Mphikamakaneta—Ndlela Leyi Yi Sunguleke Ha Yona

STRATTON, LE OHIO, LE U.S.A., i ximutana lexi kumekaka ekusuhi ni Nambu wa Ohio, lowu hambanisaka Ohio eka Virginia Vupela-dyambu. Ximutana lexi na xona xi ni meyara ya xona. Ximutana lexi, lexi xi nga ni vaaki lava nga fikiki eka 300 xi ve xihlovo xa mphikamakaneta hi 1999 loko valawuri va ringeta ku sindzisa Timbhoni ta Yehovha leswaku ti kuma papila ra mpfumelelo loko ti lava ku endza emakaya ya vanhu va kwalaho hi rungula ra tona leri sekeriweke eBibeleni.

Ha yini mhaka leyi yi pfuxe mphikamakaneta leyikulu? Loko hi ri karhi hi rungula mhaka leyi, u ta swi vona leswaku nawu lowu wa huvo ni ndlela leyi yi lavaka ku lawula ha yona a swi nge hunguti ntsena timfanelo ta ku vulavula ta Timbhoni ta Yehovha kambe swi ta hunguta ni ta vanhu hinkwavo lava tshamaka eUnited States.

Ndlela Leyi Xiphiqo Lexi Xi Sunguleke Ha Yona

I khale vaaki va le Stratton va ri karhi va endzeriwa hi vatirheli va Vandlha ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha ra Wellsville, leri ri veke ni swiphiqo ni vafumi va kwalaho malunghana ni vutirheli bya rona ku sukela hi 1979. Eku sunguleni ka va-1990, phorisa ra kwalaho ri hlongole ntlawa wa Timbhoni edorobeni, ri ku: “A ndzi na mhaka nikatsongo ni timfanelo ta n’wina.”

Mhaka leyi yi hundzuke xiphiqo lexikulu hi 1998 loko meyara ya Stratton yi landze Timbhoni ta Yehovha ta mune hi ku kongoma. A ti ri karhi ti huma hi movha loko ti heta ku vulavula ni vaaki lava a va tsakela mabulo lama sekeriweke eBibeleni. Hi ku ya hi un’wana wa vavasati lava meyara leyi yi vulavuleke na vona hi ku kongoma, yi vule leswaku loko a va ri vavanuna a yi ta va pfalela ejele.

Lexi vangeke xiphiqo lexikulu lexi xa ha ku endlekaka a ku ri nawu lowu wa ha ku vekiwaka eximutanini xexo, “Ku Lawula Vaxavisi Ni Van’wamabindzu Lava Taka eMakaya Va Nga Rhambiwanga,” leswi a swi lava leswaku un’wana ni un’wana loyi a endzaka emakaya ya vanhu a kuma papila ra mpfumelelo ra mahala eka meyara. Timbhoni ta Yehovha a ti vona nawu lowu wu kavanyeta ntshunxeko wa ku vulavula, wa vukhongeri ni ntshunxeko wa mahungu. Hikwalaho ti pfule nandzu ehubyeni ya milawu ya vumbiwa endzhaku ka loko ximutana xexo xi ale ku cinca nawu wa xona.

Hi July 27, 1999, nandzu lowu wu tengiwile emahlweni ka muavanyisi wa huvo ya muganga wa le United States, wu ri wa Muganga wa le Dzongeni wa Ohio. U yime na yona mhaka ya leswaku vumbiwa bya pfumela leswaku ximutana xexo xi nga tivekela nawu wa ku kuma papila ra mpfumelelo. Kutani hi February 20, 2001, Huvo ya Swivilelo ya le United States ya Swifundza swa Tsevu na yona yi tiyisekise leswaku vumbiwa bya pfumelelana ni nawu lowu.

Leswaku ku endliwa xiboho xo hetelela hi mhaka leyi, Watchtower Bible and Tract Society of New York swin’we ni Vandlha ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha ra Wellsville va kombele leswaku Huvo leyi Tlakukeke ya le United States yi kambisisa nandzu lowu.

