Tivonele Eka Rihlevo Leri Vavisaka!
“E ku v̌ulav̌uleni lo’ko tala, ku dyoha a ku pfumaleki, hikwalaho, l’a tikhomaka nomu o tlharihile.”—SWIVURISO 10:19.
1. Xana rihlevo lero biha kumbe ku lumbeta swi onha ku fikela kwihi?
KU HAVA lexi nga cincaka vuxungu lebyi dlayaka byi va xakunwa lexi nga ni rihanyo. Rihlevo lero biha kumbe ku lumbeta, ku fanisiwe kahle ni chefu, leswi na swona swi nga tekelaka munhu wo lulama vito rakwe lerinene. Muphati wa Murhoma Juvenal u te mulumbeti “u tlula tichefu hinkwato.” Mutsari wa tidrama wa Munghezi, William Shakespeare u veke marito lawa enon’wini wa vatlangi van’wana va yena: “Loyi a ndzi yivelaka vito ra mina lerinene u ndzi tekela leswi swi nga ta ka swi nga n’wi fuwisi ivi a ndzi endla xisiwana hakunene.”
2. Hi swihi swivutiso leswi faneriwaka hi ku kambisisiwa?
2 Kambe kahle-kahle rihlevo i yini? Ri nga hambanisa ku yini ni ku lumbeta? Ha yini hi tivonela eka rihlevo leri vavisaka? Naswona leswi swi nga endlisiwa ku yini?
Ndlela Leyi Ma Hambanaka Ha Yona
3. Hi kwihi ku hambana exikarhi ka ku hleva ni ku lumbeta?
3 Rihlevo i ku vulavula “mhaka leyi nga pfuniki, leyi minkarhi hinkwayo yi nga riki ntiyiso, ehenhleni ka vanhu van’wana ni timhaka ta vona.” I “mhaka kumbe ntsalo wo olova, lowu tolovelekeke.” Tanihi leswi hinkwerhu ka hina hi tsakelaka vanhu, minkarhi yin’wana hi vula swilo leswinene, leswi akaka hi van’wana. Ku lumbeta swi hambanile. I “xiviko xa mavunwa lexi endleriwaka ku onha vito lerinene ra un’wana.” Mhaka yo tano hi ntolovelo yi bihile naswona a hi ya Vukriste.
4. Hi ku ya hi mutsari un’wana, ku lumbeta ku nga sungurisa ku yini naswona ku huma kwihi?
4 Rihlevo leri nga vavisiki ri nga ha hundzuka ku lumbeta lokukulu. Mutsari Arthur Mee u te: “Hakanyingi ku lumbeta loku vavisaka munhu ni loku nga n’wi onhelaka vito rakwe, ku sungula eka rihlevo, rihlevo leri kumbexana ri nga ha vaka ri nga vangiwi hi xin’wana lexikulu ku tlula ku pfumala xo xi endla. Hi byin’wana bya vubihi lebyikulu emisaveni, kambe hi ntolovelo byi vangiwa hi ku honisa. Ngopfu-ngopfu hi byi kuma eka lava va nga na swilo swintsongo swo swi endla naswona va ri hava xikongomelo xo karhi evuton’wini.”
5. Hi wihi mongo wa xitsundzuxo xa Pawulo eka 1 Timotiya 5:11-15?
5 Tanihi leswi mhaka leyi nga pfuniki nchumu yi nga yisaka eka ku lumbeta, muapostola Pawulo u vulavurile hi vahlevi van’wana. Endzhaku ko boxa tinoni leti faneleke ku pfuniwa hi bandlha, u tsarile: “Kambe ala ku tsala mavito ya vavasati va tinoni lavantshwa; hikuva loko va ngheniwa hi ku navela, va lava ku tekiwa, kutani va fularhela Kriste. . . . Va dyondza ku loloha; va rhendzeleka ni mindyangu ya van’wana, ku nga ri hi mhaka ya ku loloha ntsena, kambe va hundzuka vahlevi ni vavangi va swicele hi ku famba va vulavula leswi va nga faneriki ku swi vula. Mina a ndzi ta tsakela leswaku vavasati va tinoni lavantshwa va tekiwa, va kuma vana, va hlayisa mindyangu ya vona, va nga nyiki nala enkarhi wa ku hi hleva. Hikuva ni sweswi van’wana va hambukile ndlela, va landza Sathana hi le ndzhaku.”—1 Timotiya 5:11-15.
