Ponisa Vutomi Bya N’wana Wa Wena!

MICHAEL na Alphina va tshama enkoveni wa le matiko-xikaya exikarhi ka tintshava ta rihlaza ta le KwaZulu-Natal, eAfrika Dzonga. Va langutane ni mintlhontlho yo tala loko va kurisa vana va vona va nkombo. Hikwalaho ka nseketelo lowu heleleke wa nsati wakwe, Michael u endle hilaha a nga kotaka hakona ku yingisa xileriso xa Bibele lexi yaka eka vatatana: “Mi va kurisa [vana va n’wina], hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta Hosi.” (Vaefesa 6:4) Kambe minkarhi yin’wana ku va ni swiphiqo.

Hi xikombiso, swi tolovelekile eka varisi va vafana va Vantima ku hlanganisa tihomu ta vatswari va vona leswaku va ta va ni nkarhi wo tala wo tlanga swin’we. Minkarhi yin’wana va va ni mihupana ivi va vulavula hi swilo leswi va nga fanelangiki ku vulavula ha swona. Loko vana va Michael va vafana va ya risa tihomu ta ndyangu, a a va laya swinene leswaku va nga tihlanganisi ni vana vo karhi. (Yakobo 4:4) Kambe, loko a vuya entirhweni, minkarhi yin’wana a a va kuma va ri na vona. Hikwalaho, a a boheka ku va tshinya.—Swivuriso 23:13, 14.

Xana u ehleketa leswaku Michael a va karhata ngopfu vana va yena? Van’wana va nga ha vona onge swi tano, kambe Yesu Kreste u vule leswaku “vutlhari . . . byi tikomba byi ri lebyo lulama hi mintirho ya byona.” (Matewu 11:19) Michael na Alphina va byale moya wa rirhandzu ekaya ra vona, va heta nkarhi va ri ni vana va vona ni ku va dyondzisa timhaka ni mintiyiso ya Bibele.

Michael na Alphina va na vana va xisati va mune—Thembekile, Siphiwe, Tholakele na Thembekani. Hinkwavo ka vona i vahuweleri va nkarhi hinkwawo va mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Vana va vona va xinuna vambirhi i valanguteri lava ungamelaka emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha. N’wana wa vona wa vunharhu, loyi nsati wa yena a nga muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo, i nandza wa vutirheli.

Vatswari vo tala va Vakreste lava nga ni mindyangu leyikulu va katekisiwile hi ku humelela eku kuriseni ka vana va vona. Hambiswiritano, vana van’wana lava kurisiwaka hi vatswari hi ndlela leyinene va tshika ntiyiso. A swi kanakanisi leswaku vatswari va vona va tsundzuka xifaniso xa Yesu xa n’wana wa vusopfa ivi va va ni ntshembo wa leswaku n’wana wa vona wa mufana kumbe wa nhwanyana u ta hundzuka ivi eku heteleleni a kuma ku pona.—Luka 15:21-24.

Kambe, lexi vavisaka vatswari van’wana va Vakreste va lahlekeriwa hi vana va vona hinkwavo emisaveni. Leyi i mhaka yo vavisa ngopfu-ngopfu eswiphen’wini swa Afrika laha vana va tikombaka va tikhome kahle ku kondza va fikelela malembe ya vona ya kondlo-a-ndzi-dyi. Kutani, loko va ri emalembeni ya ku navela ka vona lokukulu ka vuntshwa, va yengiwa hi tindlela to biha ta misava ya Sathana. (1 Yohane 5:19) Hikwalaho ka sweswo, vatatana vo tala a va fanelekeli ku va vakulu va mavandlha. (1 Timotiya 3:1, 4, 5) Handle ko kanakana, tatana la nga Mukreste u fanele a languta ku pona ka vandyangu wa yena tanihi mhaka ya nkoka. Kutani, xana vatswari va nga endla yini leswaku va ponisa vutomi bya vana va vona?

