Ku Rilela Mpfuno

WANSATI wa le Brazil u ririle a ku: “Xikwembu xi ndzi rivarile!” Endzhaku ka ku fa ka nuna wa yena hi xitshuketa, u twe onge vutomi bya yena a bya ha ri na xikongomelo. Xana u tshama u ringeta ku chavelela munhu la nga enhlomulweni wo fana ni wolowo kumbe loyi a rilelaka mpfuno?

Van’wana va hela matimba lerova va kala va tidlaya—naswona vunyingi bya vona i vantshwa. Hi ku ya hi phepha-hungu leri nge Folha de S. Paulo, nkambisiso wa le Brazil wu kombisa leswaku “ku tisunga ka vantshwa ku tlakuke hi 26 wa tiphesente.” Hi xikombiso, anakanya hi mhaka ya Walter,a jaha ra le São Paulo. A ri nga ri na vatswari, kaya, ndhawu leyi ri nga tsutsumelaka eka yona, ni vanghana lava ri nga tshembelaka eka vona. Leswaku a hambana ni mbitsi lowu, Walter u kunguhate ku tlula a ri henhla ka buloho a tilahlela ehansi.

Edna, la nga mutswari la nga yexe se a ri na vana vambirhi loko a tlhela a rhandzana ni wanuna un’wana. Endzhakunyana ka nh’weti va sungule ku tshama swin’we ekaya ra mana wa wanuna loyi, loyi a a tirhisa vungoma swinene naswona a ri xindzendzele. Edna u ve ni n’wana un’wana, kutani a sungula ku nwa ku tlula mpimo naswona a sungula ku va ni ntshikilelo swinene lerova a ringeta ku tisunga. Eku heteleleni, u tekeriwe vana va yena va ya wundliwa kun’wana.

Ku vuriwa yini hi vadyuhari? Maria a ri munhu wo tshama a tsakile no vulavula ngopfu. Hambiswiritano, loko a ri karhi a dyuhala u sungule ku karhateka hi ntirho wa yena wa vuongori hikuva a a chava leswaku u ta endla swihoxo. Leswi swi n’wi endle a titwa a tshikilelekile. Endzhaku ko ringeta ku titshungula, u lave ku tshunguriwa etindhawini tin’wana, naswona vutshunguri lebyi a byi kumeke a byi vonaka byi tirha. Kambe loko a lahlekeriwa hi ntirho wa yena a ri ni malembe ya 57, ntshikilelo wu vuye hi matimba lerova a nga ha xi tivi lexi a nga xi endlaka. Maria u sungule ku ehleketa hi ku tisunga.

José Alberto Del Porto, Profesa wa le Yunivhesiti ya São Paulo u ri: “Kwalomu ka 10 wa tiphesente ta vanhu lava nga ni ntshikilelo va ringeta ku tisunga.” Dok. David Satcher, mukongomisi-nkulu wa swa vutshunguri eUnited States u ri: “Swa tika ku pfumela leswaku vanhu vo tala va fe hi ku tisunga a va lo dlayiwa hi vanhu van’wana, kambe wona i ntiyiso lowu vavaka.”

Minkarhi yin’wana ku ringeta ku tisunga, entiyisweni i ku rilela mpfuno. Kunene swirho swa ndyangu ni vanghana va lava ku n’wi endlela leswinene loyi a lahlekeriweke hi ntshembo. Ina, a swi nge pfuni ku tirhisa swivulwa swo fana ni ku: “Tshika ku titshandza,” “Va tele vanhu lava swi va tikelaka ku tlula wena” kumbe, “Hinkwerhu ka hina hi ni masiku lawa swilo swi hi fambelaka ximatsi.” Ematshan’weni ya sweswo, ha yini u nga vi munghana wa xiviri ni muyingiseri lonene? Ina, ringeta ku pfuna munhu loyi a dyaka mbitsi a vona leswaku vutomi i bya nkoka.

Voltaire mutsari wa Mufurwa u tsarile: “Munhu la tidlayaka namuntlha hikwalaho ka gome, a a ta navela ku hanya loko a lo rindza ku hela vhiki.” Kutani, lava nga ni gome va nga swi tivisa ku yini leswaku vutomi i bya nkoka?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Nhlayo leyi andzaka ya vantshwa ni vanhu lavakulu va tisunga

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Xana u nga n’wi pfuna njhani munhu la heleriweke hi ntshembo?