Ku Kombisa Rirhandzu Ni Xichavo Tanihi Wansati
“Wansati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.”—VAEFESA 5:33.
1. I swivutiso swihi leswi tlakukaka mayelana ni xiyimo xa manguva lawa xa vukati?
ENGUVENI leyi ya manguva lawa ya ku tifuma ni “ntshunxeko,” langutelo ra mukhuva hi vukati ri tokote ku wa ko vava. Timiliyoni ta mindyangu ti boheka ku hanya ti nga ri na tatana kumbe manana. Ku tshama swin’we ku ri hava mpfuno wa vukati bya le nawini swi ve mukhuva eka vo tala. Kambe xana leswi swi yise eka nsirhelelo wo antswa eka wansati ni manana? Xana swi nyike ntshamiseko eka vana? Naswona xana ku hohloka loku ka swilo swa nkoka ku yise eka ku xixima lokukulu elunghiselelweni ra ndyangu? Hi laha ku hambaneke, Rito ra Xikwembu ri bumabumela yini?
2. Ha yini a swi nga ri swinene eka Adamu leswaku a hanya a ri yexe?
2 Loko Xikwembu xi phofula kungu ra xona ro vumba wansati wo sungula, xi te: “A ŝi sasekanga loko munhu a ṭhama a ri ŝakwe.” Kutani endzhaku ko xiyaxiya mindyangu ya swiharhi—swa xinuna ni swa xisati ni vana va swona—mintlhaveko ya Adamu yi fanele yi twanane ni mhaka yoleyo. Hambi leswi a a hetisekile naswona a ri eparadeyisini leyi anerisaka, Adamu a a pfumala vunghana ni un’wana wo fana na yena. A a ri ni nyiko ya vutlhari ni ku vulavula, kambe a ku nga ri na xivumbiwa xin’wana xa muxaka lowu fanaka na yena lexi a nga avelanaka tinyiko toleto na xona. Kambe, xiyimo a xi ta hundzuka ku nga ri khale, hikuva Xikwembu xi te: “Nḍi ta ṅwi endlela nakulobye l’a fanaka na yena.”—Genesa 2:18-20.
3. (a) Xana Evha a a ri “l’a fanaka” na Adamu hi ndlela yihi? (b) Xana swi vula yini leswaku wanuna a ‘namarhela’ nsati wa yena?
3 Yehova u vumbe wansati Evha hi ku tirhisa rin’wana ra timbambu ta Adamu tanihi xisekelo. Hikwalaho ke, Evha a a ri “l’a fanaka” na Adamu. A a nga ri xihadyana kambe a a ri “rambu ra marambu ya [yena] ni nyama ya nyama ya [yena].” Hi mfanelo, mhaka leyi huhuteriweke yi ri: “Hikwalaho-ke wanuna o ta siya tata wa kwe ni mana wa kwe, o ta namarela e nsati wa yena, v̌a ta endla nyama yi ri yiṅwe.” (Genesa 2:23, 24) Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku “namarela” hi ku kongoma ri vula “ku khomana, ku namarhelana, loku tiyisiweke swinene, tanihi loko ku ri hi vurimba.” (Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures ya Gesenius) Entiyisweni leswi swi hlamusela mianakanyo ya nuna ni nsati va ri vanghana lava nga hambanisekiki. Xichudeni xin’wana xi vula leswaku “ri vula ku tlula ku hlangana ka wanuna ni wansati hi rimbewu naswona ri ndlandlamukela eka vuxaka lebyi heleleke.” Xisweswo, vukati a hi norho lowu hundzaka. I vuxaka lebyi hetaka nkarhi wo leha. Kutani laha ku nga ni ku xiximana ni xichavo lexikulu, vun’we byolebyo, hambi leswi kumbexana minkarhi yin’wana byi karhatiwaka, byi fanele byi nga tsemeki.—Matewu 19:3-9.
