Xana Ntshunxeko Wa Vukhongeri Wu Vula Yini Eka Wena?

Hambileswi ntshunxeko wa vukhongeri wu xiyiwaka tanihi mfanelo ya xisekelo le United States, bubutsa ra madzolonga ya ntshungu lowu lwisanaka ni Timbhoni ta Yehovha ri hangalake ni tiko hinkwaro hi va-1940

TIMILIYONI ta vanhu ti wu lwerile. Van’wana va kale va wu fela. I ntiyiso leswaku i nchumu wun’wana wa risima swinene lowu vanhu va nga na wona. I yini nchumu lowu? I ntshunxeko! The World Book Encyclopedia yi hlamusela ntshunxeko tanihi “vuswikoti byo tihlawulela ni ku endla leswi u swi lavaka.” Yi ya emahlweni yi ku: “Hi ku ya hi langutelo ra le nawini, vanhu va ntshunxekile loko tiko ri nga va endleli vuhomboloki, leswi nga fanelangiki kumbe ri nga va vekeli swipimelo leswi nga twisisekiki. Nakambe tiko ri fanele ri sirhelela timfanelo ta vona—ku nga ntshunxeko wa vona wa ntiyiso, timfanelo ni malunghelo.”

Mhaka leyi yi tikomba yi olova. Hambiswiritano, hi mintirho swi tikomba erivaleni leswaku vanhu a va swi koti ku pfumelelana hi ku kongoma mayelana ni ndlela leyi mindzelekana ya ntshunxeko yi faneleke yi hleriwa ha yona. Hi xikombiso, van’wana va pfumela leswaku hulumendhe yi fanele yi simeka milawu leswaku yi sirhelela ntshunxeko wa vaaka-tiko va yona. Kambe van’wana va nga ha vula leswaku milawu leyi hi yona yi nga timpecani leti vanhu va faneleke va ntshunxiwa eka tona! Swi le rivaleni leswaku ntshunxeko wu vula swilo leswi hambaneke eka vanhu vo hambana.

Ku Vuriwa Yini Hi Ntshunxeko Wa Vukhongeri?

Kumbexana ntshunxeko lowu ku bananiwaka hi rhanga ro hisa hikwalaho ka wona i ntshunxeko wa vukhongeri, lowu hlamuseriweke tanihi “mfanelo yo tshemba ni ku hanya hi ripfumelo leri u tihlawuleleke rona.” Hi ku ya hi United Nations Universal Declaration of Human Rights, “un’wana ni un’wana u na yona mfanelo yo va ni ntshunxeko wa miehleketo, ripfalo ni vukhongeri.” Leswi swi katsa mfanelo ya munhu yo “cinca vukhongeri kumbe tidyondzo ta yena,” xikan’we ni “ku kombisa vukhongeri kumbe ku pfumela ka yena hi ku dyondzisa, ku hanya hi swona, ku gandzela ni ku hlayisa milawu ya vukhongeri.”—Xihloko 18.

Entiyisweni, hi nga langutela tiko rin’wana ni rin’wana leri hi xiviri ri khathalelaka vafumiwa va rona leswaku ri va nyika ntshunxeko wo tano. Lexi vavisaka, leswi a swi humeleli minkarhi hinkwayo. The World Book Encyclopedia ya hlamusela: “Vukhongeri byi khumba mintlhaveko leyi enteke ya vanhu vo tala. Tihulumendhe tin’wana ti ni ntwanano ni vukhongeri byo karhi naswona ti xiya vanhu va vukhongeri lebyin’wana va ri nxungeto eka vulawuri bya tipolitiki. Nakambe hulumendhe yi nga ha languta vukhongeri tanihi lebyi nga ni khombo eka tipolitiki hikwalaho ka leswi vukhongeri byi nga ha rhangisaka ku hlayisa vutshembeki eka Xikwembu ku tlula ku yingisa mfumo.”

Hikwalaho ka swivangelo leswi, tihulumendhe tin’wana ti veka swipimelo emhakeni yo hanya hi vukhongeri. Ti nga ri tingani ti yirisa ku hanya hi vukhongeri byihi na byihi hi ku helela. Hambileswi tin’wana ti vulaka leswaku ti lwela ntshunxeko wo gandzela, ti hambeta ti simeka vulawuri byo tika eka mintirho hinkwayo ya vukhongeri.

Hi xikombiso, anakanya hi xiyimo lexi a xi ri kona hi malembe yo tala le Mexico. Ku nga khathariseki leswi Vumbiwa a byi nyikela ntshunxeko wo gandzela, a byi ri ni nawu lowu: “Tikereke leti tirhiseriwaka vugandzeri bya tiko i swibya swa Tiko, leri yimeriwaka hi Mfumo wa Mavandla-nyingi, ku nga wona lowu faneleke wu boha leswaku hi tihi leti faneleke ku tirhisiwa hi ndlela yoleyo.” Hi 1991, Vumbiwa lebyi byi lulamisiwile leswaku ku herisiwa xipimelo lexi. Hambiswiritano, xikombiso lexi xi kombisa leswaku ntshunxeko wa vukhongeri wu nga ha twisisiwa hi tindlela to hambana ematikweni yo hambana-hambana.

Muxaka Wun’wana Wa Ntshunxeko Wa Vukhongeri

Xana ntshunxeko wa vukhongeri wu kona etikweni leri u tshamaka eka rona? Loko swi ri tano, xana va wu hlamusela hi ndlela yihi? Xana u nga xi gandzela Xikwembu hi mukhuva lowu u lavaka ha wona, kumbe u boheka ku va xirho xa vukhongeri bya Mfumo? Xana wa pfumeleriwa ku hlaya ni ku hangalasa tibuku ta vukhongeri, kumbe tibuku to tano leti kandziyisiweke ta yirisiwa hi hulumendhe? Xana u nga swi kota ku burisana ni van’wana mayelana ni ripfumelo ra wena, kumbe leswi swi langutiwa tanihi ku kandziyela timfanelo ta vona ta vukhongeri?

Tinhlamulo ta swivutiso leswi ti titshege hi ku ya hi ndhawu leyi u tshamaka eka yona. Hambiswiritano, lexi tsakisa hileswaku ku ni muxaka wun’wana wa ntshunxeko wa vukhongeri lowu wu nga titshegangiki hi ku ya hi ndhawu nikatsongo. Loko a ri eYerusalema hi lembe ra 32 C.E., Yesu u byele valandzeri vakwe a ku: “Loko mi tiyisela eritweni ra mina, mi vadyondzisiwa va mina hakunene; naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.”—Yohane 8:31, 32.

Hi marito lawa, xana Yesu a a vula yini? Vayingiseri va yena va Vayuda a va navela ku ntshunxiwa emfun’weni wa Rhoma. Kambe Yesu a a nga vulavuli hi ku ntshunxiwa eka ntshikilelo wa tipolitiki. Ematshan’wini ya sweswo, a tshembisa vadyondzisiwa va yena nchumu wun’wana wa nkoka swinene, hilaha hi nga ta swi vona hakona eka xihloko lexi landzelaka.