Mhaka Leyi Ha Yona Hi Lavaka Vutivi Lebyi Kongomeke

“Hikokwalaho, ku sukela siku leri hi swi tweke, a hi tshikanga ku mi khongelela, ni ku kombela Xikwembu leswaku xi mi tata hi vutivi [lebyi kongomeke] bya ku rhandza ka xona, evutlharini hinkwabyo ni ku twisiseni hinkwako loku nyikiwaka hi Moya.”—VAKOLOSA 1:9.

1. Kombisa ku hambana exikarhi ka vutivi lebyi tolovelekeke ni lebyi kongomeke.

KU LAVA ku va munhu un’wana ni un’wana wa yi tiva wachi, kambe i vangani lava tivaka leswaku yi tirhisa ku yini? U nga ha va ni vutivi lebyi tolovelekeke, kambe xana u nga yi tlhantlha, u yi lunghisa ivi u tlhela u yi hlanganisa? Muendli wa wachi entiyisweni a nga swi kota. Ha yini? Hikuva u ni vutivi lebyi kongomeke, lebyi twisisekaka bya ndlela leyi wachi yi tirhaka ha yona. Kutani sweswo swi fanisa ku hambana exikarhi ka vutivi lebyi tolovelekeke ni lebyi kongomeke hi mhaka yo karhi.

2. I ku hambana kwihi exikarhi ka tinxaka leti timbirhi ta vutivi loku u ku xiyeke exivandleni xa vukhongeri?

² Timiliyoni ta vanhu ti ni mianakanyo leyi tolovelekeke mayelana ni Xikwembu. Va vula leswaku va pfumela eka Xikwembu, hambi loko swiendlo swa vona hakanyingi swi kaneta ku tivulela koloko. Murhumiwa un’wana minkarhi yin’wana a a vutisa n’wini wa muti a ku: “Tanihi Mukhatoliki, u fanele u pfumela eka Xikwembu, a hi swona?” Hi ku komba ematilweni, nhlamulo yi ta ku: “Ndza pfumela leswaku ku fanele ku ri ni xo karhi lahaya.” Xana a wu ta vula sweswo vutivi lebyi kongomeke ni ku twisisa Xikwembu ke? Doo. Naswona hakanyingi lexi vangaka ku kanakana ko tano hi leswaku ku tikhoma ka lava va tivulaka Vakriste a hi ka Vukriste. (Ringanisa Tito 1:16.) Xiyimo lexi vaka kona xi hi laha Pawulo a xi hlamuselaka ha kona: “Kutani leswi vanhu lava va nga lavangiki ku tiva nchumu hi tlhelo ra Xikwembu, Xikwembu xi va nyiketile emiehleketweni leyi nga lavekiki.”—Varhoma 1:28.

3. Ku humelela yini loko vanhu va ala vutivi lebyi kongomeke bya ku rhandza ka Xikwembu?

³ Xana ku pfumala koloko ka vutivi lebyi kongomeke eka lembe xidzana ro sungula ku vange yini? Vanhu a va endla “leswi nga fanelangiki. Va tele ku homboloka hinkwako, ni leswo biha, ni makwanga, ni nsele; va tele ku tshohoka, ni ku dlaya, ni ku kanetana, ni ku xisa, ni ku kucetela; i vahlevi ni valumbeti; i vavengi va Xikwembu, va mona lava titivaka ni lava tidzunisaka; i vanhu lava sungulaka tindlela leto biha letintshwa, lava nga yingisiki vatswari va vona; a va na ripfalo, a va na nomo lowu tshembekeke, a va na vunene, a va na tintswalo.” Ku pfumala ka vona vutivi lebyi kongomeke a swi vula leswaku timbilu ta vona a ti nga susumeteriwi ku endla mintirho leyinene.—Varhoma 1:28-31; Swivuriso 2:2, 10.

Xana Ku Hambana Hi Kwihi?