Vana Munghana Lonkulu

Yesu a a nga hetisekanga ntsena kambe a tlhele a tlakuka swinene eka munhu wihi na wihi hi vutivi na hi ntokoto. Hambiswiritano, u khome vadyondzisiwa va yena lava nga hetisekangiki tanihi vanghana va yena lavakulu. (Yohane 15:15) Hi yona mhaka a va navela ku va na yena naswona a va aka loko a ri na vona. (Yohane 1:14, 16, 39-42; 21:7, 15-17) Vatswari va nga dyondza eka leswi. Ku fana ni swimilana leswitsongo leswi nga ni matluka lama navaka loko ku ri na sana leri kufumelaka, vana va kula kahle loko kaya ri ri ni moya wa rirhandzu, wa vunghana.

Vatswari, xana vana va n’wina va titwa va ntshunxekile ku mi tshinelela hi swiphiqo swa vona hinkwaswo? Xana ma va yingisa? Loko mi nga si fikelela makumu, xana ma swi kota ku kumisisa miehleketo ya vona ni ku titwa ka vona leswaku mi ta kota ku kuma mhaka hinkwayo? Xana ma va pfuna leswaku va kuma tinhlamulo ta swivutiso swo karhi hi ku endla ndzavisiso na vona etibukwini ta Bibele mi ri karhi mi lehisa mbilu?

Manana un’wana wa Afrika Dzonga wa hlamusela: “Ku sukela eka siku ro sungula loko n’wana wa hina wa nhwanyana a ya exikolweni, hi n’wi khutaze ku hlamusela swiendlakalo swa siku. Hi xikombiso, a ndzi vutisa: ‘Xana a wu ri na mani hi nkarhi wo wisa wa ninhlikanhi? Ndzi hlamusele hi thicara wa wena lontshwa. Xana u languteka njhani? Hi yihi mintirho leyi hleleriweke vhiki leri?’ Siku rin’wana, n’wana wa hina u vuye ekaya ivi a vula leswaku thicara la dyondzisaka Xinghezi a lava ku yisa ntlawa wa vona wu ya vona bayisikopo leyi endzhakunyana a va ta tsala mpfuxeto ha yona. Nhloko-mhaka ya bayisikopo ya kona a yi kanakanisa. Loko hi kambisisa, hi kume leswaku a yi nga n’wi faneli Mukreste. Hi bule hi yona tanihi ndyangu. Siku leri tlhandlamaka n’wana wa hina u ye eka thicara wa yena, a n’wi hlamusela leswaku a nga swi lavi ku ya vona bayisikopo yoleyo, tanihi leswi mahanyelo lawa a yi ma kombisa a ma nga fambisani ni tidyondzo ta yena ta Vukreste. Thicara u anakanyisise hi mhaka leyi ivi endzhakunyana a nkhensa n’wana wa hina, a vula leswaku a nga swi lavi ku teka ntlawa wa yena wu ya vona swilo leswi a ta tisola hi swona.” Nkhathalelo wa vona wa rirhandzu lowu vatswari lava va wu kombiseke nkarhi na nkarhi eku poniseni ka n’wana wa vona ku humese mihandzu leyinene. U ni vumunhu lebyi tsakisaka, lebyinene naswona sweswi u tirha hi ku tirhandzela erhavini ra Afrika Dzonga ra Watch Tower Bible and Tract Society.

Yesu u veke xikombiso lexinene ngopfu eku tirhisaneni ni vana va vanhu van’wana. A a tsakela ku tshama na vona. (Marka 10:13-16) Wa nga vona ndlela leyi vatswari va faneleke va tsaka ha yona ku endla swilo ni vana va vona! Eswiphen’wini swin’wana swa Afrika, tatana u khomiwa hi tingana loko a voniwa a ri karhi a tlanga bolo kumbe mintlango yin’wana ni vana va yena va vafana. Kambe tatana la nga Mukreste a nga fanelanga a titwa a ri wa nkoka ngopfu lerova a nga lavi ku voniwa a endla swilo ni vana va yena. Vana va lava vatswari lava tsakelaka leswaku va heta nkarhi na vona. Leswi swi endla leswaku vana swi va olovela ku phofula ku karhateka ka vona. Loko swilaveko swo tano swa mintlhaveko swi honisiwa, vana va nga ha siringeka kumbe va tlhelela endzhaku, ngopfu-ngopfu loko va tshama va ri karhi va holoveriwa.

