17. Hi xihi xiyimo xo tika lexi vanhu va langutaneke na xona, naswona hi wahi marito lawa hi nga ta ma tsundzuka ku nga ri khale?

¹⁷ Ha swi tiva leswaku nyimpi a yi si hela. Naswona ha ha ya emahlweni hi chumayela mahungu lamanene hambi ku ri eka vakaneti va hina. (Mat. 24:14, 21) Hambiswiritano, nkarhi lowu pfulekeleke vakaneti volavo leswaku va hundzuka kutani va pona wu ta hela ku nga ri khale. Ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha i ka nkoka swinene ku tlula ku ponisiwa ka vanhu. (Hlaya Ezekiyele 38:23.) Loko matiko hinkwawo ya misava ma hlengeletana leswaku ma ringeta ku lovisa vanhu va Xikwembu, hi ta tsundzuka marito ya xikhongelo xa mupisalema lama nge: “Onge va nga khomiwa hi tingana, va vilela minkarhi hinkwayo, onge va nga vekiwa ehansi, va lovisiwa.”—Ps. 83:17.

18, 19. (a) Hi wihi nxupulo lowu nga ta wela vanhu hinkwavo lava tiyimiseleke ku lwa ni vuhosi bya Yehovha? (b) Xana makumu lama tshinelaka ya ku lweriwa ka vuhosi bya Yehovha ma ku khumba njhani?

¹⁸ Vanhu lava tiyimiseleke ku kaneta vuhosi bya Yehovha va yimeriwe hi makumu lama khomisaka tingana. Rito ra Xikwembu ri hi byela leswaku lava va “nga ma yingisiki mahungu lamanene” va ta “loviseriwa makumu” eArmagedoni. (2 Tes. 1:7-9) Ku lovisiwa ni ku ponisiwa ka vanhu lava gandzelaka Yehovha ku ta va vumbhoni lebyi khorwisaka bya leswaku Yehovha hi yena Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso. Emisaveni leyintshwa, ku hlula koloko a ku nge rivariwi. Vanhu ‘lava lulameke ni lava nga lulamangiki lava nga ta pfuxiwa eku feni’ va ta twa hi ta xiendlo lexikulu xa Yehovha. (Mint. 24:15) Emisaveni leyintshwa, va ta vona vumbhoni lebyi khorwisaka bya leswaku i vutlhari ku titsongahatela vuhosi bya Yehovha. Naswona lava va titsongahataka exikarhi ka vona va ta hatla va khorwiseka leswaku Yehovha hi yena Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.

“Hakunene Leri I Vito Ra Xikwembu Leri Kwetsimaka Swinene Ri Tlhela Ri Tlakuka”

Marito lawa ma vuriwe hi Nicholas wa le Cusa eka dyondzo ya yena ya lembe ra 1430.a A a ri wanuna loyi a a rhandza timhaka to tala, hi xikombiso u dyondze Xigriki, Xiheveru, filosofi, vukhongeri, tinhlayo ni ntivo-tinyeleti. Loko a ri ni malembe ya 22 hi vukhale, u ve mutivi wa nawu wa kereke ya Rhoma Khatoliki. Hi 1448 u vekiwe ku va mufundhisi lonkulu wa kereke.

Kwalomu ka malembe ya 550 lama hundzeke, Nicholas wa le Cusa u sungule kaya ro khathalela vadyuhari le Kues, laha sweswi ku vitaniwaka Bernkastel-Kues, doroba leri nga kwalomu ka tikhilomitara ta 130 edzongeni wa Bonn, le Jarimani. Emuakweni wolowo sweswi ku na layiburari ya Cusa leyi nga ni matsalwa ya voko yo tlula 310. Rin’wana ra wona i Codex Cusanus 220 laha dyondzo ya Cusa ya lembe ra 1430 yi kumekaka kona. Eka dyondzo yoleyo, In principio erat verbum (Eku Sunguleni Rito A Ri Ri Kona), Nicholas wa le Cusa u tirhise rito ra Xilatini leri nge Iehoua a vula Yehovha.b Tluka 56 ri ni marito lama landzelaka malunghana ni vito ra Xikwembu: “Ri huma eka Xikwembu. I Tetragrammaton, ku nga vito ra maletere ya mune. . . . Hakunene leri i vito ra Xikwembu leri kwetsimaka swinene ri tlhela ri tlakuka.” Marito ya Nicholas wa le Cusa ma pfumelelana ni mhaka ya leswaku vito ra Xikwembu ri humelela eka Matsalwa yo sungula ya Xiheveru.—Eks. 6:3.

Tsalwa leri, leri tsariweke eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-15 i rin’wana ra matsalwa ya khale swinene lawa ma ha riki kona, laha Tetragrammaton yi hundzuluxeriweke yi va “Iehoua.” Vumbhoni lebyi lebyi tsariweke i xitiyisekiso lexi engetelekeke xa leswaku vuhundzuluxeri bya vito ra Xikwembu lebyi fanaka ni lebyi nge “Yehovha” i khale byi tirhisiwa.