4, 5. Hi ku ya hi vadyondzi va Magriki, hi kwihi ku hambana kun’wana exikarhi ka gnoʹsis na e·piʹgno·sis?

⁴ Ku hambana loku exikarhi ka vutivi lebyi tolovelekeke ni lebyi kongomeke ku kombisiwile eka Matsalwa ya Xigriki. Xigriki xo sungula xi vulavula hi gnoʹsis, vutivi, na e·piʹgno·sis, vutivi lebyi kongomeke. Ro sungula, hi ku ya hi mudyondzi wa Mugriki W. E. Vine, ri vula “ku lava ku tiva, ku vutisisa, ku lavisisa,” ngopfu-ngopfu ehenhleni ka ntiyiso wa moya eka mongo wa Matsalwa.

⁵ E·piʹgno·sis, hi ku ya hi mudyondzi wa Mugriki Thayer, ri vula “vutivi lebyi pakanisaka ni lebyi lulameke.” Naswona hi xivumbeko xa riendli, ri vula “ku va la tolovelaneke swinene ni, ku tiva kahle; ku tiva hi ku pakanisa, ku tiva hi ndlela leyinene.” W. E. Vine u vula leswaku e·piʹgno·sis “ri vula vutivi lebyi pakanisaka kumbe lebyi taleke, ku twisisa, ku xiya.” U engetela leswaku ri phofula “vutivi lebyi engetelekeke kumbe lebyi taleke, ku hlanganyela swinene ka mutivi emhakeni leyi tiviwaka, xisweswo leyi n’wi kucetelaka hi matimba swinene.” (Xiitaliki i xerhu.) Hi laha hi nga ta vona ha kona, xiga lexi xo hetelela i xa nkoka lowukulu eka Mukriste.

6. Hi vahi vatsari va Bibele lava tirhisaka marito lawa eka “vutivi” na “vutivi lebyi kongomeke,” naswona ha yini vutivi lebyi kongomeke byi ri bya nkoka?

⁶ I vatsari vambirhi ntsena va Bibele lava tirhisaka rito ra Xigriki leri hi nge e·piʹgno·sis. I Pawulo na Petro, lava tirhisaka rito leri hi ntsengo wa makhamba ya 20.a Handle ka Luka, nakambe hi vona ntsena lava tirhisaka rito leri nge gnoʹsis, Pawulo a ri tirhisa makhamba ya 23 ivi Petro ku va makhamba ya 4. Xisweswo matsalwa ya vona i nkongomiso wa nkoka swinene mayelana ni ntikelo wa vutivi lebyi kongomeke hi ku langutela ku pona. Hi laha Pawulo a hlamuseleke Timotiya ha kona: “Leswi swi lulamile, swa amukeleka emahlweni ka Xikwembu muponisi wa hina, lexi navelaka leswaku vanhu hinkwavo va ponisiwa, va fika laha va kotaka ku tiva leswi swi nga ntiyiso.”—1 Timotiya 2:3, 4.

Mhaka Leyi Vutivi Lebyi Kongomeke Byi Nga Bya Nkoka Ha Yona

7. (a) Leswaku byi va ni ntikelo, xana vutivi byi fanele byi hi khumbisa ku yini? (b) I khombo rihi ri nga kona loko hi honisa vutivi?

⁷ Hikwalaho, ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso hi laha swi dyondzisiwaka ha kona eBibeleni i xilotlelo xa ku kuma ku pona. Hambi swi ri tano, vutivi byebyo byi fanele byi fikelela mbilu, xihlovo xa nsusumeto. A byi nge fani ni vutivi bya le mianakanyweni kumbe bya dyondzo yo karhi. Ku tlula kwalaho, loko byi nghenisiwile, vutivi bya ntiyiso byi fanele byi tirhisiwa ni ku engeteriwa. Ha yini swi ri tano? Hikuva mianakanyo, ku fana ni nsiha lowu nga tirhisiwiki, yi nga tsana ni ku kayivela swo karhi, laha hi ku olova hi nga ha honisaka vumoya bya hina ivi hi sungula ku tlhentlhela endzhaku ni ku tsana eripfumelweni ra hina. Hi nga lahlekeriwa hi ku twisisa ka hina “ku tiva ka Xikwembu.” Hi ku hatlisa, ku tsana loku ku nga vonaka eka vuswikoti lebyi tsaneke bya ku anakanya ni ku tikhoma loku nga riki ka Vukriste.—Swivuriso 2:5; Vaheveru 2:1.