Huvo Leyi Tlakukeke Yi Amukela Xivilelo

EMALEMBENI YA SWESWINYANA, eka milandzu ya swivilelo leyi tlulaka 7 000 leyi tisiwaka lembe rin’wana ni rin’wana, Huvo leyi Tlakukeke yi lo amukela milandzu ya kwalomu ka 80 ku ya eka 90—leswi vulaka leswaku milandzu leyi amukeriweke yi le henhlanyana ka phesente yin’we ntsena!

Hi May 2001, Timbhoni ta Yehovha ti endle (xikombelo xa leswaku nandzu wa tona wu pfuxetiwa) eHubyeni leyi Tlakukeke, ti vutise xivutiso lexi: “Hi ku ya hi vumbiwa, xana vatirheli va vukhongeri lava endlaka ntirho lowu seketeriweke eMatsalweni lowu sunguriweke khale swinene wa ku byela van’wana hi vukhongeri bya vona hi ku famba hi yindlu ni yindlu wa fana ni vaxavisi, tanihi leswi hi sindzisiwaka ku kuma mpfumelelo eka mfumo wa ku vulavula hi Bibele kumbe ku fambisa minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni mahala?”

Hi October 15, 2001, Watchtower’s Legal Department yi tivisiwe leswaku Huvo leyi Tlakukeke ya le United States yi amukele xikombelo xa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., xa ku pfuxeta nandzu lowu khumbaka ximutana xa le Stratton!

Huvo yi amukele nandzu lowu hikwalaho ka xivangelo xa ntshunxeko wa ku vulavula, hileswaku, xana Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu wa ntshunxeko wa ku vulavula wu katsa mfanelo ya vanhu ya ku vulavula hi nchumu wo karhi u nga rhanganga u tivisa vafumi va le ka hulumendhe.

Nandzu lowu a wu fanele wu tengiwa hi nomu emahlweni ka vaavanyisi va kaye va Huvo leyi Tlakukeke ya le United States. Timbhoni a ti ta ta ni magqweta ya tona; naswona Muti wa le Stratton, wu ri ni lava va yimaka na wona. Xana timhaka ti ta famba njhani ehubyeni yoleyo?

[Bokisi leri nga eka tluka 5]

HI WIHI MPFUXETO WO SUNGULA WA NAWU?

“MPFUXETO WO SUNGULA WA NAWU (KU SIMEKIWA KA VUKHONGERI; NTSHUNXEKO WA VUKHONGERI, WA KU VULAVULA, WA VUHAXI, WA KU HLENGELETANA NI WA KU ENDLA XIKOMBELO) Vandla a ri nge endli nawu lowu khumbaka ku simekiwa ka vukhongeri kumbe lowu byi yirisaka; kumbe lowu kavanyetaka ntshunxeko wa ku vulavula kumbe wa vuhaxi; kumbe mfanelo leyi vanhu va nga na yona ya ku hlengeletana hi ku rhula kumbe ku endla xikombelo eka Hulumendhe leswaku yi tlhela yi kambisisa swivilelo.”—The U.S. Constitution.

“Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu i xisekelo xa fambiselo ra xidimokrati eUnited States. Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu wu yirisa Vandla ku simeka milawu leyi kavanyetaka ntshunxeko wa ku vulavula, wa vuhaxi, wa ku hlengeletana hi ku rhula kumbe wa ku endla xikombelo. Vanhu vo tala va teka ntshunxeko wa ku vulavula wu ri ntshunxeko wa nkoka swinene naswona wu ri xisekelo xa ntshunxeko wun’wana ni wun’wana. Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu wu yirisa ni Vandla ku simeka vukhongeri bya mfumo kumbe ku yirisa ntshunxeko wa vukhongeri.” (The World Book Encyclopedia) Lexi hlamarisaka, le Cantwell v. Connecticut, 310 U.S. 296 (1940), eka vuavanyisi lebyi nga rivalekiki lebyi na byona a byi khumba Timbhoni ta Yehovha, Huvo leyi Tlakukeke ya le United States yi endle xiboho xa leswaku Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu a wo ringanyeta kambe wu yirisa “Vandla” (hulumendhe ya tiko) kambe wu yirisa ni tihulumendhe ta miganga (mfumo ni masipala) leswaku ti nga endli milawu leyi yi nga fambisaniki ni vumbiwa, leyi lwisanaka ni timfanelo ta Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Mhaka leyi yi khumba ni swiyimo swo hambana-hambana leswi endlaka leswaku vanhu va endzela van’wana emakaya

