Xana Mianakanyo Ya Wena Ya Munhu Hi Xiyexe Hi Leyikulu Ke?
“KU AVANA Lokuntshwa Ka Kereke Hikwalaho Ka Vaprista Va Vasodoma,” ku vule nhloko-mhaka-nkulu. Xiviko xa mahungu xi ye emahlweni xi paluxa ku avana lokukulu eKerekeni ya Nghilandi hikwalaho ka mphikamakaneta ya vaprista va vasodoma.
“Ku ni ndhawu ya vasodoma ekerekeni,” ku vule mufundhisi loyi a tirhaka ku tisa vafundhisi ekerekeni. Hi ku ya hi langutelo ra yena, musodoma loyi a ‘tshembekaka ni la nga ni vutihlamuleri’ eka xinakulobye xa yena ni wanuna un’wana u ni mfanelo yo vekiwa.
“Vafundhisi va vasodoma va bihile naswona va fanele ku tshika” a ku ri dyondzo leyi kanetaka ya murhangeri un’wana wa kereke. Eka yena vafundhisi a va fanele va veka xikombiso eku tikhomeni ka vona lokunene hinkwako.—The Sunday Times, London, November 8, 1987.
Handle ko kanakana un’wana ni un’wana eka vavanuna lava a a khorwisekile leswaku mianakanyo ya yena a yi lulamile. Kambe xana mianakanyo ya munhu hi xiyexe yi fanele yi va matimba yo hetelela etimhakeni ta nkoka swinene ke? Kumbexana u ta ku ina, ku seketela leswaku “un’wana ni un’wana u pfumeleriwa hi mianakanyo ya yena n’wini.”
Hambi swi ri tano, kambisisa timhaka leti timbirhi leti huhuteriweke eBibeleni: “Loko swi ri tano ke, a hi laveni lexi hi pfunaka ku hanya hi ku rhula, ni ku akisana.” “Ndza mi khongotela vamakwerhu, . . . Twananani hinkwenu eku vulavuleni. Ku nga tshuki ku va ni ku avana exikarhi ka n’wina, kambe mi hlangana mi va van’we eku anakanyeni ne makungwini ya n’wina.”—Varhoma 14:19; 1 Vakorinto 1:10.
Kutani, ku vuriwa yini loko wena, tanihi Mukriste, u swi kuma swi nonon’hwa ku pfumelelana ni bandlha ra Vukriste etimhakeni to karhi ta nkoka ke? U nga langutana njhani ni sweswo leswaku ku rhula ni vun’we swa nkoka swa bandlha swi hlayisiwa xana?—Matewu 5:9; 1 Petro 3:11.
Kambisisa xiyimo lexi tlhekekeke ebandlheni ra Vukriste ra lembe xidzana ro sungula loko van’wana va langute mianakanyo ya vona vini yi ri leyikulu. Vona leswaku leswi eku heteleleni swi vange yini kutani u tivutisa u ku: ‘A ndzi ta va ndzi endle yini loko a ndzi ri kwalaho ke?’
Swivutiso eHenhleni Ka Ku Yimba
Hi 36 C.E. Vamatiko lava nga yimbangiki va amukeriwe ro sungula ebandlheni ra Vukriste. Hambi loko Xikwembu xi lunghiselele Muapostola Petro eka xiendlakalo lexi xikulu, Petro ni lava a va ri na yena va hlamarile ku vona moya lowo kwetsima wu chuluriwa ehenhla ka vanhu lava nga yimbangiki. (Mintirho 10:1-16, 34-48) Vakriste van’wana vo tala va Vayuda va kume leswi swi nonon’hwa ku swi amukela. Entiyisweni, Vakriste van’wana va Vayuda, “lava a va tsakela swa ku yimba,” va sole Petro hi ku tihlanganisa ni vanhu lava nga yimbangiki.—Mintirho 11:2, 3.