8. I ntikelo wihi lowu Solomoni a wu voneke eka vutlhari ni vutivi?

⁸ Kutani ke, ha yi twisisa mhaka leyi ha yona loko Solomoni a ha tshembekile, a kandziyiseke swinene ku tlhariha, ku twisisa ni vuswikoti bya ku anakanya. U tsarile a ku: “Loko v̌utlhari byi ta nghena e mbilwini ya wena, ku tiv̌a ku ta ṭakisa moya wa wena; ku anakanya ku ta ku langutela, ku twisisa ku ta ku hlayisa, e ku ku nṭhunša e ndleleni le’yo biha.”b (Swivuriso 2:10-12) Marito lawa ma vula leswaku hi fanele hi aka ku navela lokukulu ka vutivi lebyi kongomeke, lebyi nga khumbaka mbilu ni moya. Ku tlula kwalaho, i masungulo ya vuswikoti lebyinene bya ku anakanya. Naswona ha yini leswi swi ri swa nkoka swinene namuntlha ke?

9. Hi vahi valala van’wana va vumoya bya Vakriste?

⁹ Hi hanya “emasikwini ya makumu” laha, hi laha Pawulo a profeteke ha kona, “minkarhi ya mahlomulo” kumbe “nkarhi wa swiphiqo” wu fikeke. (2 Timotiya 3:1, Revised Standard Version; The New English Bible) Swi ya swi nonon’hwa swinene ku hlayisa ku tshembeka ka hina ka Vukriste eka misava leyi onhakeke. Misinya ya milawu, mahanyelo lamanene ni mimpimanyeto ya Vukriste swa hlekuriwa ni ku ariwa. Ripfumelo ra Timbhoni ta Yehova ra hlaseriwa hi matlhelo hinkwawo—hi vafundhisi va Vujagana lava vengaka rungula ra Mfumo leri hi fambaka na rona hi yindlu na yindlu, hi vagwinehi lava tirhisanaka ni vafundhisi va Vujagana, hi valawuri va vutshunguri lava sindzisaka mimpopelo ya ngati eka hina ni vana va hina, hi vativi va sayense lava nga pfumeriki vukona bya Xikwembu ni lava alaka ku pfumela eka Xikwembu ni ntumbuluko ni lava va ringetaka ku tsanisa vukala-tlhelo bya hina. Nkaneto lowu hinkwawo wu hlohloteriwa hi Sathana, mufumi wa munyama ni ku honisa, nala wa vutivi lebyi kongomeke.—2 Vakorinto 4:3-6; Vaefesa 4:17, 18; 6:11, 12.

10. Hi yihi mintshikilelo leyi hi nga kongomanaka na yona naswona hi lava yini leswaku hi lwisana na yona?

¹⁰ Mintshikilelo yi nga kula evuton’wini bya siku na siku leswaku yi kucetela Mukriste ku endla leswi van’wana va swi endlaka, hambi ku ri ku tirhisa swidzidzirisi, ku nwa ku tlula mpimo, ku tikhoma loko biha ni vukari, ku yiva, ku hemba, ku kanganyisa, ku tshika xikolo, kumbe ku hlongorisa vutomi bya ku titsakisa. Hi yona mhaka leyi vutivi lebyi kongomeke byi nga bya nkoka ha yona. Vutivi lebyi taleke bya Rito ni xikongomelo xa Xikwembu byi nga kucetela swinene mianakanyo ni swiendlo swa hina hi ndlela leyi kongomeke.—Varhoma 12:1, 2.