6. I yini lexi faneleke ku endliwa ku hlula mboyamelo wa munhu hi xiyexe eka muxaka wa rihlevo lowu nga yisaka eku lumbeteni?
6 Tanihi leswi Pawulo a tsaleke ehansi ka ku huhuteriwa hi Xikwembu, a a nga sandzi vavasati volavo. Leswi a swi vuleke swi lava ku anakanyisisiwa swinene. A nga kona wansati la chavaka Xikwembu la lavaka ku ‘hundzuka ivi a landzela Sathana.’ Kambe, ku vuriwa yini loko wansati wa Mukriste a kuma leswaku u ni mboyamelo wa muxaka wa ku vulavula lowu nga n’wi endlaka a va ni nandzu wa ku lumbeta? Kutani hi ku titsongahata u fanele a yingisa xitsundzuxo xa Pawulo lexi nge: “Vavasati . . . a va chaviseke, va nga vi na rilumbeta.” Nakambe u te: “Byela ni vavasati lava kuleke leswaku va va ni mahanyelo lawa vanhu lavo hlawuleka va fanelaka ku va na wona; va nga vi na mahlevo.” (1 Timotiya 3:11; Tito 2:3) Vamakwerhu va xinuna na vona va fanele ku xi tirhisa kahle xitsundzuxo lexi xa vutlhari.
7. Hi ku ya hi matsalwa, ha yini u nga vulaka leswaku hinkwerhu ka hina hi fanele hi lawula leswi hi swi vulaka?
7 Kavula, minkarhi yin’wana hinkwerhu ka hina ha vulavula hi vanhu van’wana, mintokoto ya vona evutirhelini ni swin’wana. Kambe, hi nga tshuki ‘hi tshama ivi hi vulavula hi makwerhu hi ndlela yo biha.’ (Psalma 50:19, 20) Hakunene, i vutlhari ku ka hi nga vulavuli ngopfu hikuva “e ku v̌ulav̌uleni lo’ko tala, ku dyonha a ku pfumaleki, hikwalaho, l’a tikhomaka nomu o tlharihile.” (Swivuriso 10:19) Kutani hi fanele hi tivonela eka rihlevo, hambi loko ri vonaka ri nga vavisi. A hi na xivangelo xo vulavula hi vanhu van’wana minkarhi hinkwayo, tanihi leswi hi nga ni timhaka letinene to hlawuleka loko hi anakanyisisa hi swilo leswi lulameke, leswi tengeke, leswi rhandzekaka, leswinene ni leswi dzunekaka.—Vafilipiya 4:8.
Ndlela Leyi Rihlevo Ri Vaka Ku Lumbeta Ha Yona
8. Ha yini swi nga hoxanga hi minkarhi hinkwayo ku vulavula hi Vakriste-kulorhi?
8 A ku na khombo eku vulavuleni hi vutirheli bya nsimu ni mintirho yin’wana leyinene ya vapfumeri-kulobye loko hi va lava pakanisaka naswona ku nga vi na mbanga eka leswi hi swi vulaka. Entiyisweni, timhaka leti kongomeke ta muxaka lowu ti nga ha khutaza van’wana. (Ringanisa Mintirho 15:30-33.) Vakriste van’wana va vulavule hi Gayo, mukhalabye wo tshembeka, loyi muapostola Yohane a n’wi tsaleleke a ku: “Nakulorhi, i mhaka leyi kombaka ku tshembeka ka wena, loko u pfuna vamakwerhu hi tindlela tin’wana ni tin’wana, ngopfu-ngopfu lava nga vaendzi. Vaendzi lava va vekile vumbhoni bya rirhandzu ra wena emahlweni ka vanhu va [bandlha].” (3 Yohane 5, 6) Kutani a hi minkarhi hinkwayo swi hoxeke ku vulavula hi Vakriste-kulorhi.