4. Wansati a a ri mupfuni ni mutatisi wa wanuna hi ndlela yihi?
4 Xikwembu xi vule leswaku wansati u ta va mupfuni ni mutatisi wa wanuna. Leswi va endliweke hi xifaniso xa Xikwembu, a xi ta va langutela leswaku va kombisa timfanelo ta xona—vululami, rirhandzu, vutlhari ni matimba—evuxakeni bya vona. Hikwalaho ke, Evha a a ta va ‘mutatisi,’ ku nga ri muphikisi. Ndyangu a wu nga ta fana na xikepe lexi nga ni valawuri vambirhi lava phikisanaka, kambe vunhloko a byi ta tirhisiwa hi Adamu.—1 Vakorinto 11:3; Vaefesa 5:22-24; 1 Timotiya 2:12, 13.
5. Xana vavanuna vo tala va hanyisane ni vasati va vona njhani, naswona xana leswi swa amukeriwa hi Xikwembu?
5 Hambi swi ri tano, ku xandzuka ni xidyoho swa mpatswa wo sungula wa vanhu leswi lwisaneke ni vunhloko bya Xikwembu bya rirhandzu swi tise lunghiselelo leri hambaneke eku vumbeni ka ndyangu wa vona ni mindyangu hinkwayo leyi landzeleke. Hi ku tiva ka ha ri emahlweni vuyelo bya xidyoho xa vona ni leswi xi nga ta swi endla ehenhla ka vanhu, Yehova u byele Evha a ku: “Ku nav̌ela ka wena ku ta ya ka nuna wa wena, kambe yena o ta ku fuma.” (Genesa 3:16) Khombo ra kona, eka malembe xidzana layo tala vavanuna vo tala va fume vavasati hi ndlela ya tihanyi. Vavasati a va tsongahatiwa ni ku tekeriwa ehansi hi tindlela to tala naswona va ha endliwa tano ni sweswi emisaveni hinkwayo. Kambe, tanihi laha hi swi voneke ha kona eka xihloko lexi hundzeke, ku tirhisiwa ka misinya ya milawu ya Bibele a ku nyiki vavanuna xisekelo xo fuma va ri voxe. Hi tlhelo rin’wana, yi kandziyisa nkoka wa xichavo xo enta.
Xichavo Xo Enta—Mphikamakaneta
6, 7. (a) Vavanuna lava nga pfumeriki va nga tisiwa njhani entiyisweni? (b) Xana kumbexana wansati a nga ha va a hluleke njhani ku komba “xichavo” eka nuna wa yena la nga pfumelangiki?
6 Muapostola Petro u nyike vuxokoxoko bya xikombiso xa Kriste emahanyelweni naswona a hlamusela leswaku Yesu u hi siyele ‘ntila leswaku hi n’wi landza hi le ndzhaku.’ Manuku Petro u hlamuserile a ku: “Swi tano na n’wina, vavasati lava tekiweke: Titsongahateni eka vanuna va n’wina, leswaku van’wana va nga kokiwa hi mahanyelo ya n’wina vasati va vona, hambi loko va nga yingisi Rito. A va nga byeriwi hi munhu, hikuva va ta vona xichavo xa n’wina ni ku tenga ka mikhuva ya n’wina.” (1 Petro 2:21–3:2) Xana vavasati va Vakriste va nga xi komba njhani “xichavo” lexi?
7 Vo tala va vamakwerhu va xisati va Vakriste va ni vanuna lava nga pfumelangiki, minkarhi yin’wana lava kanetaka. Xana swiyimo leswi swi vula leswaku ndzayo ya Petro a yi bohi? E-e, ku titsongahata ni xichavo swa laveka hambi loko “va nga yingisi Rito.” Hikwalaho ke, xana a ku ta va xikombiso xa xichavo lexikulu loko wansati wa Mukriste la nga ni nuna loyi a kanetaka a ta eHolweni ya Mfumo kutani a n’wi hleva, a hlamusela vamakwerhu vo tala va xisati ebandlheni hi ta ku xaniseka loku a ku kumeke eka yena? Loko a endla tano malunghana ni makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati ebandlheni, xana a swi ta vuriwa yini? I ku hleva, kumbexana hambi ku ri xikhunguvanyiso. Hikwalaho ke, a hi vumbhoni bya xichavo lexikulu eka wansati leswaku a sandza nuna wa yena loyi a nga pfumelangiki. (1 Timotiya 3:11; 5:13) Kambe, swi fanele ku xiyiwa leswaku vamakwerhu van’wana va xisati lava kanetiwaka va na xiphiqo lexikulu. Ntlhantlho wa Vukriste hi wihi? Va nga ya eka vakulu kutani va lava mpfuno ni xitsundzuxo xa vona.—Vaheveru 13:17.