Loko a tsalela Vakolosa malunghana ni vuxaka bya ndyangu, Pawulo u te: “Vatatana, mi nga hlundzukisi vana va n’wina, leswaku va nga ti hela mbilu.” (Vakolosa 3:21) Leswi swi nga ha kombisa leswaku minkarhi yin’wana ku ni ku nga ringaniseli eku nyikeleni ka ndzayo ni vunghana lebyi nga nyawuriki. Vana, ku katsa ni vana va kondlo-a-ndzi-dyi, lava rhandziwaka ni ku tlangeriwa swi ta va olovela ku angula kahle eka ndzayo leyi lavekaka.

Rirhandzu Ra Xikwembu

Ndzhaka ya nkoka swinene leyi vatswari va nga yi hundziselaka eka vana va vona i xikombiso xa vona lexinene xa ku kombisa rirhandzu. Vana va lava ku vona ni ku twa vatswari va vona va phofula ni ku kombisa rirhandzu ra xiviri eka Xikwembu. Jaha leri tirhaka erhavini ra Afrika Dzonga ra Watch Tower Bible and Tract Society ra hlamusela: “Loko ndza ha ri mufana, a ndzi pfuna tatana hi mintirho ya le kaya. A ndzi swi tsakela ku n’wi pfuna, hikuva Papa a swi tlangela swinene swilo leswitsongo leswi a ndzi swi endla. A a tirhisa wona nkarhi lowu ku ndzi byela swilo swo tala hi Yehovha. Hi xikombiso, ndzi tsundzuka Mugqivela wun’wana loko hi ri karhi hi tirha hi matimba eku tsemeleleni ka byanyi. A ku hisa swinene. Papa a ri karhi a dzuka nyuku, kutani ndzi tsutsumile ndzi ya teka tinghilazi timbirhi ta mati ivi ndzi ma chela ayisi. Papa u te: ‘N’wana nga, xana wa yi vona ndlela leyi Yehovha a tlhariheke ha yona? Ayisi ya papamala ehenhla ka mati. Loko a yo dzika, hinkwaswo leswi hanyaka ehansi ka mativa ni swikuvu a swi ta fa. Ematshan’weni ya sweswo, ayisi yi tirha tanihi nkumba wo swi funengeta! Xana swoleswo a swi hi pfuni ku tiva Yehovha ku antswa?’a Endzhakunyana, loko ndzi ta va ndzi khomiwile hikwalaho ko hlayisa vukala-tlhelo, ndzi ve na nkarhi wo anakanyisisa. Hi ku titwa ndzi ri ni gome vusiku byin’wana exitokisini xa mina, ndzi tsundzuke marito wolawo ya Papa. Mawaku nhlamuselo leyinene leyi a ma ri na yona! Ndzi ta gandzela Yehovha hilaha ku nga heriki loko ndzo swi kota.”

Ina, vana va lava ku vona rirhandzu ra Xikwembu ri kombisiwa eka xin’wana ni xin’wana lexi vatswari va vona va xi endlaka. Ku rhandza Xikwembu ni ku xi yingisa hi ku swi rhandza swi fanele swi voniwa ngopfu-ngopfu tanihi matimba lama susumetaka eka ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste, ku hlanganyela evutirhelini bya nsimu ni le ku hlayeni ni le ka dyondzo ya Bibele ya ndyangu. (1 Vakorinto 13:3) Xa nkoka swinene, ku rhandza Xikwembu ku fanele ku kombisiwa eka swikhongelo swa ndyangu swa mbilu hinkwayo. Nkoka wa ku nyikela ndzhaka yoleyo eka vana va wena wu le rivaleni. Hi yona mhaka Vaisrayele va lerisiweke: “U ta ranḍa Yehova, Šikwembu ša wena, hi mbilu hikwayo ya wena, ni moya hikwawo wa wena, ni matimba hikwawo ya wena. Milawu le’yi nḍi ku nyikaka namuntlha yi ta v̌a e mbilwini ya wena. U ta yi dyonḍisa v̌ana v̌a wena, u yi v̌ula e ndlwini ya wena, ne ku enḍeni ka wena, ni loko u ya etlela, ni loko u pfuka.”—Deteronoma 6:5-7; ringanisa Matewu 22:37-40.