Ha yini vaxopaxopi lava a va karhatekile ke? Hikuva kwalomu ka malembe ya 2 000, ku yimba a ku ri xikombiso xa vuxaka lebyi hlawulekeke na Xikwembu. Loko Yehova Xikwembu a lerise Abrahama ku yimbisa va xinuna hinkwavo endyangwini wa yena, U te: “Wu v̌a mfungo wa ntwanano e šikari ka mina na ṅwina . . . lo’wu nga heriki.” (Genesa 17:10-13) Endzhaku ka malembe xidzana yo tala, ku yimba a ka ha ri ka nkoka swinene eka Vayuda. Vo tala va vona va vone onge ku nga yimbi a swi vula ku va la thyakeke. (Esaya 52:1) Eka vona vanhu lavo kwetsima va Xikwembu a va nga fanelanga ku tirhisana ni Vamatiko lava thyakeke, lava nga yimbangiki.
Hi 49 C.E. muapostola Pawulo eAntiyoka ya le Siriya u kanetiwe hi ‘vaseketeri lava va ku yimba.’ Naswona eku heleni ka riendzo ra yena ro sungula ra vurhumiwa, u vikele bandlha ra kwalaho ndlela leyi Xikwembu “xi nga pfulela vamatiko [lava nga yimbangiki] nyangwa yo nghena eku pfumeleni.” Swi tikombe onge a swi ri erivaleni eka yena leswaku a ku nga ri na xilaveko xa leswaku vanhu lava vamatiko va yimbisiwa. Hambi swi ri tano, vavanuna van’wana lava humaka eYudiya, a va ri ni mianakanyo leyi hambaneke. Va te: “Loko mi nga yimbanga hi ku ya hi mukhuva wa Muxe, a mi koti ku ponisiwa.” Va vona onge ku yimba a ku laveka ku kuma ku pona ni leswaku Vamatiko hinkwavo lava hundzukeleke eVukristeni a va fanele ku yimbisiwa.—Mintirho 14:26–15:1.
Mintlhaveko ya matimba a yi katseka. Handle ko kanakana va swi kotile ku humesa swivangelo leswi nga ni nkucetelo ku seketela mianakanyo ya vona. Xana ku rhula ni vun’we bya bandlha a swi ta hlayisiwa hi ndlela yihi? Endzhaku ka loko ku ve ni ku vulavurisana ko leha hi mhaka leyi, bandlha ra le Antiyoka ri “lulamise leswaku Pawulo na Barnaba va ta ya eYerusalema va ri na van’wana va la Antiyoka, ku ya vutisa mhaka leyi eka vaapostola ni ka vakulukumba.” (Mintirho 15:2) A ku nga ri na xiringanyeto leswaku emhakeni ya nkoka wo tano, un’wana ni un’wana a a pfumeleriwa hi mianakanyo ya yena n’wini. Vakriste lava a va ri ni vutitsongahati ni ku tshembeka loku ringaneke eka fambiselo ra le tilweni ku lava xiboho xa le nawini xo huma eka huvo ya vona leyikulu yo dyondzisa.—1 Vakorinto 14:33, 40; Yakobo 3:17, 18; 1 Petro 5:5, 6.
Xiboho Xi Endliwa
Vaapostola ni vakulukumba eYerusalema (hi laha swi tiviwaka ha kona a va langutiwa tanihi huvo leyi fumaka ebandlheni ro sungula ra Vukriste) va kambisise Matsalwa lama huhuteriweke hi moya hi vukheta naswona va pfuxeta ndlela leyi moya lowo kwetsima wu kongomiseke swilo ha yona hi malembe ya 13 lama hundzeke. Xiboho xa vona xi ve xihi ke? Eka Vamatiko lava hundzukeke, ku yimba a ku nga ri xilo xa nkoka ku kuma ku pona. (Mintirho 15:6-29) Lebyi a ku ri vukongomisi lebyi twisisekaka byo siva mianakanyo ya munhu hi xiyexe.