8. Xana mianakanyo ya wanuna la kanetaka yi nga va yihi?
8 Vakulu va nga tirhisana hi vutlhari ni wanuna loyi a kanetaka hi ndlela yihi? Xo sungula eka hinkwaswo, va nga ringeta ku vona xiyimo hi langutelo ra yena. Ku kariha kumbe ku vavisa ka yena miri ku nga ha va ku susumetiwa hi xiendlo xa ku honisa loku tiyeke loku vangelaka ku chava kutani manuku ku yisa eka xiendlo xo onha. Kutani ha yini leswi swi humelela? Minkarhi yin’wana wanuna u tiva swintsongo kumbe a nga tivi nchumu hi Timbhoni ta Yehova handle ka leswi a swi twaka eka vatirhi-kulobye lava nga ni xihlawu-hlawu. Wa swi tiva leswaku loko nsati wa yena a nga si sungula ku dyondza Bibele a nga ha va a namarhele ngopfu eka yena ni vana va vona. Hambi loko sweswi a nga ha va a ri nsati ni manana wo antswa, langutelo ra yena hi leswaku: ‘Wa ndzi siya kanharhu hi vhiki a ya eka minhlangano yoleyo. A ndzi swi tivi leswi humelelaka eka minhlangano yoleyo, kambe ku ni vavanuna lava langutekaka eholweni yoleyo, naswona . . . ’ Ina, ku honisa ka yena ku nga vangela vukwele ni ku chava. Manuku ku ta xiendlo xo tilwela. Laha malangutelo lama ma twisisiwaka, vakulu va nga pfunisa ku yini?—Swivuriso 14:30; 27:4.
9. I ku tshinelela kwihi ka vutlhari loku ku nga tirhisiwaka eka vavanuna van’wana lava nga pfumeriki, naswona leswi swi nga ha va ni vuyelo byihi ke?
9 Kumbexana un’wana wa vakulu a nga lava ku tiva wanuna kahle. (1 Vakorinto 9:19-23) Wanuna a nga ha va a ri ni vutshila tanihi mutivi wa magezi, muvatli kumbe mupendi. A nga ha navela ku tirhisa vutshila byebyo ku pfuna hi byona eHolweni ya Mfumo. Hi ndlela yoleyo u ta vona vundzeni bya Holo ya Mfumo a nga voni xiboho xo hlanganyela minhlangano. Loko a ri karhi a tiva vamakwerhu, langutelo ra yena ehenhleni ka nsati wa yena ni ntiyiso ri nga vohla. Hi ku vona rirhandzu ni moya wa ku tirhisana ebandlheni, a nga ha sungula ni ku tisa nsati wa yena eminhlanganweni. Manuku ke, tanihi loko xilo xin’wana xi vangela xin’wana a nga nghena endzeni ka holo hi nkarhi wa nhlangano a yingisela xinkarhana. Ku nga ri khale, a nga ha kombela dyondzo ya Bibele. Leswi hinkwaswo swi nga humelela naswona minkarhi yin’wana swi humelerile. Ku ni magidi ya vavanuna lava pfumelaka namuntlha, hi nkhensa rirhandzu ni vutlhari byo tano ni “xichavo [lexi enteke]” xa wansati.—Vaefesa 5:33.
U Langutela Yindlu Ya Yena
10, 11. Xana i swiphemu swihi swo hambana swa wansati la fanelekaka leswi Hosi Lemuwele a swi hlamuselaka? (Hlamusela hi ku hambana ka swona.)
10 Hosi Lemuwele u kume xitsundzuxo lexinene eka mana wa yena ehenhleni ka timfanelo ta wansati la fanelekaka. (Swivuriso 31:1) Ku hlamusela ka yena ka wansati ni manana la tirhaka hi matimba eka Swivuriso 31:10-31 ku ku fanela kahle ku hlayiwa hi rixaladza. Swi le rivaleni leswaku a a ri na ntokoto wo tirhisa misinya ya milawu ya Xikwembu yo lulama ni ku komba xichavo lexikulu.