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 4]

Xifaniso hi Franz Jantzen, Collection of the Supreme Court of the United States

Xiphiqo Xo Sungula—Njhekanjhekisano eHhubyeni Leyi Tlakukeke

FEBRUARY 26, 2002, a ku ri siku leri a ri vekeriwe njhekanjhekisano emahlweni ka Muavanyi-nkulu William Rehnquist ni vaavanyisi van’wana va nhungu eHubyeni leyi Tlakukeke. Mhaka leyi a yi karhata Timbhoni ta Yehovha yi andlariwe hi ntlawa wa magqweta ya mune.

Gqweta leri a ri rhangele magqweta ya Timbhoni ri sungule mhaka leyi hi xingheniso lexi a xi koka nyingiso: “Nkarhi i awara 11:00 hi Mugqivela nimixo eMutini wa Stratton. [Hiloko ri gongondza kanharhu etafuleni ra xivulavuri.] ‘Ri xile. Hikwalaho ka leswi swa ha ku endlekaka, ndzi endle matshalatshala yo hlawuleka leswaku ndzi ku endzela ndzi ta ku byela leswi timhaka letinene leti Muprofeta Esaya a vulavuleke ha tona. Lawa i mahungu lamanene lama Kreste Yesu a vulavuleke ha wona, mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.’”

U ye emahlweni a ku: “EMutini wa Stratton, i nandzu ku famba hi yindlu ni yindlu u hundzisa rungula rero loko u nga rhanganga u kuma papila ra mpfumelelo eka vafumi.”

‘Xana A Mi Kombeli Mali?’

Muavanyisi Stephen G. Breyer u vutise Timbhoni xivutiso lexi landzelaka hi ku kongoma. U vutise a ku: “Xana i ntiyiso leswaku vanhu va n’wina a va kombeli mali, hambi ku ri swimalana, ni [leswaku] a va xavisi Tibibele, a va xavisi nchumu, leswi va swi vulaka ntsena hi leswi, ‘Ndzi lava ku vulavula na wena hi vukhongeri’?”

Gqweta ra Timbhoni ri hlamule ri ku: “Muchaviseki, swi tiviwa kahle leswi ti swi endlaka, eMutini wa Stratton, Timbhoni ta Yehovha a ti si tshama ti kombela mali. Etindhawini tin’wana, swi tiviwa kahle leswaku minkarhi yin’wana ti nga ha boxa mhaka ya munyikelo wa ku tirhandzela. . . . A hi fambi hi kombela nseketelo wa timali. Hi lava ntsena ku vulavula ni vanhu hi Bibele.”

Xana Mpfumelelo Wa Hulumendhe Wa Laveka?

Muavanyisi Antonin Scalia u tlakuse xivutiso lexi xa vutlhari: “Xana a wu boheki ku ya eka meyara u ya kombela mpfumelelo wa ku vulavula ni muakelani wa wena hi nchumu wo karhi lowu tsakisaka?” Gqweta ra Timbhoni ri hlamule ri ku: “A hi voni leswaku Huvo leyi, yi fanele yi pfumelela nawu wa Hulumendhe lowu koxaka leswaku muaka-tiko a kuma layisense ya ku vulavula ni muaka-tiko-kulobye ekaya rakwe.”

Ku Cinca Ka Mabulo, Ku Cinca Ka Langutelo

Sweswi a ku ri nkarhi wa leswaku Muti lowu wu andlala mhaka ya wona. Gqweta leri a ri yima ni nawu wa le Stratton, ri te: “Stratton yi veke nawu lowu leswaku vaaki va yona va nga kavanyetiwi, hi hala tlhelo yi lava ku hunguta vugevenga. Nawu lowu wu koxa ntsena leswaku munhu a tsarisa kutani a famba a khome papila ra mpfumelelo loko a nghena-nghena emitini.”