Xihinga lexikulu eka ku rhandza ni ku yingisa Xikwembu i xiyimo xa hina lexi hi velekiweke na xona xa vudyoho. (Varhoma 5:12) Hikwalaho, Bibele yi tlhela yi lerisa: “Ṅwina la’mi ranḍaka Yehova, v̌engani le’ŝo biha!” (Pisalema 97:10) Mianakanyo yo biha hakanyingi yi yisa eka swiendlo leswo biha. Leswaku a papalata leswi, n’wana u fanele a va ni mfanelo yin’wana ya nkoka.

Ku Chava Xikwembu

Rirhandzu leri hlanganeke ni ku chava loku enteke ko hlundzukisa Yehovha i nchumu lowu tsakisaka swinene. Yesu Kreste hi yexe u hi vekele xikombiso lexi hetisekeke xa loyi a tsakelaka “šitšhav̌o ša Yehova.” (Esaya 11:1-3) Ku chava ko tano i ka nkoka loko n’wana a fika emalembeni ya ku navela lokukulu ka vuntshwa ivi a sungula ku va ni minsusumeto ya matimba ngopfu ya rimbewu. Ku chava Xikwembu ku nga pfuna muntshwa ku ala mintshikilelo ya misava leyi nga ha yisaka eka ku tikhoma loko biha. (Swivuriso 8:13) Etindhawini tin’wana, vatswari va papalata ku dyondzisa vana va vona ndlela yo langutana ni miringo ya rimbewu. Entiyisweni, vo tala va vona onge swi hoxile ku vulavula hi timhaka leti. Kambe byi ve byihi vuyelo bya ku honisa koloko ka vatswari?

Vatshila vanharhu va vutshunguri lava vitaniwaka Buga, Amoko na Ncayiyana va vulavurisane ni vanhwanyana va 1702 na vafana va 903 lava tshamaka ematiko-xikaya ya le Transkei, eAfrika Dzonga. South African Medical Journal yi vike leswaku “76% ta vanhwanyana na 90,1% ta vafana enkambisisweni lowu ana se a va ve na byona vuxaka bya rimbewu.” Xiringaniso xa malembe ya vanhwanyana lava a ku ri 15, naswona vo tala va vona va lo sindzisiwa ku va ni vuxaka bya rimbewu. Lava tlulaka 250 va tshame va tika kan’we kumbe ko talanyana. Vuyelo byin’wana a ku ri ku andza lokukulu ka vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu.

Handle ko kanakana, vatswari vo tala a va xi voni xilaveko xo dyondzisa vana va vona ndlela yo papalata rimbewu emahlweni ka vukati. Ematshan’weni ya sweswo, magazini lowu boxiweke hala henhla wa hlamusela: “Ku tswala vana ni ku va manana swi tekiwa swi ri timfanelo ta nkoka ta ku va wansati eka vanhu va le matiko-xikaya ya le Transkei, naswona swi voniwa hi ku hatlisa eka vanhwanyana lava ha ku rhumbukaka eka vuntshwa.” Xiphiqo lexi fanaka xa kumeka ni le swiphen’wini swin’wana swa misava.