Mabandlha lama yingiseke vukongomisi lebyi ya “tiyisiwa eku pfumeleni, [ya] andza siku rin’wana ni rin’wana.” (Mintirho 16:4, 5) Hambi swi ri tano, vanhu van’wana a va xi amukelanga xiboho xa huvo leyi fumaka. A va ha khorwisekile leswaku mianakanyo ya vona a yi lulamile ni leswaku ku fambisana ni Nawu wa Muxe a swi ri swa nkoka ku kuma ku pona. A wu ta va u endle yini ke? Va ve nkucetelo lowu nga ni khombo, lowu hambanisaka exikarhi ka Vakriste. Languta xitsundzuxo lexi nyikiweke hi muapostola Pawulo hi malembe ya 15 lama landzeleke loko a ringeta ku sirheleta Vakriste lava tshembekaka eka nkucetelo wa vanhu vo tano lava namarhelaka swinene mianakanyo ya vona.
Galatiya, Asia Minor, c. 50-52 C.E. Ntshunxeko lowu kumiweke hi Vakriste hikwalaho ka gandzelo ra Yesu Kriste wu vekiwe ekhombyeni. Ku chava ku xanisiwa hi valala va Vayuda ku endle Vakriste van’wana va lava ku vekela Vakriste-kulobye milawu yo huma eka Nawu wa Muxe. (Vagalatiya 6:12, 13) Muapostola Pawulo u tsundzuxe vadyondzisiwa leswaku ku amukela mikhuva yo tano ya Xiyuda yo tanihi ku yimba a ku ta va ku tiveka ‘ehansi ka mpingu wa vuhlonga nakambe.’ Tanihi leswi a va ri vadyohi, a ku ri hava eka vona loyi a a ta hlayisa Nawu hi laha ku hetisekeke, kutani a va ta avanyisiwa hi Nawu, hi laha Vayuda a va ri ha kona. I gandzelo ra Yesu ntsena leri a ri ta va basisa ni ku va ponisa. Pawulo u te: “Loko mi pfumela ku yimbisiwa [kutani xisweswo mi boheka ku hetisisa Nawu hinkwawo], swi vula leswaku Kriste a nga mi pfuni nchumu ni swintsanana.”—Vagalatiya 5:1-4; Mintirho 15:8-11.
Korinto, Greece, c. 55 C.E. Minjhekanjhekisano ehenhleni ka ku yimba a yi hambanisa bandlha. Pawulo a a swi tiva leswaku ku yimba hi koxe a ku nga bihanga. A ku ri xiphemu xa Nawu lowu hetisekeke wa Xikwembu. (Psalma 19:7; Varhoma 7:12) Pawulo hi yexe u lunghiselele hambi ku ri munghana wa yena lontsongo Timotiya (loyi mana wa yena a a ri Muyuda) leswaku a yimbisiwa. Pawulo u endle tano, hayi hi leswi a swi boha, kambe hikwalaho ka leswi a a nga lavi ku nyika Vayuda xivangelo xihi na xihi xo sandza mahungu lamanene. (Mintirho 16:3) U khutaze Vakriste ku papalata ku katseka eka minjhekanjhekisano leyi onhaka. U vutisile a ku: “Xana munhu u vitaniwile a yimbile ke? A nga ha tiendli onge hi loko a nga yimbanga. Xana u vitaniwile a nga yimbanga? A nga tshuki a yimba [hi ku ehleketa leswaku leswi i swa nkoka ku kuma ku pona].” Xilo xa nkoka a ku ri ku yingisa milawu leyi twisisekaka ya Xikwembu, ku katsa ni leyi yi taka hi ku tirhisa bandlha ra Vukriste.—1 Vakorinto 7:18-20; Vaheveru 13:17.