N’wana Wa Vusopfa Wa Manguva Lawa

11, 12. Hi wihi ntokoto wa vutomi bya xiviri lowu fanisaka ku hoxa ka ku ala vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso?

¹¹ Hi nga fanisa leswi hi vutomi bya xiviri bya jaha leri, loko ri ri ni malembe ya kwalomu ka 14 hi vukhale naswona ana se ri ri Mukriste la khuvuriweke, rirhandzu ra rona ra ntiyiso ri ringiweke. Ku fana ni vantshwa vo tala, a a rhandza mintlangu, ngopfu-ngopfu bolo ya milenge. Kambe a ku ri na xiphiqo. Xikolo xakwe xi tlange bolo ya milenge hi madyambu lama fanaka lawa bandlha rakwe ri nga ni minhlangano ya rona ha wona. Vumoya bya yena a byi nga tiyangi ku anela lerova a nga pimanisa hi laha ku faneleke ku vevuka ka nkoka wa bolo ya milenge loko yi pimanisiwa ni nkoka wa nkarhi hinkwawo wa ku va kona eminhlanganweni ya Vukriste ni mana wakwe wa noni ni makwavo wa yena wa xinuna ni wa xisati. Kutani u tshike ku tirhisa vutivi lebyi kongomeke ivi a boha ku tshika ntiyiso. Eku heteleleni, u susiwile. Endzhakunyana, u ye evusocheni, laha a katsekeke eka swidzidzirisi.

¹² Hi 1986, loko jaha leri ri ntshunxiwile evusocheni, ri sungule ku xalamuka ivi ri tsalela munghana wa ndyangu loyi a tirheke eka komiti ya vuavanyisi leyi n’wi suseke. Eka rona u te: “Ndza tsaka ku kota ku ku byela timhaka ta nkoka: Ndzi tlhelerile entiyisweni. . . . Ndzi swi xiyile leswi muapostola Pawulo a swi vuleke eka 2 Vakorinto 4:4, leswaku ku na xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo lexi pfalaka mianakanyo. Hi nkarhi wo leha, hi tlhelo ra moya a ndzi nga swi voni swilo leswi a swi humelela ekusuhi na mina. Loko ndzi tshike ntiyiso, a ndzi nga ri voni khombo leri a ndzi tinghenisa eka rona. Kambe hi ku famba ka nkarhi na hi mpfuno wa Yehova Xikwembu, ndzi swi kotile ku swi vona kahle leswaku a ndzi hoxile eka xiendlo xa mina.”—Ringanisa Luka 15:11-24.

13. Loko va hundzuka hakunene, ku nga va ni vuyelo byihi lebyinene eka van’wana lava hambukeke? (2 Timotiya 2:24-26)

¹³ Jaha leri ri tlhelerile eka ndlela ya vutivi lebyi kongomeke. Sweswi ra swi kota ku “hanya vutomi lebyi fanekelaka emahlweni ka [Yehova], [a n’wi] tsakisa etimhakeni hinkwato.” Nakambe a nga ya emahlweni a “tswala mihandzu hi ku tirha mintirho leyinene ya tinxaka-xaka, [a ya a] kula hi tlhelo ra ku tiva Xikwembu,” loko a hambeta a hlanganyela ni bandlha ra Vukriste. Naswona mayana nkateko lowu phyuphyisaka swonghasi lowu a nga wona endyangwini wa ka vona hi ku tlhela a va mulandzeri wa Kriste nakambe! Xana u tiva swikombiso swin’wana leswi fanaka ke?—Vakolosa 1:9, 10; Matewu 11:28-30.

Mimbuyelo Leyi Nga Ni Khombo Ya Ku Honisa Swilo Swa Moya

14. (a) Ku papalata ku wa, hi fanele hi endla yini? (b) I yini lexi humeleleke eka Vakriste van’wana?