9. (a) Xana mhaka yo olova yi nga ha hundzuka ku lumbeta la lulameke hi ndlela yihi? (b) I swivutiso swihi leswi hi laha ku faneleke hi nga tivutisaka swona?
9 Hambi swi ri tano, ku vulavula ko olova ku nga hundzuka ku lumbeta lava lulameke loko hi nghenelela etimhakeni ta vona ta xihundla, hi kanakana minsusumeto ya vona kumbe hi pfuxa ku ehleketelela eka ku tikhoma ka vona. Hi nga ha titoloveta ku tivutisa swivutiso swo tanihi leswi: Xana mhaka ya mina yi ta onha vito ra munhu un’wana ke? Xana leswi ndzi swi vulaka i ntiyiso? (Nhlavutelo 21:8) Xana a ndzi ta vula mhaka leyi fanaka loko a ri kona? Xana yi ta vanga timholovo ebandlheni? Xana leswi ndzi nga ta swi vula swi nga n’wi vangela ku lahlekeriwa hi malunghelo ya ntirho? Xana swi nga ha endleka ndzi ri ni mavondzo embilwini ya mina? (Vagalatiya 5:25, 26; Tito 3:3) Xana mihandzu ya leswi ndzi nga ta swi vula yi ta va leyinene kumbe leyo biha ke? (Matewu 7:17-20) Xana a ndzi ta va ndzi vulavule leswi fanaka hi vaapostola ke? (2 Vakorinto 10:10-12; 3 Yohane 9, 10) Xana mhaka yo tano ya va pfuna lava va chavaka Yehova ke?
10, 11. Hi ku ya hi Psalma 15:1, 3, i yini lexi hi nga ta ka hi nga xi endli loko hi lava ku va vaendzi va Xikwembu?
10 Loko yi kombetela eka lava va chavaka Xikwembu, Psalma 15:1 ya vutisa: “Oho Yehova! ṅeni wa wena o ta v̌a mani e nṭongeni wa wena? O ta v̌a mani l’a nga ta aka e nṭhav̌eni ya wena le’yo kwetsima šana?” Malunghana ni munhu wo tano, mupisalema Davhida wa hlamula: “Ririmi ra yena a ri hembeli munhu, a nga endli warikwav̌o le’ŝo biha, a nga humeseri makwav̌o e šisolo.” (Psalma 15:3) Laha rito “hembeli” ri huma eka riendli ra Xiheveru leri vulaka “ku famba” ivi xisweswo ri va “ku famba-famba.” Vaisrayele va lerisiwe leswaku: “U nga ṭhuki u lumbeta loko u ri kari u hungata e šikari ka tiko ra wena.” (Levitika 19:16) Wihi na wihi la ‘fambaka a hangalasa mavunwa’ a hi muendzi ni munghana wa Xikwembu.
11 Vanghana va Xikwembu a va endli vanghana va vona swo biha naswona a va nga pfumeli, kumbe ku amukela timhaka tihi ni tihi ta ku sandza ehenhleni ka vanghana lava lulameke tanihi leti nga ntiyiso. Ematshan’wini yo hangalasa timhaka ta mavunwa mayelana ni vapfumeri-kulobye ni ku engetela eka swisandzu swo biha swa lava nga chaviki Xikwembu leswi ana va nga na swona, hi fanele ku vulavula kahle ha vona. A hi lavi ku andzisa mindzhwalo ya vamakwerhu va hina va xinuna ni va xisati lava tshembekaka hi ku vula swilo leswi tisaka xisandzu eka vona.