Filipiya, Greece, c. 60-61 C.E. Lava va voneke onge Vakriste a va ha fumiwa hi nawu wa Xiyuda va hambete va honisa xikombiso lexi vonekaka kahle xa leswaku Yehova a a katekisa bandlha ra Vukriste, leri sweswi ri katsaka vapfumeri vo tala lava nga yimbangiki. Lava a va seketela ku yimba a va endla timbanga ta moya eka van’wana hi ku nghenisa mianakanyo ya vona ya munhu hi xiyexe. Hikwalaho, ririmi ra muapostola Pawulo sweswi ri na matimba swinene: “Chavani timbyana [leti langutiwaka hi Vayuda ti ri leti thyakeke evugandzerini]; chavani vaendli va leswo biha; chavani lava tixekelelaka miri.”—Vafilipiya 3:2.
Krete, c. 61-64 C.E. Muapostola Pawulo u siye Tito leswaku a langutela ntirho wa Vakriste eKrete. Lexi tsakisaka, Tito la nga riki Muyuda a nga sindzisiwanga ku yimba. (Vagalatiya 2:3) Sweswi Pawulo u lerise Tito ku tirhisana ni valala va ntiyiso hi tihanyi, leswi swi nga leswi vaseketeri lava va ku yimba a va hundzuke swona. A va fanele ku hlongoriwa hambi ku ri ebandlheni loko va phikelela ku hangalasa mianakanyo ya vona leyi avanisaka ya munhu hi xiyexe. U vulavule hi vanhu “lava tiarisaka, ni ku xisa van’wana hi ku vulavula ka vona ka hava, ngopfu-ngopfu exikarhi ka vapfumeri lava humaka eXiyudeni,” ivi a ya emahlweni a ku: “Swa fanela leswaku volavo va miyetiwa, hikuva va kokela kule vanhu hinkwavo va mindyangu yin’wana, va dyondzisa leswi va nga fanelangiki ku swi dyondzisa.”—Tito 1:10, 11; 3:10, 11; 1 Timotiya 1:3, 7.
Vona vuyelo lebyi khomisaka gome swonghasi! Vavanuna lava a va tinyungubyisa swinene hi mianakanyo ya vona ya munhu hi xiyexe lerova va ala vukongomisi bya bandlha ra Vukriste, va hambukisa ripfumelo ra van’wana, naswona va herisa vuxaka bya vona lebyinene ni Xikwembu.—Ringanisa Tinhlayo 16:1-3, 12-14, 31-35.
A Wu Ta Endla Yini Ke?
Xana hi nga swi papalata ku endla xihoxo lexi fanaka namuntlha ke? Ina, loko hi sungula hi tiyiseka leswaku mianakanyo ya hina ya munhu hi xiyexe a yi lwisani ni dyondzo leyi twisisekaka ya Bibele. Hi xikombiso, emhakeni ya vusodoma, Bibele yi ri: “Loko ti ri timbhisa . . . ni vavanuna lava endlaka swa tingana ni vavanuna-kulobye . . . va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (1 Vakorinto 6:9, 10) Loko vukongomisi bya Matsalwa byi nga ha vonaka byi amukela mianakanyo leyi hambaneke eka hina, hi fanele ku kombisa ku titsongahata loku ku kombisiweke hi Vakriste vo sungula ivi hi amukela swiboho ni vukongomisi leswi swi humaka ebandlheni ra Xikwembu. Eku heteleleni, hambi ku ri etindhawini leti eka tona mhaka yi nga ha vaka yi nga lulamanga naswona yi nga hoxanga hi ku ya hi Matsalwa kambe yi siyeriwe xiboho xa munhu hi xiyexe, hi fanele hi tlakusa swinene ku rhula ni van’wana, xisweswo hi va lava amukelaka ku titsongahata hi minkarhi hinkwayo.
Xana u tiyimisele ku kombisa moya wo tano ke? Loko swi ri tano, u kombisa langutelo lerinene ra ku ringanisela, u xiya leswaku ku rhula ni vun’we i swa nkoka swinene ku tlula mianakanyo ya wena ya munhu hi xiyexe.