¹⁴ Hi yihi dyondzo leyi nga kumiwaka eka mhaka leyi ni tin’wana leti fanaka? Leswaku loko hi amukele vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso, hi fanele ku hambeta hi pfuxeta mindzhendzheleko ya moya ya mianakanyo leswaku hi nga wi. Vutivi bya hina bya moya byi nga tsana loko hi honisa dyondzo ya munhu hi xiyexe ni ya ndyangu, minhlangano ya Vukriste ni vutirheli. Kutani ku nga humelela yini ke? Mukriste loyi a a tiyile a nga tlhentlha eripfumelweni, kumbexana hambi ku ri ku wela eka ku tikhoma loku hoxeke, tanihi vunghwavava kumbe a sungula ku kanakana ni ku yengeriwa eku gwineheni. (Vaheveru 2:1; 3:12; 6:11, 12) Hi vuhunguki, van’wana va tlhelele eka tidyondzo ta Babilona ta Vunharhu-un’we ni ku nga fi ka moya!

15. I xitsundzuxo xihi lexi Petro a xi nyikeke mayelana ni ku wa?

¹⁵ Marito ya Petro ma fanerile hakunene: “Hikuva, loko vanhu va pona thyaka ra misava hi ku tiva Hosi ya hina ni Muponisi Yesu Kriste, kutani va tlhela va phasiwa ni ku hluriwa hi swona, xiyimo xa vona xo hetelela xi bihile ku tlula lexo sungula. A swi ta va swi va antswerile loko va nga tivanga ndlela ya ku lulama, ku ri na loko va yi tivile kutani va tlhelela endzhaku va tshika nawu lowo hlawuleka lowu va nyikiweke wona. Swi va humelela hi laha xivuriso xa ntiyiso xi vuleke ha kona, loko xi te: ‘Mbyana yi vuyela emahlanteni ya yona’; na swona: ‘Nguluve loko yi hlantswiwile, yi tlhela yi puluvundza endzhopeni!’”—2 Petro 2:20-22.

16. (a) Van’wana va hambukisiwe njhani eminkarhini ya sweswinyana? (b) Xana lava hambukisiweke va wele eka swiendlo swihi swa ku tikhoma?

¹⁶ Lava va alaka vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso hakanyingi va hlawula ndlela yo hlongorisa swilo leswi vonekaka. A va ha byi amukeli vutihlamuleri byo ya eminhlanganweni ya Vukriste nkarhi na nkarhi kumbe bya ku hlanganyela evutirhelini bya yindlu na yindlu. Van’wana va tlhelela ni le ku dzaheni! Van’wana va tsakile hi leswi va nga ha bohekiki ku hlawuleka emhakeni ya vukala-tlhelo bya Vukriste ni ku tirhisiwa loko biha ka ngati. Oho, ntshunxeko wonghasi! Sweswi va nga swi kota ku hlawula un’wana eka mintlawa ya politiki ya “xivandzana.” (Nhlavutelo 13:1, 7) Xisweswo, tanihi vanhu lava nga tiyangiki, van’wana va xisiwile ni ku hambukisiwa endleleni leyinene ya vutivi lebyi kongomeke hi lava, loko va ri karhi ‘va tshembisa ntshunxeko, va hanyaka tanihi mahlonga ya ku nga tshembeki.’—2 Petro 2:15-19.

17. I khombo rihi leri nga kona eka lava waka eka vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso?

¹⁷ Loko vanhu vo tano va nga hundzuki ivi va tlhelela entiyisweni, va tipaluxa eku avanyiseni loku hlamuseriweke hi Pawulo a ku: “Hikuva loko hi dyoha ha vomu endzhaku ka loko hi nyikiwile ku tiva ntiyiso, a ka ha ri na mhamba yin’wana yo susa swidyoho, kambe ku lo sala ntsena ku langutela loku chavisaka ka ku avanyisiwa, ni vukari lebyi pfurhaka lebyi nga ta herisa valala va Xikwembu.” Vona ndlela leyi ku nga vuhunguki ni ku pfumala vutlhari ha yona ku tshika vutivi lebyi kongomeke bya Yehova Xikwembu na Kriste Yesu, u ya eka tidyondzo ta Vujagana lebyi gwineheke!—Vaheveru 6:4-6; 10:26, 27.