Loko Ku Nonon’hwa Ku Tlhekeka
12. Xana Mintirho 15:36-41 yi nga hi pfunisa ku yini loko hi ringiwa leswaku hi hleva un’wana loyi hi nga ni ku hambana na yena ke?
12 Hi ku nga hetiseki, hi nga ha ringiwa leswaku hi vulavula swo biha hi munhu loyi hi tshameke hi holova swinene na yena. Kambe anakanya leswi humeleleke loko muapostola Pawulo a ri ekusuhi ni ku sungula riendzo ra yena ra vurhumiwa ra vumbirhi. Hambi loko Barnaba a a tiyimiserile leswaku Marka a famba na vona, Pawulo a nga pfumelanga, “hikuva [Marka] a a hambane na vona ePamfiliya, a nga yanga na vona entirhweni.” Hikwalaho, “ku humelela mholovo” kutani va hambana. Barnaba a teka Marka a famba na yena eKipra, kutani Pawulo a famba na Silasi va tsemakanya Siriya na Kelikiya. (Mintirho 15:36-41) Endzhakunyana, ku hambana exikarhi ka Pawulo, Barnaba na Marka entiyisweni ku herile, hikuva Marka a a ri na muapostola eRhoma naswona Pawulo u vulavule kahle ha yena. (Vakolosa 4:10) Hambi loko ku ve ni ku hambana, a ku na vumbhoni bya leswaku Vakriste volavo va fambe va hlevana exikarhi ka vapfumeri-kulobye.
13. A ku ri ehansi ka swiyimo swihi leswi katsaka Petro laha Pawulo a lwisaneke ni ndzingo wo lumbeta Mukriste-kulobye ke?
13 Pawulo nakambe u lwisane ni ndzingo wo voyamela eka rihlevo leri onhaka loko a sola Kefasi (Petro), loyi a a nyuma ku dya ni vapfumeri va Vamatiko ni ku tshama na vona loko Vakriste van’wana va Vayuda vo huma eYerusalema va ri kona. Ematshan’wini yo hleva Petro, Pawulo u “n’wi kongomile,” a vulavula “emahlweni ka vona hinkwavo.” (Vagalatiya 2:11-14) Na yena Petro a nga n’wi hlevanga mutsundzuxi wa yena. Kahle-kahle, endzhakunyana u kombetele eka yena tanihi “makwerhu Pawulo murhandziwa wa hina.” (2 Petro 3:15) Kutani hambi loko mupfumeri-kulorhi a lava ku ololoxiwa, leswi a swi hi nyiki xivangelo xo n’wi hleva. Ku ni swivangelo leswinene swo tivonela eka ku vulavula ko tano ni ku lwisana ni ndzingo wo hangalasa rihlevo lero biha.
Ha Yini U Tivonela?
14. Hi xihi xivangelo xa ku ka u nga yingisi kumbe ku hangalasa rihlevo leri vavisaka?
14 Xivangelo-nkulu xa mhaka leyi ha yona hi nga fanelangiki ku yingisa rihlevo leri vavisaka kumbe ku hlanganyela eku ri hangalaseni hi leswaku hi lava ku tsakisa Yehova, loyi a yirisaka ku lumbeta. Hi laha swi xiyiweke ha kona, ndlela leyi Xikwembu xi langutaka mhaka yo tano ha yona yi vekiwe erivaleni loko Vaisrayele va lerisiwe leswaku: “U nga ṭhuki u lumbeta loko u ri kari u hungata e šikari ka tiko ra wena. U nga ṭhuki u tiendlela mboni ya ngati ya warikwenu: Hi mina Yehova.” (Levitika 19:16) Kutani ke, loko hi ta tsakela tintswalo ta Xikwembu, hi nga tshuki hi lumbeta wihi na wihi loyi hi nga ha n’wi boxaka emabulwini ya hina.