Muavanyisi Scalia u vhele a nghena exivindzini xa mhaka leyi: “Xana wu kona nandzu lowu u wu tsundzukaka lowu hi tshameke hi wu tamela [eHubyeni leyi Tlakukeke] lowu a wu khumba mhaka leyi, naswona a wu khumba ku nghena emitini u nga kombeli mali, u nga xavisi nchumu, kambe hi xikombiso, u ku, ‘Ndzi lava ku vulavula hi Yesu Kreste,’ kumbe ‘Ndzi lava ku vulavula hi ku sirhelela mbango?’ Xana hi tshame hi tamela nandzu wo tano?”

Muavanyisi Scalia u ye emahlweni a ku: “A ndzi si tshama ndzi twa hi milandzu yo tano emalembeni lama tlulaka 20 lama hundzeke.” Kutani Muaavanyisi-nkulu Rehnquist u hlamule hi ndlela yo tlanga a ku: “Phela wena u wa tolo.” Sweswo swi endle leswaku vanhu lava a va ri ehubyeni va hleka. Muavanyisi Scalia u ye emahlweni ni yinhla yakwe: “Ndza sungula ku yi twa mhaka yo tani.”

Xana I Swinene?

Muavanyisi Anthony M. Kennedy u tlakuse xivutiso lexi hi ku kongoma: “Xana u vona onge i swinene leswaku ndzi fanele ndzi ya kombela mpfumelelo eka Hulumendhe ndzi nga si rhelela hi xitarata, lexi ku nga riki na munhu loyi ndzi n’wi tivaka eka xona, [kutani] ndzi ku, ndzi lava ku vulavula na wena hikwalaho ka ku landziwa ka thyaka hikuva ndzi karhatekile hileswi endliwaka hi Mfumo, kumbe swin’wana swo fana ni sweswo. Xana ndzi fanele ndzi kombela eka Hulumendhe ndzi nga si endla tano?” U engetele hi ku vula a ku, “Swa hlamarisa.”

Kutani Muavanyisi Sandra Day O’Connor u hlanganyerile ebulwini rero, hi ku vutisa a ku: “Ku vuriwa yini hi lava hlanganyelaka enkhubyeni wa Halloween? Xana va fanele va kuma papila ra mpfumelelo?” Muavanyisi O’Connor na Muavanyisi Scalia, na vona va ye emahlweni ni bulo rero. Muavanyisi O’Connor u pfuxe mhaka yin’wana: “Ku vuriwa yini hi ku kombela komici ya chukele eka muakelani wa wena? Xana ndzi fanele ndzi kuma papila ra mpfumelelo wa ku ya kombela komici ya chukele eka muakelani wa mina?”

Xana Timbhoni Ti Famba Ti Kombela Leswaku Va Ti Vhotela?

Muavanyisi David H. Souter u vutisile: “Ha yini Timbhoni ta Yehovha ti katsiwa? Xana ti lava ku vhoteriwa, ku seketeriwa, xana ta xavisa, ta tsendzeleka kumbe ku endla bindzu ro karhi? A ti kona kwalaho, a swi tano ke?” Gqweta ra Muti ri tshahe nawu lowu hi vuenti kutani ri tlhela ri vula leswaku huvo leyitsongo yi hlamusele leswaku Timbhoni ta Yehovha ti lava ku seketeriwa. Kwalaho, Muavanyisi Souter u hlamule a ku: “Kutani, swi vula leswaku nhlamuselo ya wena ya vanhu lava lavaka ku seketeriwa yi aname ngopfu, loko u katsa ni Timbhoni ta Yehovha.”

Kutani Muavanyisi Breyer u tshahe nhlamuselo ya xihlamusela-marito ya lava va lavaka ku seketeriwa ku kombisa leswaku a ri ti katsi Timbhoni. U engeterile: “Eka xivilelo xa n’wina, a ndzi xi kumanga xivangelo lexi kombisaka leswaku ha yini vanhu lava [Timbhoni ta Yehovha] lava va nga laviki mali, lava nga xavisiki hambi ku ri ku lava ku seketeriwa, va faneleke va ya eka masipala va ya tsarisa. Hi xihi xikongomelo xa masipala?”