11 Lemuwele u tsale leswaku “wansati wa matimba” hi lonene, wa ntiyiso ni ku tshembeka. (Tindzimana 10-12) U tirha hi matimba leswaku a phamela ni ku khathalela nuna ni vana va yena. (Tindzimana 13-19, 21, 24) U ni tintswalo ni malwandla eka lava nga ni xilaveko xa xiviri. (Ndzimana 20) Hi xichavo ni mahanyelo ya yena lamanene, u engetela ku tiveka lokunene ka nuna wa yena. (Ndzimana 23) A hi muhlevi wa lolo kumbe musori la lovisaka. Hi laha ku hambaneke, wa aka ni ku hanyisa hi ririmi ra yena. (Ndzimana 26) U na yindlu leyi baseke ni leyi hlelekeke, hikuva a nga lolohi. (Ndzimana 27) (Entiyisweni, kaya ra Mukriste ri fanele ku va leri baseke ngopfu ku tlula lama akelaneke na rona.) Nuna ni vana va yena va komba ku nkhensa kutani va n’wi dzunisa. Lava nga riki va ndyangu na vona va tlangela timfanelo ta yena. (Tindzimana 28, 29, 31) Vumbhurhi bya yena a hi bya le handle; i vumbhurhi bya wansati la chavaka Xikwembu loyi a nga ni vumunhu lebyinene.—Ndzimana 30.
Moya Wo Olova Ni Wo Rhula
12. Xana i yini xa “nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu,” naswona xivuriso xa Xipaniya xi yi kandziyisa njhani yinhla leyi?
12 Yinhla leyi yo hetelela yi phofuriwe hi Petro loko a laya wansati wa Mukriste leswaku a nga khathaleli ngopfu xivumbeko xa yena xa le handle. Wa khutaza a ku: “Ku tibombisa ka n’wina, a ku ve ka vumunhu bya n’wina lebyi nge xihundleni xa mbilu; a ku ve ka moya lowu nga onhakiki wa ku olova ni ku rhula, lowu nga ni nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu.” (1 Petro 3:3, 4) Xiya yinhla leyi nge ‘moya wa ku olova ni ku rhula i wa nkoka lowukulu emahlweni ka Xikwembu.’ Xisweswo, wansati wa Mukriste ni manana la nga ni moya wolowo a nga tsakisi nuna wa yena ntsena, kambe xa nkoka swinene, u tsakisa Xikwembu, tanihi laha vavasati va minkarhi ya khale vo tshembeka va endleke ha kona. Vuxongi lebyi bya le ndzeni nakambe byi kombisiwa eka xivuriso xa Xipaniya lexi nge: “Wansati wo saseka u tsakisa mahlo; wansati lonene u tsakisa mbilu. Loko xo sungula xi ri xin’wetsi-n’wetsi, xo hetelela i rifuwo.”
13. I vuyelo byihi lebyi phyuphyisaka lebyi wansati a vaka na byona eka vana va yena?
13 Wansati wa Mukriste a nga va la phyuphyisaka eka hinkwavo va yindlu ya yena. (Ringanisa Matewu 11:28-30.) Loko vana va xiya xichavo xa yena eka nuna wa yena, va ta kombisa xichavo xexo eku hanyisaneni ka vona ni vatswari va vona ni lava nga riki va ndyangu. Hikwalaho, vana va Vakriste va ta va ni tintswalo na ku va khathalela. Naswona i ku phyuphyisa muni konghasi loko vana va tirha mintirho ya siku na siku hi ku tirhandzela ematshan’wini yo susumetiwa leswaku va yi endla! Ku pfumala ku vona vutianakanyi ku engetela entsakweni wa le kaya, naswona ku n’wayitela ka manana ko swi amukela i hakelo leyikulu.
14. Xilaveko xa ndzayo xi nga yisa eka mphikamakaneta yihi?
14 Kambe ku vuriwa yini hi minkarhi leyi ndzayo yi lavekaka? Vana va endla swihoxo, ku fana ni vatswari va vona. Minkarhi yin’wana a va yingisi. Xana manana wa Mukriste u ta endla njhani loko tatana a nga ri kona? U ta fanela ku ya emahlweni a xixima ntikelo wa vana va vona? Kumbe u ta huwelela ni ku tlhava mukhosi hi ku ringeta ku kuma ku yingisa ka vona? Kasi, xana n’wana u dyondza hi mpfumawulo wa rito? Kumbe rito ro rhula leri faneleke ri ta tirha ke?—Vaefesa 4:31, 32.