15. Mulumbeti lonkulu i mani naswona i vuyelo byihi lebyi ku hleva loku vavisaka ku nga na byona eka vuxaka bya hina na Xikwembu?
15 Xivangelo xin’wana xo ka hi nga ngheneli ku hleva loku vavisaka hi leswaku swi yisa eka ku tekelela Sathana, mulumbeti lonkulu wa Yehova. Nala loyi lonkulu wa Xikwembu hi laha ku faneleke u nyikiwe vito ra “Diyavulosi” (Xigriki, di·aʹbo·los), leri vulaka “mulumbeti.” Loko Evha a yingise mhaka ya Sathana yo lumbeta Xikwembu ivi a yi amukela, mpatswa wo sungula wa vanhu wu hambanisiwile ni Munghana wa wona lonkulu. (Genesa 3:1-24) Hi nga tshuki hi hluriwa hi marhengu ya Sathana ivi hi katseka eka timhaka leti onhaka leti faneriwaka hi ku ariwa hi Xikwembu leti, xisweswo, ti nga hi hambanisaka ni Munghana wa hina lonkulu, Yehova Xikwembu.
16. Xana mulumbeti u va ‘hambanisisa ku yini lava va nga ni xinakulobye’?
16 A hi fanelanga ku yingisa vahlevi lavo biha, tanihi leswi va hambanisaka vanghana. Hakanyingi, valumbeti va hundzeleta, va onha vito, va hemba naswona va vulavula marito yo tala lama pfuxaka timholovo. Ematshan’wini yo vulavula ni munhu hi ku kongoma, va n’wi hleva. Ku ehleketelela loku nga riki na xisekelo hakanyingi ka pfuxiwa. Xisweswo, “muhlev̌i o hambanyisa v̌anakulobye.”—Swivuriso 16:28.
17. Ha yini hi fanele ku tivonela ehenhleni ka ku katseka swinene eka ku hleva ko olova?
17 Hi fanele hi tivonela ehenhleni ko katseka swinene hambi ku ri eka rihlevo ro olova. Ha yini? Hikuva mhaka leyi vuriweke hi xikongomelo xa ku nga khunguvanyisi munhu yi nga va xikhunguvanyiso loko yi engetiwa. Yi nga ha sasekisiwa kumbe yi soholotiwa yi ko yi onha vito ra munhu la chavaka Xikwembu, yi n’wi tekela vito rakwe lerinene. Loko sweswo swo humelela, u nga titwisa ku yini loko u ri wena la sunguleke mhaka yoleyo kumbe hambi ku ri ku yi yisa emahlweni ke? Vanhu va nga ha ku teka tanihi un’wana la rhandzaka ku khunguvanyisa kutani xisweswo swi nga ha endleka va nga ha xi lavi xinakulobye xa wena.—Ringanisa Swivuriso 20:19.
18. Ku hleva ku nga endla munhu muhembi hi ndlela yihi?
18 Xivangelo xin’wana xa ku tivonela hi leswaku rihlevo leri onhaka ri nga ku endla muhembi. “Ku v̌ulav̌ula ka muhlev̌i i ŝakudya le’ŝi šawulaka ŝi nghena, ŝi v̌a ŝi nyupela e nḍeni ka marumbu.” (Swivuriso 26:22) Ku vuriwa yini loko u twe mavunwa ivi u ma engeta ke? Phela, hambi loko u ehleketa leswaku mavunwa wolawo i ntiyiso, u le ku hembeni loko u ma hangalasa. Loko ku hoxa ka wona ku paluxiwa, u nga ha tekiwa tanihi muhembi. Xana wa swi lava leswaku sweswo swi humelela? Xana Xikwembu a xi veki vutihlamuleri bya mavunwa ya vukhongeri eka vadyondzisi va mavunwa? Ina, naswona xi teka valumbeti va ri ni vutihlamuleri. Yesu u tsundzuxile: “Hi siku ra ku avanyisiwa, vanhu va ta tihlamulela eka rito rin’wana ni rin’wana ra hava leri va tshamaka va ri vula; hikuva wena, u ta hlayiwa la lulameke hi marito ya wena; na swona, u ta avanyisiwa hi marito ya wena.” (Matewu 12:36, 37) Tanihi leswi “un’wana ni un’wana wa hina [a nga] ta tihlamulela hi yexe emahlweni ka Xikwembu,” xana u ta swi lava leswaku xi ku avanyisa tanihi mulumbeti la hembaka ke?—Varhoma 14:12.