Ku Chivirika Hi Vutivi Lebyi Kongomeke

18. Hi ku ya hi Pawulo, ha yini vafundhisi va Vayuda va tsandzekile ku amukela Kriste?

¹⁸ Vafundhisi va Vayuda va siku ra Pawulo entiyisweni a va ri na byona vutivi bya Matsalwa ya Xiheveru. Kambe xana a byi ri vutivi lebyi kongomeke? Xana byi va kokele eka Kriste tanihi Mesiya la tshembisiweke? Pawulo u vula leswaku a va khomeke swinene hi ku simeka vululami bya vona vini hi ku tirhisa Nawu lerova a va nga ta titsongahata eka ‘Kriste la nga makumu ya Nawu.’ Hikwalaho Pawulo a a ta vulavula ha vona a ku: “Ndzi nga va mbhoni ya vona leswaku va hisekela Xikwembu, kambe va hiseka va nga ri na vutivi [lebyi kongomeke].”—Varhoma 10:1-4.

19, 20. (a) Hi nga byi kumisa ku yini vutivi lebyi kongomeke? (b) Hi swihi swivutiso leswa ha ta hlamuriwaka?

¹⁹ Kutani hi nga byi kumisa ku yini vutivi lebyi byi kongomeke? Hi dyondzo ya munhu hi xiyexe ni ku anakanyisisa, kun’we ni xikhongelo ni ku hlanganyela minhlangano. Kavula, leswi swi vula ku hambeta hi pfuxeta tibetiri ta hina ta moya. A hi nge swi koti ku titshega hi vutivi byo sungula ntsena lebyi hi byi kumeke loko hi amukela ntiyiso. Hi fanele hi hambeta hi dya swakudya swa moya leswi tiyeke, vutivi lebyi kongomeke, hi ku tirhisa dyondzo ya munhu hi xiyexe ya vukheta. Xisweswo ndzayo ya Pawulo yi fanerile: “Kambe swakudya leswi tiyeke i swa lava kuleke, i swa lava miehleketo ya vona yi dyondzeke hi ku tolovela ku hambanisa exikarhi ka leswinene ni leswo biha. Hikokwalaho, a hi tshikeni ku yima eka tidyondzo leto sungula ta vukriste, kutani hi kongoma eku hetisekeni. Hi nga ha tlheli hi dyondzisa na kambe hi ta masungulo, ti nga ta ku hundzuka eka mintirho leyi nga pfuniki nchumu, ni ta ku pfumela eka Xikwembu . . . Kutani sweswo, hi ta swi endla loko Xikwembu xi pfumela.”—Vaheveru 5:14–6:3.

²⁰ Kutani swivutiso swi ri, hi swihi switirho leswi hi nga na swona ku hi pfuna ku kuma vutivi lebyi kongomeke? Naswona hikwalaho ka vutomi bya hina lebyi nga bizi, hi nga ri dyondza rini Rito ra Xikwembu? Nhloko-mhaka leyi landzelaka yi ta kambisisa timhaka leti ni tin’wana leti yelanaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Swivutiso Swo Swi Hlamula

◻ Hi kwihi ku hambana exikarhi ka “vutivi” ni “vutivi lebyi kongomeke”?

◻ Ha yini vutivi lebyi kongomeke byi ri bya nkoka swonghasi emasikwini lawa ya makumu?

◻ Van’wana va nga ha ringiwa ku wa entiyisweni hi ndlela yihi?

◻ I xitsundzuxo xihi lexi Petro a hi nyikaka xona mayelana ni ku ala vutivi lebyi kongomeke?

◻ I yini lexi hi nga xi endlaka leswaku hi kuma ni ku hlayisa vutivi lebyi kongomeke?