15. Xana valavisisi va kume yini malunghana ni ku yingisa ka vana?
15 Loko wu hlamusela hi ku yingisa ka vana, magazini lowu nge Psychology Today wu hlamuserile wu ku: “Hi ku ya hi dyondzo ya sweswinyana, loko u byela vana leswaku va nga endli xanchumu hi rito leri tlakukeke, hi ku fanana va ta hundzuluka va tlhela va endla leswi u nga laviki leswaku va swi endla.” Hi tlhelo rin’wana, valavisisi va kume leswaku loko lavakulu va vulavula hi ku olova, vana va yingisa va nga ri na ku kanakana. Kavula, i swa nkoka ngopfu ku anakanyisisa ni n’wana ematshan’wini yo n’wi karihisa hi swileriso swa nsindziso.—Vaefesa 6:4; 1 Petro 4:8.
Xichavo eVuxakeni Bya Xiviri
16. Wansati a nga kombisa nkhathalelo wa swilaveko swa mintlhaveko ya nuna wa yena njhani, naswona swi pfuna yini?
16 Tanihi leswi wanuna a faneleke ku komba nkhathalelo eka nsati hikwalaho ka leswi a nga wa xivumbeko xo tsana, kutani wansati u fanele ku khathalela swilaveko swa nuna wa yena swa mintlhaveko ni swa rimbewu. Bibele yi komba leswaku wanuna ni wansati wa yena va fanele va tsakelana ni ku anerisana. Sweswo swi lava ku twelana eka swilaveko ni mintlhaveko swa un’wana. Ku anerisana loku kukulu nakambe ku ta pfuna ku tiyiseka leswaku a ku na munghana loyi a nga ni tihlo leri halahalaka leri nga vangelaka miri lowu tsendzelekaka.—Swivuriso 5:15-20.
17. Nuna ni nsati va fanele va yi languta njhani mhaka ya vukati?
17 Entiyisweni, laha ku nga ni ku xiximana lokukulu, a ku na munghana la nga tirhisaka swilaveko swa rimbewu tanihi tlhari ra vutlhari. Un’wana ni un’wana u fanele ku languta vukati ku kota un’wana, naswona loko ku ri na ku hambana ka nkarhinyana, ku fanele ku va hi ku pfumelelana lokukulu. (1 Vakorinto 7:1-5) Hi xikombiso, minkarhi yin’wana wanuna a nga ha famba hikwalaho ka ntirho wa nkarhinyana wo aka ehofisi ya rhavi ra kwalaho ra Sosayiti ya Watch Tower kumbe muako wun’wana wa swa le tilweni. Emhakeni yoleyo u fanele a tiyiseka leswaku u kume ku pfumela ka nsati wa yena hi mbilu hinkwayo. Ku hambana ko tano nakambe ku nga tisa minkateko ya moya endyangwini, leyi nga hi xivumbeko xa mintokoto leyi khutazaka leyi hlamuseriwaka hi wanuna endzhaku ka loko a vuye ekaya.
Xiphemu Xa Nkoka Xa Vamakwerhu Va Xisati
18. Ha yini nsati wa nkulu a ri ni vutihlamuleri lebyikulu?
18 Laha nuna wa wansati wa Mukriste a nga nkulu, u na vutihlamuleri lebyikulu. Xo sungula, swilaveko i swikulu eka yena. Wa tihlamulela eka Yehova hikwalaho ka xiyimo xa moya xa bandlha. (Vaheveru 13:17) Kambe tanihi nsati wa nkulu naswona kumbexana a ri wansati la kuleke hi yexe, xikombiso xa yena xa xichavo na xona i xa nkoka. (Ringanisa 1 Timotiya 5:9, 10; Tito 2:3-5.) Naswona mawaku xikombiso lexinene swonghasi lexi vasati vo tala va vakulu va xi vekaka eku sekeleni ka vavanuna va vona! Hakanyingi, wanuna u fanele a famba a ya hlanganyela timhaka ta bandlha, naswona kumbexana ku lava ku tiva ka yena ku nga va kona. Hambi swi ri tano, hi ku tshembeka, wansati lonene a nga ngheneleli etimhakeni ta bandlha ku fana ni mukonanisi.—1 Petro 4:15.