19. Ku nga vurisiwa ku yini leswaku ku hleva loku vavisaka ku nga va loku dlayaka?
19 Xivangelo xin’wana nakambe xo ka u nga hangalasi rihlevo leri vavisaka hi leswaku ri nga dlaya. Ina, ri nga vanga rifu, ri dlaya vito lerinene ra munhu la nga riki na nandzu. Marimi man’wana ‘i mabanga lama karihaka,’ naswona marito yo bava ma fana ni miseve leyi copiweke eka la nga riki na nandzu yi huma eku tumbeleni. Davhida u khongerile a ku: “[Yehova] nḍi sirelele ka makungu ya la’v̌o biha, ni ka nṭhungu lo’wu baka pongo, lo’wu tiraka le’ŝo biha. V̌a lota tinḍimi ta v̌ona kukotisa banga; va hoša marito ya ku bav̌a kukotisa misev̌e, v̌a tilungisa šihundleni e ku hošela munhu l’a nga riki na nanḍu.” (Psalma 64:2-4) Xana u nga swi lava ku va ni vutihlamuleri byo vula swilo swo tano swo biha hi munhu-kuloni lerova a titwa a boheka ku khongela eka Xikwembu ku kuma ku wisa, hi laha mupisalema a endleke ha kona ke? Xana wa swi lava ku va ni nandzu wa leswi fanaka ni ku dlaya ke?
20. (a) Malunghana ni bandlha ra Xikwembu, ku nga humelela yini eka mulumbeti la nga hundzukiki? (b) I ku xalamuka kwihi loku vakulu va faneleke ku ku tirhisa malunghana ni ku hleva ni ku lumbeta?
20 Ku lumbeta ku nga yisa eku hlongoriweni enhlengeletanweni ya Xikwembu; mulumbeti a nga ha susiwa, kumbexana tanihi muhembi la nga hundzukiki. Hambi swi ri tano, goza ro tano a ri fanelanga ku tekiwa eka lava nga ni nandzu wa rihlevo leri nga nyawuriki. Vakulu va fanele ku kala timhaka hi xikhongelo, va kuma ku hambana lokukulu exikarhi ka ku hleva ntsena ni ku lumbeta loku dlayaka. Mudyohi u fanele ku susiwa loko a ri mulumbeti wo biha, la nga hundzukiki. Vakulu a va pfumeleriwanga ku susa wihi na wihi hi ku hleva loku nga nyawuriki loku susumetiweke hi vumunhu kambe loku ku nga riki mavunwa kumbe loku vavisaka. Timhaka a ti fanelanga ku hundzeletiwa ku tlula xiyimo lexi faneleke naswona ku fanele ku va ni timbhoni leti nga ni vumbhoni lebyi aneleke ku seketela leswaku vulumbeti bya katseka handle ko kanakana. (1 Timotiya 5:19) Valumbeti lava nga hundzukiki ngopfu-ngopfu va suseriwa leswaku rihlevo lero biha ri ta herisiwa ni leswaku bandlha ri ponisiwa eku thyakisiweni hi xidyoho. (1 Vakorinto 5:6-8, 13) Kambe vakulu a va fanelanga va endla hi magugu lerova va susa wihi na wihi ehenhleni ka swisekelo leswi nga riki swa matsalwa. Hi ku tirhisa xikhongelo ni xitsundzuxo, hakanyingi va ta swi kota ku pfuna munhu loyi leswaku a hundzuka, a tisola kumbe a endla mindzulamiso yo karhi ivi a hambeta a endla nhluvuko leswaku a lawula ririmi leri.