“Lunghelo” Ra Mbulavurisano

Kutani gqweta ra Muti ri vule leswaku “xikongomelo xa masipala i ku endla leswaku vaaki va nga karhatiwi.” Ri tlhele ri vula leswaku i ku sirhelela vaaki leswaku va nga dyeleriwi ni ku hlaseriwa hi makhamba. Muavanyisi Scalia u tshahe nawu wolowo ku kombisa leswaku meyara yi nga ha lava vuxokoxoko lebyi engetelekeke eka munhu la tsarisaka swin’we ni xikongomelo xakwe leswaku “a hlamusela kahle mpfumelelo lowu a wu lavaka.” U engetele hi ku kongoma a ku: “A ndzi xi voni xivangelo xa leswaku munhu a nyikiwa lunghelo ra ku sala-sala vaaki endzhaku—a ndzi swi twisisi.”

Muavanyisi Scalia u kandziyise mhaka yakwe hi marito lawa: “Xana swi fanerile leswaku munhu un’wana ni un’wana a ya kombela mpfumelelo eka masipala [a] nga si endzela muakelani wakwe? Xana xivangelo lexi nga nyawuriki xa vugevenga xi ringene lerova munhu u fanele a ya kombela mpfumelelo a nga si endzela muakelani wakwe? Entiyisweni a swi tano ni katsongo.”

Xana Vaaki Va Sirheleriwa?

Loko timinete ta rona ta 20 ti hela, gqweta ra Muti ri tlherisele tintambu eka gqweta-nkulu ra hulumendhe ya le Ohio. Ri vule leswaku nawu lowu wu sirhelele vaaki eka vanhu lava nga tiviwiki, “kunene, munhu loyi ndzi nga n’wi rhambangiki, [loyi] a nghenaka ekaya ra mina . . . ndzi vona leswaku vanhu lava tshamaka emugangeni lowu va ni mfanelo ya ku vula va ku, ‘Swa hi karhata leswi mi swi endlaka.’”

Kutani Muavanyisi Scalia u te: “Phela vanhu lava amukelaka Timbhoni ta Yehovha, u kuma va ri ni xivundza, va swi tsakela ku bula ni munhu un’wana hi mhaka hambi yi ri yihi, kambe vanhu lava [Timbhoni ta Yehovha] va sindzisiwa leswaku va ya tsarisa eka meyara leswaku va kuma lunghelo ra ku endzela vaakelani va vona.”

“Nsivelo Lowunene”

Loko va ha bula, Muavanyisi Scalia u pfuxe mhaka ya nkoka loko a ku: “Hinkwerhu ha pfumela leswaku tindhawu leti sirhelelekeke swinene emisaveni hi leti ti nga ehansi ka mfumo lowu tshikilelaka. A ti na vugevenga lebyikulu. Yinhla hi leyi, ku tsona vanhu ntshunxeko, hi mpimo wo karhi, i vugevenga, naswona munhu u ta va a tsoniwe ntshunxeko wolowo loko a boheka ku kuma mpfumelelo wo endzela emutini wun’wana.” Kutani gqweta-nkulu ri vule leswaku wolowo i “nsivelo lowunene.” Muavanyisi Scalia u hlamule hi ku vula leswaku nsivelo lowu a wu ri wunene lerova “a hi kumi ni masipala ni wun’we la tshameke a veka nawu wo tano. Ndzi vona onge a hi wunene.”

Emakumu, loko gqweta-nkulu ri tshikileriwe hi muavanyisi un’wana, ri boheke ku pfumela ri ku: “Ndza kanakana leswaku u nga yirisa ku endzela emutini un’wana kumbe ku ya gongondza eka muakelani.” Hiloko ri gimeta mhaka ya rona hi ndlela yoleyo.