19. Xana ku ‘fuma yindlu’ swi nga ha va swi katsa yini eka nkulu?
19 Hambi swi ri tano, nkulu a nga ha boheka ku laya nsati wa yena loko a kombisa malangutelo lama nga akiki kumbe loko a nga veki xikombiso lexinene eka vamakwerhu lavan’wana va xisati. ‘Ku fuma yindlu hi ndlela leyinene’ a swi katsi vana ntsena kambe ni wansati. Ku tirhisa mpimanyeto lowu wa Matsalwa swi nga ha ringa ku titsongahata ka vavasati van’wana.—1 Timotiya 3:4, 5, 11; Vaheveru 12:11.
20. Boxa swikombiso swin’wana leswinene swa vamakwerhu va xisati lava tekiweke ni lava nga tekiwangiki va khale ni va manguva lawa. (Vona “Life Stories of Jehovah’s Witnesses” eka Watch Tower Publications Index 1930-1985.)
20 Vamakwerhu va xisati lava nga tekiwangiki na vona va nga kombisa xiphemu xo xixima eka vavasati lava tekiweke ebandlheni. Ku ni swikombiso swo tala leswinene swa vamakwerhu lavanene, vo tshembeka, eMatsalweni ni le mabandlheni namuntlha! Dorkasi, loyi kumbexana a a ri makwerhu wa xisati la nga tekiwangiki, a a bumabumeriwa ngopfu hikwalaho ka “mintirho leyinene” ya yena. (Mintirho 9:36-42) Prisila na Febe na vona a va chivirikela ntiyiso. (Varhoma 16:1-4) Hi laha ku fanaka namuntlha, vamakwerhu vo tala va xisati, lava tekiweke kumbe lava nga tekiwangiki, i varhumiwa, maphayona ni vahuweleri lava xiyekaka. Hi nkarhi lowu fanaka, vavasati vo tano lavanene va basisa ni ku hlela makaya ya vona naswona a va tshiki mindyangu ya vona. Hikwalaho ka vunyingi ni swiyimo swa vona, hakanyingi va endla xiphemu lexikulu xa ntirho wo chumayela.—Psalma 68:11.
21. Vamakwerhu va xisati lava tshembekaka i xikhutazo eka vamakwavo va Vakriste hi ndlela yihi?
21 Vamakwerhu va xisati lava tshembekaka va endla xiphemu xa nkoka ebandlheni. Ku chivirika ni xikombiso xa vona i xikhutazo eka vamakwerhu va xinuna ni le bandlheni ra Vukriste. Entiyisweni i vatatisi ni vapfuni. (Ringanisa Genesa 2:18.) Mawaku rirhandzu ni xichavo xonghasi leswi va swi lavaka! Naswona eka vanghana va vukati va Vukriste, ndzayo ya Pawulo yi faneleka hakunene loko a ku: “Eka un’wana ni un’wana wa n’wina: Wanuna a a rhandze nsati wa yena, ku kota loko a tirhandza; na yena nsati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.”—Vaefesa 5:33.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Xana swiphemu swa Xikwembu swo sungula eka wanuna ni wansati lava hetisekeke a ku ri swihi?
◻ Vavanuna lava nga pfumeriki va nga tisiwa njhani entiyisweni?
◻ Hi tihi timfanelo leti xiyekaka ta wansati la fanelekaka?
◻ Wansati wa Mukriste a nga wu kombisa njhani ‘moya wo olova ni wo rhula’?
◻ I ku ringanisela kwihi loku lavekaka eka vuxaka bya xiviri exikarhi ka vatekani?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Ndyangu a wu fanelanga wu fana ni xikepe lexi nga ni valawuri vambirhi lava phikisanaka
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Wanuna la nga pfumeriki a nga ha va ni mavondzo, hambi ku ri ku chava, ehenhleni ka ku ya ka nsati wa yena eminhlanganweni kumbe eka mintirho yin’wana ya Vukriste. Xana a nga pfuniwa njhani?