Vantshwa vo tala eAfrika va sola vatswari va vona hi leswi va nga va pfuniki ku twisisa rimbewu ra vona. Vatswari van’wana va Vakreste va titwe va khomiwa hi tingana ngopfu ku tirhisa buku leyi nge Your Youth—Getting the Best Out Of It.b Eka matluka 20-3, yi hlamusela ndlela yo tirhisa swirho swa rimbewu hi ndlela leyi xiximekaka ni ku cinca loku humelelaka eka ku rhumbuka ka vuntshwa.

Vatswari lava nga Vakreste lava tikarhatelaka ku vulavula ni vana va vona hi langutelo ra Xikwembu mayelana ni rimbewu va fanele va bumabumeriwa. Leswi swi endleka kahle hakatsongo-tsongo, hi ku ya hi vuswikoti bya n’wana byo twisisa timhaka. Vatswari va nga ha boheka ku boxa hi ku kongoma loko va vulavula hi swirho swa miri ni mintirho ya swona, swi titshege hi swivangelo swo tanihi malembe ya n’wana. Handle ka sweswo, n’wana la nga riki na ntokoto swi nga ha endleka a nga twisisi leswi vuriwaka.—1 Vakorinto 14:8, 9.

Tatana un’wana wa Afrika Dzonga la nga ni vana vambirhi va vanhwanyana ni un’we wa mufana, wa hlamusela: “Minkarhi yo tala, a ndzi va ni nkarhi wo bula hi mhaka leyi nga vulekiki hi ku olova ya rimbewu hambiloko ndzi ri ni vana va vanhwanyana. Kambe, nsati wa mina u nyikele nyingiso wo karhi eka vana va hina va vanhwanyana, a tirhisa buku leyi nge Your Youth—Getting the Best Out Of It. [Vona matluka 26-31.] Loko n’wana wa mina wa mufana a ri ni malembe ya 12 hi vukhale, ndzi ehlekete ku famba na yena mpfhuka wo leha etintshaveni. Hi nkarhi wolowo, hi vulavule hi vuenti hi ku kula ka miri wa mufana ni xikongomelo xo hlawuleka lexi leswi swi nga ta tirha swona evukatini. Ndzi tlhele ndzi bula na yena hi xilaveko xo papalata mukhuva lowu khomisaka tingana wa ku tlanga hi swirho swa mbeleko ni ku fundzha ni ku xixima vanhwanyana—hi ndlela leyi a langutaka mana wa yena ni vasesi wa yena ha yona.”

Vuyelo Lebyi Tsakisaka

Tatana na manana lava ka ha ku vulavuriwaka ha vona va tirhe hi matimba naswona va tsakile leswi va veke ni vuyelo lebyinene eku kuriseni ka vana va vona vanharhu. Havanharhu ka vona se i vanhu lavakulu lava ngheneleke vukati ni Vakreste lava tshembekaka. N’wana wa vona wa mufana ni vakon’wana va vona i vakulu evandlheni ra Vukreste, naswona yimbirhi ya mimpatswa leyi yi ve entirhweni wo chumayela wa nkarhi hinkwawo ku ringana malembe yo tala.

Ina, vatswari lava tirhaka hi matimba ku ponisa ndyangu wa vona va nga langutela vuyelo lebyi tsakisaka eka vana lava hlawulaka ku angula kahle eka dyondzo yo tano ya Bibele, hikuva Swivuriso 23:24, 25 yi ri: “L’a v̌elekeke ṅwana wa v̌utlhari o ta ṭaka ha yena. A a ṭake tata wa wena, na yena, mana wa wena.” Anakanya hi ndyangu lowukulu lowu ku vulavuriweke ha wona eku sunguleni ka xihloko lexi. Alphina u ri: “Loko ndzi ehleketa hi nhluvuko wa moya lowu vana va mina va wu endleke, mbilu ya mina ya khapakhapa hi ntsako.” Onge vatswari hinkwavo va Vakreste va nga tirhela vuyelo lebyi lebyi tsakisaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Tatana a nga hlela ndhawu leyinene leswaku a ta hlamusela timhaka ta vutomi