ri: “Hambi leswi ku famba ka nkarhi ku horisaka, ndzi kume leswaku lexi pfunaka swinene ku horisa hi leswi munhu a swi endlaka hi nkarhi lowu a nga na wona. U le xiyin’weni lexinene xo pfuna van’wana.” Wanuna la feriweke wa malembe ya 67 hi vukhale wa pfumela, a ku: “Ndlela leyinene yo langutana ni ku feriwa i ku tinyiketela ku chavelela van’wana.”

KU TLANGERIWA HI XIKWEMBU EMALEMBENI YA VUDYUHARHI

23, 24. Hi wihi nchavelelo lowukulu lowu Bibele yi wu nyikelaka eka lava kuleke, ngopfu-ngopfu lava va feriweke hi vanghana va vukati?

²³ Hambileswi rifu ri tekaka munghana la rhandzekaka, Yehovha u tshama a tshembekile, a ri kona minkarhi hinkwayo. Hosi Davhida wa khale u yimbelerile: “Nḍi komberile šilo šiṅwe eka Yehova, nḍa ha ši nav̌ela ngopfu: Hi leŝaku nḍi ṭhama e ndlwini ya Yehova hi masiku hikwawo ya ku hanya ka mina. Nḍi ta hlalela ku kwetsima ka Yehova, nḍi v̌a nḍi kambisisa tempele ya yena.”—Pisalema 27:4.

²⁴ Muapostola Pawulo wa khutaza: “Xixima tinoni leti nga ta xiviri.” (1 Timotiya 5:3) Ndzayo leyi taka endzhaku ka xiletelo lexi yi kombisa leswaku tinoni leti fanelekaka leti nga hava maxaka ya le kusuhi, ti nga ha va ti lave ku seketeriwa hi vandlha hi tlhelo ra timali. Hambiswiritano, mongo wa rito “xixima” wu katsa mianakanyo yo va teka va ri va nkoka. Mawaku nchavelelo lowu tinoni ni vavanuna lava va feriweke lava chavaka Xikwembu va nga wu kumaka hi ku tiva leswaku Yehovha u va teka va ri va nkoka ni leswaku u ta va tiyisa!—Yakobo 1:27.

25. Hi yihi pakani leyi ya ha yimeleke lava dyuhaleke?

²⁵ “Vubombi bya vavanuna lava kuleke i misisi ya vona ya timpfi,” ku vula Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. I “harhi ya vuxongi loko yi kumeka endleleni ya ku lulama.” (Swivuriso 16:31; 20:29, NW) Kutani ke, hambi u byi nghenerile vukati kumbe u titshamele wexe, hambeta u rhangisa ntirho wa Yehovha emahlweni evuton’wini bya wena. U ta va ni vito lerinene ni Xikwembu sweswi ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi eka yona switlhavi swa vudyuhari swi nga ta va swi nga ha ri kona.—Pisalema 37:3-5; Esaya 65:20.

[Nhlamuselo ya le hansi]

XANA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE LEYI LANDZELAKA YI NGA YI PFUNA NJHANI . . . MIMPATSWA LOKO YI RI KARHI YI DYUHALA?

Vatukulu i “šidlodlo” eka vakokwana.—Swivuriso 17:6.

Vudyuhari byi nga ha tisa nkarhi lowu engetelekeke wo tirhela Yehovha.—Pisalema 71:9, 14.

Lava kuleke va khutaziwa leswaku va “dya va pima.”—Tito 2:2.

Vanghana va vukati lava feriweke, hambiloko va vavisekile swinene, va nga kuma nchavelelo eBibeleni.—Yohane 11:11, 25.

Yehovha u teka vadyuhari lava tshembekaka va ri va nkoka.—Swivuriso 16:31.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 166]

Loko mi ri karhi mi dyuhala, hlakulelani rirhandzu ra n’wina