Hi nkarhi wa njhekanjhekisano, gqweta ra Timbhoni ri kombise leswaku a yi kona ndlela yo kuma leswaku munhu la kombelaka mpfumelelo u ta va a ya endla yini hakunene. “Ndzi nga ha ya eka masipala ndzi fika ndzi ku, ‘Hi mina [swimanya-manyani],’ kutani ndzi kuma mpfumelelo kutani ndzi famba hi yindlu ni yindlu.” U tlhela a vula leswaku meyara yi ni matimba ya ku tsona munhu mpfumelelo loko a vula leswaku a hi xirho xa vandla ro karhi. U te: “Ha kholwa leswaku mi ni matimba ya ku endla xiboho hi mhaka leyi,” u tlhele a engetela: “Hi xichavo ndzi ringanyeta leswaku ntirho wa hina [Timbhoni ta Yehovha] wu fanele wu sekeriwa eka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu.”

Endzhakunyana ka leswi, Muavanyisi-nkulu Rehnquist u pfale bulo leri hi ku vula a ku: “Mhaka leyi yi hundziseriwe [eka Huvo leyi Tlakukeke].” Bulo leri hinkwaro ri hete nkarhi lowu tlulaka awara. Ku kombisa leswaku awara yoleyo a yi ri ya nkoka ku fikela kwihi, swi ta kombisiwa hi xiboho lexi tsariweke ehansi lexi tivisiweke hi June.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 6]

Muavanyisi-nkulu Rehnquist

Muavanyisi Breyer

Muavanyisi Scalia

[Swihlovo Swa Kona]

Rehnquist: Collection, The Supreme Court Historical Society/Dane Penland; Breyer: Collection, The Supreme Court Historical Society/Richard Strauss; Scalia: Collection, The Supreme Court Historical Society/Joseph Lavenburg

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Muavanyisi Kennedy

Muavanyisi O’Connor

Muavanyisi Souter

[Swihlovo Swa Kona]

Kennedy: Collection, The Supreme Court Historical Society/Robin Reid; O’Connor: Collection, The Supreme Court Historical Society/Richard Strauss; Souter: Collection, The Supreme Court Historical Society/Joseph Bailey

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Endzeni ka huvo

[Xihlovo Xa Kona]

Xifaniso hi Franz Jantzen, Collection of the Supreme Court of the United States

Huvo Leyi Tlakukeke Yi Seketela Ntshunxeko Wa Ku Vulavula

SIKU-NKULU a ku ri June 17, 2002, loko Huvo leyi Tlakukeke yi boxa leswi yi swi vonisaka xiswona. Xana yi fikelele xiboho xihi? Tinhloko-mhaka ta mahungu ti boxe vuyelo bya kona. The New York Times yi te: “Huvo Yi Suse Swipimelo Swa Maendzo Ya Timbhoni Ta Yehovha.” The Columbus Dispatch ya le Ohio yi te: “Huvo Leyi Tlakukeke Yi Xaxisa Mapapila Ya Mpfumelelo.” The Plain Dealer ya le Cleveland, eOhio, yi swi vekise xileswi: “Lava Endzelaka Van’wana eMakaya A Va Fanelanga Va Kuma Mpfumelelo Eka Masipala.” Tluka ra Op/Ed ya USA Today ri te: “Ntshunxeko Wa Ku Vulavula Wa Hlula.”

Swiboho leswi endliweke hi huvo leyitsongo malunghana ni Timbhoni ta Yehovha swi cinciwe hi vhoti ya vanhu va nhungu eka un’we! Vonelo ra Ximfumo ra Huvo leri nga ni matluka ya 18 ri tsariwe hi Muavanyisi John Paul Stevens. Xiboho lexi endliweke a xi tiyisekisa Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu lowu vutirheli bya le rivaleni bya Timbhoni ta Yehovha a byi sekeriwe eka wona. Eka vukambisisi bya yona, Huvo yi hlamusele leswaku Timbhoni a ti kombelanga mpfumelelo wa ku chumayela hikuva “Matsalwa hi wona ma ti nyikaka lunghelo ra ku chumayela.” Kutani Huvo yi tshahe vumbhoni lebyi a byi tsariwe eka rungula ra tona: “Hina hi vona ku ta va ku ri ndzhukano eka Xikwembu ku kombela papila ra mpfumelelo wa ku chumayela.”