Xana I Ku Lumbeta Ke?
21. Ematshan’wini yo hleva mudyohi, u fanele u endla yini?
21 Xivuriso xa vutlhari xi ri: “L’a šušaka hi mahlev̌o a boša makungu; kambe lo’wa mbilu le’yo ṭhembeka u hlayisa timhaka.” (Swivuriso 11:13) Xana leswi swi vula leswaku loko u tiva leswaku un’wana u endla xidyoho lexikulu exihundleni, ku ta va ku lumbeta ku vula swo karhi hi xona ke? Doo. Kavula, a wu fanelanga ku hleva hi mhaka yoleyo. U fanele u vulavula ni mudyohi, u n’wi khutaza ku lava mpfuno eka vakulu. (Yakobo 5:13-18) Loko a nga swi endli leswi endzhaku ka nkarhi lowu faneleke, ku khathalela ku basa ka bandlha ku fanele ku ku susumetela ku vika mhaka yoleyo eka vakulu.—Levitika 5:1.
22. Ha yini hi nga vulaka leswaku 1 Vakorinto 1:11 a yi ku pfumeleli ku hleva?
22 Xiviko xo tano xi nga ha tisa ndzayo eka mudyohi naswona sweswo swi nga ha vonaka swi nga tsakisi. Hambi swi ri tano, munhu la leteriweke hi ndzayo u tshovela mihandzu ya ku lulama. (Vaheveru 12:11) Xidyoho xi fanele xi paluxiwa eka lava va hlawuleriweke ku tamela timhaka to tano, hayi eka vahlevi lava va nga vulavulaka ha xona. Pawulo u byele Vakriste va le Korinto a ku: “Hikuva, vamakwerhu, ndzi byeriwile ta n’wina hi va ka Klowe leswaku ku kanetana ku kona exikarhi ka n’wina.” (1 Vakorinto 1:11) Xana swirho swa ndyangu wolowo a swi hleva vapfumeri-kulobye ke? Doo, hikuva xiviko xi endliwe eka nkulu la nga ni vutihlamuleri loyi a a ta teka magoza yo pfuna lava va lavaka mpfuno ku tlherisela milenge ya vona entileni wa vutomi.
23. Hi swihi swivutiso leswi nga ha ta kambisisiwa?
23 Loko hi pfuna munhu ku tivonela ehenhleni ka ku katseka eka rihlevo leri vavisaka, hi n’wi endlela leswinene. Xivuriso xa vutlhari xi ri: “L’a tikhomaka nomu o hlayisa moya wa yena, kambe l’a ṭhamaka a ahlamisa nomu wa yena, o ta wela ku lov̌eni.” (Swivuriso 13:3) Kutani ke, entiyisweni ku ni swivangelo leswinene swo tivonela ehenhleni ka rihlevo leri vavisaka ni ku lumbeta loko biha. Kambe, xana rihlevo leri vavisaka ri nga herisiwa njhani? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela.
Tinhlamulo Ta Wena Hi Tihi?
◻ Hi kwihi ku hambana exikarhi ka rihlevo ro olova ni ku lumbeta?
◻ Rihlevo ri nga va ku lumbeta hi ndlela yihi?
◻ Hi swihi swivangelo swin’wana swo tivonela eka rihlevo leri vavisaka?
◻ Ha yini ku lumbeta ku nga katseki loko hi vika xidyoho lexikulu xa munhu un’wana?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]
Tiyiseka leswaku a wu na nandzu wa ku copa munhu hi le ndzhaku hi ku n’wi hleva