Xisekelo xa Xiboho xa Huvo xi te: “Emalembeni lama tlulaka 50, Huvo yi suse minsivelo ya ku nghena hi yindlu ni yindlu ni ya ku hangalasa swiphephana. A swi lo tiendlekela enkarhini lowu hundzuke leswaku milandzu yo tala leyi a yi khumba Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu yi tisiwe hi Timbhoni ta Yehovha, phela vukhongeri bya tona byi lava leswaku ti nghena hi yindlu ni yindlu. Hilaha hi swi xiyeke hakona eka Murdock v. Pennsylvania, . . . (1943), Timbhoni ta Yehovha ‘ti vula leswaku ti landzela xikombiso xa Pawulo xa ku dyondzisa “erivaleni ni hi yindlu ni yindlu.” Mintirho 20:20. Ti xi landzela hi ku kongoma xileriso xa Matsalwa lexi nge, “Yanani emisaveni hinkwayo mi ya chumayela mahungu lamanene eka swivumbiwa hinkwaswo.” Marka 16:15. Ti kholwa leswaku ti yingisa xileriso xa Xikwembu hi ku endla tano.’”

Kutani Xisekelo xa Xiboho xi tshahe eka nandzu lowu a wu ri kona hi 1943: “Hi ku landza Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, ntirho lowu wa vukhongeri i wa nkoka ku fana ni ku gandzela etikerekeni ni ku chumayela u ri epulatifomo. Nakambe ti ni mfanelo leyi fanaka ni ya vukhongeri lebyi tolovelekeke ni bya ndhavuko.” Loko xi tshaha nandzu wa 1939, Xisekelo xa Xiboho xi te: “Ku kambisisa rungula leri hangalasiwaka hi ku endla leswaku swi nga koteki ku hangalasa swiphephana mahala, handle ko kavanyetiwa, swi khumba vumbiwa hi ku kongoma.”—Xiitaliki i xa vona.

Huvo yi dlayelele hi marito lawa: “Milandzu leyi yi kombisa leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti ngo tilwela ti ri toxe emhakeni ya ntshunxeko wo vulavula.” Xisekelo xa Xiboho xi hlamusele leswaku Timbhoni “a to va vanhu ‘lava nga nyawuriki’ lava nga pfariwaka milomu hi swipimelo swo fana ni swa Masipala.”

Xisekelo xa Xiboho xi ye emahlweni xi hlamusela leswaku “nawu lowu wa nyangatsa—a wo kavanyeta ntsena swilo swa risima leswi a swi sirheleriwa hi Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, kambe wu kavanyeta ni vanhu lava ntshunxekeke—wu koxa leswaku siku ni siku loko va lava ku bula ni vaaka-tiko va fanele va rhanga va ya eka hulumendhe va ya hlamusela leswaku va lava ku bula ni vaakelani va vona kutani va kombela mpfumelelo wo endla tano. . . . Nawu lowu koxaka leswaku munhu a kuma mpfumelelo wa ku vulavula wu hambane ngopfu ni ndhavuko wa hina swin’we ni vumbiwa.” Kutani Xisekelo xa Xiboho xi boxe “ndlela yo biha leyi vuyelo lebyi byi nga ta khumba vanhu ha yona.”

Nxungeto Wa Vugevenga

Xana ku vuriwa yini hi vonelo ra leswaku mpfumelelo lowu wu nga sirhelela vanhu eka tinsula-voya ni le ka vugevenga byin’wana? Huvo yi te: “Hambiloko leswi va swi vulaka swi twala kambe xiboho xa hina xo sungula xi swi veka erivaleni leswaku hi fanele hi ringanisela exikarhi ka mhaka leyi ni timfanelo leti boxiweke eka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu.”

Xisekelo xa Xiboho xa le Hubyeni xi ye emahlweni xi ku: “A swi vuli leswaku mapapila ya mpfumelelo ma ta sivela swigevenga ku famba swi nghena lomu mitini kutani swi vulavula hi timhaka leti swi nga fanelangiki swi vulavula ha tona. Hi xikombiso, swi nga ha kombela ku vutisa ndlela kumbe swi kombela ku tirhisa riqingho, . . . kumbe swi nga ha tsarisa vito leri hoxeke leswaku swi nga ta kumiwa.”

Loko yi kombetela eka swiboho swa va-1940, Huvo yi tsale yi ku: “Marito lama tirhisiweke eka xisekelo xa xiboho xa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava lexi a xi khumba vukhongeri lebyi [Sosayiti ya Watch Tower] leswaku byi nga tengisiwi hi timhaka leti nga nyawuriki ma kombisa ndlela leyi Huvo a yi xixima ha yona ntshunxeko lowu kumekaka eka Mpfuxeto wo Sungula wa Nawu, ku nga leswi endliweke eka nandzu lowu.”

Xana Huvo yi fikelele makumu wahi? “Xiboho lexi endliweke hi Huvo ya Xirilo xi cinciwile, kutani nandzu lowu wu tlheriseriwa endzhaku leswaku wu ya kambisisiwa hi ku landza papila leri ra nawu. Hi lerisa sweswo.”

Kutani, mhaka yi gimetisiwe xileswi, hilaha swi vekiweke hakona eka Chicago Sun-Times, “Huvo Yi Seketela Timbhoni ta Yehovha,” hi vhoti ya vanhu va nhungu eka un’we.

Ku Vuriwa Yini Hi Vumundzuku?

Xana Timbhoni ta Yehovha ta kwala Vandlheni ra Wellsville ti ku teke njhani ku hlula ka tona eHubyeni leyi Tlakukeke? A ti na xona xivangelo xo tibuma hileswi vaaki va le Stratton va hluriweke. Timbhoni a ti na xikhomela eka vanhu lavanene va le mutini lowu. Gregory Kuhar, Mbhoni ya kwalaho, u te: “A hi nga swi lavi ku tisa nandzu lowu ehubyeni. Kambe nawu lowu a wu vekiwile a wu hoxile. Lexi hi xi endleke a hi nga tiendleli hina ntsena, kambe a hi endlela vanhu hinkwavo.”

Swi le rivaleni leswaku Timbhoni a ti endlanga matshalatshala yo pfukela vanhu va kwalaho. Gene Koontz, loyi na yena a nga Mbhoni, u ri: “Hi hetelele ku chumayela eStratton hi March 7, 1998—se ku hundze malembe ya mune.” U engeterile: “Mina ndzi byeriwe hi ku kongoma leswaku ndzi ta khomiwa. Hi kume swiviko swo tala emalembeni lama hundzeke swa maphorisa lawa a ma hi xungeta. Kutani loko hi kombela ku vona laha nawu lowu wu tsariweke kona, ko fana ni kwala.”

Koontz u engeterile: “Hi lava ku va ni vuxaka lebyinene ni vaakelani va hina. Loko va ri kona lava nga swi laviki leswaku hi va endzela, ha xi xixima xiboho xa vona. Kambe ku ni van’wana lava nga ni vunghana naswona va tsakelaka ku bula hi Bibele.”

Gregory Kuhar u hlamusele a ku: “A hi landzelelanga nawu leswaku hi xanisa vanhu va le Stratton. Kambe a hi lava ntsena ku tiyisekisa ntshunxeko wa hina wa ku vulavula hi ndlela leyi nga enawini hi ku landza Vumbiwa.”

U ye emahlweni a ku: “Sweswi, hi langutele ku tlhelela eStratton. Ndzi ta tsaka ku va wo sungula ku gongondza enyangweni loko hi tlhelela. Hi ku landza xileriso xa Kreste, hi fanele hi tlhelela.”

Vuyelo bya njhekanjhekisano lowu veke kona exikarhi ka “Watchtower ni Muti wa Stratton” byi pfunile swinene. Endzhaku ko twa hi ta xiboho xa Huvo leyi Tlakukeke, vatirhela-mfumo vo hlayanyana va masipala va le United States va swi xiyile leswaku swinawana swa ndhawu a swi nge he tirhisiwi ku sivela ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha. Ku fikela sweswi, swiphiqo swa ku chumayela hi yindlu ni yindlu swi tlhantlhiwile emigangeni ya kwalomu ka 90 eUnited States hinkwaro.